Blogoj en Esperanto

Lorena Bellotti, Konsulino de la Esperanta Civito, anoncas proponon de reformo de la Senata reglamento laŭ art. 23 de la nuna Reglamento, por aprobo laŭ la 33a, enkondukitan de sen. Rubeno Fernàndez kaj diskutotan dum la venonta Senata sesio.

Enkonduko
La praktika laboro de la nuna mandato evidentigis plurajn mankojn de la nuna Senata Reglamento, kiu neniam estis modifita depost sia aprobo en 2002. Post preskaŭ 25 jaroj, jam estas tempo ĝisdatigi kaj korekti ĉi tiun tekston, pli gravan ol kiu ajn leĝo krom la Ĉarto, ĉar ĝi difinas la proceduron de la Senato por labori kaj aprobi leĝojn.

Unue necesas ĝisdatigi la proceduron por protokoli la sesiojn. Montriĝis du gravaj mankoj:

a)    Art. 13.3 ne difinas kiel longe la protokolanto devas atendi la rimarkojn de la senatanoj al la unua provizora protokolo.
b)    Art. 13.4 ne klarigas, ĉu eblas aprobi la korektitan version de la protokolo malgraŭ la malkonsentaj reagoj de unu aŭ pluraj senatanoj.

Plie, la Reglamento trudas nenecesajn precizigojn, kondiĉojn kaj limigoj, specife du:

a)    La protokolanto devas esti civitano (art. 13.1), dum tio ne servas specialan celon; fakte, kiu ajn ĉeestanta necivitano povas protokoli fidinde kaj senpartie.
b)    La aprobitaj originaloj devas esti konservataj “sub la responso de la Konsulo, nome la vickonsulo pri internaj aferoj” (art. 13.5). Ĉi tiu estas la sola kazo en kiu nia normaro nomas iun specifan vickonsulon kaj limigas la liberon de la ekzekutiva povo organizi sin mem, kaj la liberon de la Konsulo por delegi taskojn kaj komisiojn al kapitulanoj laŭ sia bontrovo.

Krome, la ĝisnuna proceduro ne plu spegulas la nunan praktikon kaj oportunon. Depost la populariĝo de la unuaj saĝotelefonoj en 2007, registri sonon kaj eĉ videon fariĝis pli kaj pli facile; nun eblas registri la tutan sesion, konservi la registraĵon sen iu ajn limigo krom la kapacito de komputiloj kaj serviloj, kaj eĉ distance disponigi ilin al senatanoj kaj aliaj interesatoj. Pli kaj pli, skribita protokolo utilas nur kiel resumo kaj anstataŭo de la registraĵo, kaj fariĝas vere valora nur kiam la registraĵo estas forviŝita pro spacomanko. Ankaŭ la verbo ‘sendi’ estas tro preciza: anstataŭ sendi kopiojn per (ret)poŝto, nun eblas distance labori sur la sama dokumento.

Dua manko de la Reglamento multe pli grava estas la proceduro por promulgi aprobitajn normojn.

Laŭ art. 20.2.c de la Konstitucia Ĉarto, inter la ekskluzivaj responsoj de la Konsulo estas “promulgi la normigajn aktojn de la Parlamento”. Laŭ la Verda Libro de la Esperanta Civito (2006) promulgi estas “oficiale konstati la ekziston de leĝo kaj ordoni ĝian plenumon”. 
Laŭ mia kompreno kiel arĥivisto, promulgo konsistas el tri ŝtupoj:

a)    Subskribi la normon per persona subskribo aŭ oficiala sigelo.
b)    Arĥivi la aŭtentan, subskribitan, datitan originalon.
c)    Publikigi la tekston sen prokrasto.

En la kazo de protokoloj kaj aliaj originaloj por interna uzo, la proceduro devus esti sama, krom la ŝtupo (c), kiu ne estas bezonata por protokoloj sed estas la plej grava por aprobitaj normoj, ĉar civitanoj ne povas obei normojn se ili ne estas publikaj, legeblaj kaj koneblaj. Sekve, la ĉefa kondiĉo por primulgo estas publikigo. Kaj strange, art. 13 tre detale priskribis ĝis nun la ŝtupojn (a) kaj (b) por protokoloj, dum ĉiuj tri kondiĉoj estis forgesitaj en la kazo de normoj.

Mi vere miras, ke tiu plej baza principo ne estis atentita ĝis nun, ke tute mankas promulgoproceduroj en nia juro, kaj ke pro tiu manko multaj dekretoj kaj ediktoj kaj nemalmultaj leĝoj kaj direktivoj estis simple forgesitaj en tirkestoj kaj fine malaperis, kiel ekzemple Lex Signorum, kies teksto estas perdita. Ankaŭ se perditaj normoj estus retrovitaj kaj publikigitaj, tio ne promulgus ilin retroaktive. La perdo de dokumentoj kaj la rezulta manko de jura certeco faras la laboron de la Senato praktike senutila: ĝi laboras por la paperkorbo.

Estas bona ekzemplo de perdita normo la Direktivo Rogora pri Komuna Integrita Biblioteka
Sistemo. Antaŭ tri jaroj necesis rekonstrui ĝin el disaj informoj kaj reaprobi ĝin kiel Direktivo Giordano pri Komuna Integrita Biblioteka kaj Arĥiva Sistemo, aŭ KIBAS. La aldono al la nomo indikas, kiel ĝuste pro ĉi tiu okazaĵo oni konstatis la bezonon de centra arĥivo de la Civito. Tia arĥivo nur povos esti reta kaj cifereca, kiel konvenas al nia diaspora popolo, kaj al la nuna jarmilo.

Unu el la kaŭzoj ke aprobitaj dokumentoj perdiĝas, estas ke ĝis nun aprobo postulis manskribitan subskribon kaj paperan originalon. Tial la originaloj de niaj normigaj aktoj sidas dise, en la hejmoj de hazardaj protokolintoj kaj eksaj oficistoj. Por tutmonda diasporo kiel la nia, malfacilas koncentri paperajn dokumentojn en fizika arĥivo. Dume, en la lasta jardeko evoluis sistemoj por elektronike subskribi bitajn dokumentojn kun fidindeco simila al tiu de manskribaj subskriboj. Bazitaj sur sekretaj ŝlosiloj kiuj fizike sidas en la komputilo de la uzanto kaj devas esti gardataj, ili pli similas al orientaziaj sigeloj ol al okcidentaj subskriboj, sed sufiĉas por datumi dokumentojn, garantii ilian aŭtentecon, kaj reprezenti la subskribinton.

Necesas insisti, ke arĥivado de formaligitaj originaloj estas necesa parto de promulgo, ĉar simpla publikigado en nia organo Heroldo Komunikas ne sufiĉas. Retejo ne estas aŭtenta arĥivo en si mem, ĉar kiu ajn kiu kontrolas retejon povas retrospektive modifi ĝian enhavon, kiam ajn, laŭ sia kaprico. Simplaj retpaĝoj ne estas fidindaj kaj ne evitas eventualajn akuzojn de falsado. Por ke niaj normoj kaj dokumentoj estu fidindaj kaj oficialaj por ĉiuj, eĉ por niaj kontraŭuloj en la finvenkisma movado, ili devas montri sin aŭtentigitaj per elektronika sigelo. Dokumento aŭtenta kaj originala estas tiu kiu fidinde certigas:
a)    la identecon de sia aŭtoro aŭ subskribinto;
b)    ke ĝi estis kreita kaj subskribita en difinita momento;
c)    ke nenio el ĝia enhavo estis forprenita aŭ aldonita de post tiu momento.

Ciferecaj originaloj jam havas tiujn kvalitojn. Tial, ĉi tiu reformo celas ne nur difini proceduron por promulgo de normoj, sed ankaŭ starigon de reta elektronika arĥivo de la Civito.

Laste, ĉi tiu modifo de la Reglamento aplikas la rekomendojn kaj principojn de la Universala Deklaracio pri Arĥivoj, proponata por adopto de la Civito en la sama parlamenta sesio.

Teksto de la modifoj
Sekvas la tekstoj de la modifoj. Vortoj per grasaj literoj estas modifoj. Se mankas grasaj literoj, la tuta teksto de la artikolo estas modifo.
Art. 13: Protokolo
1.    La Senata sesio devas esti registrata de la komenco ĝis la fino, almenaŭ sone; ankaŭ ĉeestantoj rajtas mem registri kaj disponigi sian registraĵon al la protokolanto.
2.    En la komenco de la sesio la Konsulo nomumas protokolanton inter la ĉeestantoj.
3.    Kiel eble baldaŭ post la sesio, la Konsulo aŭ ties delegito disponigas la registraĵojn al la senatanoj kaj al la protokolanto.
4.    La protokolanto redaktas la provizoran protokolon kaj ne pli malfrue ol 30 tagoj post la kunsido disponigas al ĉiuj senatanoj la provizoran protokolon kaj anoncas tion.
5.    La senatanoj havas 10 tagojn por revizii la provizoran protokolon kaj proponi modifojn.
6.    Modifinte la tekston laŭ la ricevitaj modifproponoj, post maksimume 7 tagoj la protokolanto disponigas la novan tekston al la senatanoj.
7.    Se neniu senatano reagas dum kvin tagoj post la anoncita disponigo, la protokolo estas konsiderata kiel unuanime aprobita; se iu senatano reagas malaprobante iun specifan parton de la teksto, la protokolo estas konsiderata aprobita per plimulto, kaj la nombro de kontraŭaj voĉoj estas notata en la fino.
8.    La aprobita protokolo estas formaligata kaj arĥivata laŭ la sama proceduro kiel la originaloj de aprobitaj normoj (art. 28)
Art. 28: Arĥivado kaj promulgo
1.    Leĝoj, administraj aktoj, rezolucioj, deklaroj kaj rekomendoj estas formaligataj per  datumo kaj subskribo de la Konsulo aŭ de nomumita aktisto.
2.    La subskribo devas esti prefere elektronika. Se ĝi estas permana, post ne pli ol unu semajno la subskribinto devas produkti elektronikan kopion de la papera dokumento, kiu de tiam estos konsiderata originalo.
3.    La originaloj de la aprobitaj normoj estas konservataj en centra elektronika arĥivo sub la respondeco de la Konsulo aŭ de nomumita arĥivisto, en sekuraj kondiĉoj kiuj garantiu longperspektivan konservadon, netuŝitecon, integrecon kaj fidindecon de la originaloj.
4.    La centra arĥivo devas havi kapablon doni telematikan aliron al civitanoj laŭ art. 27.2 de la Konstitucia Ĉarto, kaj al esploristoj kaj aliaj interesatoj laŭ normoj disvolvotaj per administra akto.
5.    Normoj estas promulgataj per publikigo en Heroldo Komunikas kiel datitaj artikoloj ne pli malfrue ol unu semajno post sia subskribo; ili estas oficialaj, validaj kaj aplikeblaj nur ekde la dato de tiu publikigo. Kiam kopiitaj al statika paĝo aŭ surpapere, la kopio devas konservi la daton de publikigo kaj ligilon al la originala artikolo.
Art. 33: Financoj
3. Almenaŭ unu fojon jare la Konsulo aŭ ties delegito raportos al la Senato pri la kosto de la reta arĥivo kaj de Heroldo Komunikas.

Lorena Bellotti, Konsulino de la Esperanta Civito, anoncas proponon de reformo de la Senata reglamento laŭ art. 23 de la nuna Reglamento, por aprobo laŭ la 33a, enkondukitan de sen. Rubeno Fernàndez kaj diskutotan dum la venonta Senata sesio.

Enkonduko
Organizo kiu celas esti subjekto de internacia juro, kun aŭtonomaj leĝofara, justica kaj ekzekutiva povoj, ne povas funkcii kiel simpla asocio. Ĝia plej supera normodikta instanco ne devus kunsidi nur kelkajn horojn jare, tiel mallonge kiel ĝenerala asembleo de asocio, kiu utilas nur por aprobi la proponojn de la asocia estraro. Por ke ĝi vere reprezentu la civitanojn kaj kontrolu la agadon de la ekzekutiva povo anstataŭ esti kontrolata de ĝi, la Senato de la Esperanta Civito devas kunsidi multe pli ofte. Ideale, ĝi kunsidus tiel longe kiel ekzemple la Ĝenerala Konsilio de Andoro, kiu estas en konstanta sesio de la 1a de Marto ĝis la 15a de Julio kaj de la 1a de Septembro ĝis la 31a de Januaro. Tiel konstanta funkciado estas la normo en ĉiuj naciaj parlamentoj. Ĉiukaze, la Senato devus kunsidi tiel ofte kiel la Kapitulo.

Laŭ nia Konstitucia Ĉarto, la Senato havas sesion ĉiun sesan monaton, sed efektive ĉiu sesio daŭras nur kelkajn horojn, ĉar ĝis nun ili estis fizikaj. Plie, ankaŭ tiu minimuma kadenco ne estas respektata, ĉar efektive dum la jaro 2025 neniu sesio okazis de la 31a de Aprilo ĝis la novjariĝo.

Ĝis nun, por okazigi la sesiojn, la Konsuloj atendis ke iu establo invitu la Senaton al sia aranĝo. Tamen tiu kutimo kontraŭas la literon kaj la spiriton de la Manifesto de Raŭmo:
“Necesas unuflanke kongresi pli ofte inter ni, kaj rezervi la kunsidadon de gvidorganoj al apartaj funkciulaj kunvenoj, laŭ la modelo de la TEJO-seminario en Strasburgo (junio 1980).”

Kongresoj devus esti okazoj por ĝui Esperanton per sociaj, turismaj kaj kulturaj agadoj favorantaj personajn rilatojn, kaj estas memevidente ke la plej bona maniero uzi la tempon en internaciaj kongresoj ne estas longaj sesioj de la Senato. La Senato ne estas brutaro kiun establoj povas peli de unu loko al alia por ekvilibrigi la deficiton de siaj aranĝoj.

Dum la nuna Reglamento de la Senato neniam estis reformita de 2002 kaj spegulas la metodojn de jam forpasinta epoko, interretaj videokonferencoj fariĝis normalaj, aparte post la kronvirusa pandemio en 2020. Jam plurajn fojojn senatanoj oni sugestis la eblecon kunsidi virtuale, kiu estis rifuzita per la preteksto ke “parlamentoj kaj superaj instancoj deneniu subjektoj de internacia juro kunsidas nur fizike, ne virtuale” (respondo al interpelacio de c-ano Lucien Kagina, Heroldo de Esperanto nº 2358, sept. 2024, p.1).

Tiu aserto similas al la antikva aksiomo laŭ kiu ĉiuj cignoj estas blankaj, malpruvita de la malkovro de aŭstraliaj cignoj. Fizika ĉeesto ne estas esenca karakterizo de parlamentoj sed akcidenca, provizora kaj kontingenca, ŝuldata nur al la fakto, ke naciaj registaroj kaj internaciaj registaraj organizoj pagas salajron al siaj oficuloj ĉu nomumitaj ĉu rekte elektitaj de la popolo, por ke ili dediĉu sin plentempe al sia ofico, vojaĝu aŭ pagu loĝejon proksiman al la parlamentejo. Kontraŭe, senatanoj de la Esperanta Civito servas honorofice. Plia kontraŭargumento estas la fakto, ke la ekzekutiva povo, en nia kazo la Kapitulo, jam de jaroj kunsidas kaj funkcias virtuale, sen ies ajn aserto, ke tio ne eblas.

Sekve, la Parlamento de la Esperanta Civito estas nigra cigno, kiu devas ekspluati la eblecojn de moderna teĥnologio por labori plej efike kaj malmultekoste. La esenca trajto de parlamentoj estas ne fizikeco en la spaco sed ofteco en la tempo, kaj la Reglamento devus plifaciligi pli oftajn kunsidojn. Virtualaj kunsidoj ankaŭ malpliigus la koston de senataj sesioj por la Civito kaj por la persona ekonomio de senatanoj mem. Tiel, finfine realiĝos la principo ke sesioj povas kunsidi pli ol unu fojon.

Tamen estas vero, ke ne ĉiuj niaj civitanoj estas pretaj por retaj kunsidoj, aparte la afrikanoj, pro konektaj problemoj. Ankaŭ en la kazo de unuamondanoj la teĥnika lerteco necesa por tiaj kunsidoj multe varias de unu persono al alia. Sekve, malsamaj homoj renkontas malsamajn barojn al fizikaj kaj virtualaj kunsidoj.

Por solvi tiujn problemojn, ĉi tiu modifo proponas, krom virtualajn kunsidojn, ankaŭ proceduron por anstataŭigi senatanojn per rajtigitaj reprezentantoj en ambaŭ kazoj de fizikaj kaj virtualaj kunsidoj. Ĉiu reprezento estas limigita al unuopa kunsido por eviti konstantan delegon de senataneco. Nur por hibridaj kunsidoj ne estas akceptota reprezentado, ĉar ĉiu senatano povas partopreni fizike aŭ virtuale.

La enkonduko de virtualaj kunsidoj necesigas ankaŭ la pliprecizigon de la difino de senatokonsultoj, kiuj ne plu estas “telematikaj kunsidoj”, sed retpoŝtaj demandoj pri preciza afero aŭ teksto, anstataŭ pli ĝenerala “temo”. Ankaŭ, ĉar nun eblos voĉdoni en virtuala kunsido, necesas precizigi ke ili ne estas voĉdonoj.

Dua grava manko de nia nuna Senato estas la abundo de fantomaj senatanoj, kiuj malatentas siajn civitanajn devojn kaj partoprenas nek sesiojn nek senatokonsultojn. Ĝuste pro ilia foresto necesas fikcia antaŭsupozo pri kvorumeco de ĉiuj kunsidoj, kiu principe permesus al nur du aŭ tri senatanoj aprobi kion ajn dum forestas ĉiuj aliaj. Tiu oportuneco estas grava anomalio de demokratia vidpunkto kaj devas esti forigata. Antaŭ ol postuli veran kvorumecon de kunsidoj, tamen, necesas proceduro por anstataŭigi fantomajn senatanojn, kiun ĉi tiu propono inkluzivas. Nur post kiam anstataŭigo estos funkciinta dum kelkaj jaroj kaj la Senato estos sarkita el fantomaj senatanoj, eblos postuli veran kvorumon.

Tria grava manko de nia leĝofara povo estas la fakta regado super ĝi de la ekzekutiva povo en la persono de la Konsulo, al kiu nia Ĉarto donas la ekskluzivan rajton kunvoki la Parlamenton kaj difini ĝiajn tagordojn, dum ĉiuj suverenaj parlamenton havas propran prezidanton, malsaman de la prezidanto de la ekzekutiva povo, kiu mem interkonsentas la tagordon de sia ĉambro kun la grupestroj sendepende de la ekzekutivo. Tio estas ankaŭ grava diferenco inter asocio kaj ŝtato. Se Yoon Suk Yeol estus havinta tian povon en Sud-Koreujo, ekzemple, li ne devus dissendi la korean parlamenton en propra ŝtatrenverso kaj  deklari armean leĝon, ĉar jam de la komenco havus kompletan kontrolon de la parlamento. Eĉ Putin ne havas tiom da povo.

