Ni ĝojas prezenti al vi volontulinon de TEJO, Maria!
Rakontu iom pri vi mem! El kiu lando vi estas, kiom vi aĝas…?
Mi nomiĝas Maria. Mi estas 23-jara kaj mi venas el Grekio.
Kion vi faras en via eksteresperantuja vivo, rilate al studoj, laboro? Kiuj estas viaj ŝatokupoj?
Mi finis miajn studojn en la universitato pri komunikado kaj amaskomunikado antaŭ kelkaj monatoj. En la pasinteco, mi laboris kiel rezervaj agento en hotelo, kio donis al mi la ŝancon interagi kun homoj el diversaj kulturoj. Tio estis tre interesa sperto, ĉar mi povis lerni multe pri malsamaj manieroj vivi kaj pensi tra la interagoj kun niaj gastoj. Kiel pri miaj ŝatokupoj, mi tre ŝatas la naturon, kaj mi ofte iras biciklante en naturajn areojn por disĉevri ilian belon. Mi ankaŭ ŝatas vojaĝi, kaj mi volas viziti novajn lokojn kaj lerni pri aliaj kulturoj kaj lingvoj.
Kial vi decidis iĝi TEJO-volontulo?
Mi volis sperti ion novan eksterlande. Fakte mi ne sciis pri TEJO aŭ Esperanto antaŭ ol komenci la programon. Sed kiam mi lernis pli pri ĝi, mi estis ekscitita lerni la lingvon, kaj esti ĉirkaŭita de diverseco.
Pri kio vi okupiĝos pleje en la Centra Oficejo? Kion vi volas fari por TEJO?
Mi volas pleje okupiĝi pri la komunikado kaj merkatigo de la organizaĵo en la Centra Oficejo. Krome, mi volas dediĉi min al sociaj amaskomunikiloj por plifortigi la videblecon de TEJO.
Kion vi ŝatus lerni, sperti kaj atingi dum via volontulado?
Kiel volontulo de TEJO, mi ŝatus lerni pli pri diversaj kulturoj kaj lingvoj en nia mondo. Mi volas sperti la kontakton kun homoj el malsamaj landoj kaj lerni pri iliaj vivmanieroj, tradicioj, kaj lingvouzo. Atingiĝi por mi signifas kontribui al internacia komunumo, helpi disvastigi scion pri Esperanto kaj plibonigi komunikadon inter homoj el diversaj kulturoj. Mi ankaŭ esperas havigi subtenon kaj inspiri aliajn, precipe junulojn, por engaĝiĝi en lingva kaj kultura interŝanĝo.
Ĉu tiu ĉi estas via unua sperto en Esperantujo? Aû ĉu vi jam havis spertojn en la Esperanto-movado? Se jes, rakontu iomete pri viaj ĝisnunaj aktivaĵoj!
Ĉi tio estas mia unua sperto en esperanto.
Ĉu vi estas lernanta Esperanton?
Jes, mi lernas Esperanton ekde Septembro.
Kion signifas por vi Esperanto? Kion signifas por vi esti esperantisto?
Esperanto reprezentas por mi rimedon por interkompreniĝi kaj komuniki kun homoj el diversaj kulturoj sen la barieroj de lingvoj. Esti esperantisto signifas al mi havi la ŝancon sperti multkoloran komunumon de homoj el ĉirkaŭ la mondo kaj disvolvi miajn lingvajn kapablojn kaj kulturan komprenon. Tio estas ŝatinda sperto por mi kiel volontulo.
Kiaj estas viaj ĝisnunaj impresoj pri la TEJO-laboro, la Centra Oficejo ĝenerale, viaj kolegoj, la vivo en Roterdamo…?
Mi vere ĝuas labori en nia Esperanto komunumo kaj renkonti homojn el diversaj kulturoj. La vivo en Roterdamo estas vere agrabla, kaj estas granda ĝojo sperti novajn aferojn kaj kulturojn. Mi ĉiam apprezas la ŝancon renkonti homojn el diversaj landoj kaj lerni pri iliaj vivmanieroj. La sperto helpas plilongigi miajn horizontojn kaj altigas mian kulturan komprenon.
Maria estas volontulino ĝis Septembro 2024 danke al la subteno de la programo Eŭropa Solidara Korpuso por la periodo 2023-2024.
Ni ĝojas prezenti al vi volontulon de TEJO, Cyril!
Rakontu iom pri vi mem! El kiu lando vi estas, kiom vi aĝas…?
Mi estas diskreta senaĝa homo kun duobla vivo: normala franca civitano dum la tago, sekrete esperantisto dum la nokto.
Kion vi faras en via eksteresperantuja vivo, rilate al studoj, laboro? Kiuj estas viaj ŝatokupoj?
Mi ŝatas kanti, aktori, lerni lingvojn (ne, ĉu vere?), ludi basgitaron kaj drumon. Mi elektis miajn muzikilojn por esti certa fari laŭtegan bruon.
Kial vi decidis iĝi TEJO-volontulo?
Dum la muzikalo “Petveturaj Aventuroj” mi aŭdis ke dum volontulado povas esti repagitaj vojaĝumoj…
Pri kio vi okupiĝos pleje en la Centra Oficejo? Kion vi volas fari por TEJO?
Mi klopodos trovi taŭgan solvon por atingi finan venkon post du monatoj maksimume. Mi ankaŭ planas zorgi pri purigado kaj rubujo.
Kion vi ŝatus lerni, sperti kaj atingi dum via volontulado?
Mi ŝatus lerni kiel verki vikipediajn paĝojn, kiel krei frenezajn projektojn (muzikaloj, ktp.), do poste mi povus verki vikipedian paĝon pri nova freneza esperanta projekto.
Ĉu tiu ĉi estas via unua sperto en Esperantujo? Aû ĉu vi jam havis spertojn en la Esperanto-movado? Se jes, rakontu iomete pri viaj ĝisnunaj aktivaĵoj!