Dum reformo de la Konstitucio mem devas esti nia longperspektiva celo, ĉi tiu propono de modifo de la Senata Reglamento celas plivastigi la aŭtonomecon de la Senato faciligante al ĝi eksterordinarajn sesiojn, kiujn konvokas senatanoj mem anstataŭ la Konsulo, kaj havas memdifinitan tagordon. Ĝis nun tiu ebleco ne estis uzita, certe ĉar la Senato devis kunsidi fizike kaj nur la Konsulo povus garantii tion. Plie, la kunvokantaj senatanoj devis atendi ses monatojn la reagon de la Konsulo antaŭ ol havi la rajton mem kunvoki ĝin, kio fakte prokrastis la eskterordinaran sesion al la ordinara kaj faris ĝin neebla. En ĉi tiu reformo, estas proponata atendo de nur du monatoj.

Lasta grava manko de nia Senato estas ĝia nekapablo kontroli la financojn de la Civito. En ĉiuj subjektoj de internacia juro, sed ankaŭ en normalaj, humilaj asocioj, la ĝenerala asembleo havas la nedelegeblan rajton aprobi la spezkalkulon de la ekzekutivo kaj la proponatan buĝeton por la sekva jaro. Kontraŭe, nia Ĉarto donas kompletan aŭtonomecon al la Civita Banko, kiun kontrolas nur la Konsulo per nomumoj sen devo raporti al iu ajn, eĉ al la Konsulo mem. Laŭ la Reglamento de la Senato, la Konsulo garantias la financan aŭtonomion de la Parlamento, sed tio ne vere garantias al senatanoj repagon de la kostoj partopreni en fizika kunsido, ĉar neniel estas klarigite kiu financas la kostojn de la Senato, se ne respondecas la Civita Banko.

Denove, ambaŭ aferoj estas forigendaj demokratiaj anomalioj. Manke de konstitucia reformo, kiun necesas plani longperspektive, ĉi tiu reformo de la Reglamento donas al la Senato la rajton kontroli almenaŭ siajn proprajn elspezojn. Ankaŭ la ofico de kvestoro estas abolita, ĉar ĝi ne estas regulita de iu ajn aprobita normo kaj nur kaŭzas financan netravideblecon kaj duoblan librotenadon.

Teksto de la modifoj
Sekvas la tekstoj de la modifoj. Vortoj per grasaj literoj estas modifoj. Se mankas grasaj literoj, la tuta teksto de la artikolo estas modifita.
Art 5: Anstataŭigo
5. Se senatano ne partoprenas kunsidojn de la Senato persone aŭ per reprezentanto dum du jaroj, li estas anstataŭata laŭ la supraj paragrafoj.
6. Se necesas plu anstataŭi senatanojn sed la kandidatlistoj estas elĉerpitaj, estos kunvokata universala voĉdonado laŭ art. 17 de la Konstitucia Ĉarto.
Art. 9: Kunvokoj
4. Eksterordinaraj sesioj (el unu aŭ pli da kunsidoj) okazas ene de 60 tagoj post la peto. Trans tiu tempolimo, la petintoj rajtas mem kunvoki la Senaton (memkunvokita sesio).
Art. 10: Tagordo
1. Konsultinte la grupestrojn, la Konsulo aŭtonome difinas kaj ĝustatempe komunikas la tagordon de ordinara senata sesio.
Art. 11: Sidejo kaj reprezentado
1.    La Senato ne havas fiksan kunsidejon, kaj povas kunsidi fizike en loko difinita de la Konsulo post konsultiĝo kun la grupestroj, aŭ virtuale per videokonferenco; ĉiuj eksterordinaraj sesioj estas virtualaj.
2.    La Senato povas kunsidi ankaŭ hibride; en tiu kazo, la elektita kunvenejo devas disponi la bezonatan teĥnologion kaj la prezidanto devas garantii egalan partopreneblecon por la senatanoj distance partoprenantaj.
3.    En nehibridaj sesioj, kiu ajn civitano povas reprezenti senatanon per skribita permesilo kun permana aŭ elektronika subskribo de la senatano kaj eksplicita dato de la sesio.
4.    La permeso de reprezentado devas atingi la Konsulon aŭ ties delegiton ne pli malfrue ol unu semajnon antaŭ la komenco de la sesio.
5.    Reprezentantoj povas reprezenti nur po unu senatano.
Art. 18: Voĉdono: proceduro
2. La voĉdonoj estas devige sekretaj se temas pri elekto aŭ nomumo de personoj por ofico.
3. En fizika sesio, sekreta voĉdono estas farata per paperaj balotiloj. En virtualaj kaj hibridaj sesioj, ĝi estas farata per retpoŝta aŭ tujmesaĝila mesaĝo konfidence sendata de la senatanoj kaj reprezentantoj dum la kunsido al voĉnombranto delegita de la Konsulo antaŭ la sesio; retpoŝtadreso aŭ telefonnumero rajtigita por voĉdono devas esti la individua privata retpoŝtadreso aŭ telefonnumero registrita ĉe la Registra Instanco por ĉiu senatano aŭ reprezentanto. La voĉnombranto devas sendi konfirmon de ricevita voĉdono al ĉiu voĉdoninto.
4. Retpoŝto kaj tujmesaĝiloj povas esti anstataŭataj de alia reta balotsistemo se ĝi estas anoncita antaŭ la sesio kune kun la tagordo, profesi-nivela, sekura kaj inspektebla, se permesas voĉdonon per individua identigo, kaj se povas liveri rezultojn dum la sesio.
5… [Samaj artikoloj sed renumeritaj]
Art. 29: Senatokonsulto
1.    Senatokonsulto estas virtuala skriba konsultiĝo de la Senato, pri unu kaj klare indikita demando aŭ teksto, sub la kunordigo de la Konsulo. Ĝi ne estas voĉdono sed debato.
2.    [Sama]
3.    [Sama]
Art. 30 [Nur renumerita]
Art. 31 [Nur renumerita]
Art. 32 [Nur renumerita]
Art. 33: Financoj
1.    Senatanoj rajtas ricevi monkompenson kontraŭ siaj elspezoj pro ĉeesto en fizika aŭ hibrida sesio.
2.    En ĉiu sesio la prokuristo de la Civita Banko raportas al la Senato la elspezojn de la lasta sesio kaj proponas buĝeton por la venonta, inkluzivante elspezojn de la telematika sistemo por virtualaj kaj hibridaj sesioj, de la reta arĥivo kaj de Heroldo Komunikas.
 

 

Teobromino, enhava substanco de kakao-faboj kiu troviĝas precipe en malhela ĉokolado, povus malrapidigi la naturan maljuniĝon. Tion montras nova studaĵo kiu vidas kuntekston inter la biologia aĝo de persono kaj la konsumo de la planta konsistero.

La kristnaska vespermanĝo estas tre grava en Pollando. En mia lando, tiu religia kaj familia festo estas plena de kutimoj kaj tradicioj. Kelkaj el ili devenas de antaŭ-kristanaj tempoj. Poste, kristanismo akceptis plurajn malnovajn kredojn kaj donis al ili novajn signifojn. Unu el la ekzemploj de tiaj antaŭ-kristanaj kutimoj estas fojno, kiun laŭ pola tradicio oni metas sub blankan tablotukon antaŭ la kristnaska vespermanĝo. Nuntempe oni diras, ke ni faras tion memore al la fojno sur kiu kuŝis la novnaskita Jesuo, sed iam oni faris tion por certigi riĉan rikolton en la alvenanta jaro. La tradiciaj kristnaskaj pladoj estas malsamaj en diversaj regionoj de Pollando, sed ĉie sur la kristnaska tablo estas pladoj faritaj el semoj de papavo. En la regiono, kie mi loĝas, en Supra Silezio, ni faras dolĉaĵon el papavaj semoj, mielo, akvo aŭ lakto, kaj seka pano. La plado enhavas multe da sekigitaj vinberoj kaj nuksoj, do ĝi estas tre dolĉa kaj vere bongusta. En aliaj regionoj de Pollando oni faras nudelojn kun papavsemoj, papavseman supon, aŭ simple kukojn kun papavsemoj. Eble ne ĉiuj scias, kial papavaj semoj ludas gravan rolon dum la speciala kristnaska vespermanĝo. Papavo iam estis tre simbola planto. Pro la multegaj semoj, kiuj troviĝas en la “kapeto” de papavo, ĝi iĝis simbolo de abundeco kaj riĉeco. Oni kredis, ke ĝiaj semoj manĝataj dum la kristnaska vespermanĝo donos al ĉiuj familianoj bonan rikolton kaj riĉecon en la sekva jaro. Krome, papavsemoj havas apartan efikon. Preparitaj laŭ speciala maniero, ili povas kaŭzi profundan sonĝon aŭ sentojn similajn al tiuj post uzo de drogo. Tial papavo estis konsiderata kiel ligilo inter la mondoj de vivantaj kaj de nevivantaj homoj. Kaj iam oni kredis, ke dum la kristnaska vespero spiritoj vizitas nian mondon. Tial la rolo de papavsemoj estis faciligi al nevivantoj trovi la ĝustan vojon al la postvivejo, por ke ili ne ĝenu homojn surtere. Kaj fine ankoraŭ unu interesaĵo: pro sia ligo kun profunda, kvazaŭ-morta sonĝo, papavo-semujoj estas prezentataj sur tomboŝtonoj, kiel simbolo de la morto. Ewa Caban Fotoj: Papavosemujo kun semoj: keith ellwood, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, Wikimedia Commons Kristnaska kuko: Klischka, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, Wikimedia Commons Tomboŝtono montranta papavo-semujojn: Zala, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, Wikimedia Commons

Ekde hodiaŭ Pro Esperanto ne plu estas fondumo/fondaĵo, sed denove fonduso, danke al la konsento de svisa administra tribunalo. Por kompreni la diferencon utilas la suba diskuto, ĵus okazinta en la Komitato de la Universala, kun intervenoj de s-roj Antonio Del Barrio kaj Guy Matte.

Antonio Del Barrio el Hispanio “iom konfuziĝis pro la uzo de la vorto fondaĵo, ĉar tio supozigis ke temas pri aparta “establejo” (kiel diras PIV), sed fakte temas pri fondusoj (kapitalo destinita por aparta difinita celo).”

En la UEA-buĝeto “malĉeestas pluraj eroj, kiuj rilatas al elspezoj pri agadoj. La kialo estas ke en la buĝeto oni konsideras nur la administrajn erojn, kaj ke la plej multaj agadoj de UEA (informaj, reprezentaj, movadaj…) estas financataj per “fondaĵoj”. Vere la plej grava parto de la elspezoj de UEA ne estas aprobataj de la Komitato” kaj tial komitatano Del Barrio sin detenis en la fina voĉdono.

”Oni klarigis tie ke tiuj elspezoj pri agadoj estas malfacile antaŭkoneblaj, kaj ke buĝeti ilin malfaciligus la glatan disponigon de la necesaj elspezoj. Estas klare ke nun la UEA-Komitato aprobis ne veran buĝeton, sed nur la administran parton de ĝi, do tiun pri kiu respondecas rekte la ĝenerala direktoro”, konkludis komitatano Del Barrio.

Guy Matte el Kanado, komitata revizianto, komentis: “La regularo estas tre klara. La ĝenerala Direktoro devas submeti budĝeton por la fondusoj ĉiujare [sed tion li ne faras]. Jam du fojojn la Komitataj Reviziantoj memorigis la direktoron, la estraron kaj la Komitaton pri tia regularo. Plie ni rekomendis ke, se tiaj instancoj ne volas tion kion la Regularo postulas, oni ŝanĝu la Regularon. Do tio ne estas nova problemo.”

Okaze de Zamenhof-tago en 2025, ni anoncas plian kontribuon al la literatura heredaĵo de Esperanto: Stig de la ŝutloko! Origine publikigita en la angla en 1963 kiel Stig of the Dump, tiu klasika verko de Clive King estas fantazi-plena rakonto pri Barni, scivolema knabo, kiu dum sia esplorado de kretkavo malkovras misteran loĝanton: Stig, kuriozan kavern-knabon kun strangaj iloj, neklarigeblaj kutimoj kaj granda koro. Malgraŭ nekongruaj mondoj, Barni kaj Stig rapide fariĝas amikoj kaj kune travivas aventurojn, kiuj miksiĝas inter nuntempo kaj praepoko.

Verkita por infanoj, Stig de la ŝutloko estas ideala libro por progresantoj, kaj ĝuinda por ĉiuj. Tradukis ĝin en Esperanton Jack Warren. La tekston reviziis Edmund Grimley Evans.

Stig kaj la ŝutloko estas aĉetinda ĉe Amazono kaj aliaj tiaj retbutikoj. La rekomendata prezo por tiu 180-paĝa libro estas £10.

Elŝuti specimenan tekston.

Fonto: https://esperanto.org.uk/news/publishing/stig-de-la-%C5%9Dutloko-r289/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Nova libro el Britio: Stig de la ŝutloko appeared first on La Ondo de Esperanto.

- Bonan tagon, Marina Lvovna. Mi vin jam delonge serĉas ĉie. La rektoro petis vin veni al lia kabineto. Jes, laŭeble tuj.

La mastro estis surloke; apude sidis afable ridetanta nekonata viro. La rektoro aspektis iom konfuziĝinta, kvazaŭ en fremda, multe pli altranga kabineto.
- Aĥ, jen - ŝi estas Majer! Marina Lvovna... jen - kamarado... kamarado Sedih. Li ŝatus interparoli kun vi... Nu, mi lasas vin ĉi tie... neniu malhelpos - mi avertos la sekretariinon.
- Bonvolou sidiĝi, Marina Lvovna, - montris la nekonato al la kontraŭa seĝo. Li aspektis tre afabla kaj ĝentila, eĉ servopreta. - Vi aspektas iom laca, ĉu estas iuj problemoj?
- Dankon pro via atento, - respondis ŝi, sidiĝante. - Mi ne havas nesolveblajn problemojn. Nu, eble - ekzamenoj. Kaj, cetere, mi scivolas, kun kiu mi estas parolanta...
- Aĥ, mi petas pardonon! Mi devus tion fari tuj. Do, permesu, ke mi prezentu min. Subkolonelo de ŝtata sekureco. Sedih Konstantin Sergejeviĉ. Ni povus, certe, inviti vin, Maria Lvovna, al ni. Tamen, mi decidis veni mem, pro ke vi komprenu: nia interparolo ne estas enketado. Simpla konversacio.
- Mi ne komprenas, pri kiu temo mi povus konversacii kun subkolonelo de KŜS, - streĉe diris Marina.
- Temoj multas, kredu al mi. Vi estas diversflanke interesa, inteligenta kaj altklera virino. Mi kun plezuro aŭdos vian opinion pri multaj aferoj. Jen, mi scias, ke vi interesiĝas pri la tiel nomata internacia lingvo Esperanto. Vi estas lingvisto, sekve, via interesiĝo estas natura. Certa parto el nia junularo lernas Esperanton, eĉ kunvenas somere en sovaĝe organizitaj tendaroj. Notu, ke tion ili faras ekster zorgoj de nia tutlanda junulara organizaĵo, komsomolo. Kio ilin kunigas, se ili ne estas lingvistoj? Jen, antaŭ nelonge eĉ en nia Leningrada regiono okazis tia konveno. Ĉu vi estis tie?
- Jes, mi estis. Sed mi scias, ke komsomolaj gvidantoj tie simple rifuzis helpi la organizon.
- Ĉu vere? Aĥ, niaj junularaj gvidantoj ne ĉiam akceptas prudentajn decidojn... Sed vidu, en tiun tendaron venis diversaj homoj. Multaj korespondas kun eksterlando, sed ne ĉiam kapablas distingi veron de mensogo; multaj aĵoj, kiujn oni diras en okcidento pri nia lando, estas fia mensogo. Mi kredas, ke ne intence, sed iuj niaj gejunuloj kaptas tiun imperiisman propagandon kiel veron, eĉ vastigas ĝin inter siaj amikoj. Certe, vi aŭdis similajn eldirojn en la tendaro, ĉu ne?
- Ne, mi aŭdis nenion similan tie.
- Vi ne estas plene sincera kun mi. Komprenu, Marina Lvovna, ni zorgas pri ordo en nia lando, do ankaŭ pri via bono. Ĉiu honesta civitano devas helpi al ni. Ni ja ne arestas, ne enprizonigas tiujn disvastigantojn de prokapitalismaj kalumnioj. Ni faras nur profilaktikan laboron: konversacias, klarigas, avertas...
- Verŝajne, vi havas aliajn honestajn civitanojn por dubi pri mia sincero.
- Jes, Marina Lvovna, multaj helpas. Kaj, imagu, - tute libervole. Tamen, ĉesu ni pri esperantistoj... Ni parolu, ekzemple, pri literaturo. Lastatempe la tuta mondo interesiĝas pri nia literaturo. Jes - tion atestas, nu, almenaŭ, kelkaj Nobel-premiitoj - rusoj. Vi, sendube, konas tiujn - Pasternak, Ŝoloĥov - kiaj gigantoj! Nun ankaŭ tiu nova premiito - Aleksandr Solĵenicin. Ĉu vi legis ion de li?
- Ni  dum jardekoj abonas NOVIJ MIR. Ankaŭ Unu tago de Ivan Denisoviĉ estas tie. En la jarkolekto de 1956. Mi legis ĝin.
- Jen. Estas lia konstanta ŝatata temo. Li ŝajnas nenion pli scianta krom koncentrejoj. Kvazaŭ nenio pli bona, pli vivĝoja estis en nia historio... Sed ĉu vere nenion pli vi legis? Strange. Mi opiniis, ke via amiko donis ion al vi...
- Mi ne parolas pri via forveturinta amiko, pri via studgvidanto. Ja vi amikis. Li eĉ vizitadis vian hejmon, ĉu ne?
- Do vi kaŝobservis min? Kiakaŭze?!
- Ne vin, Marina Lvovna, trankviliĝu. Lin. Ni devis tion fari - li iĝis danĝera por la ŝtato pro sia helpo al la malica kontraŭkomunisto Solĵenicin.

En la agrabla karesa malvarmo de la kabineto Marina eksentis interne subitan, tajde venintan varmegon. La varmega ondo fluis al la vizaĝo, ektremis la fingrojn. Ŝi kunplektis la manojn sur la genuoj kaj respondis akre, sed preskaŭ trankvile:
- Dank' al viaj zorgoj la lando perdis brilan scienciston, neanstaŭigeblan instruiston, kiu, memkompreneble, nenion danĝeran faris. Sed li ne plu estas ĉi tie. Kion ankoraŭ vi bezonas?

Neniu emocio, krom la sama troa afablo sonis en la sperta parolo de Sedih:
- Mi jam diris al vi, ke ni faras profilaktikan laboron. Jes, li estas forveturinta. Sed restis liaj lernantoj, liaj amikoj, parencoj, kiuj eble senkonscie aŭ konscie aprobas liajn agojn - jen, kiel, ekzemple. Ni dezirus kun ili paroli. Nur paroli - tio sufiĉas... Ŝajnas al mi, ke vi tro dolore akceptis miajn vortojn pri via amiko. Kial vi tiel arde defendas lin? Ni ne havas la informojn, pardonu, - eble... eble via amikeco estis pli intima ol ni supozis?...

En ŝi leviĝis la sento, ke tuj ŝi faros ion teruran, eble kaptos kaj ĵetos iun telefonon, apude starantan. Larmoj venis de ie kaj staris tute proksime, pretaj aperi. Ŝi, tamen, malrapide levis sin, movis la seĝon kaj, nenion dirinte, iris for el la kabineto. Kamarado Sedih akompanis ŝin per la plej afabla kaj atenta rigardo.

Okaze de la 24a naskiĝtago de la paĝaro Edukado.net kaj honore al la Zamenhof-tago – kiel tradicie – ni denove premias elstarajn personojn, kies agado en ĉi tiu jaro aŭ dum vivlongo multe kontribuis al la instruado kaj disvastigo de nia lingvo. En ĉi tiu jaro ni prezentas al vi dek kolegojn el diversaj mondopartoj, de diversaj agadkampoj.

Aida Čižikaitė (Litovio)
Nina Danylyuk (Ukrainio)
Emmanuel Desbrieres (Francio)
Birke Dockhorn (Germanio)
Tieko Isikawa (Japanio)
Miroslav Malovec (Ĉeĥio)
Jorge Antonio Leoni de León (Gvatemalo/Kostariko)
Zhou Tianhao (Ĉinio)
Pascal Vilain (Francio)
Ranja Robertine Jeanne d’Arc Lydie Zafinifotsy (Madagaskaro)

Edukado.net kore gratulas al ĉiuj novaj panteonanoj kaj esperas, ke ankaŭ la legantoj postlasas siajn gratulvortojn al la kolegoj.

Katalin Kováts

Fonto: https://edukado.net/novajhoj?id=933

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Dek novaj panteonanoj appeared first on La Ondo de Esperanto.

La decembra numero de Panoramo de la Granda Insulo invitas la leganton al riĉa kaj nuancita malkovro de Malagasio, inter aktualaĵoj, kulturo kaj ĉiutaga vivo. Tiu eldono proponas samtempe rigardon al la evoluo de la loka Esperanto-movado, meditojn pri nia kultura identeco, kaj analizojn pri aktualaj temoj, kiel la uzado de Artefarita Inteligento en la lando.

La numero ankaŭ malfermas fenestrojn al la malagasa socio per iu fabelo el la betsimisaraka tradicio, historia artikolo pri internacia traktato inter la merina reĝlando kaj Anglio, portreto de ordinara vivo, kaj prezento de la kvartalo Besarety en Antananarivo. Lingvemuloj trovos artikolon pri la uzado de adjektivo en la malagasa lingvo, dum la festotempo estas prilumata per artikoloj pri kristnasko kaj tradiciaj festoj, inkluzive de la fama rhum arrangé.

Per artikoloj, fotoj kaj tradukoj, Panoramo celas kunigi informadon kaj kulturperadon, proponante al internacia publiko aŭtentan kaj allogan panoramon de la Granda Insulo en la fino de la jaro. Ne hezitu do aboni al PANORAMO DE LA GRANDA INSULO, la jarabono kostas 30€ por 10 numeroj en Pdf-a formato. Feliĉan jarfinajn festojn kaj al vi ĉiuj, sukceson por la nova jaro 2026 !

Mi aŭskultis (kaj vidis), en ´Sala São Paulo´, la simfonikoncerton en kiu la ŝtata orkestro OSESP, sub vibroplena estrado de la juna Valentina Pellegi, prezentis, inter aliaj majestaj komponaĵoj, la simfonion numero 6 de Piotr Ilitch Tchaikovsky – nomatan ´Patosa´. Ne priskribebla estetika sperto.

Dum fluadis la torento de spektaklaj sonoj, plenaj de intensa sento, grade desegniĝis en mia spirito kurioza bildo, ia sinsekvo de netaj pensoj, kiujn ĉiu movimento alportis. Komence, mi supozis, ke temas pri pura fantazio, movita de momenta entuziasmo. Eble ĝi ja estas nur tio. Sed mi ne rezistas fronte al la impulso registri tiun fantazion, kiun eble iu pacienca, bonvolema leganto emas kunĝui. Indas skribi.

Okazis, ke mi tute klare vidis, en la daŭro de tiu belega komponaĵo, la iradon de la vivo. Ĉi tiel:

1-a movimento (Adagio, Allegro ma non troppo): Ĝi komenciĝas per sobraj akordoj, kiel atendaĵo. Sekvas sublima temo, kiu venigas larmojn, tiel bela ĝi estas. Infano naskiĝas! Alvenas al lumo nova vivo, kun sia tuta kvanto da beleco. Ĝi estas miraklo, mistero! Komenciĝas nova ekzisto. Sekvas sonoj kaj elvolvaĵoj pli kaj pli ´patosaj´: paralele al la delikateco de la bebo, alvenas perspektivo de la defioj, kiuj ĝin atendas.  La vivo ne estos facila; la baroj, kruelaj; la estonteco, necerta. Naskiĝo estas bela, sed la vivo estos luktado. Meze de la luma temo, entrudiĝas akordoj de ia angorplena dubo.

2-a movimento (Allegro con grazia): Malpeza, flua danco, kiel infana ludo. Tchaikovsky denove sin montras kiel majstro de baleto. Tio estas la infana tempo, plena de saltetoj kaj senzorgeco, ĉar forestas necerteco pri la estonteco. Vivi estas ludi, ludi estas lerni vivadon. Ĉio ŝajnas facila kaj feliĉa. La aŭskultanto gajnas spiron por la sekvontaj movimentoj, kiel infano por la estontaj bataloj en la vivo.

3-a movimento (Allegro molto vivace): Alvenas la plena aĝo. Ekaperas luktoj, la homo klopodas havigi al si lokon en la mondo, lasi sian heredaĵon, venki la defiojn, kiuj ne estas malmultaj. Necesas forto, decidemo, kuraĝo, eĉ aŭdaco. Eksplodas akordoj de tamburoj kaj la orkestro elkrias grandiozajn, angorplenajn harmoniojn. Necesas venki! Ne eblas retroiri! La vivo estas batalado, kaj oni naskiĝas por superi sin. Oni ne rajtas rigardi malantaŭen: tiu movimento finiĝas per kompleta kulmino, elĉerpas la fortojn de la orkestrestro kaj de la muzikistoj. Tio estas la plejsupro de simfonio,  la plejsupro de la vivo. Venko!

4-a movimento (Adagio lamentoso): Alvenas maljuneco. Ĉio iras al dekadenco. La vivo emas daŭrigi sian intensan pulsadon, sed la aĝo perfortas, per siaj limigoj, korpaj kaj tempaj. La fino alproksimiĝas, la sentumoj dampiĝas, la korpo kaj la spirito bedaŭras la laŭgradan perdon de la antaŭa forto. La muziko plu estas sublima, sed nun ĝi sonas malĝoje kaj rezignacie, ĉar ĝi konscias, ke ĉi tiu estas malegala lukto. La neevitebla fino konturiĝas klare, kaj malpli suferos tiu, kiu ne ribelos kontraŭ ĝi.  Restas lamento. La lastaj sonoj sin sekvas je melankolia vico, kiu imitas la flamon de estingiĝanta kandelo. Kaj la homo plonĝas en la grandan silenton. La publiko sentas sin iom konsternita por aplaŭdo, ĉar grandega estas la ´pathos´, kiu kaptas ĝin.

Kelkajn tagojn post la unua prezento de tiu majesta simfonio, en Rusujo, Tchaikovsky mortis de akuta malsano.

Jen tio estas mia fantazio. Se la leganto emas kontroli, tiam li iru al youtube. Eble li juĝos min tro fantaziema, sed en plej malbona okazo, li aŭskultos, denove, unu el la plej belaj artverkoj, en ĉiuj tempoj. Valoras la penon.

Aparte agrabla estis la festo okaze de la Tago de la Esperanta Kulturo, pasintan dimanĉon en la naturamika Esperanto-Domo: aldone al la amika etoso kaj la frandindaj kukoj, tri belaj donacoj ĝojigis la ĉeestantojn, pere de anoncoj.

La unua estas tuta skatolo kun uzitaj ŝuoj por futbalo, kiujn la teamo de Malago donacas al ENa kaj al Afrika Esperanto-Instituto por la teamo gvidata de c-ano Ramazani en urbo Uvira (Kongolando), Sur la verda kamizolo de ĉi tiu teamo, konsistanta el lernantoj de nia lingvo, estas skribite ESPERANTO.

La dua estas la anonco ke en februaro okazos intensiva esperanto-kurso, gvidata de c-ano Giorgio Silfer: la lecionoj disvolviĝos posttagmeze, dum kvin tagoj sinsekve, paralele al liaj matenaj lekcioj okaze de la semajno inaŭguranta la duan semestron de la kurso pri literaturo, ĉe la Esplora Instituto de Esperantologio.

La tria estas dosiero ankoraŭ malfermota, sur kies kovrilo videblas bildo de ĵokero. La dosieron sen. Manuela Blanco malfermos dum la venonta kunsido de la Kapitulo, ĉar temas pri ambicia, konsorcia projekto, kun la bezonata partopreno de la Civita banko.

La naturamika Esperanto-Domo ricevadas gastojn tra la tuta jaro, sed ĝi estos fermita de la 22a de decembro ĝis la 6a de januaro.

Ĉiuj muzikaĵoj publikigitaj de Vinilkosmo, la plej granda eldonejo de Esperanta muziko, povos malaperi el la retaj muzikservoj. Tio okazos, se ne estos trovita nova distribuanta firmao antaŭ la 18-a de februaro 2026. La nuna firmao nuligis la kontrakton kun Vinilkosmo, ĉar ne sufiĉe da homoj aŭskultas la muzikon.

De pli ol tridek jaroj Vinilkosmo, origine sub la ĉapelo de Rok-Gazet’,  estas la plej grava eldonanto de Esperanta muziko. Ĝuste vinilo neniam estis la ĉefa medio por la eldonaĵoj de Vinilkosmo, sed dum paso de la jaroj la lokon de sonkasedoj prenis kompaktaj diskoj, poste elŝuteblaj sondosieroj, kaj dum la lastaj jaroj ĉiam pli retaj aŭskultservoj kiel Spotify, Deezer kaj simile.

Tamen ne estas simpla afero aranĝi, ke la relative malmulte aŭskultataj kantoj eldonataj de komerce marĝena eldonejo efektive estu haveblaj en la grandaj muzikservoj. Nun ĉiuj enhavoj de Vinilkosmo povos tre baldaŭ malaperi el tiuj servoj, ĉar la distribua firmao Believe Digital, kun kiu Vinilkosmo kunlaboras de 13 jaroj, ne plu renovigos la kontrakton.

La simpla kialo estas, ke Esperanto-muziko ne estas profitiga por la firmao, ĉar tro malmulte da homoj aŭskultas ĝin. La kvanto de aŭskultoj ĉi-jare efektive malkreskis. Samtempe la granda muzikservo Spotify decidis entute ne plu kalkuli aŭskultojn de kantoj, kiuj ne atingas minimume mil trafojn dum jaro, kio forte influas la rezulton.

– Tio validas por ĉiuj eldonejoj. Pluraj etaj sendependaj eldonejoj troviĝas en la sama kazo kiel Vinilkosmo, rakontas Floréal Martorell, la ĉefa aktivulo de Vinilkosmo kaj Eurokka.

Por ke la Esperantaj kantoj plu restu aŭdeblaj en la reto, necesos trovi alian distribuan servon, kaj tio plej verŝajne ne eblos senpage. Laŭ la pritakso de Floréal Martorell, necesos kolekti pliajn 2 000 eŭrojn jare, kaj tiucele Eurokka post la jarŝanĝo lanĉos aliĝkampanjon al ĝia muzikklubo por individuoj kaj asocioj.

Libera Folio: Kial necesas pagi por ke la kantoj estu haveblaj en la aŭskultservoj? Male, ĉu ne la servoj devus pagi por havi la kantojn?

Floréal Martorell dum koncerto de Kaj Tiel Plu, 92-a SAT-Kongreso 2019. Foto: Przemysław Wierzbowski

Floréal Martorell: – Nia nuna distribuanto distribuas nian katalogon kun homa asistado kaj pagas sin konservante sufiĉe altan procentaĵon de la vendoj, sed tio kostas al ni nenion, krom ke Vinilkosmo ricevas nur etan parton de la vendoj. Estas ege malfacile sukcesi havi kontrakton kun tiu speco de distribuanto. Nia katalogo estas tro specife fokusita al Esperanto-muziko kaj niĉa kun tro eta publiko kaj la rezultoj estas tro magraj por tiuj distribuantoj. Nun jam en decembro ni alvenis al la konkludo ke bedaŭrinde ne eblos trovi tiutipan bitan distribuanton.

Alia speco de distribuanto, kun kiu eblus fari kontrakton, postulas ĉiujaran abonpagon laŭ la kvanto de artistoj kaj albumoj distribuotaj tra la retservoj, Floréal Martorell rakontas:

– Nia Esperanta muzik-katalogo estas ampleksa, kaj pro tio la sumo estas sufiĉe alta, minimume estos 2000 eŭroj ĉiujare. Male al la alia sistemo, tiu ĉi teorie redonas al la eldonejoj 100 procentojn de la enspezoj, sed reale ne, ĉar Spotify, kiu estas la plej grava platformo, aplikas tiun aĉan kvoton de minimumo de mil aŭskultoj.

Ĝis lastatempe la eldonaĵoj de Vinilkosmo estis rete aŭskulteblaj ankaŭ tra la propra Abonklubo de la eldonejo. Ĝi tamen ĉesis funkcii en julio pro la bankroto de la firmao Divercities, kies servojn ĝi uzis. Tial Vinilkosmo nun lanĉas novan retejon.

Teorie eblus aranĝi propran elsendfluan servon por membroj en la propra retejo, sed tio igus Esperantan muzikon nehavebla por la ekstera mondo, estus komplika kaj kosta, Floréal Martorell rakontas.

– La enspezoj pere de la aliĝoj al la muzikklubo tre verŝajne ne sufiĉus por pagi la kostojn de la disvolvo de elsendflua sistemo, nek de la funkciado de la retejo. En la komenca jaro ni povus provi eki per nia aktuala servilo kaj vidi kiel sukcesa ĝi estos. Tio povas esti alternativo en kazo ke ni entute ne sukcesos trovi distribuanton por daŭre ĉeesti en ĉiuj muzikplatformoj en kiuj ni ĉeestis ĝis nun.

Eĉ se la enspezoj sufiĉus por pagi la teknikajn kostojn, mankus mono por investi en produktadon de novaj albumoj, Floréal Martorell diras.

– La realo estas, ke ne estas sufiĉe da aŭskultantoj kiuj pagas kion ili aŭskultas. La rezulto estas, ke la eldonsistemo kolapsas depost la senmateriiĝo de muziko, lige kun la iom-post-ioma malapero de fizikaj diskoj, kaj ankaŭ kun la alveno de AI-generita muziko.

---

Se en du landoj loĝas la granda plejmulto da hebreoj (sep milionoj en unu, pli ol kvin milionoj en la alia), oni facile deduktas kial Israelo kaj Usono havu bonajn rilatojn, unuflanke, kaj kial la malamo al unu kontaĝu la alian, aliflanke; sed antisemitismo estas pli ol la surface videbla kontraŭusoneco kaj kontraŭcionismo, pli ĝenerale kontraŭ kapitalismo kaj kontraŭ okcidento.

Kiam Israelo ankoraŭ ne naskiĝis (kaj ni memoru ke ankaŭ Sovetunio volis ĝin), kiam Usono ankoraŭ preferis izoli sin de la geopolitiko, tamen antisemitismo ekzistis. Malami la hebreojn estis heredaĵo el la antikveco, kiun unu judaisma sekto (kristanismo) puŝis al pli alta grado dum la mezepoko, dum la islama civilizo estis pli tolerema (kaj ankoraŭ nun vera islamano distingas inter anticionismo kaj kontraŭjudeco). Sekvis sekulara malamo, nutrata de skandaloj bazitaj sur kalumnioj kaj falsaĵoj, kiel la afero Dreyfus en Francio kaj la Protokoloj de la Saĝuloj de Ciono en Rusio.

Nuntempe, trans la interŝemida konflikto eksplodinta la 7an de oktobro 2023, la plej taŭgan pretekston por pravigi antisemitismon donas Chabad Lubavitch, organizo kies ĉefa bazo situas en Nov-Jorko. 

Legu pli en “Heroldo de Esperanto”

Okaze de la hodiaŭa 166a naskiĝdatreveno de Lazarj Markoviĉ “Ludoviko” Zamenhof, naskiĝinta la 3an (Gregorie: la 15an) de decembro 1859 en Bjalistoko, “La Ondo de Esperanto” proponas (re)konatiĝi kun lia konciza biografio, verkita de Aleksander Korĵenkov, Ruslanda ĵurnalisto kaj esploranto de la historio de Esperanto.

Legu la biografion ĉe https://sezonoj.ru/2021/12/zamenhof-14/ kaj diskonigu ĝin en viaj sociaj grupoj kaj retejoj.

Agrablan Zamenhof-feston!

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/12/zamenhof-36/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Konciza biografio de Zamenhof appeared first on La Ondo de Esperanto.

Antaŭ okdek-unu semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la okdek-dua porcio. Ĝuu ĝin!

Jen la ligiloj al la porcioj 01 - 53 de la ekzercaro:
https://esperantaretradio.blogspot.com/2025/06/ligiloj-al-la-porcioj-01-gis-53-de-la.html

La 10an de aŭgusto 2025 Litova Esperanto-Asocio (LEA) prezentis proponon al la Estraro de UEA en 2028 organizi la 113an Universalan Kongreson de Esperanto en Kaŭno. Intertempe la komencaj preparoj al tiu eventuala kongreso jam estas faritaj. Ni kontaktis la universitaton Vytautas la Granda, kie okazos plejparto de programeroj, turismajn organizaĵojn, parlamenton de Litovio. Komenciĝis ankaŭ diskutoj kun la urba municipo pri diversaj aspektoj de la organizado de UK, inkluzive de la financa helpo de la urbo. Sube estas informoj pri kelkaj gravaj renkontiĝoj kaj vizitoj al diversaj instancoj lige kun la eventuala UK en Kaŭno.