Mi jam havis okazon partopreni muzikalon en Esperanto kiel basgitaristo lastan someron. Bedaŭrinde oni ne povas longtempe volontuli kiel muzikisto…
Ĉu vi estas lernanta Esperanton?
Jes, kvankam mi komencis lerni Esperanton jam antaŭ kvin jaroj, mi nur kontentos pri mia esperanta nivelo kiam oni demandos al mi ĉu mi estas denaskulo.
Kion signifas por vi Esperanto? Kion signifas por vi esti esperantisto?
Elekti Esperanton por lerni fremdlingvon ĉiam estas bona ideo: oni ne bezonas multe klopodi por havi sufiĉan nivelon por paroli kun homoj – homoj el la tuta mondo!
Kiaj estas viaj ĝisnunaj impresoj pri la TEJO-laboro, la Centra Oficejo ĝenerale, viaj kolegoj, la vivo en Roterdamo…?
Mi estas ĉi-tie nur ekde unu tago, sed Roterdamo ŝajnas urbo kun grandegaj homoj kaj malbona vetero.
Ĉu vi havas vivdevizon?
Vivu tiel, ke vi povas venki konkurson de anekdotoj!
Cyril estas volontulo ĝis Novembro 2024 danke al la subteno de la programo Eŭropa Solidara Korpuso por la periodo 2023-2024.
Ni ĝojas prezenti al vi volontulo de TEJO, Salvatore!
Rakontu iom pri vi mem! El kiu lando vi estas, kiom vi aĝas…?
Mi nomiĝas Salvatore Iozzo, mi estas 27 jara kaj mi venas el Italio. Tamen, la plej grava informo estas, ke mi estas devotema lingvoamanto.
Kion vi faras en via eksteresperantuja vivo, rilate al studoj, laboro? Kiuj estas viaj ŝatokupoj?
Antaŭ mia volontulado ĉe TEJO, mi estis laborante en senprofita organizo kiel interpretisto por migrantoj. Unu el miaj plej grandaj pasioj estas lingvoj. Mi tre ŝatas lerni novajn lingvojn, ekkoni kulturojn el la tuta mondo, vidi kaj vivi lokojn de kultura interŝanĝo. Mi ankaŭ amas bestojn, kaj tial antaŭ dek jaroj mi decidis iĝi vegano por kontribui al la kaŭzo de la rajtoj de bestoj kaj por mondo sen perforto.
Kial vi decidis iĝi TEJO-volontulo?
Post mia 3-jara laboro kun migrantoj en Italio, kaj post la ŝiprompiĝo de boato kun migrantoj ĉe la marbordo de mia naskiĝurbo en februaro, en kiu okazo mi kontribuis helpi la familianojn de la viktimoj en la akcidento, mi bezonis ŝangon; mia urbo kaj mia laboro estis tro rilata al la korŝiraj eventoj, kiujn mi vidis persone.
Mi prenis ĉi tiun decido, ĉar mi volis provi ion novan, mi volis spiri novan aeron, kaj lerni novan aferon, ekz. pri la esperanta komuno.
Pri kio vi okupiĝos pleje en la Centra Oficejo? Kion vi volas fari por TEJO?
Tagorde mi zorgas pri la administrado de retpoŝtoj, prenas (aŭ almenaŭ provas haha) la protokolojn de la kunvenoj, atentas pri la sendado de revuoj kaj libroj. Aktuale, mi kontribuis pri la transskribado de subtekstoj por la muzikalo “La Sorto Gvidos Vin”. Lastatempe mi ankaŭ aldonis tekstojn al Spotify por la kantoj de la muzikalo “Petveturaj Aventuroj”.
Kiel mi povas kontribui al TEJO? Mi volas plibonigi la disponigeblon de informoj kaj enhavi en diversaj lingvoj, kaj subteni projektojn, kiuj disvastigas la Esperantan kulturon. Mi deziras reprezenti TEJO-n ĉe kulturaj kaj internaciaj eventoj, garantante ĝian kaŭzon kaj valorojn.
Ĉu vi estas lernanta Esperanton?
Mi lernas Esperanton jam dum tri monatoj. Vere plaĉas al mi ĉi tiu lingvo, kaj mi jam atingis nivelon B1. Mi trovas ĝin interesega, sed foje ĝi povas esti ankaŭ iom timiga. Mi ankoraŭ penas trovi la ĝustan voĉon kaj akcenton por mia Esperanto. Sed mi konstante laboras por plibonigi mian esprimon kaj fluecon.
Ĉu vi havas vivdevizon?
“Unu simpla ago de boneco kreas senfinan ondon.”
Salvatore estas volontulo ĝis Oktobro 2024 danke al la subteno de la programo Eŭropa Solidara Korpuso por la periodo 2023-2024.
Granda majoritato el la membroj de UEA opinias la libroservon tre grava servo. Tamen daŭre malklaras, kio okazos pri la libroservo de UEA, kiam la domo de la Centra Oficejo estos vendita. Aliflanke la vendo de la domo prokrastiĝas. Pri tio rakontis estraranoj dum la Virtuala Kongreso.
Jehoŝua Tilleman demandis interalie pri la malapero de la Jarlibro (JL).
Dum la ĵusa Virtuala Kongreso estraranoj de UEA kaj la ĝenerala direktoro Martin Schäffer respondis al demandoj de kongresanoj. Oni eksciis interalie ke daŭre mankas solvo por la daŭrigo de la libroservo de UEA, kvankam ĝuste ĝi estas servo, kiun membroj de UEA en ĵusa enketo opiniis nepre konservinda.
La plej grava libroservo de Esperantujo, kun la plej granda stoko de eldonaĵoj, daŭre funkcias en la konstruaĵo de la Centra Oficejo en Nieuwe Binnenweg en Roterdamo – domo kiun UEA decidis vendi. Plu prizorgas ĝin la multjara respondeculo Ionel Oneț, kiu devis emeritiĝi fine de 2022.