La 1an de decembro laŭ la iniciato de la Kaŭna turisma kaj informa centro “Kaunas IN” okazis kunsido rilate al la eventuala 113a UK en Kaŭno en 2028. Partoprenis la direktoro de “Kaunas IN” Tadas Stankevičius kaj la fakestrino pri turismo Agnė Kriaučiūnienė. Estis invitita ankaŭ reprezentanto de la turisma firmao “Delta Tours” Lijana Stepanovienė. Ĉi tiu firmao helpis al ni okazigi la 90an UKon en 2005 en Vilno (ekskursoj, hoteloj k. s.). La propono organizi UKon en Kaŭno en 2028 estis akceptita tre entuziasme kaj estis promesita ĉiuspeca helpo. “Kaunas IN” sendos al la Kongresa fako de UEA specialan subtenleteron kun prezento de la urbo kaj lando. Similan subtenleteron sendos ankaŭ la tutlanda publika entrepreno “Keliauk Lietuvoje” (Vojaĝu en Litovio), kiu rekte subiĝas al la Ministerio pri ekonomio kaj novigoj.

Danke al kontrakto pri kunlaboro inter Litova Esperanto-Asocio kaj la universitato Vytautas la Granda en Kaŭno nia asocio kaj la universitato estas partneroj. Tio ebligas al nia asocio havi esencan helpon de la universitato por nia agado. La prezidanto de LEA kontaktis la novan rektorinon de la universitato prof. Ineta Dabašînskienė (interalie, ŝi estas lingvistino kaj okupiĝas ĉefe pri multlingvismo) pri la eventuala UK en la universitato. Ŝi plene aprobis la aferon kaj komisiis al la vicrektoro pri scienco kaj novigoj prof. Rolandas Urbonas respondeci pri la afero, konstante zorgi kaj solvi ĉiujn praktikajn demandojn dum la organizado de UK. La 9an de decembro la prezidanto de LEA renkontiĝis kun prof. Rolandas Urbonas kaj pli konkrete traktis la organizajn aferojn. Estas interkonsentite, ke UK povos uzi ĉiujn bezonatajn ejojn kaj servojn de la universitato en la kvar apudaj domoj de la universitato en la centro de la urbo.

La 12an de decembro la prezidanto de la parlamento de Litovio (Sejmo) Juozas Olekas akceptis la prezidanton de LEA Povilas Jegorovas. Estis diskutitaj preparlaboroj por eventuala okazigo de la 113-a Universala Kongreso de Esperanto en Kaŭno. La prezidanto de la parlamento konsentis esti Alta Protektanto de la kongreso, se la Estraro de Universala Esperanto-Asocio decidos organizi la kongreson en Kaŭno. Estis certigita politika kaj financa subteno al la okazonta kongreso. Li partoprenos la inaŭguron de la kongreso. La prezidanto de la Litovia parlamento akceptos la prezidanton de UEA Fernando Maia dum lia eventuala vojaĝo al Litovio fine de julio 2026.

Povilas Jegorovas

Foto: Povilas Jegorovas kaj Juozas Olekas

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/12/litovio-83/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Kaŭno invitas la 113an UKon appeared first on La Ondo de Esperanto.

C-ano Rubeno Fernàndez hieraŭ demisiis el la Kapitulo de la Esperanta Civito, post preskaŭ jaro da partopreno en la ekzekutiva povo. La demision, interalie, kaŭzis precipe lia deziro pli aktivi ene de la Senato, kies membro Fernàndez fariĝis lastjare.

Per tiu paŝo c-ano Fernàndez intencas koncentri sian tempon kaj energion al la laboro de reformo de la konstitucia funkciado de nia konsorcio, laŭ kion li skribis en demisiletero sendita al la Konsulino. Ano de la Verda Grupo, la eliranta vickonsulo estos inter la protagonistoj de la venonta parlamenta sesio, dum kies celebrado la leĝodona instanco debatos proponojn prezentitajn de li aŭ pri lia sfero de agado, nome arkivoj. Kune kun la demisio estos organizata la transdono de la respondecoj rilataj al la mastrumado de la domajno esperantio.net, dum liajn ĝisnunajn delegojn reprenas provizore la Konsulino.

La Kapitulo esprimis dankon al c-ano Fernàndez pro la kontribuoj donitaj en lia vickonsula posteno kaj bondezirojn pro lia estonta aktiveco.

Antaŭ tre longe, en fora lando, vivis orfa blinda knabino, kiu nomiĝis Serena.

Vinilkosmo estas la plej grava eldonejo de Esperanto-muziko. Kune kun EUROKKA (Esperanto-Universala Rok-Organizo, Kolektiva Komunik-Asocio) ĝi zorgis pri la muzika programo por la Virtuala Kongreso (VK) de Esperanto. Nun ĝi kunlaboras kun UEA (Universala Esperanto-Asocio) por venki seriozan problemon: granda parto de la Esperantaj kantoj povus malaperi de la ĉefaj muzik-platformoj – sed per via helpo ni povos certigi, ke tio ne okazos! Post dek tri jaroj da kunlaborado, la interreta distribuanto de Vinilkosmo decidis ne renovigi kontrakton, kiu finiĝos jam en februaro 2026. Se nenio estos farita, Esperantaj kantoj malaperos el Spotify, Deezer, YouTube Music, Apple Music, kaj aliaj servoj. Tio estos serioza bato por nia kulturo kaj por ĉiuj, kiuj malkovras Esperanton per muziko. EUROKKA nun provas fari kontrakton kun alia distribuanto, sed ne eblos al ĝi sola kovri la novajn kostojn por tio. Dum la malfermo de la 6-a VK, UEA lanĉis specialan kampanjon – Donac’ al VK – kun la celo kolekti 2 000 € por Vinilkosmo. Tiuj donacoj estos ne nur dank-esprimo de UEA al Vinilkosmo, sed ankaŭ aktiva maniero por certigi, ke Esperanta muziko povu daŭre aŭdiĝi en Interreto. Se vi deziras kontribui al tiu kampanjo, vi povas fari tion per pago al la VK-fonduso. Nova epoko por Esperanto-muziko! La Donac’ al VK enkondukas alian gravan novaĵon: Vinilkosmo lanĉis sian tute novan muzikplatformon la 12-an de decembro 2025. Samtempe aperis nova albumeto La nova ĝardeno de la nov-ĵaza bando Vojaĝo! Nepre spektu tiujn filmetojn: Pri la nova platformo: https://youtu.be/nLAnwM6HuLQ Pri la albumeto La nova ĝardeno: https://youtu.be/zvcTHiuePL8 Pri EUROKKA/Vinilkosmo: https://dai.ly/x9ksbu2 Via Donac’ al VK estos donaco ankaŭ al Vinilkosmo okaze de tiu grava atingo! Fonto: Gazetara Komuniko de UEA n-ro 1272 (2025-12-10)

La 2an de decembro 2025 forpasis

Eduard Borsboom (1936-2025)

nederlanda lingvoinstruisto kaj esperantisto (ekde 1951), esploranto de la historio de Esperanto; aŭtoro de “Vivo de Lanti” (1976), “Vivo de Andreo Cseh” (2003), “Kie miozotas memor’” (2017), kompilinto de “Vortoj de Andreo Cseh” (1984); kunlaboranto de “Literatura Foiro” kaj “La Gazeto”; honora prezidanto de Internacia Esperanto-Instituto, laŭreato de la premio de OSIEK (2004).

Ni funebras pro la forpaso de Ed Borsboom, kiu donis valorajn informojn dum nia laboro pri la enciklopedio “Nia diligenta kolegaro” kaj kondolencas liajn proksimulojn kaj samideanojn.

Halina Gorecka
Aleksander Korĵenkov

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/12/borsboom/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Ed Borsboom forpasis appeared first on La Ondo de Esperanto.

Tubaro naskiĝis el deziro al eksperimentado pri kelkaj aferoj, interalie la mito, ke “ne estas enhavo en Esperanto” (aŭ apenaŭ estas enhavo en Esperanto), kaj ankaŭ ekzameni la hipotezon, ke estas sufiĉe da homoj interesitaj pri Esperanta enhavo. Sekvante la faman diraĵon “Dividu kaj venku”, ni provis eksperimentojn unu post unu.

Unue, ni volis ekzameni, ĉu vere estas sufiĉe da enhavo. Ni elektis Jutubon, ĉefe, ĉar pli ol 90% de la filmoj en Esperanto troviĝas tie, kaj ankaŭ pro tio, ke ĝi estas unusola platformo por unu speco de enhavo: videaĵoj. Komparu tion al blogoj, revuoj, podkastoj, ktp, kie la enhavo estas pli disigita tra la interreto. Elekti Jutubon permesis al ni studi pli facile. Ni rimarkis, kvankam aperas averaĝe pli ol 50 novaj esperantaj filmoj ĉiu semajne, la plejmulto estis preskaŭ preteratentitaj… Tial ni decidis fari la unuan version de Tubaro, prezentita ĉe https://tubaro.aperu.net/v/ytb_moAn4pZysfo.

Kaj tiel, la unua celo estis atingata: Estas sufiĉa enhavo por montri kaj havi aktive ĝisdatigitan paĝon anstataŭ kutimajn listojn de “plej bonaj” enhavaj eroj.

La dua celo estis scii, ĉu homoj interesiĝas pri ofte ĝisdatigita enhavo. Denove, la respondo estis jesa. Ni analizis statistikojn de la retejo, kaj la rezulto estis ĉiam sufiĉe bona (ni publikigis datumojn en blogafiŝo). En la telegrama kanalo la kresko estis pli-malpli konstanta ĝis atingi ĉirkaŭ 200 abonantoj (nun la kresko estas pli malrapida, sed ankoraŭ videbla).

Se vi deziras kompari, en la pasinta novembro estis 642,510 vizitoj al paĝoj (473,661 ne robotaj), kaj 58,650 unikaj vizitantoj laŭ statistikilo Awstats.

Tamen, daŭre mankis io: Oni ofte kritikis, ke la enhavo de Tubaro estas aĉa, mankas kvalito, malfacilas trovi altkaviltaĵojn… Kaj tiuj kritikoj estis pravaj, sed la limo inter kaŝi evidentajn aĉaĵojn kaj listo de aĵoj ŝatataj de administrantoj estas difuza. Tial, ni pensis pri maniero montri plej “bonajn” filmojn… Sed malfacilas trovi difinon de “bona”, do la fina decido estis plividebligi tion kion homoj spektas pli ofte. Pro kelkaj kialoj, ni decidis uzi sole datumojn de Tubaro, kaj naskiĝis la dinamika enhavo de Aperu! (kiu ĝis tiam estis nur blogo). Do tiel, la ĉefpaĝo de Aperu! komencis montri la laste spektitajn aŭ komentitajn afiŝojn de Tubaro. Denove, la afero funkciis, kaj kompare al la senfiltra Tubaro, la elcento de evidentaj malaltkvalitaĵoj en Aperu! pliboniĝis.

Tiel la tria celo estis ankaŭ atingita: Eblas uzi datumojn (anonimajn) pri la aktivado de spektantoj por montri pli bonan enhavon.

Sed dum tiu eksperimento, la uzado de Aperu! estis ne sufiĉe alta kompare al Tubaro, kaj ankaŭ bonaj filmoj malaperis el la ĉefpaĝo pli rapide ol dezirinde.

Do denove ni rimarkis, ke indas plibonigi la projekton por certi, ke plej bonaj filmoj videblas en la ĉefpaĝo dum pli longa tempo: kaj por helpi vizitantojn, kaj por helpi la kreintojn de la enhavo.

Tial, strebante plibonigon, ni denove faris unu plian paŝon, kaj tiel aperis la medaligitaj afiŝoj, kiel ni anoncis en blogaĵo. Por tio, ni disvolvigis pli kompleksan algoritmon por mezuri popularecon, kaj nuntempe, la ĉefpaĝo de aperu.net montras samtempe:

• Orajn afiŝojn (plej popularaj dum pasintaj semajnoj),
• Arĝentajn afiŝojn (plej popularaj dum pasintaj tagoj),
• Bronzajn afiŝojn (plej popularaj dum pasintaj horoj), kaj
• Laste aktivajn afiŝojn

Tiel, la kvalito de la ĉefpaĝo mirinde kreskis, kaj nuntempe, eĉ se ankoraŭ videblas kelkaj malaltkvalitaĵoj, ili rapide malaperas.

Tiel ni plenumis kvaran celon: Videbligi dum pli da tempo kaj al pli da homoj pli bonajn filmojn, dum la retejo estas sufiĉe dinamika, kaj samtempe, ni ne pretigas kutimajn listojn kiel Dek Plej Bonaj Esperantaj Kanaloj.

Momente, ni prilaboras agordojn de parametroj por oraj, arĝentaj kaj bronzaj (kiom ofte ĝisdatigi, kiom estas ekzakte pasintaj semajnoj, tagoj, horoj…) kaj samtempe, ni laboras pri plibonigi la algoritmon pri populareco (kiu, ĝis nun, vidinte rezultojn ĉe la ĉefpaĝo), estas sufiĉe bona.

Do jen kiel la eĥosistemo de Aperu evoluis ĝis nun por listigi kaj prezenti pli altkvalitan enhavon al vi. Evidente, nuntempe estas nur videaĵoj, kion kolektas Tubaro. Kiam ni aldonos pli da similaj sub-projektoj similaj por aliaj specoj de enhavo, estos multe da manieroj por plibonigi la sistemon por prezenti popularan enhavon de malsamaj specoj kune. Ĝis tiam, ni daŭrigos plibonigi la algoritmojn kaj manierojn prezenti la enhavon. Tamen estu sciigita, ke antaŭ ol alispecaj enhavoj venos en Aperu, venos alia granda ŝanĝo. Ni ne diros plu, sed pretigu vin baldaŭ

La plej grava terapio kontraŭ la parkinsona malsano estas medikamentoj. Sed ankaŭ helpas kanti laŭte kaj gaje en ĥoro. Nun oni volas testi en Salzburgo, ĉu lige kun la kantado ankaŭ eblas redukti la konsumon de medikamentoj.

Antaŭ ol la homo sapiens kapablis paroli, la homo kapablis kanti, diras teorio. Simile al la reciproka korpoflegado la kantado kun aliaj servis laŭ tio por plifortigi la socian koherecon. Per la pli granda elŝuto de endorfinoj kaj de neŭrotransmitiloj tiel ankaŭ la sano de la unuaj homoj plifortiĝis. Tiuj efektoj aperas ankaŭ hodiaŭ kiam homoj kantas kune en grupoj, diras muzikologo de la Canterbury universitato en Britio. La sciencisto profitas de la scio en sia laboro kun homoj kiuj suferas sub la nesanigebla parkinsona malsano.

Ĉe homoj kun parkinsona malsano mortas nervoĉeloj kiuj produktas la hormonon dopamino. "La trafitoj havas problemojn pri la irado aŭ ili ne plu kapablas ĝuste movi siajn brakojn kaj gambojn. Kelkaj homoj kapablas nur malfacile gluti aŭ havas problemon teni la salivon en la buŝo. Povas ankaŭ esti ke la voĉo malfortiĝas", klarigas la muzikisto kaj universitata profesoro. La malsano plej ofte aperas unuafoje ekde la 50-a vivojaro kaj ĝi trafas virojn signife pli ofte ol virinojn. En Aŭstrio vivas ĉirkaŭ 16.000 trafitoj.

Kune kanti plifortigas la spirmuskolaron de homoj kun parkinsona malsano kaj tiel ankaŭ kantado en ĥoro plifortigas la voĉon. Tion povis montri pasintjare studaĵo en Aŭstralio. "La speco de muziko ĉe tio ne gravas, sed la muziko estu gaja, forta kaj ritma, kaj necesas signali al homoj kun parkinsona malsano ke ili rajtas esti laŭtaj. Esti laŭta estas tiel simpla koncepto, ĝi vere helpas", diras la brita sciencisto kiu de multaj jaroj kantas kun parkinsonaj pacientoj.

La ritmo de la muziko kaj la ritmaj movoj dum la kantado krome kondukas al pli bona sangofluo en certaj cerbaj regionoj. Tio jam montriĝas se oni provas frapi simplan ritmon per la fingroj sur la tablon. "Ĉe frapado la cerbo devas prilabori multspecajn informojn, ekzemple pri la ecoj de la surfaco, por ke la celita frapado entute estu ebla."

Ĉe tio interalie estas elŝutata dopamino, kio povas konduki al plifaciligo de movoj kiuj antaŭe apenaŭ estis eblaj. "Pasintjare ni vidis tion tute klare ĉe pacientino kiu havas grandan problemon pri irado. Ŝi aŭskultis marŝmuzikon kaj subite ekiris laŭ la ritmo de la muziko", rakontas la sciencisto.

Plej gravas por li tamen ke homoj ĉe komuna kantado ne plu sentu sin elfermitaj kaj stigmatizitaj pro la malsano. Depresioj apartenas al la plej oftaj simptomoj de la parkinsona malsano. Kanti kun aliaj homoj plifortigas la memkonscion.

"Ni ne volas esti la Vienaj kantoknaboj, ni volas ke homoj denove sentu sin tiel kiel ili sin sentis ĉe piedpilka ludado dum ilia junaĝo", li diras. Ĉar ankaŭ en la futbala stadiono oni kantas laŭte, gaje kaj laŭ egala ritmo, kaj ĉe tio elŝutiĝas multe da endorfinoj.

Studaĵo de la universitato de Salzburgo nun montru kiel longe daŭras la pozitivaj korpaj kaj psikaj efektoj post ĥorkantado kaj kiel la kantado efikas al la konsumo de medikamentoj. Oni muzikterapie laboras tiucele kun grupo de 20 parkinsonaj pacientoj, dua grupo servos por kontrolo. Oni serĉas ankoraŭ partoprenontojn.

“Vojaĝo” estas bando de kvar muzikistoj el Tuluzo, en sudokcidenta Francio. Gilles Bénard (klavaroj) kaj Jean-Claude Patalano (saksofono), kiuj ludas kune ekde la mezlernejo, kreis “Vojaĝon” en 2015.

La 12an de decembro 2025 “Vojaĝo” kunlabore kun la kantistino Galiss’ publikigis la albumeton “La nova ĝardeno”, kiu montras ĉiujn influojn de la grupo: triphopo, mondĵazo, ĵazo, kaj pli. Per ĉi tiu albumeto, la grupo konfirmas sian originalecon per tre personaj muzikaj kreaĵoj kaj trafaj kantotekstoj.

“Vojaĝo” estas grupo dediĉita al mediprotektado kaj al la antaŭenigo de amikeco inter popoloj. Tial ĝi uzas esperanton, la egalecan lingvon, kiu donas al ĝi internacian publikon. En sia nova albumeto “La nova ĝardeno”, konsistanta el kvin trakoj, “Vojaĝo” aplikas sian karakterizan miksaĵon de triphopo, ĵazo, mondmuziko, kaj eĉ franca popolmuziko, celante krei energian, originalan, optimisman, kaj kompreneman produkton.