Jam antaŭ pli ol du jaroj la komitato de UEA decidis, ke la tasko prizorgi la libroservon de la asocio estos transdonita al la organizaĵo E@I en Slovakio. Tamen de unu jaro respondeculoj de E@I ne respondas demandojn de Libera Folio pri la temo, kaj ŝajnas ke UEA sensukcese serĉas aliajn solvojn.
– Oni ankoraŭ esploras pri la libroservo. En nia enketilo 77 procentoj kredas, ke tre gravas ke UEA daŭrigas la libroservon, do ni kompreneble tre dankas al Ionel Oneț, ke li daŭrigas labori dum ĉi tiu transira periodo. Ni serĉas la plej bonan solvon por tio, kaj certe ni havos solvon, sed tio estas unu el la aferoj kiujn ni devas nun prilabori, diris prezidanto Duncan Charters dum la programero UEA respondas.
Laŭ la fontoj de Libera Folio UEA lastatempe komencis esplori pri la eblo transloki la libroservon ne al Slovakio, sed al Pollando. Tamen tute ne klaras, kiu organizaĵo aŭ kiuj personoj en Pollando pretus kaj kapablus kompetente prizorgi la grandan taskon.
Pendas aliflanke ankaŭ la vendo de la domo en Nieuwe Binnenweg, pri kiu la komitato de UEA decidis en februaro 2022.
– Ni havis interesatojn pri la aĉeto, sed post la diskutoj en la komitato ni frontis kelkajn elementojn. Ekzemple, la firmao kiu subtenas nin en tiu vendopropono proponis, ke ni ambiciu pri pli alta prezo. Ni ne vidis bezonon de urĝo, sed post tio venis diversaj aferoj en la mondo, interalie milito de Rusio kontraŭ Ukrainio. Tio bedaŭrinde influis la merkaton kaj la etoson en Eŭropo, kaj tio iomete malhelpis la evoluon de la vendopropono, klarigis vicprezidanto Fernando Maia.
En la nuna momento laŭ li indas atendi pri la vendo.
– Nuntempe ĝi ne estas urĝa afero, laŭ mia takso. La firmao mem proponas, ke ni atendu, ĉar povas esti ke la domo plivaloriĝos, diris Fernando Maia.
La lasta Jarlibro de UEA aperis en 2018. Ĝin devis anstataŭi trijara almanako, kiu ĝis nun neniam aperis.
Pri la malapero de la Jarlibro kaj pri aliaj ”fuŝaĵoj de la duon-bakita financa reformo” demandis la prezidanto de Esperanto-Ligo en Israelo, Jehoŝua Tilleman. Ĝenerala direktoro Martin Schäffer responde klarigis, ke la redaktado de la Jarlibro postulis enorman kvanton da laboro kaj malmultaj homoj plu ĝin bezonas.
– La financaj reduktoj estis bezonataj. La homoj povas diri kion oni volas, ne estas alia vojo por fari tion. Ni devas koncentriĝi al la plej gravaj temoj, li diris.
Estrarano Amri Wandel siaflanke klarigis, ke la estraro ”jam de pli ol jaro serioze konsideras” la ideon de trijara presita almanako, kiu povus parte anstataŭi la Jarlibron. La ideo pri tiu almanako tamen aperis jam en 2018, kiam la tiama estraro konvinkis la komitaton nuligi la presitan Jarlibron.
Wandel atentigis, ke la plej granda laboro rilatas ne al la enpaĝigo kaj presado de Jarlibro aŭ Almanako, sed al la ĝisdatigo de la datumaro.
– Efektive ni devas konfesi, ke la nuna reta informbazo ne estas tiom ĝisdata kiel la lasta papera Jarlibro. Estas bezonata multa laboro. Oni devas trovi personon kiu investos multajn monatojn kaj profesie faros tion por produkti la datumbazon. Kiam tiu datumbazo jam estos ĝisdatigita kaj en la reto, tiam el tio fari paperan Jarlibron estos relative malgranda laboro. Do temas pri trovi la ĝustan personon por kolekti la informojn.
Martin Schäffer ne konsentis kun Wandel pri la neaktualeco de la reta datumaro.
– Ni aktualigas la aferojn kiuj venas al ni, sed ni ne persekutas la homojn. Pluraj aferoj, kiel landaj asocioj, komplete malaperas, ili simple ne respondas. Se ni ricevas informojn, ni plejeble rapide tion ŝanĝas.
La longe atendata reteja renovigo cetere tute ne estis menciita dum la programero UEA respondas.
Iom mirinde, dum la diskuto pri la financoj de UEA prezidanto Duncan Charters asertis, ke UEA jam de du jaroj havas eksterajn revizorojn, kiuj kontrolas la kontojn:
– Pri la financa reformo ni faris unu decidon, ke ekde 2020 ni havas eksterajn revizorojn, firmaon en Amsterdamo kiu aldonas al la laboro de la komisiono kiun ni havas en la komitato. Do ni havas financajn reviziantojn, kaj ni nun havas eksterajn revizorojn konstantajn, do tion ni daŭre prilaboras kaj tio multe helpas kaj ankaŭ devas helpi certigi al la membroj ke ni bone traktas la financojn de la asocio.
Efektive en julio 2021 la komitataj reviziantoj atentigis la estraron pri la manko de eksteraj revizoroj. Tiam Charters esperis povi prezenti la rezulton en la sekva komitata kunsido la 14-an de aŭgusto 2021.
Solvo tamen ne estis prezentita, kaj en julio 2023 la komitataj reviziantoj denove atentigis, ke mankas raporto de profesiaj revizoroj. Se efektive ekzistas la konstantaj eksteraj revizoroj, pri kiuj parolis la prezidanto de UEA, eblas demandi, kie kaŝiĝas la raportoj kiuj devus montri al la membroj ke la financoj estas bone traktataj.
Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Reĝino Silvia, en Svedujo, estas simpatia homfiguro, aparte antaŭ la okuloj de brazilanoj. Danke al kurioza vivhistorio, ŝi estas, almenaŭ trione, brazilanino. Sílvia Regina Sommerlath fakte naskiĝis en Germanujo, filino de metalurgia entreprenisto, kaj ŝia patrino estis la brazila Alice Soares de Toledo. Kvankam ŝi havis nenian nobelan titolon antaŭe, tamen ŝia avo estis ido de portugala reĝo.
Antaŭ ne longe, oni eksciis, ke ŝia patro iam estis ano de la nazia partio en Germanujo, sed eĉ tiu informo ne skuis la prestiĝon de Silvia. La patro de Silvia fariĝis prezidanto de filio de metalurgia entrepreno en Brazilo, kaj tial la familio vivis en Brazilo dum dek jaroj. Silvia alvenis tien kiam ŝi estis ankoraŭ kvarjara infano, kaj estis edukita en tradicia kolegio en la urbo San Paŭlo. Tial ŝi ĝis nun parolas en perfekta, senakĉenta brazila portugallingvo, kaj konservas sian amon kaj konsideron al Brazilo. En la jaro 1957, la familio revenis al Okcidenta Germanujo.
Fakte, ŝi parolas ankaŭ la francan, la anglan kaj la hispanan lingvojn. Ŝi estas klera, simpatia, senafekta kaj tre eleganta persono. Ŝi laboris en pluraj profesioj, ekzemple kiel stevardino, interpretisto kaj oficisto en konsulejo.
Silvia konatiĝis kun la heredprinco Karlo Gustavo okaze de la Someraj Olimpikoj en Munkeno, en la jaro1972. Ili geedziĝis en 1977, kiam li jam estis reĝo en Svedujo. Ŝi fariĝis patrino de tri geprincoj, inter kiuj la princino Victoria estas la unua heredonto de la trono. Svedujo estas konstitucia monarkio, en kiu la reĝa familio havas ceremonian kaj reprezentan rolojn.
Unu grava kialo, kiu faras la figuron de la reĝino tre simpatia, estas ŝiaj sociaj agoj. Ŝi entreprenis iniciatojn favore al infanoj, kiuj estas viktimoj de perforto. Ŝi kreis Fondaĵon Monda Infanaĝo, sub la devizo “Ĉiu infano rajtas ĝui sian infanaĝon”,
La celo estas protekti etulojn kaj adoleskantojn kontraŭ ĉiaspeca mistrakto kaj perforto. Ĝi havas sidejojn en Usono, Germanujo, Svedujo kaj Brazilo, kun projektoj en dek ses landoj, kie oni trovis ekspluatadon de infanoj. En Brazilo, milionoj da homoj ricevis de ĝi helpon.
Reĝino Silvia aperas en multaj dokumentoj en interreto, per kiuj ŝi asertas sian engaĝiĝon en sociaj agadoj. Rilate al Brazilo, ŝi ofte insistas, ke ŝi sin konsideras ankaŭ brazilano. Kurioze, ke ŝi bonhumore montris, ke ŝi plantis en Stokholmo ĵabotikabarbon, kiel pruvon pri sia amo al Brazilo. (Ĵabotikabo estas bongusta frukto, kiu laŭdire kreskas nur en Brazilo.) Nome, laŭ sia nacieco, ŝi konsideras sin potrione brazilano, germano kaj svedo.
En Zaozhuang-Universitato en Shandong-provinco fervoras preparado por la dekjariĝa festo de la Esperanto-Muzeo, kiu okazos la 10an de decembro 2023. Jam konfirmis sian ĉeeston la prezidanto de Universala Esperanto-Asocio, Duncan Charters, same kiel 100 gastoj el ĉiuj partoj de Ĉinio kaj eĉ el eksterlando. La plenplena programo komenciĝos matene per ceremonio en la muzeo mem kaj pludaŭros posttagmeze per komuna vizito al la Esperanta-Arbaro. Partoprenos ankaŭ la nunaj gestudentoj de la Esperanto-fako, kune kun kelkaj el Ĉinajam diplomiĝintaj antaŭuloj.
Krome, lundon matene Duncan Charters prelegos pri Interkultura kompetento al la gestudentoj de la Fremdlingva Departemento en la nova kampuso, antaŭ ol pluveturi trajne al Ŝangĥajo. Tiuj plurlokaj eventoj certe donos grandan videblecon al Esperanto ne nur ene de la universitato, sed ankaŭ tra la loka loĝantaro.
Legu la tutan artikolon de Alessandra Madella en la retejo de Ĉina Radio Internacia https://esperanto.cri.cn
Foto: Volontulinoj kun poŝtkartoj de Esperanto-Kongreso en Zaozhuang.
Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton: La Ondo de Esperantohttps://sezonoj.ru/2023/12/chinio-9
Jalal Morchidi/Anadolu Agency/Getty Images 04/12/2023 « Maroko devas liberigi la enkarcerigitojn de la grupo de Gdeim Izik »: jen la alvoko lanĉita de la Laborgrupo de UN pri arbitraj detenoj ( UNWGAD ). En avizo datiĝanta de la 11a de oktobro, la Grupo...
Afiŝo en la Nacia Muzeo de Grenado [eo] memorigas pri eks-ĉefministro Maurice Bishop kies murdo en 1983 provokis usonan invadon al la insulo. Foto de David Stanley je Flickr, CC BY 2.0 DEED Attribution 2.0 Generic.
La 13-an de marto 1979 grenada revoluciulo Maurice Bishop, gvidanto de la Movado de Novaj Juveloj (MNJ), partio laŭte pledinta por liberigo de nigruloj, pli bona edukado kaj socia-ekonomia disvolvado, eksigis Eric Gairy, la ĉefministron de la lando, per sensanga popola ŝtatrenverso dum Gairy estis eksterlande. Precize kvar jarojn poste, la 19-an de oktobro 1983 Bishop kaj sep aliaj — inkluzive lian civilan partnerinon (li plu estis edziĝinta tiutempe) kaj ministron pri edukado Jacqueline Creft — estis ekzekutitaj de pafteamo laŭ ordono de viculo de Bishop, Bernard Coard, ago kiu instigis al invado de la karibia insulo, givdata de Usono.