La artistpaĝo de la grupo estas ĉi tie.

Malkovru ĉi tiun bitalbumeton elŝuteblan ĉe Vinilkosmo kaj ĉe ĉiuj gravaj elsendflu-platformoj.

Ni invitas vin malkovri la kulminon de pli ol jaro da laboro per la lanĉo de la nova muzika platformo de Vinilkosmo: https://www.vinilkosmo.com/eo.

Pli uzant-amika, intuicia, kaj adaptema, la restrukturita retejo espereble provizos pli kontentigan sperton ol la malnova, kiu fariĝis malmoderna. Sentu vin libera esplori la novan platformon, komencante per la nova eldono de la esperantlingva bitalbumeto “La nova ĝardeno”.

Jen rapida superrigardo de ĝia enhavo kaj la facila maniero aliri ĝin:
https://youtu.be/nLAnwM6HuLQ

Flo Martorell

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/12/muziko-60/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Nova ĝardeno en nova platformo! appeared first on La Ondo de Esperanto.

La Senato de la Esperanta Civito okupiĝos ankaŭ pri la Senata Reglamento, dum sia baldaŭa sesio en la Milana metropolo: la temon submetas sen. Rubeno Fernández, per longa amendopropono liverita fine de novembro kaj poste reformulita je du partoj en la ankoraŭ ne finita Senatokonsulto (tial afiŝotaj post ĝi). 
Tial ke la reglamentoj de la Parlamento (same kiel la Konstitucia Ĉarto) estas amendeblaj nur per kvalifikita plimulto (dutriona plejmulto), kion la majoritato ne atingus sen interkonsento kun la opozicio, sen. Perla Martinelli kontraŭproponis la starigon de komisiono por ellabori eventualan reformon de la menciita reglamento, kun proporcia partopreno (du kontraŭ unu) de Verdanoj kaj Blankanoj. La kontraŭproponon subtenas ĉi-lastaj, pere de sen. Anna Bartek; ĝi bezonas nek senatokonsulton nek kvalifikitan plimulton.
La telematikaj Senatokonsultoj estas rezervitaj al normoproponoj: pri tiu(j) de sen. Fernández ĝi daŭros ĝis la semajnfino antaŭ la Senata sesio, kunvokita por 29 decembro 2025.

Antaŭhieraŭ la 10an de decembro 2025, la redakcio de Literatura Foiro kunsidis virtuale por diskuti pri diversaj punktoj en la tagordo.
Tagprezidis Alessio Giordano, kunĉefredaktoro, kun ĉeesto de Perla Martinelli, Giorgio Silfer, Fernando Pita kaj Carlo Minnaja.
Unue, oni analizis kaj komentis statistikan raporton pri la jaro 2025, kiu evidentigis kreskantan itallingvan kontribuantaron, paralele al la evidenta fortiĝo de la itala junularo ne nur en Italio sed ankaŭ en la medio de TEJO.
La jarkolekto 2026 portos kun si kelkajn novaĵojn. La transiro al nova softvaro, konservante tamen la tradician formatadon de LF, estas la plej evidenta ŝanĝo, kiun legantoj certe rimarkos; aldone, Literatura Foiro disponigos al siaj abonantoj senpage kaj telematike sian tutan kolekton, de la unua numero de junio 1970 ĝis antaŭ la lastaj kvin jaroj: ili povos konsulti kaj elŝuti ĝin ĉe nia retejo literaturafoiro.com.
Konklude, danke al la kunlaboro kun c-ano Giacomo Comincini, intensiĝos la aktiveco de Literatura Foiro ĉe sociaj retejoj, aparte ĉe Instagramo, kies uzantojn ni invitas sekvi nian paĝon @literaturafoiro por novaj, ĉiusemajnaj enhavoj: kuriozaĵoj, novaĵoj pri LF kaj literaturaj sparkoj.

Antaŭhieraŭ la 10an de decembro 2025, la redakcio de Literatura Foiro kunsidis virtuale por diskuti pri diversaj punktoj en la tagordo.
Tagprezidis Alessio Giordano, kunĉefredaktoro, kun ĉeesto de Perla Martinelli, Giorgio Silfer, Fernando Pita kaj Carlo Minnaja.
Unue, oni analizis kaj komentis statistikan raporton pri la jaro 2025, kiu evidentigis kreskantan itallingvan kontribuantaron, paralele al la evidenta fortiĝo de la itala junularo ne nur en Italio sed ankaŭ en la medio de TEJO.
La jarkolekto 2026 portos kun si kelkajn novaĵojn. La transiro al nova softvaro, konservante tamen la tradician formatadon de LF, estas la plej evidenta ŝanĝo, kiun legantoj certe rimarkos; aldone, Literatura Foiro disponigos al siaj abonantoj senpage kaj telematike sian tutan kolekton, de la unua numero de junio 1970 ĝis antaŭ la lastaj kvin jaroj: ili povos konsulti kaj elŝuti ĝin ĉe nia retejo literaturafoiro.com.
Konklude, danke al la kunlaboro kun c-ano Giacomo Comincini, intensiĝos la aktiveco de Literatura Foiro ĉe sociaj retejoj, aparte ĉe Instagramo, kies uzantojn ni invitas sekvi nian paĝon @literaturafoiro por novaj, ĉiusemajnaj enhavoj: kuriozaĵoj, novaĵoj pri LF kaj literaturaj sparkoj.

Kiam vi eniras novan aŭton hodiaŭ, ofte la interno aspektas pli kiel granda telefono ol tradicia veturilo. Preskaŭ ĉio troviĝas en unu brila ekrano. Sed tiu rakonto ne komenciĝas ĉe la firmao Tesla, sed en la 1980-aj jaroj, ĉe aŭto kiun multaj homoj eĉ ne plu memoras: la Buick Riviera.

Estas enretigita por publika legado la demonstra versio (demoversio) de la septembra (aŭtuna, laŭ la nordhemisfera vidpunkto) eldono de “La Ondo de Esperanto”. La 47-paĝa demoversio (pdf) enhavas plurajn tekstojn kaj tekstokomencojn el la riĉenhava 140-paĝa 325a numero de “La Ondo de Esperanto”, publikigita antaŭ pli ol du monatoj.

La demoversio de la aŭtuna “Ondo” estas libere elŝutebla ĉe https://esperanto-ondo.ru/Ondo/Lo-325demo.pdf.

La demoversioj de pli fruaj “Ondoj” estas elŝuteblaj en nia arkiva retejo. Tie estas elŝuteblaj ankaŭ kelkaj plenaj eldonoj (“pdf” kaj “epub”).

“La Ondo de Esperanto” aperas dumaniere:
unue, kiel ĉiutage aktualigata novaĵretejo;
due, kiel ampleksa trimonata elektronika almanako (bitgazeto), en kiu estas publikigataj la plej gravaj tekstoj el la retejo kaj ankaŭ artikoloj, eseoj kaj beletraĵoj, verkitaj speciale por la almanako.

Nia novaĵretejo estas senpage legebla. Ĝi ekzistas danke al la donacoj kaj abonoj, kiujn ricevas la bitgazeto “La Ondo de Esperanto”, kiun povas legi nur la abonantoj.

“La Ondo de Esperanto” estas eldonata en Kaliningrado (Ruslando), ĝin eldonas Halina Gorecka kaj redaktas Aleksander Korĵenkov.

“La Ondo de Esperanto” estas abonebla por 2026. La baza abontarifo (15 eŭroj) restas senŝanĝa dum pluraj jaroj ekde la lanĉo de la bitversio en 2007.

Estas tri abonkategorioj:

1. Abonanto – 15 eŭroj
2. Amiko – 30 eŭroj
3. Patrono – 100 eŭroj

Pri la pagmanieroj legu ĉi tie: https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm.
Atentu, ke nun denove eblas pagi la abonon per la internacia pagosistemo PayPal.

Vidu la liston de la donacintoj por la 2025a jaro.

La demoversio de la somera “Ondo” estas libere elŝutebla ĉe
https://esperanto-ondo.ru/Ondo/Lo-325demo.pdf.

La sekva, vintra/decembra “Ondo” aperos fine de decembro 2025 aŭ komence de januaro 2026.

Ne forgesu (re)aboni!

La red.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/12/ondo-151/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post La demonstra versio de la aŭtuna Ondo appeared first on La Ondo de Esperanto.

Kooperativo de Literatura Foiro subskribis licencan kontrakton kun la internacia informserĉilo EBSCO, unu el la ĉefaj provizantoj de ciferecaj enhavoj por universitataj bibliotekoj tutmonde: tio signifas ke artikoloj el Literatura Foiro fariĝas serĉeblaj kaj legeblaj por studentoj kaj esploristoj pere de miloj da institucioj en diversaj kontinentoj, kio signife plialtigas la akademian kaj kulturajn videblecon de la revuo kaj de esperanta literaturo ĝenerale. La kontrakto kun EBSCO (por kiu multe helpis sen. Rubèn Fernández) estas ne-ekskluziva: LF-koop retenas la aŭtorrajtojn kaj la rajton disponigi siajn numerojn ankaŭ per propraj kanaloj; ĝuste la kongruigo inter tiuj kanaloj postulis pli longan itineron ĝis la definitiva kontrakto.

Paralele, fakte, Literatura Foiro partoprenis la ciferecigan projekton de bitarkivo.org, kies celo estas “gardi la Esperantan kulturon por ĉiam” per sistema skanado kaj konservado de periodaĵoj kaj aliaj dokumentoj en esperanto. Bitarkivo jam kolektis centojn da gazetoj kaj revuoj; la skanado konkludiĝis fine de februaro kaj nun la kooperativo atendas la ciferecigitajn versiojn.

La ĉeesto de Literatura Foiro samtempe en EBSCO kaj en Bitarkivo montras du komplementajn flankojn de la sama strategio: aliro por la ĝenerala esperantista komunumo per malferma arkivo, kaj profesia integriĝo en la inform-infrastrukturo de la universitataj bibliotekoj, kongrue kun direktivo Giordano. La ciferecigo en Bitarkivo garantias konservadon de la revuo, dum EBSCO faciligas citadon, indeksadon kaj uzon de LF-tekstoj en esplorprojektoj, tezoj kaj internaciaj studoj pri interlingvistiko kaj literaturo.

Por kongruigi la du projektojn, LF-koop venis al la kompromiso ke Literatura Foiro estos ja konsultebla kaj deŝutebla en siaj malnovaj jarkolektoj (de junio 1970 ĝis la lastaj antaŭ kvin jaroj), sed nur por efektivaj abonantoj de la revuo, kiuj ricevos specialan kodon por aliri la kolekton, aperigotan en literaturafoiro.com 

LF-koop invitas siajn legantojn, aŭtorojn kaj partnerajn instituciojn subteni la aktivecon de la kooperativo per abono (duoble profitinda en 2026), per kontribuoj al la revuo kaj per reklamoj pri Literatura Foiro. Tiel nia preskaŭ sesdekjara revuo transformiĝas al daŭre uzebla referenco por la estontaj generacioj de esperantistoj kaj esploristoj.

---

Redukti malriĉecon kaj doni perspektivon al junaj homoj, tion intencas la internacia muzika projekto "El sistema". En la devenlando Venezuelo ĝi prenas infanojn de la strato, en Eŭropo ĝi plibonigas ŝancojn pri klerigo, kiel tion povis montri projekto en la ĉefurbo de Stirio, Graz.

Antaŭ kvar jardekoj la komponisto, politikisto kaj socia reformisto José Antonio Abreu fondis "El Sistema" en Caracas. La reto de klasikaj orkestroj kaj ĥoroj por infanoj kaj gejunuloj el malavantaĝaj vivocirkonstancoj estas hodiaŭ mondekonata kaj ampleksas pli ol 50 landojn. Origine ĝi celis ebligi aliron al klerigo kaj muziko por infanoj el ĉiuj tavoloj, hodiaŭ "El sistema" kunligas la celojn pri daŭripoveco de UN kun arta agado.

Daŭripova konsumo, protekto de la klimato kaj pura, pagebla energio estas tri el la 17 evoluaj celoj kiujn ĉiuj 193 membroŝtatoj de UN volas atingi ĝis la jaro 2030. Sed tiuj daŭripovaj evoluceloj direktiĝas ne nur al protekto de medio kaj klimato, sed ankaŭ al socia evoluo. Projekto de la universitato de Graz prenis "El Sistema" kiel modelon kaj volas montri kiel muziko kaj daŭripova evoluo interdependas.

Por tiu projekto pri muziko por daŭripoveco studentoj kaj instruistoj de la universitato de Graz analizis eŭropajn iniciatojn laŭ la modelo de "El Sistema". Ili povis montri ke ankaŭ infanoj en Eŭropo povas profiti el la kunligo de muziko kaj daŭripovaj klerigaj celoj.

En Venezuelo sciencaj prilumigoj montris ke la muzika instruado de "El Sistema" havas daŭripovan efikon je la karieraj ŝancoj de la junaj homoj. Per la muziko, la komuna laboro en la orkestro kaj en la ĥoro, la infanoj lernas disciplinon kaj koncentriĝon. El tio ili profitas pli poste en la profesia vivo. La infanoj pasigas ĉiusemajne ĉirkaŭ 20 horojn en la muziklernejoj de "El Sistema" kiuj funkcias en tuta Venezuelo.

Tie instruas ne nur muzikinstruistoj kaj profesiaj muzikistoj. Ankaŭ pli aĝaj infanoj kiuj lernis siajn instrumentojn same ĉe "El Sistema", transdonas sian scion al la plej junaj infanoj. "Tiamaniere oni protektas ilin kontraŭ misuzo, kontraŭ kontakto kun organizita krimo, kaj oni instruas ilin pri multaj valoroj kiuj akcelas daŭripovecon", diras esploristino pri daŭripoveco en Graz.

Laŭ ŝi en Eŭropo la tasko de "El Sistema" estas alia. Ĉi tie temas pri tio havigi al ĉiuj infanoj, sendepende de la vivenspezo de la gepatroj, aliron al muzika instruado. Sed la projektoj intencas peri ankaŭ toleremon kaj integriĝon. "Tio estas kompreneble ankaŭ esenca komplekso de daŭripoveco", ŝi diras.

En Graz funkcias tia asocio kiu ofertas senpagan kaj altnivelan muzikan instruadon por infanoj kaj gejunuloj kiuj alikaze ne havus aliron al evoluigo de iliaj muzikaj kapabloj. La muziko tie motivigu la unuopajn gelernantojn venki antaŭjuĝojn kaj plifortigi la komunan senton. Al tio apartenas ankaŭ prezentoj en koncertoj kun renomaj muzikistoj.

Jen simpla kompar-testo: mi certas, ke, vidante fremdlandan turiston, vi kvazaŭ aŭtomate deziras agi tiel, ke li/ŝi pli bonfartu sur niaj stratoj, en niaj vendejoj, en niaj spektejoj. Starante en atendovico, vi kompleze allasos al li ekstervican servon, vi klarigos al li plej detale la vojon al dezirata loko. Mi certas ankaŭ pri alio: sur la stratoj de Vaŝingtono aŭ Novjorko vi estos traktataj same sendistinge, absolute sendistinge, kiel iu ajn preterpasanto. Ĉu ekstervica priservo? Ho, ne! La publikaj moroj tion ne toleras. Usono estas lando de enmigrintoj; la vizitantaj fremdlandanoj ĉi tie preskaŭ identas kun la loka loĝantaro, tial oni traktas ilin egale. Aŭ malpli bone.

Usono ne ceremonias kun siaj propraj loĝantoj, eĉ malpli kun la alilandanoj. Sed ĝi ĉiam ridetas. Absolute ĉiam, eĉ kiam kolero bolas en la ridetanto. Aŭ indigno. Aŭ ĉagreno. Do ne eblas senmaskigi tiujn negativajn sentojn. Ankaŭ telefonadoj ĉi tie okazas laŭ speciala etiketo. Oni ne rekroĉas la aŭskultilon subite pro kolero aŭ malŝato, sed en la fino de interparolado, kiu iris je altaj tonoj kaj abundis je pikaĵoj kaj ofendoj, oni nepre diros: "Dankon! Bonan tagon al vi!" Kaj oni ridetos. Vi simple perorele sensas la rideton ĉe la alia fino de la drato. Klik - rideto. Klik - la rideto estas for, la aŭskultilo rekroĉita.

Laŭtvoĉa popolo! Iufoje mia lango jukas pro la deziro diri: "Ĉu ne eblas iom malpli laŭte?" Ne eblas. Oni ne kutimas en Usono riproĉi ies kondutaĵojn, se, kompreneble, la konduto restas ene de la kadro de leĝaj limigoj. Ne ŝovu la nazon en mian vazon, se la leĝo permesas miajn okupojn kaj agadon. Ĉi tio estas mia privata vivo, bonvolu ne enmiksiĝi.

Iom pri la vestoj. Kvankam ekzistas en la angla lingvo la esprimo Sunday best, t.e. "la plej bona kostumo portata dimanĉe", ĝi en kongruas kun la nuntempa usona realo, ĉar semajnfine, t.e. sabat-dimanĉe, kaj ankaŭ en festotagoj la usonanoj preferas surhavi la plej modestan el tio, kion ili havas en siaj ŝrankoj. Oportunas! Sed dum labortagoj la usonanoj vestas sin parade. Ne por paradi antaŭ siaj gekolegoj - pli ekzakte, ne nur por tio - sed ĉefe por digne reprezenti la firmaon, en kiu ili laboras. Kaj tial - ordemo kaj eleganteco. Ĉu pantalono sakforma? Neniuokaze! Ĉu ĉemizo portata pli ol du sinsekvajn tagojn? Nepre ŝanĝenda. Ĉu ŝuoj nepoluritaj? Ne eblas!

Mi volas rakonti, kion oni disponas en la usona kuirejo. La fridujo tre ampleksa, kun eg-spaca frostigilo kaj, memkompreneble, kun la sistemo de aŭtomata degeligo. La aŭtomata manĝilar-lavmaŝino - oni kutimas uzi ĝin ne nur post festeno, kiam amasiĝas malpuraj aĵoj kaj iloj, sed ankaŭ post kiam la familio simple trinkas teon kun kelkaj sandviĉoj. La fornelo, plej ofte elektra, sed se gasa, ĝi estas revarmigebla en la daŭro de netaj tridek-kvardek sekundoj. La aŭtomata kafokuirilo - vespere oni programas ĝin, sekvamatene ĝi enŝaltiĝas aŭtomate, boligas la akvon entenatan kaj vekas la mastron per ŝalto de la enkonstruita radioricevilo.