Post 40 jaroj Grenado faris unuan publikan feston por rememori tiun ĉi malhelan tagon en sia historio. Kiam ministro pri kulturo Ron Redhead anoncis lastjare intencon de la registaro fari la 19-an de oktobro nacia festo, li klare diris ke “por puŝi la landon antaŭen […] la pasinteco devas esti rigardata”.
Tiu ĉi pasinteco estas samtempe eventoplena kaj komplika: la ŝtatrenverso en 1979 estis atendata delonge. Gairy, kiu iĝis gvidanto post la sendependiĝo de la lando disde Britio en 1974, havis fortajn aŭtoritatajn inklinojn. La 8-an de novembro 1973, poste nomitan “Sanga Dimanĉo”, Bishop kaj kelkaj liaj kolegoj estis veturantaj al renkontiĝo kiam ŝtataj sekurecfortoj ilin kaptis, arestis kaj batis. Maltoleremo de Gairy al alipensado montriĝis denove post du monatoj, la 21-an de januaro 1974, kiam polico, aginta je lia nomo, atakis grupon da manifestaciantoj, kiuj parolis kontraŭ polica krueleco kaj aliaj formoj de ŝtata persekutado. La sekvinta perforto kulminis je la mortpafo de Rupert, patro de Bishop; la dato nomita “Sanga Lundo”.
Post du semajnoj, la 6-an de februaro, la tagon antaŭ ol Grenado deklaris sian sendependecon disde Britio, Bishop estis arestita kaj akuzita pri preparado de ŝtatrenverso kaj murdo de Gairy, sed la 8-an de februaro li estis liberigita je kaŭcio. Bishop ne malfortigis sian premon kontraŭ la administracio de Gairy; li simple ŝanĝis taktikon, iĝinte elektita membro de la parlamento en 1976. Li ankaŭ estis gvidanto de la opozicio en la Ĉambro de Reprezentantoj ĝis 1979, kiam li ekgvidis la revolucion finfine eksigintan Gairy. Post kvar jaroj Bishop mortos.
Tia traŭmata politika historio lasis siajn spurojn ne nur en Grenado, sed laŭ trinidada aktivulino Tillah Willah, “tra la tuta arkipelago” kie “la Grenada Revo[lucio] venis al ŝoka kaj perforta fino”:
What I learned was that there were people around the region who were involved, invested in the Revo's promise and that generation is dying or forgetting or going silent with memories that have no place in a region that does not want to remember what happened 5 years ago far less for 40 years ago.
Mi lernis el tio ke en la regiono estis homoj kiuj sin engaĝis, investis je promesoj de Revo kaj ke tiu ĉi generacio estas mortanta aŭ forgesanta aŭ silentanta kun rememoroj, por kiuj mankas loko en la regiono ne deziranta rememori kio okazis antaŭ 5 jaroj, des pli antaŭ 40 jaroj.
I ask what efforts we make to recall and not repeat those fatal errors. What have we learned since then about leadership and how our countries run. Climate crisis looms and crime pays and regional discussions are mostly about chicken curry vs curry chicken. So many things died that day. Not just the physical bodies of over 100 people. So many things died and we still have not figured out what they are and how to mourn them.
Mi demandas kion ni faras por rememori kaj ne ripeti tiujn ĉi fatalajn erarojn. Kion ni devas lerni ekde tiam pri gvidanteco kaj regado de landoj. Klimata krizo proksimiĝas kaj krimeco pagigas dum regionaj diskutoj estas ĉefe similaj al kokina kareaĵo kontraŭ kareaĵaj kokinoj. Tiom da aferoj mortis en tiu tago. Ne nur fizikaj korpoj de pli ol 100 homoj. Tiom da aferoj mortis kaj ni ĝis nun ne komprenis kio ili estis kaj kiel funebri ilin.
October 16, 40 years ago in 1983, the Bernard Coard faction of the New Jewel Movement placed Maurice Bishop under house arrest. Three days later they would murder Bishop and many others […] Nine days later the United States invaded. While those culpable on October 16 and October 19 have been allowed to live long enough to be forgiven by most people, I don't forget and I don't forgive them.
La 16-an de oktobro, antaŭ 40 jaroj en 1983, frakcio de Bernard Coard en la Movado de Novaj Juveloj, metis Maurice Bishop sub hejman areston. Post tri tagoj ili murdos lin kaj multajn aliajn […] Post naŭ tagoj Usono invadis. Dum la kulpuloj pri la eventoj de la 16-a kaj 19-a de oktobro ricevis eblecon vivi sufiĉe longe por esti forgesitaj de plejparto de la homoj, mi ne forgesis kaj neniam forgesos ilin.
Responde al la opinio ke “la imperiismo kaj Usono estis respondecaj” Drayton kontestis:
[T]he US etc were merely vultures descending on a body that was already dead. We can’t displace responsibility for the tragedy, it came from within. […]
The NJM, which had come out of CLR James’ de facto anarchist idea of the assemblies of the people, a mass party in its motion, was turned by Coard — with Bishop’s toleration and help it must be said — into a cadre party. In 1983, 4 years into the revolution, there were only about 100 full party members in an island of about 100,000. Coard, for whom Snowball in Animal Farm might have been a model, was through his supporters determined to wrest the party from Bishop who was dismissed as petty bourgeois and populist.
Usono kaj aliaj estis nuraj vulturoj, descendintaj sur korpon kiu jam estis morta. Ni ne povas transloki respondecon pri la tragedio, ĝi venas de interne […]
La MNJ, elirinta el fakte anarkiista ideo de CLR James pri la unuiĝo de la homoj, amasa partio en sia movado, estis transformita de Coard — kun tolerema pozicio de Bishop kaj, necesas aldoni, kun lia helpo — je la kadra partio. En 1983, 4 jarojn post la revolucio, sur la insulo kun loĝantaro ĉirkaŭ 100 000 homoj estis nur ĉirkaŭ 100 plenrajtaj partiaj membroj. Coard, por kiu Neĝpilko el La Besto-Farmo [eo] povus servi kiel modelo, estis preta helpe de siaj subtenantoj elŝiri la partion el la manoj de Bishop, kiu estis konsiderata etburĝo kaj popolisto [eo].
La Grenada 17 kiel grupo da politikaj, militaj kaj civilaj figuroj respondecaj pri renverso de Bishop en 1983 — kaj lia sekvinta murdo — iĝis konata kiam ili aperis en la Supera Kortumo de Grenado. 14 el ili, inkluzive de Coard, estis kondamnitaj al morto (poste anstataŭigita per malliberigoj); la aliaj tri, agnoskitaj kulpaj pri murdo, ricevis po 30 ĝis 45 jarojn da malliberigo.
En oktobro 2003 Amnestio Internacia publikigis raporton, kiu asertis ke, laŭ ilia takso, la aresto kaj proceso de la Grenada 17 estis misuzo de justico. La raporto diris interalie ke “Coard kaj dek aliaj deklaris ke ili estis torturitaj fare de detenaj fortoj” por devigi ilin konfesi, ke “antaŭ la proceso al la Grenada 17 ofte estis malpermesite renkontiĝi kun iliaj advokatoj”, ke “la akuzoj estis bazitaj grandparte sur la dubindaj depozicioj de unu atestinto” kaj ke dum la unuaj ok jaroj de sia malliberigo la malliberuloj estis tenataj en ĉeloj por mortkondamnitoj, kie kondiĉoj estis “egalaj al kruela, malhumana kaj humiliga traktado kio rompas internacian juron pri homaj rajtoj”. En septembro 2009 la lastaj el 17 estis liberigitaj el prizono.
La nuna gvidanto de la opozicio en Grenado, Keith Mitchell kritikis la registaran decidon celebri la 50-an datrevenon de la sendependeco de la insulo en la sama tago, kiam la lando omaĝas la 40-an datrevenon de la morto de Bishop, dirinte ke tio “povus esti vere ĝena por multaj homoj en tiu ĉi lando”:
I see people break down and still crying about their loved ones that had been lost on that fateful day.
Mi vidas homojn rompiĝi kaj plu plori pri iliaj proksimuloj pereintaj en tiu ĉi tragika tago.
Ĉefministro Mitchell tamen defendis la decidon, dirante:
I think too often people assume public holiday means a festive or celebratory event. [M]arking the 19th [of] October as a public holiday is [for us] to recognise the sombre nature, the tragic nature of what happened and for us to reflect upon it and understand why.
Mi opinias ke homoj tro ofte opinias ke pubblika datreveno signifas feston aŭ celebradon. Fari la 19-an de oktobro publika datreveno signifas [por ni] agnoski la sombran naturon, la tragikan naturon de la okazinta evento kaj ekpensi pri kial ĝi okazis.
La korpoj de Bishop kaj multaj liaj kolegoj estis neniam trovitaj, sed Grenado planas fari oficialan peton al Britio kaj Usono por ke ili liveru informojn pri la situo de iliaj restaĵoj.
La popolo de Grenado siavice rememoras kaj omaĝas la unuan Nacian Tagon de Herooj. En Instagramo, Vintage Caribbean memorigis al siaj abonantoj pri la multaj bonaj aferoj, kiujn la lando ricevis dum la regado de Bishop, inkluzive enkondukon de senpaga publika sanservo, egalajn salajrojn kaj patrinan ferion por virinoj, plibonigitajn dungosistemon kaj legoscion [eo], dum Pure Grenada afiŝis:
Maurice Bishop’s enduring legacy lives through his children, transformative projects, and the continued belief in his ideals.
His revolutionary spirit remains a source of inspiration for Grenadians of all generations. Maurice Bishop: a people’s revolutionary whose vision lives on.
Daŭra heredaĵo de Maurice Bishop vivas en liaj infanoj, transformaj projektoj kaj daŭra kredo je liaj idealoj.
Lia revolucia spirito plu estas fonto de inspiro por Grenadanoj de ĉiuj generacioj. Maurice Bishop: popola revoluciulo kies vizio vivas plu.
Falsinformoj pri la klimata ŝanĝo laŭ studaĵo havas gravajn konsekvencojn. Kiel esplorista teamo de la universitato de Ĝenevo en Svislando montras, tiuj falsinformoj influas la konvinkojn pri la homfarita tervarmiĝo kaj la prijuĝadon de klimatprotektaj mezuraj paŝoj.
La esplorista teamo konfrontis 7.000 partoprenantojn de studo el 12 landoj kun falsinformoj. Krome la sciencistoj disvolvis diversajn psikologiajn teknikojn por la kontraŭbatalo de falsinformoj kaj testis ties efikecon.
En la rezulto montriĝis ke la konfrontado kun falsinformoj efikis forte negative al la konvinkoj de la partoprenantoj pri klimata ŝanĝo, dum se temis pri ilia sinteno pri mezuraj paŝoj kontraŭ la klimata ŝanĝo, ilia kapablo ekkoni falsinformojn, kaj pri ilia medifavora konduto, la sciencistoj apenaŭ trovis indikojn pri tio ke la psikologiaj teknikoj estis efikaj.
"Falsinformoj estas do ekstreme konvinkaj, pli ol sciencaj informoj", diris la studestro de la universitato de Ĝenevo. Laŭ informo de la universitato proksimume triono de la loĝantaro pridubas aŭ neas la homkaŭzitan klimatan ŝanĝon.
Kiel ekzemplojn por falsinformoj la esploristoj nomis senkaŭzan dubindigon de la scienca interkonsento aŭ trotakson de la kostoj kaj malagrablaĵoj de klimatprotektaj mezuraj paŝoj. Por la aranĝo de la psikologiaj teknikoj la esploristoj disvolvis teorian kadron kiu priskribas la formiĝon de falsinformoj. La partoprenantoj estis dividitaj al diversaj grupoj en kiuj ili submetiĝis al psikologiaj testoj.