La elektra malfermilo por ladskatoloj kun konservaĵoj. La sukpremilo - kvankam plej diversspecaj sukoj abundas kaj akireblas en la vendejoj, multaj usonanoj preferas sukon, memfaritan tuj antaŭ trinko; tiom pli ke freŝaj fruktoj abundas dum la tuta jaro, kaj la sanprizorgado rangas la dua en la prioritat-listo de la averaĝ-statistika usonano tuj post la dolar-akirado. La aŭtomata kuirkombajno, kiu tranĉas, muelas knedas, "tondas" viandon, legomojn, ks.s La elektrotranĉilo, kiu kapablas tranĉi ĉion ajn ŝpareme je plej maldikaj pecetoj…

Ekster la ofica medio la usonano estas tre komunikiĝema, li bonvolas helpi al malpli sukcesaj homoj kies fortoj elĉerpiĝis - se, kompreneble, ili ne estas potencialaj rivaloj al li mem. Probable, neniu alia lando ekster Usono havas tiom da ĉiuspecaj filandtropiaj, karitataj kaj aliaj bonfaradaj societoj. Notindas, ke la impost-politiko favoras la filantropion: la asignoj kaj subvencioj triucelaj ne estas imposteblaj.

Laŭ miaj observoj, la usonanoj sportas multe pli serioze, kun pli da engaĝiĝo, ol ni. En neniu alia lando mi vidis tiom multe da ĉiuspecaj sportpalacoj kaj sportejoj kiel en Usono.

… Pensindas, ke ni malkovras Amerikon denove kaj ekscias pri ĝi la faktojn, kiuj ankaŭ pli frue estis sciindaj, sed ignorataj de ni, ĉar ili neniel integriĝis en tiu falsa bildo pri Usono, kiu daŭre fabrikiĝis sur la oficiala nivelo en nia lando. Bone, ke ni nun provas agi alie…

(mallongigita)

UEA kaj EUROKKA/Vinilkosmo unuiĝas por venki seriozan riskon: granda parto de la Esperanto-kantoj povus malaperi de la ĉefaj muzikplatformoj – sed danke al via subteno ni povos eviti tion! Pro nesufiĉa profitigo, post 13 jaroj de kunlaborado, la interreta distribuanto de Vinilkosmo decidis ne renovigi kontrakton, kiu finiĝos jam en februaro 2026. Se nenio estos farita, Esperanto-kantoj malaperos de Spotify, Deezer, YouTube Music, Apple Music kaj aliaj servoj, do severa bato por nia kulturo kaj por ĉiuj, kiuj malkovras Esperanton per muziko.

Kvankam nia plej grava muzikeldonejo Vinilkosmo havas limigitajn enspezojn. EUROKKA strebas kontrakti kun alia distribuanto, sed ne eblos al ĝi sola kovri la novajn kostojn por tio. Ĉar EUROKKA/Vinilkosmo respondecas pri la koncerta programo de la Virtuala Kongreso de Esperanto (VK), dum la malfermo de la 6a VK UEA lanĉis specialan kampanjon Donac’ al VK kun la celo kolekti 2 000 € por Vinilkosmo tra la VK-fonduso. Tiuj donacoj estos ne nur nia dankesprimo, sed ankaŭ aktiva maniero protekti la ĉeeston de la Esperanto-muziko interrete.

Ĉiu donaco farita rekte al la VK-fonduso tra la aliĝilo de la 6a VK inter la 5a kaj la 31a de decembro 2025 estos plene transdonita al EUROKKA/Vinilkosmo ĝis 2 000 €. Kvankam la kerna programo de la VK finiĝis, la virtuala kongresejo – la VK-servilo ĉe Discord – restos funkcianta ĝis 31.12.2025. La VKanoj daŭre uzas ĝin por liberaj kunsidoj – kaj la VK-organizantoj planas surprizajn specialajn programerojn ĝis la jarfino! Tial eblas ĝis 31.12.2025 plu aliĝi al la VK. Al individuaj membroj (IM) de UEA en 2025 ankoraŭ nealiĝintaj al la VK tio estas senpaga: https://vk.esperanto.net/2025/uea-membro. Por tiuj, kiuj ne estas aktualaj IM de UEA, eblas uzi specialan VK-aliĝilon por aliĝi al UEA por 2026 kaj gajni plene senpagajn aliĝojn kaj al UEA por 2025 kaj al la 6a VK:https://vk.esperanto.net/2025/uea-vk. Donacojn oni povas fari per la supraj VK-aliĝiloj – aŭ rekte al la VK-fonduso: https://uea.org/alighoj/donacoj/vk. Aktualaj IM-oj de UEA, kiuj deziras realiĝi por 2026, devas uzi la retan aliĝilon: https://uea.org/alighoj/alighilo.

Nova epoko por Esperanto-muziko

La Donac’ al VK okazas samtempe kun grava novaĵo: Vinilkosmo lanĉos sian tute novan muzikplatformon la 12an de decembro 2025: https://vinilkosmo.com – kiu jam viziteblas, sed aĉetoj eblos nur post la oficiala lanĉo. Akompanos la lanĉon la premiero de la albumeto La nova ĝardeno de la novĵaza bando Vojaĝo. Nepre spektu tiujn videojn:
Pri la nova platformo: https://youtu.be/nLAnwM6HuLQ
Varbvideo de la albumeto La nova ĝardeno: https://youtu.be/zvcTHiuePL8
Pri EUROKKA/Vinilkosmo: https://dai.ly/x9ksbu2

Via Donac’ al VK ankaŭ estos donaco al Vinilkosmo okaze de tiu grava atingo!

Strategia por UEA – kaj por la tuta komunumo

La kampanjo Donac’ al VK ligiĝas al la strategia plano AKIRI de UEA, precipe al la kampo Kunlaborado, kiu celas interalie subteni la komunuman reton – inkluzive de fakaj asocioj kaj artistoj – kaj fortigi la produktadon, disvastigon kaj konsumon de altkvalita esperantlingva kulturo, samtempe montrante al la mondo la kreivan forton de Esperanto.

Donac’ al VK: la Virtuala Kongreso kaj Vinilkosmo vere kune!

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1272.

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Donac’ al VK! – kampanjo por protekti la ĉeeston de la Esperanto-muziko interrete appeared first on La Ondo de Esperanto.

La 2^an de decembro mortis d-ro Ed(uard) Borsboom, iama peranto de “Literatura Foiro” en Nederlando, historiografo (precipe pri Eŭgeno Lanti kaj Andreo Cseh), junaĝe aktiva en TEJO, poste en medioj ekster UEA, kiel Internacia Esperanto-Instituto, Kultura Centro Esperantista, La Kvinpetalo, OSIEK.

Funebra ceremonio okazos postmorgaŭ je 12h30, Zeister Bosrust, Woudenbergseweg 46, Zeist.

---

---

Minnaja, Carlo; Silfer, Giorgio. Historio de la Esperanta literaturo. – Represo. – La Chaux-de-Fonds: Kooperativo de Literatura Foiro. 2017. – 764 p., il.

“Jen ĝi aperis – la granda literaturhistorio! Ĝia fizika aspekto estas tre alloga kun amaso da ilustraĵoj kaj plaĉa grafika aranĝo. Krom la ĉefa kronika parto ĝi havas plurajn gravajn aldonaĵojn. Pli ol mil piednotoj aperas paĝopiede, sed pli ampleksaj referencoj aperas en kvindekpaĝa apendico, kie kolektiĝas amaso da interesaj informoj. Sekvas antologia parto, bibliografio kaj indeksoj, krom de personoj ankaŭ de revuoj, de temoj kaj – tre utila – de verkoj”, – skribis Sten Johansson en sia recenzo pri “Historio de la Esperanta literaturo” de Carlo Minnaja kaj Giorgio Silfer, aperinta en “La Ondo de Esperanto” (2015, №12) kaj legebla ĉi-reteje ĉe https://esperanto-ondo.ru/Recenzoj/R-hel.htm.

Dum la tuta decembro, la monato en kiu ni honoras la Esperantan kulturon, la libroservo de UEA ofertas kun sesona rabato, sendepende de la mendata kvanto, la imponan verkegon “Historio de la Esperanta literaturo” (HEL).
Mendu ĝin ĉe https://katalogo.uea.org/?inf=9203.

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/12/libro-19/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post La decembra rabato: Historio de la Esperanta literaturo appeared first on La Ondo de Esperanto.

La opozicio en la Senato de la Esperanta Civito levis la demandon pri konfido por unu el la vickonsuloj: “ĉu vi konfirmas la konfidon al sen. Rubèn Fernández kiel kapitulano?” La demando koncernas ne la tutan Kapitulon, nur unu el ĝiaj membroj.
Pri la aktiveco de la koncernato, kies delegoj estas bibliotekoj kaj arkivoj, sen. Anna Bartek jam interpelaciis kaj ricevis tujan respondon, pri kiu ŝi sin deklaris nur parte kontenta. Evidente ŝia malkontento intertempe kreskis, kaj ŝi klarigos ĝin en la baldaŭa Parlamenta sesio.

La Kapitulo ricevis la konfidon de la Senato fine de marto 2025, kiam la Konsulino submetis ĝin al la ratifo. Tiam ankaŭ la Blankanoj voĉdonis favore al la ratifo.

Hundoj, birdoj kaj katoj estas la plej amataj dorlotbestoj en Brazilo — verŝajne en la tuta mondo. Hundoj kaj katoj estas sociemaj, karesemaj, bone adaptiĝas al la hejma vivo kaj eĉ bonfaras al la homa humoro kaj mensa sano. La ciferoj estas impresaj: 60 milionoj da hundoj, 40 milionoj da birdoj, 30 milionoj da katoj vivas en brazilaj hejmoj.

Ĉu vi konas salamandrojn? Ili estas malgrandaj bestoj kun longaj korpo kaj vosto kaj senhara haŭto, kiuj apartenas al klaso amfibioj. Ofta speco de salamandro en Eŭropo estas la fajro-salamandro, kiu vivas en arbaroj. Oni povas renkonti fajro-salamandrojn en montaraj regionoj, proksime al riveretoj. Ili estas bestoj aktivaj ĉefe dum la nokto. Dumtage ili restas kaŝe en ombraj lokoj: sub ŝtonoj aŭ en arbo-trunkoj. Tamen povas okazi, ke dum pluvo ili forlasas siajn kaŝejojn. Salamandroj estas tre belaj. Iuj havas nigran haŭton kun flavaj aŭ oranĝ-koloraj makuloj. La koloroj sendas mesaĝon al malamikoj de salamandroj: “Ne manĝu min, mi estas venena”. Efektive, se salamandro estas atakata, ĝi defendas sin kovrante sian haŭton per veneno. En Pollando salamandroj estas leĝe protektataj bestoj. En la pasinteco, homoj opiniis, ke la flavaj makuloj sur la haŭto de salamandro similas al fajro. En diversaj regionoj de Eŭropo, oni kredis, ke salamandroj naskiĝas kaj vivas en fajro. Kial? Ni imagu preparadon de fajro. Por fari ĝin oni portas arbo-trunkojn el arbaro. Povas okazi, ke interne, inter branĉoj aŭ en truoj, estas kaŝitaj salamandroj, kiujn la homoj ne rimarkis. Kiam ekbrulas la lignaĵoj, salamandroj rapidege elkuras por savi sin. Al observantoj tio povus aspekti, kvazaŭ la bestoj subite ekestus en fajro. Tial en arto salamandroj iĝis unu el la simboloj de fajro. Sed ne nur de tio. Tiu besto ĉirkaŭata de flamoj ofte simbolas ankaŭ grandajn forton kaj reziston. Kun tia signifo salamandroj aperas en blazonoj. Ekzemple salamandro sub krono, staranta inter flamoj, estis la persona signo de Francisko la 1-a (1494-1547), reĝo de Francio. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chateau_de_Blois_11.jpg CC BY 2.0 Ankaŭ sur la blazono de la itala urbo Salsomaggiore Terme aperas salamandro inter flamoj. En la jaro 2025 okazis tie la Itala Kongreso de Esperanto. Partoprenantoj de la kongreso povis vidi salamandrojn ĉiutage – sur la muro de la urbodomo, sur la kongresaj nom-ŝildoj, eĉ sur ĉiu urba rubujo. MostEpic, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, pere de Wikimedia Commons Ewa Caban

Mardon, la 9an de decembro 2025, je la 17:00 UTC inaŭguriĝos la ekspozicio “Vojaĝo. Per biciklo al Azio kun Esperanto (1928–1932)” en la Nacia Biblioteko de Pollando (al. Niepodległości 213, Varsovio). La ekspozicio, kuratorita de Pascal Dubourg Glatigny kaj Gabriela Skonieczna, estas frukto de ampleksa kunlaboro inter CNRS (franca nacia esplorcentro), la landa asocio de UEA Espéranto-France kaj la Nacia Biblioteko de Pollando kun la financa subteno de Région Île-de-France.

UEA fieras pri la laboro de tiuj partneroj kaj estas aparte honorata, ke elementoj de la Biblioteko Hector Hodler (BHH), transdonita en 2023 al la Nacia Biblioteko, povis kontribui al tiu grava kultura realigo, kiu prezentas nian historian heredaĵon kaj la rolon de Esperanto en internaciaj kontaktoj.

La ekspozicio rakontas la eksterordinaran vojaĝon de la juna franca esperantisto Lucien Péraire (1906–1997), kiu inter 1928 kaj 1932 per biciklo trapasis Eŭropon, Sovetunion, Japanion, Ĉinion, Sudorientan Azion kaj Indonezion, serĉante respondojn pri la kaŭzoj de milito, malamoj kaj malkompreniĝoj inter nacioj. Post jardekoj, danke al la laboro de la esploristoj, miloj da dokumentoj el lia vojaĝo (taglibroj, stenografiaj notoj, fotoj, korespondaĵoj, tekstoj en la franca kaj en Esperanto) estis remalkovritaj en Parizo, ciferecigitaj kaj estas nun je dispono de la publiko.

La ekspozicio montras elektitan parton de tiu unika materialo kune kun dokumentoj el la BHH-kolekto, el la cetera Esperanto-kolekto de Nacia Biblioteko kaj el privata kolekto. La ekspozicio enhavas 17 montro-vitrinojn, ĉ. 150 objektojn, 5 grand-ekranojn kun centoj da fotoj, 30-metran geografian frizon, afiŝmuron kaj presitan kurtenon: ĉiuj prezentiĝantaj en tri temaj spacoj, kiuj montras la disvolviĝon de la Esperanto-movado en Eŭropo kaj Azio ĉirkaŭ 1930.

La estrarano de UEA pri Kulturo, Zdravka Boytcheva, ĉeestos la inaŭguron. Akompanos ŝin invititaj gravaj membroj kaj kontribuantoj de UEA, kiel Barbara Pietrzak, ankaŭ nome de Pola RetRadio. Krome, kadre de sia vojaĝo al Varsovio, Boytcheva faros esplorojn pri historiaj partituroj de Esperanto-muziko, ligitaj al aparta iniciato pri dokumentado kaj vivigo de la Esperanto-muzika heredaĵo.

UEA varme gratulas la kuratorojn, la partnerojn – speciale Espéranto-France – pro ilia rimarkinda laboro cele al la konservado kaj publika prezentado de valora parto de nia komuna kultura memoro. La ekspozicio restos vizitebla ĝis la 31-a de marto 2026.

VOJAĜO. Per biciklo al Azio kun Esperanto (1928–1932)
9 decembro 2025 – 31 marto 2026 |
Nacia Biblioteko, al. Niepodległości 213, Varsovio
Malfermita de lundo ĝis sabato,
8:30–20:30 (loka horo) | Senpaga eniro

Pliaj informoj: https://bn.org.pl | https://peraire.huma-num.fr

Noto: por subteni bibliotekojn, arkivojn kaj bibliotekan agadon en Esperanto UEA tenas la Bibliotekan Fondaĵon, al kiu donacoj bonvenas: https://uea.org/alighoj/donacoj/biblioteko

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1271.

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Ekspozicio “Vojaĝo. Per biciklo al Azio kun Esperanto (1928–1932)” appeared first on La Ondo de Esperanto.

La Akademio de Sciencoj de Francio atribuis la Premion Ampère, sponsoritan de la elektrokompanio Électricité de France, al la konata esperantisto Jesper Jacobsen kaj lia longdaŭra kunlaboranto Hubert Saleur. Ekde 2002 ili kune verkis proksimume 65 sciencajn artikolojn kaj kune gvidis 12 doktoriĝantojn. En ampleksa artikolo verkita por Libera Folio Jesper Jacobsen rakontas pri la scienca laboro kiu kondukis al la premio.

Jesper Jacobsen kun Alain Fischer, prezidanto de Akademio de Sciencoj, dum la premia ceremonio. Foto: Mathieu Baumer.

La Akademio motivis sian decidon per kelklinia priskribo de niaj respektivaj ĝeneralaj esplorkampoj. Ĝi ne deklaris apartan laboron kialo por la premio. Ricevinte la peton de Libera Folio per (relative) simplaj vortoj klarigi, kial mi ricevis tiun premion, mi do priskribas parton de mia scienca aktivado, pri kiu ni ofte kunlaboris dum la pasintaj dudek jaroj, pensante ke ĝi almenaŭ parte respondas al la starigita demando. Espereble la leganto tamen permesos al mi uzi pli ol nur kelkajn liniojn por provi doni almenaŭ ideon, pri kio entute temas.

La unua parto de la prezento klarigas la ĝeneralan kadron per kiom eble simpla ekzemplo. Tiu parto estas iom reviziita versio de sekcio el mia prelego pri fraktaloj, kiu aperis en la IKU-libro de 2021. La dua parto, kiu prezentas kelkajn aspektojn de mia pasinta kaj nuna esplorlaboro, estas nova kaj verkita por la okazo.

Por fari tason da kafo

La gutado de likvo tra pora substanco estas konata kiel perkolo. La celo de tiu procedo kutime estas, ke la likvo ekstraktu specifan elementon el la substanco, kiun ĝi trapasas, kaj tiusence temas do pri transporta fenomeno. Tre konata ekzemplo de perkolo estas la preparado de kafo, en kiu akvo tragutas substancon de muelitaj kafograjnoj por ekstrakti ties aromajn elementojn. La akvo plej facile tragutas la lokojn, kie la kafograjnoj jam estas humidaj. Tio donas motivon formuli la sekvan idealigitan matematikan modelon por perkolo, kies origino estas laboro de la brita matematikisto John Hammersley el la jaro 1957.

Tegu la dudimensian ebenon per regulaj seslateroj (simile al la kaheloj ofte uzataj en banĉambroj kaj kuirejoj). Sendepende por ĉiu seslatero, deklaru ĝin kondukanta (trairebla) kun probablo p aŭ izolanta (baranta) kun probablo 1-p. Alternative farbu viajn banĉambrajn kahelojn ruĝaj aŭ bluaj, sendepende, kun respektivaj probabloj p kaj 1-p. La intereso de tiu modelo aperas en la lima okazo de tre granda (eventuala nefinia) banĉambro, aŭ ekvivalente ĉe la uzo de tre malgrandaj (eventuale infinitezimaj) kaheloj: ni nomas tion la kontinuolimo.