Tiel ekzemple grupo ricevis verifitajn informojn kiuj pruve dokumentis la fidindecon de la fakuloj de la Monda Klimata Konsilantaro. Plua grupo ricevis informojn pri avantaĝoj kaj malavantaĝoj de klimatprotektaj mezuraj paŝoj. Tiam oni montris al la partoprenantoj 20 (verajn) pepaĵojn kun falsinformoj. Sekve oni demandis la partoprenantojn pri ilia sinteno pri la klimata ŝanĝo helpe de enketiloj.
Okaze de la jarŝanĝaj festoj dum la tuta decembro 2023 la libroservo de UEA ofertas la kompaktdiskon … dum kristnaska tempo de Ralph Glomp kun sesona rabato, sendepende de la mendata kvanto. En ĉi tiu albumo estas 12 popularaj Kristnaskaj kantoj, precipe germanaj. Ĝin eldonis “Nigra kato” (Hamburgo) en la 2003a jaro. La diskon garnas tekstolibreto.
Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton: La Ondo de Esperantohttps://sezonoj.ru/2023/12/muziko-44
La sekvanta artikolo unue aperis en Kontakto n-ro 312 (2023:1). Ĝi estas iom redaktita.
Ĉu vi memoras, kiam vi voĉdonis la unuan fojon por elekti la registaron de via lando? Aŭ ĉu vi neniam partoprenis en elektado? Povas ekzisti pluraj kialoj, kial homoj ne voĉdonas. Eble oni ne interesiĝas pri politiko. Eble oni estas tro juna. Eble oni ne ŝatas la kandidatojn kaj partiojn. Aŭ eble oni ne estas ŝtatano de la lando, kie oni loĝas.
Elektoj kaj demokratio
Elektoj estas ligitaj kun demokratio, sed ne ĉiu elekto estas demokratia. Demokratia elekto estas libera kaj justa. Tiaj elektoj estas la bazo por demokratio. En tia politika sistemo la popolo regule decidas, kiu regu la ŝtaton.
La plej grandaj elektoj okazas en Barato, kie preskaŭ miliardo da homoj rajtos voĉdoni en 2024. Ankaŭ la dua plej granda demokratia elektado okazos en 2024, sed en 27 landoj – la landoj de Eŭropa Unio (EU). Ĉar civitanoj voĉdonos samtempe en multaj landoj, tiuj elektoj estos tre apartaj.
Kiom da membroj en la Eŭropa Parlamento?
En 2023 la Eŭropa Parlamento konsistas el 705 parlamentanoj. Oni ankaŭ nomas ilin “Membroj de la Eŭropa Parlamento”, mallonge MEP. Germanio, la plej granda lando en EU kun pli ol 84 milionoj da loĝantoj, havas 96 parlamentanojn. La plej malgranda lando estas la insulo Malto, kie loĝas ĉirkaŭ 500 000 homoj. Ĝi havas 6 parlamentanojn. Ĉu vi povas kalkuli, kiom da homoj reprezentas unu MEP en tiuj du landoj? Ne estas la sama kvanto. Sed tiu sistemo certigas, ke ankaŭ malgrandaj landoj estu sufiĉe reprezentataj.
Transnacia kuniĝo
En parlamentaj ĉambroj la parlamentanoj kutime sidas en grupoj laŭ siaj partioj. Ekzemple, politikisto de la Verda Partio sidas apud aliaj elektitaj membroj de la sama partio el ĉiuj landoj de EU. Ankaŭ en la Eŭropa Parlamentejo, la MEP-oj sidas tiel. Ili ne sidas en grupoj laŭ la landoj, de kie ili venas. Anstataŭe, la reprezentantoj de ĉiuj EU-landoj kuniĝas en grandaj transnaciaj grupoj. Nur kelkaj decidas esti sen-partiaj.
Partopreno en voĉdonado
Civitanoj de Eŭropa Unio rajtas voĉdoni por la EU-lando, de kie ili devenas. Franco voĉdonas en Francio, ĉeĥo en Ĉeĥio, estono en Estonio kaj tiel plu. Se oni loĝas en alia EU-lando, oni rajtas voĉdoni tie – aŭ por la devenlando aŭ por la loĝlando, sed ne por ambaŭ samtempe. Se oni loĝas en Eŭropa Unio, sed ne estas civitano de EU-lando, oni ne rajtas voĉdoni.
Voĉdon-aĝo
En la plejparto de la landoj tutmonde kaj en EU oni devas aĝi almenaŭ 18 jarojn por ekhavi la voĉdonrajton. En Aŭstrio, Germanio, Belgio kaj Malto, pro la naciaj leĝoj, junuloj rajtas voĉdoni en la EU-elektoj jam ekde la aĝo de 16 jaroj. En Aŭstrio, 16-jaraj junuloj rajtas voĉdoni en ĉiuj elektoj jam ekde 2007. En Belgio, tamen, 2024 estos la unua jaro, kiam junuloj inter 16 kaj 18 rajtos partopreni en elektoj.
Lingvoj
Ĉiuj elektoj okazas en la lingvoj de la landoj. En la Eŭropa Parlamento, la politikistoj daŭre povas uzi sian denaskan lingvon, kondiĉe ke ĝi estas unu el la 24 oficialaj lingvoj de EU. Interpretistoj tradukas inter tiuj 24 lingvoj, por ke ĉiuj komprenu.
Viktoria Schmidbauer
Ĉi tiu teksto estis verkita okaze de la partopreno de TEJO (Tutmonda Esperantista Junulara Organizo) en la Eŭropa Junulara Okazaĵo 2023, organizita kaj financita de la Eŭropa Parlamento.