La unua demando stariginda estas, ĉu tiu sistemo ”perkolas”. Alivorte, ĉu ekzistas pado de unu vando de la banĉambro al la kontraŭa, laŭlonge de kiu oni promenas sur nur la ruĝaj (kondukantaj) seslateroj? Aŭ pli precize, kun kiu probablo ekzistas tia pado? Klare tio estas tre malverŝajna, se p malgrandas, kaj tre verŝajna, se p proksimas al 1. Iom surprize, eble, ĉe la kontinuolimo la respondo al tiu demando estas duuma: ekzistas tia sojla probablo p_c (kun 0 < p_c < 1), ke por ajna p < p_c kun certeco (t.e. probablo unu) ne ekzistas tia pado, dum por p > p_c kun certeco ekzistas almenaŭ unu tia pado. Precize je p = p_c okazas tiel nomata faztransiro inter la fazo de neniu perkolo (p < p_c) kaj la fazo de tutcerta perkolo (p > p_c).

Hubert Saleur kun Alain Fischer dum la premia ceremonio. Foto: Mathieu Baumer.

Tiu priskribo unuavide povus pensigi pri la faztransiro, en kiu akvo pasas de solida fazo (glacio) al likva fazo, sed tiu analogio estus misgvida. Ĉar tiu faztransiro en akvo havas nenulan latentan varmon: necesas alkonduki nenulan energion, dum la sistemo staras je konstanta temperaturo T_c de nul celsiaj gradoj, por elfari la ŝanĝon de fazo (kaj tiel ebligi postan plikreskigon de la temperaturo). La perkola faztransiro havas neniun latentan varmon kaj tial pli similas al tio, kio okazas en magnetizita ferpeco je la t.n. kuria temperaturo (1 043 kelvinaj gradoj), kiam la efiko de la termika agitado igas la feron perdi sian magnetismon kaj tiel transiri de feromagneta al paramagneta fazo. Ni nomas tiajn faztransirojn duaordaj. Ili estas aparte interesaj, ĉar ili rilatas al fraktaloj, kiel mi poste ilustros per la ekzemplo de perkolo.

La valoro de la sojla probablo p_c dependas de la formo de kaheloj uzataj en la tegado. Eblas pruvi, ke per seslateraj kaheloj ni havas simple p_c = 1/2. Se oni uzas anstataŭe kvadratajn kahelojn, la sojlo estas konata tre precize (per metodo de grafeaj polinomoj, kiun mi inventis en 2015), sed ne ekzakte: p_c = 0.59274605079210(2), kie la nombro inter krampoj indikas la statistikan eraron sur la lasta cifero. Cetere, la rezulto p_c = 1/2 por seslateroj estas la bazo de la populara ludo “Hex”, en kiu du ludantoj provas konkurence konstrui al si padon inter malsamaj kontraŭe starantaj muroj sur kvadrata ludbreto.

La figuro montras momenton dum tiu ludo. Ludas alterne la ”blua” kaj ”ruĝa” ludantoj, metante po unu kahelon de sia koloro. La blua ludanto celas konstrui al si bluan padon inter la maldekstra kaj la dekstra flankoj de la tabulo, dum la ruĝa ludanto celas konstrui al si ruĝan padon inter la malsupra kaj la supra flankoj de la tabulo. Ioma rezonado montras, ke se ambaŭ ludantoj ludas tute hazarde (aŭ ludas strategie kun la sama inteligento), ambaŭ havas la saman probablon gajni la ludon. La grizaj seslateroj estas la lokoj ankoraŭ netuŝitaj de la ludantoj, do lokoj pri kiuj ili ankoraŭ ne decidis, ĉu ilin kovru ruĝa aŭ blua kahelo.

Eblas fari multajn interesajn observaĵojn, se oni atente rigardas la figuron. Unue oni povas konstati, ke la blua ludanto gajnis la ludon: ekzistas blua pado inter la maldekstra kaj dekstra flankoj. Ĝuste pro tio ne povas ekzisti ruĝa pado inter la malsupra kaj supra flankoj, ĉar la blua pado baras kaj malebligas tian padon: la ruĝa ludanto malgajnis. Oni ankaŭ povas vidi, ke ekzistas kelkaj neesploritaj (grizaj) regionoj, kiujn plene ĉirkaŭas tavolo da ruĝaj kaheloj.

Se la blua ludanto ankoraŭ ne gajnis la ludon (imagu formeti unu bluan kahelon en taŭga loko por reveni al antaŭa momento de la ludo), estus strategie vane por li meti bluajn kahelojn en tia regiono. Tio signifas, ke por la ludo ”Hex” — kaj por la transportaj ecoj de perkolo kiel fizika modelo — ne gravas la malgrandaj ”insuloj” (aŭ koneksaj aroj, se iom matematike paroli) el same koloritaj kaheloj, sed nur la grandaj.

Laŭ matematika vidpunkto, la ĉefa intereso de perkolo estas ĝia rilato al fraktaloj. Montriĝas, ke je la perkola sojlo pluraj geometriaj objektoj, kiuj estas videblaj en la figuro, estas fraktaloj (en la kontinuolimo, kompreneble). La bildo estas farita por ilustri unu el ili, kiun ni nomu ”interfaco” inter ruĝo kaj bluo.

Por trovi tiun objekton, metu vian fingron (aŭ vian rigardon) en iun ajn lokon, kie ruĝa kahelo tuŝas bluan. Antaŭeniru de kahelo al kahelo (movu vian fingron), tiel ke via vojo ĉiam tuŝas ruĝon ĉe sia maldekstro kaj bluon ĉe sia dekstro. La vojo, kiun vi tiel sekvas estas la serĉata interfaco. Ne haltu, se vi alvenis al flanko de la bildo. Se via vojo trafas la maldekstran flankon de la bildo, saltu al la samalta punkto ĉe la dekstra flanko kaj daŭrigu — aŭ inverse resaltu de la dekstra flanko al la maldekstra, aŭ simile saltu inter la supra kaj malsupra flankoj je la sama horizontala pozicio.

Farante tion kun pacienco kaj eltenemo vi malkovros post certa tempo, ke la interfaco iam revenas al la punkto, de kie vi komencis vian promenadon: ĝi faris ”buklon” (fermitan cirkviton). La nombro de laŭiritaj kahelojuntoj en tiu tuta promenado estas la longeco de la buklo. Vi eble rimarkis, ke mi iom ruze faris la bildon tiel, ke ĝi montras nur unu buklon. Se oni daŭrigus la ludon (malgraŭ la jama venko de la blua ludanto), elektante la koloron ankaŭ de ĉiuj mankantaj grizaj seslateroj, la rezulto estus pliaj bukloj, sed malpli longaj. Kiel dirite, ĉefe gravas la grandaj geometriaj objektoj, do ni enfokusigu tiun plej longan buklon, kiun montras la bildo.

Tiu buklo havas tre interesan geometrian formon. Vi certe rimarkis, ke ĝi multe turniĝas. Pli fakece, ĝi estas statistike memsimila: parto de ĝi similas al la tuto. La leganto povas mem konstati tiun similecon (en la komunuza senco), rigardante la bildon. Sed la strikta senco de ”statistike memsimila” estas, ke se oni averaĝas ĉiujn eblajn realigojn de la buklo, uzante la probablomezuron difinitan per p kaj irante al la kontinuolimo, parto de la buklo estas identa al la tuto, en la senco de probablomezuro, kondiĉe ke oni pligrandigas la parton por prezenti ĝin sur la sama skalo kiel la tuto.

Perkolo estas tre riĉa modelo, kiu provizas nin per pluraj malsamaj fraktalaj objektoj. Unu el ili estas la ĵus difinita buklo. Ĝia fraktala dimensio estas 7/4. Tiu aserto signifas, ke se ĉiu latero de la ludtabulo estus N-oble pli longa (kaj do la areo N²-oble pli granda), la buklo estus N^7/4-oble pli longa. La fakto, ke 7/4 estas pli granda ol 1, signifas, ke la buklo des pli serpentumas, ju pli oni pligrandigas la sistemon.

Se oni rigardas anstataŭe la tutan koneksan aron da ruĝo, kiun la buklo havas ĉe sia maldekstra flanko (t.e. la tutan insulon da ruĝo, de kiu la ĵus laŭirita buklo estas la strando, inkluzive de ties interna ”landareo”, sed malinkluzive de eblaj internaj bluaj ”lagoj”) oni trovas pli altan dimension, nome 91/48. (Simetrie oni povus diri la saman pri blua insulo sen eventualaj ruĝaj internaj lagoj.) Tiu nombro signifas, ke la areo de la insulo fariĝus N^91/48-oble pli granda (kalkulita laŭ ties nombro de ruĝaj kaheloj), se la ludtabulo estus N²-oble pli granda laŭ areo. La fakto, ke 91/48 estas malpli granda ol 2 (eĉ se nur iomete), signifas, ke la koneksa aro kovras nul procentojn de la tuta ludtabulo en la kontinuolimo — eventuale iom surpriza konkludo.

Ankoraŭ alia objekto estas la ekstera perimetro, kiun oni trovas sekvante la randon de la koneksa aro (ni diru en ruĝa koloro) kiel antaŭe, sed permesante al si laŭplaĉe transsalti de temp’ al tempo unu bluan kahelon por malplilongigi la vojon. Se oni metafore konsideras la bluon kiel akvon kaj la ruĝon kiel teron, la ekstera perimetro estas do ekskurso laŭlonge de la akvorando, en kiu la promenanto supersaltas eventualajn fjordojn tie, kie ilia elfluejo dikas nur unu seslateron.

La fraktala dimensio de la ekstera perimetro estas 4/3: la forigo de la fjordoj vere ŝanĝas la geometrian naturon de la marbordo. Unu fina ekzemplo: foje seslatero de la koneksa aro havas la proprecon, ke se oni formetas ĝin, la tuta aro malkoneksiĝas. En nia marista metaforo temas pri istmo. La aro de tiaj istmaj seslateroj havas la fraktalan dimension 3/4. La fakto, ke tiu nombro estas malpli granda ol 1 (eĉ se nur iom), signifas, ke la distanco inter istmoj fariĝas pli granda, kiam ni pligrandigas la sistemon.

Mi jam menciis, ke se oni kahelas per kvadratoj anstataŭ seslateroj, la valoro de p_c ŝanĝiĝas. Sed la fraktalaj dimensioj supre menciitaj (t.e. 7/4, 91/48, 4/3 kaj 3/4) tute ne ŝanĝiĝas, se oni tiel ŝanĝas la modelon. Oni povas laŭplaĉe tegi la ebenon per trianguloj aŭ per ia ajn regula aranĝo de poliedroj — la fraktalaj dimensioj restas ĉiam senŝanĝaj, kondiĉe ke p_c estas alĝustigita tiel, ke la modelo staras je sia faztransiro. Tiu aserto, kiu verdire povas ŝajni apenaŭ kredebla, nomiĝas universaleco. La universaleco montras, ke eĉ se oni rajtas elekti tre specifan (kaj matematike konvenan) modelon por perkolo, la rezultoj tamen estas tute ĝeneralaj.

De kie originas ĉiuj tiuj rezultoj?

La menciitaj fraktalaj dimensioj estis unue trovitaj de teoriaj fizikistoj (Nienhuis, Duplantier, Saleur k.a.) en la 1980-aj jaroj. Ili uzis por tio metodojn de kvantuma kampteorio, kaj pli precize konforma kvantuma kampteorio. Tiuj metodoj permesas atingi la ĝustajn rezultojn, sed ili ne estas tute rigoraj en la matematika senco. La esenca problemo estas difini la kontinuolimon en maniero akceptebla por matematikistoj.

Tiu obstaklo leviĝis per nova metodo en probabloteorio, nomita Schramm-Loewner-evoluo, al kies studo kontribuis interalie Lawler, Schramm, Werner kaj Smirnov en la unua jardeko de la nuna jarcento (la du lastaj ambaŭ ricevis Fields-medalon por tiuj laboroj). La rezulto estis pli profunda kompreno de fraktaloj en statistikaj modeloj, kaj tute aparte la ĵus menciitaj rezultoj pri perkolo nun estas pruvitaj teoremoj, en la rigora matematika senco.

Buklomodeloj

Konfiguro de perkolo estas difinita, se oni donas ĉiujn el la interfacoj inter ruĝo kaj bluo, kies difinon ni donis supre. Ni ankaŭ priskribis kiel ĉiu interfaco formas buklon, kondiĉe ke oni konsideras sistemon kun t.n. periodaj randkondiĉoj (t.e. oni identigas la maldekstran kaj dekstran flankojn de la sistemo, kaj same la malsupran kaj supran flankojn). Efektive, se oni konas la poziciojn de ĉiuj bukloj, oni konas ĉiujn lokojn de kolorŝanĝoj. Se oni arbitre farbus unu ”referencan” kahelon blua, la koloro de ĉiuj kaheloj determiniĝus pro la kono de la bukloj — kaj ĉar ruĝo kaj bluo ludas simetriajn rolojn, la elekto de bluo kiel referenca koloro ne gravas. Statistika modelo, kiu estas difinita per bukloj, nomiĝas buklomodelo.

Mia esplorlaboro koncernas i.a. tiajn buklomodelojn.

Buklomodeloj estas pli ĝeneralaj ol nur perkolo. Ekzemple, anstataŭ elekti la koloron de ĉiu kahelo sendepende, oni povas doni statistikan preferon al situacio, en kiu du najbaraj kaheloj havas la saman koloron. Se tiu prefero estas zorge alĝustigita, la fraktaloj ŝanĝas sian naturon kaj la fraktalaj dimensioj alprenos aliajn valorojn ol por perkolo. La koncerna modelo nomiĝas la Ising-modelo. Same, oni povas biasi la statistikan ensemblon per la nombro de bukloj, kio denove ŝanĝas la dimensiojn.
En ĉiuj tiuj situacioj oni povas starigi demandojn kiel la sekvajn:

1) Por du donitaj punktoj, ĉiu en la centro de kahelo, kiom valoras la probablo, ke oni povas paŝi de unu punkto al la alia sen transiri iun ajn buklon; aŭ

2) Por du donitaj punktoj, ĉiu ĉe la junto inter du kaheloj, kiom valoras la probablo, ke tiuj du punktoj troviĝas sur unu sama buklo?

En ambaŭ okazoj, tiu probablo malkreskas laŭ la distanco r inter la du punktoj proporcie al 1/r^x. Ĝenerala kaj ne tiom malfacila rezulto estas, ke x = 2-d, kie d estas unu el la fraktalaj dimensioj antaŭe renkontitaj. Jam pli malfacile estas eltrovi, kiu x rilatas al kiu d, ĉar ni jam vidis plurajn. Por perkolo, x = 5/48 estas la respondo al la unua demando (memoru, ke d = 91/48 estas unu el la renkontitaj dimensioj), dum x = 1/4 estas la respondo al la dua demando (ankaŭ d = 7/4 aperis supre).

En statistika fiziko aŭ probabloteorio estas kutime starigi demandojn pri korelaciaj funkcioj. En la kunteksto de la modeloj, kiujn ni difinis ĉi-supre, oni povas formuli tipan tian demandon jene: kiel varias la probablo, laŭ la distanco inter la kaheloj, ke du malsamaj kaheloj havas la saman koloron? Estas demando pri korelacio (”sama koloro”), kiu varias laŭ iu parametro (la distanco), sekve temas pri funkcio (do korelacia funkcio). Por perkolo la ĵus starigita demando estas triviala, ĉar la koloroj estas elektitaj sendepende.

Tiu korelacia funkcio do valoras 1/2 sendepende de la (nenula) distanco (sed eblas starigi aliajn, pli interesajn demandojn pri perkolo, kiel ni poste vidos). Sed por la Ising-modelo la demando pri korelacio de koloroj estas netriviala. Ĝi estis respondita en 1952 de la ĉi-jare forpasinta ĉina Nobel-premiito C.N. Yang, laŭ liaj propraj diroj post plurjara arda klopodo. La rezulto estas, ke la kolora korelacio malkreskas, por granda distanco r, proporcie al 1/r^1/8 (denove potencleĝo…). Tamen la scienco antaŭeniras kaj pro progreso de la 1960-aj jaroj tiu demando pri la Ising-modelo estas nun konsiderata relative facila afero, ekzerco solvebla en kelkaj horoj de kurso por doktoriĝantoj.

La du numeritaj demandoj starigitaj ĉi-supre estas pli malfacile respondeblaj kaj, kiel jam menciite fine de la antaŭa ĉapitro, oni trovis la koncernajn respondojn nur komence de la 1980-aj jaroj. La teoriaj fizikistoj trovis tiujn respondojn per metodoj de kvantuma kampoteorio. En tiu procedo, la du markitaj punktoj kondutas kiel paro da kontraŭe ŝargitaj partikloj, interagantaj sub influo de elektromagnetaj fortoj sur fono de plasmo de aliaj moveblaj ŝargoj. Tiu kalkulskemo estas konata sub la nomo de Coulomb-gaso. La moviĝo de la ŝargitaj partikloj modeligas la statistikajn fluktuojn de la bukloj, en la kontinuolimo.

La procedo de Coulomb-gaso tamen havas limojn. Ĝi ne sukcesas respondi la sekvajn demandojn, kiuj tamen ŝajnas tre similaj al la unuaj du:

3) Por tri donitaj punktoj, ĉiu en la centro de kahelo, kiom valoras la probablo, ke oni povas paŝi de unu punkto al la du aliaj sen transiri iun ajn buklon; aŭ

4) Por tri donitaj punktoj, ĉiu ĉe la junto inter du kaheloj, kiom valoras la probablo, ke ĉiuj tri punktoj troviĝas sur la sama buklo?

Kun mia kunlaŭreato Hubert Saleur kaj Yacine Ikhlef (kies doktoriĝon ni iam kungvidis) ni sukcesis respondi la 3-an demandon en 2016. Estas interese, ke la solvometodo ĉi-foje postulas ideojn de kvantuma gravito (imaginara Liouville-teorio). La kialo, ke la metodo de Coulomb-gaso ne sufiĉas, originas el tio, ke ne eblas fiksi la ŝargojn de tri partikloj tiel, ke ĉiu paro inter ili kondutas kiel en la 1-a demando.

Fine, kun Sylvain Ribault, ties doktoriĝinto Rongvoram Nivesvivat kaj nia komuna doktoriĝanto Paul Roux ni fine sukcesis respondi la 4-an demandon en 2025. Denove montriĝas, ke la demando defias la metodojn uzitajn por respondi la antaŭajn demandojn, ĉar ĉi-foje estas bezonataj ideoj de konforma kampteorio (kaj pli precize la t.n. conformal bootstrap, angla termino ŝajne netradukita — kaj eble ne tradukebla en iun ajn alian lingvon).

Tiu kadro transpaŝas la kapablojn de la kvantuma gravito de Liouville.

Nia nuna esplorprojekto celas montri, ĉu kaj kiel tiuj novaj metodoj povas formi koheran tuton, ebligante respondi demandojn similajn al la ĉi-supraj, sed por ajna nombro da punktoj. Mi ne estus surprizita, se plia jardeko estus ankoraŭ bezonata por antaŭeniri laŭ tiu vojo. Sed tio estas konata obstaklo: la plej grava afero en esplorlaboro estas pacienci kaj apliki multajn malsamajn ideojn, ĝis fine falos la obstinaj baroj.

Jesper Jacobsen

Hodiaŭ tagmeze, koincide kun la 92a datreveno de c-ano Bertil Nilsson, apud Stokholmo naskiĝis ankaŭ Esplora Instituto de Esperantologio, per fonda Asembleo kiu sankciis la agamian disiĝon de la establo el Kultura Centro Esperantista; la jura adreso de EIE situas ĉe la Skandinava Esperanto-Domo en Lesjoforso.

Laŭstatute privata, transnacia, feria altlernejo pri ĉiuj sciencoj kuplitaj al esperantologio, EIE estos administrata de Komitato, konsistanta el gec-anoj Bertil Nilsson, honora prezidanto; Johannes Genberg, prezidanto; Giorgio Silfer, vicprezidanto; Manuela Blanco, sekretario-kasisto.

Laŭ la akceptita programo la akademia jaro 2026/27 inkluzivos unusemestran kurson pri esperanta lingvistiko (docento d-ino Ilona Koutny) kaj dusemestran kurson pri esperanta literaturo (docento d-ro Giorgio Silfer). La unuaj semajnoj, en reala ĉeesto, okazos en Ĉaŭdefono dum aŭgusto 2026.

Esplora Instituto de Esperantologio petas tuj la aliĝon al la Pakto por la Esperanta Civito. Tial Pro Esperanto disponigas al EIE kontraŭ nula luo la grandan konstruon de la Skandinava Esperanto-Domo, flegotan en majo-junio 2026 fare de Civila Esperanta Servo.

08/12/2025 La enhavlisto de la decembra kajero: 243 ... Azia-Oceania kaj la 112-a Japana Esperanto-Kongreso en “la lando de sunbrilo” 246 ... LingvaFest´2025 – grandskala lingva festivalo en Slovakio 248 ... Eventoj: Lingva situacio en Eŭropo 249 ......

Antaŭ okdek semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la okdek-unua porcio. Ĝuu ĝin!

Jen la ligiloj al la porcioj 01 - 53 de la ekzercaro:
https://esperantaretradio.blogspot.com/2025/06/ligiloj-al-la-porcioj-01-gis-53-de-la.html

Ĉi-jare la Tagon de la Esperanta Kulturo festos Esperanta Naturamikaro la 14an de decembro kaj Kultura Centro Esperantista la 15an de decembro, en la naturamika Esperanto-Domo de Malago respektive la helvetia Esperanto-Domo de Ĉaŭdefono.

La malaga festo ekos je la 17h00, dum la ĉaŭdefona je la 19h30: teo kaj biskvitoj en la unua kazo, fonduo kun neŭŝatela vino en la dua, agrabla babilo pri la kulturaj atingoj de Esperantio en ambaŭ, danke al gec-anoj Carlos Spinola kaj Manuela Blanco en la unua, gec-anoj Perla Martinelli kaj Alessio Giordano en la dua.

Okazos telematika saluto inter ambaŭ domoj, kaj ankaŭ kun la geamikoj kiuj okupiĝas pri la Tanganika kaj pri la Skandinava Esperanto-Domoj. Sen. Blanco resumos sian prezenton pri ENa kaj sen. Giordano la sian en la ĵusa virtuala kongreso de la Universala.

La portreto de Zamenhof en la afiŝoj de ambaŭ festoj estis desegnita de sen. Tihomir Lovriĉ, la valora ilustristo de la komiksa albumo “Esperantio vivas”, verkita de Nicolas Vanof.

 

DEMANDO

En ĉinaj Esperantaj kursoj mi lernis jenajn regulojn pri la prononco de ne-nur-radikaj vortoj:
1. Oni aparte prononcu vortojn de prefikso+radiko, ekz. oni prononcu vorton ĉefurbo kiel ĉef-urbo, sed ne ĉe-fur-bo; malamiko kiel mal-a-mi-ko, sed ne ma-la-mi-ko.
2. Oni aparte prononcu vortojn de radiko+radiko, ekz. oni prononcu vorton belarto kiel bel-ar-to, sed ne be-lar-to; batalarto kiel ba-tal-ar-to, sed ne ba-ta-lar-to.
3. Oni kune prononcu vortojn de radiko+sufikso, ekz. oni prononcu vorton lernanto kiel ler-nan-to, sed ne lern-an-to; kuracisto kiel ku-ra-ci-sto, sed ne ku-rac-isto; naŭa kiel na-ŭa, sed ne naŭ-a.

Nun mi konsultas:
1. Ĉu tiuj reguloj estas ĝustaj?
2. En la 16 reguloj ne estas tiuj reguloj. Do kiam oni ekaplikis tiujn regulojn?
3. Kial oni aparte prononcas vortojn de prefikso+radiko kaj radiko+radiko, sed nur kune legas vortojn de radiko+sufikso?

RESPONDO

Ĝenerale oni ne aŭdas la limojn inter la konsistigaj partoj de Esperanta vorto: En normala elparolo, ekzemple, ne eblas percepti diferencon inter «sen-tema» kaj «sent-ema», nek inter «sen-data» kaj «send-ata». Tio konformas ankaŭ al paragrafo 9 de la Fundamenta Gramatiko, laŭ kiu «ĉiu vorto estas legata, kiel ĝi estas skribita».

En okazo de bezono (ekz. kiam estas danĝero de miskompreno) oni povas apartige prononci – do enŝovante mallongegan paŭzon aŭ alie signalante silablimon – laŭ la morfemaj limoj: «sen.tema» – «sent.ema», sed tio estas escepto.

La “reguloj” 1 kaj 2, kiuj ne devenas el la Fundamento, postulas tiun apartigon por ĉiuj ne-sufiksaj morfemoj.
Se tio helpas al komencantoj pli bone kompreni la strukturon de Esperantaj vortoj kaj elparoli ilin, tiam oni ne povas kritiki tion, ĉar ne estas malpermesite prononci pli klare ol necese. Ni tamen atentigas, ke, unue, la realo estas pli malsimpla, ol esprimas tiuj reguloj (ĉar la distingo inter radikoj kaj afiksoj ne estas tiel klara en ĉiuj okazoj), kaj ke, due, ne estas realisme en flua parolo plu produkti kaj percepti silablimojn. Kaj estus malĝuste postuli apartigan elparolon; tial oni ne parolu pri “reguloj”, sed eble pri “konsiloj”.

Nur la 3a regulo ŝajnas al ni regulo en strikta senco, t. e. obeenda: Paragrafoj 2 kaj 3 de la Fundamenta Ekzercaro donas kelkajn ekzemplojn, kiuj ŝajnas instrui, ke sufiksoj ne estu elparolataj aparte: “pa-cú-lo, bo-ná-ĵo, ju-ris-to” k.t.p. Tial, eĉ se oni pro klareco aŭ pedagogia celo preferas apartige elparoli kunmetaĵojn, oni ne faru tiel kun sufiksoj krom en okazo de bezono, kiel dirite supre.

Kiel skizas la artikolo “Silabo kaj silabado” de Marc Bavant (https://lingvakritiko.com/2006/12/20/silabo-kaj-silabado/ aŭ https://studoj.mbavant.site/studoj/silab.pdf – ĉapitro 2), pluraj, parte aŭtoritataj kaj jam fruaj priskriboj de la lingvo instruas dividon laŭ ne-sufiksaj radikoj, do ne laŭ silaboj. Sed la verkoj estas parte inter si kontraŭdiraj kaj antaŭ ĉio ne povas nomi normajn fontojn (ekster la menciitaj Fundamentaj ekzemploj), tial iliajn regulojn ni ne opinias konvinkaj, precipe ĉar ili kontraŭdiras la sperton de la internacia praktikado.

Resume: Oni ĉiam povas elparoli Esperantajn vortojn, kiel ili estas skribitaj, sen atento pri la morfema analizo. Se pro pedagogiaj kaŭzoj oni volas apartigi kunmetaĵojn laŭ (specifaj) morfemoj, tiam tio ne estas malĝusta, sed progresintaj parolantoj faras tion nur en okazo de bezono.

Kun afablaj salutoj Kirilo Brosch
Cyril Robert Brosch
Direktoro de la Lingva Konsultejo de la Akademio de Esperanto
La 4an de decembro 2025

Fonto: https://www.akademio-de-esperanto.org/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Lingva Konsultejo: Prononco de diversaj morfemkombinoj appeared first on La Ondo de Esperanto.

La Estraro de Universala Esperanto-Asocio decidis, ke la 112-a Universala Kongreso de Esperanto (UK) okazos en Melburno, Aŭstralio, de la 3-a ĝis la 10-a de julio 2027.

La centro de Melburno. Foto: Diliff CC BY 3.0

Melburno estas la ĉefurbo de la subŝtato Viktorio, moderna kaj konata pro siaj riĉa kultura vivo, vigla multnacia medio kaj mondfamaj edukaj institucioj, inkluzive de la Universitato de Melburno. Fondita en 1835, la urbo ofte estas nomata la “kultura ĉefurbo de Aŭstralio” kaj gastigas grandan nombron da festivaloj kaj internaciaj eventoj. Ĝi posedas ankaŭ la Unesko-listigitan konstruaĵon Royal Exhibition Building en la Ĝardenoj Carlton.

Melburno ofertas ampleksajn turismajn spertojn: la riveron Yarra, la historian Queen Victoria Market, St Kilda, buntajn stratetojn kun kafejoj kaj strata arto, same kiel elstaran gastronomian diversecon.

Melburno/Narrm estas la tradicia tero de la Kulina nacio. La regiono, kies tradicia nomo en la lingvoj Woiwurrung kaj Boonwurrung estas skribata respektive kiel Narrm aŭ Naarm, estas hejmo de aborigena historio de almenaŭ 40 000 jaroj. La tradicia nomo reflektas profundan kulturon kaj ligon al la tero, akvo kaj kreorakontoj.

Melburno disponas tre bonan infrastrukturon por internaciaj eventoj: modernan kongresejon, efikan transportreton, vastan loĝejaron kaj gastaman, kulturan atmosferon. Pro tio UEA akceptis la inviton de Aŭstralia Esperanto-Asocio (AEA) kaj Melburna Esperanto-Asocio (MEA), al kiuj UEA esprimas sinceran dankon. La aŭstralia Esperanto-movado havas longan kaj aktivan historion, kaj Melburno dum jardekoj funkcias kiel grava centro de la loka movado.

Laŭ gazetara komuniko de UEA

(UEA unue eraris pri la datoj: la unue anoncitaj datoj, la 1-a kaj la 8-a de julio, estas ĵaŭdoj. La datoj en la gazetara komuniko estis poste ĝustigitaj.)

 

Estis malvarma kaj venta vintra posttagmezo, maltaŭga por ludi per sleĝo aŭ neĝpilkoj... En la kuirejo de avino Marina estis agrable varme kaj bonodore.

Hodiaŭ en Komo (kvartalo Ponto Kiaso) okazis la malfonda Asembleo de Itala Interlingvistika Centro, kiu transdonis sian tutan bonhavon, pere de fonduso Pro Esperanto, al Centro di Interlinguistica, kies fonda Asembleo disvolviĝis tuj poste translime en Kiaso, kiel neprofitcela societo laŭ la art. 60 de la Svisa Kodo. La nova societo akceptis la bonhavon de la antaŭa.

La fonda Asembleo akceptis la statuton kaj fiksis sian adreson ĉe la honora prezidanto, d-ro Tazio Carlevaro, viale Giuseppe Motta 32, Belinzono. Ĝi elektis ankaŭ la Komitaton, konsistantan el la honora prezidanto kaj el c-anoj Giacomo Comincini (prezidanto), Alessandro Beltramini (vicprezidanto), Alessio Giordano (sekretario), Giorgio Silfer (kasisto).

La Asembleo decidis unuanime favore al la aliĝo al Pakto por la Esperanta Civito, kie delegitoj restos gec-anoj Cristina Stefani kaj Marco Picasso.

La ĉefa nuna projekto de CdI estas la telematika gazeto “Arcadia”, lanĉota en junio 2026.

La 1an de decembro 2025 forpasis

Teresa Kurłowicz-Nemere (1939-2025)

pola instruistino, muzeistino kaj esperantistino (ekde 1962), ŝi disvastigis kaj instruis Esperanton en mezlernejoj kaj universitato de Toruno (Toruń) kaj (kun)organizis plurajn esperantistajn renkontiĝojn. Dum sia 26-jara laboro en la urba etnografia muzeo (1974-2000) ŝi ĉiujare okazigis Internacian renkontiĝon de popolaj orkestroj kun Esperanto kiel pontlingvo kadre de kiu prezentiĝis 96 grupoj el 26 landoj kaj multaj orkestroj el diversaj regionoj de Pollando. Teresa Nemere enkondukis Esperanto-ĉiĉeronadon en la muzeo, pretigis informmaterialon kaj ekspoziciojn en Esperanto, prelegis pri fakaj temoj en multaj esperantistaj kongresoj kaj renkontiĝoj. Danke al ŝi la urba junulara teatro Studio “P” pretigis kaj prezentis plurajn teatraĵojn en la pola kaj Esperanto.

Ni funebras pro la forpaso de Teresa kaj kondolencas ŝian filinon Kinga, ŝiajn samfamilianojn, amikojn kaj samideanojn.

Ŝi ripozu en paco!

Halina Gorecka
Aleksander Korĵenkov

Ĉi tiu nekrologo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/12/nemere-3/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Teresa Nemere forpasis appeared first on La Ondo de Esperanto.

Infanoj mondskale manĝas pli kaj pli ofte ultragrade prilaboritajn nutraĵojn (UPN) - kun danĝeraj sekvoj por sano, kreskado kaj psiko. Tiun rezulton montras nova analizo de UNICEF, kiu resumas kiel ultragrade prilaboritaj produktoj regas la ĉiutagon de infanoj kaj gejunuloj.

La Estraro de Universala Esperanto-Asocio (UEA) kun ĝojo anoncas, ke la 112a Universala Kongreso de Esperanto (UK) okazos en Melburno/Narrm, Aŭstralio, de la 3a ĝis la 10a de julio 2027. Post la sukcesaj kongresoj en Montrealo (2022), Torino (2023, Aruŝo (2024), Brno (2025) kaj Graz (2026), la movado denove transpaŝas kontinentojn por festi sian plej gravan jaran renkontiĝon.

La UK en Melburno havos apartan signifon: ĝi estos nur la duan fojon en Oceanio post la memorinda kongreso en Adelajdo en 1997, tiel ĝuste 30 jarojn poste la Esperanto-movado revenos al la kontinento! Tiu reveno simbolas la forton kaj daŭripovon de la internacia lingvo kaj montras la engaĝiĝon de UEA por certigi, ke la UK estu vere tutmonda.

Melburno, ĉefurbo de la subŝtato Viktorio, estas moderna kaj kultura centro de Aŭstralio, konata pro sia riĉa kultura vivo, vigla multnacia medio kaj mondfamaj edukaj institucioj, inkluzive de la Universitato de Melburno. Fondita en 1835, la urbo plurfoje estis nomata la “kultura ĉefurbo de Aŭstralio” kaj gastigas grandan nombron da festivaloj kaj internaciaj eventoj. Ĝi posedas ankaŭ la Unesko-listigitan Royal Exhibition Building kun Carlton Gardens.

Melburno ofertas ampleksajn turismajn spertojn: la riveron Yarra, la historian Queen Victoria Market, St Kilda, buntajn stratetojn kun kafejoj kaj strata arto, same kiel elstaran gastronomian diversecon. Loke ĝi estas ofte karesnomata “Melbs”.

UEA kun respekto agnoskas, ke Melburno/Narrm estas la tradicia tero de la Kulina nacio. La regiono, kies tradicia nomo en la lingvoj Woiwurrung kaj Boonwurrung estas skribata respektive kiel Narrm aŭ Naarm, estas hejmo de aborigena historio de almenaŭ 40 mil jaroj. La tradicia nomo reflektas profundan kulturon kaj ligon al la tero, akvo kaj kreorakontoj.

Melburno disponas tre bonan infrastrukturon por internaciaj eventoj: modernan kongresejon, efikan transportreton, vastan loĝejaron kaj gastaman, kulturan atmosferon. Pro tio UEA akceptis la inviton de Aŭstralia Esperanto-Asocio (AEA) kaj Melburna Esperanto-Asocio (MEA), al kiuj UEA esprimas sinceran dankon. La aŭstralia Esperanto-movado havas longan kaj aktivan historion, kaj Melburno dum jardekoj funkcias kiel grava centro de la loka movado.

Ĉu ankaŭ vi partoprenos? Pro specialaj subvencioj akiritaj de la lokaj organizantoj kaj la Kongresa Fako, la kongresdato estos iom pli frua ol kutime: la 112a UK okazos de la 1a ĝis la 8a de julio 2027. UEA rezervos ekskluzivan rabatitan kotizon por tiuj partoprenantoj, kiuj ĉeestos la 111an UK en Graz kaj tuj dum ĝi aliĝos al la 112a UK en Melbourne/Narrm. Tiel oni volas doni pli da oportuno al fidelaj kongresanoj, kiuj ĉeestas sinsekvajn UK-ojn. La reta aliĝilo por la 112a UK aperos komence de la 111a UK en Graz. Se vi ankoraŭ ne aliĝis al la 111a UK, ne maltrafu la okazon facile aliĝi per nia reta aliĝilo: https://uk.esperanto.net.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1270.

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2026 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2024 kaj 2025. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post La 112a UK okazos en 2027 en Melburno appeared first on La Ondo de Esperanto.

04/12/2025 De ĉi tie, en tiu mondoparto, ŝajnas al ni ke ni spektas moraligan teatraĵon luditan per lingvo, kiu ne havas sencon por ni. V i traktas la imperiismon kiel fenomenon ekskluzive anglan, kiel simplan strukturon konstruitan en Vaŝingtono, pluigitan...

Ne malofte oni aŭdas pri misteraj lokoj, kiuj surmapiĝas kvazaŭ hazarde. Sed malgranda insulo ĉe la suda bordo de la kanada provinco Nov-Skotio havas historion tiel mirindan kaj ridindan, ke oni preskaŭ ne kredus ĝin. Tiu insuleto nomiĝas Ekstera Baldonio, kaj dum kelkaj jardekoj ĝi estis prezentata kiel propra princlando, kvankam ĝi konsistas el nura roka makulo meze de la vento.