03/12/2023 La Internacio de Edukado, ĝiaj du aliĝintoj en Kebekio, la Centralo de la Sindikatoj de Kebekio (CSQ), kaj la Nacia Federacio de la Geinstruistoj de Kebekio (FNEEQ-CSN), La Internacio de Publikaj Servoj, la Interprofesia Federacio de Sano de...
Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Sonia Risso el Urugvajo
Angela Peralta (1845-1883) estis meksika pianisto, kantistino kaj komponistino, kiu de frua aĝo pruvis sian muzikan talenton kaj privilegian voĉon. Ŝi komencis siajn studojn en la aĝo de ses ĉe Manuel Barragán kaj Agustín Banderas. Ok-jaraĝe ŝi jam estis aklamita, kantante la Cavatina de Belisario de Donizetti, kaj en la aĝo de dek kvin, post fini siajn studojn ĉe la Nacia Konservatorio de Muziko, ŝi enscenigis Eleonoran en Il trovatore de Giuseppe Verdi.
Tiuj sukcesoj donis al la patro la certecon ke la knabino havos brilan estonton, kiun li devas apogi kaj kuraĝigi. Eŭropo estis la lirika centro kiun la knabino devas konkeri kaj tien vojaĝis Angela akompanita de sia patro. Tie ŝi ĝuis grandajn sukcesojn: Ŝi debutis en la Scala de Milano kun "Lucia di Lammermoor” de Donizetti, interpreto pro kio ŝi devis saluti 32 fojojn por danki la ovacion. Antaŭ la Reĝo Viktoro Emanuelo II-a kaj lia edzino, ŝi kantis La sonnambula de Vincenzo Bellini, kiu estis ricevita kun granda aklamo. Preskaŭ dum tri jaroj ŝi prezentiĝis en pluraj eŭropaj grandurboj, ĉiam kolektante entuziasmajn aplaŭdojn.
El la sukcesoj en Eŭropo venis la kromnomo “Meksika Najtingalo”, per kiu oni nomas ŝin eĉ hodiaŭ, ĉar “ŝi havis grandan voĉan, teknikan kaj interpretan kapablon kaj ŝi majstris belkanton kiel neniu alia tiama kantistino. Tia teknika postulo estas videbla en ŝiaj komponaĵoj” emfazas komentisto.
La eĥoj de ŝiaj sukcesoj en Eŭropo atingis Meksikon kaj la Imperiestro Maksimiliano I-a petis al ŝi reveni al Meksiko por kanti ĉe la Imperia Meksika Teatro. La socio ricevis ŝin kaj ŝiajn prezentadojn kun entuziasmo, emocio kaj laŭdoj. Ŝi faris tre sukcesan turneon tra multaj meksikaj urboj kaj estis nomumita "Ĉambra Kantistino de la Imperio".
Ankoraŭ duan kaj trian fojon ŝi alternis siajn turneojn inter Eŭropo kaj Meksiko, ĉiam kun la plej alta aprobo tiel de la publiko kiel de la publikaĵoj. En Madrido ŝi edziniĝis al sia kuzo, la verkisto Eugenio Castera, kio signifis -kiel estis kutime- la malkreskon de ŝia publika aktiveco. Ŝi tiam komencis komponi. Ŝi estis aŭtoro de pluraj verkoj, en kiuj ŝi reflektis sian eŭropan trejnadon, sed sen forgesi sian amon al sia patrujo.
En 1875 oni aperigis tipan albumon de tiu periodo kun pluraj komponaĵoj, kiuj atestas pri la sentemo kiun Angela Peralta kunhavis kun la tuta Meksiko, tiam tiel proksime al eŭropa gusto. Ŝi verkis valsojn, romancojn, mazurkojn, dancojn, fantaziojn kaj melodiojn. Kelkaj el la pecoj bildigas la romantikan etoson de la tiamaj altaj sociaj rondoj. Tre plaĉaj verkoj estas, inter aliaj, la romancoj “Mi amos lin” kaj “La deziro”, la valsoj “Ne forgesu” kaj “For de vi”, la fantazioj “Pensante pri vi” kaj “Nostalgio”, la dancoj “Margarita” kaj “Memoro pri mia patrujo”.
En Meksiko ŝi fondis sian operkompanion kaj turneis prezentante Il trovatore kaj Aida de Giuseppe Verdi, kaj la operon Gino Corsini de la meksika komponisto Melesio Morales.
“Nia ‘Najtingalo’ fariĝas ĉiutage pli inda je la famo, kiun ŝi atingis, kaj la meksika publiko trovas en ŝi sian plej amatan artiston (...) Grandega nombro da bukedoj estis ĵetitaj sur la scenejon, kaj la plej entuziasmaj bravoj kaj la plej laŭtaj aplaŭdoj estis la justa omaĝo al la artisto”.
02/12/2023 Sub la israelaj aerbombadoj, la homoj, kiuj rifuĝis sude de Gaza-sektoro post fuĝo de siaj hejmoj komence de la milito deklaris sabaton, ke ili plu havas nenian sekuran lokon por rifuĝi. La urbo Ĥan Junis estas la celo de israelaj aeraj kaj...
Ankaŭ ĉi-jare BEMI (Biciklista Esperantista Movado Internacia) proponas biciklan karavanon eĉ en vintro. Se vi ne havas sperton pri vintra biciklado, kontaktu nin, kaj ni respondos ĉiujn viajn demandojn, por konvinki vin ke eĉ en vintro bicikla vojaĝo tre belas!
Biciklu kun BEMI en al Junulara E-Semajno, kiu okazos en Storkow, inter Berlino kaj Frankfurt ĉe Odro, de la 27a de decembro 2023 ĝis la 3a de januaro 2024.
Estas tri lokoj kie vi povas komenci la karavanadon kun ni en decembro:
La 16an vespere vizito de la Tutbelga Zamenhoffesto en Genk
La 17an matene eko de Genk (Belgio) de la vintra karavano al JES
La 19an matene eko de Duisburg (Germanujo)
La 23an matene eko de la interkultura Centro en Herzberg
Krome ĉiam eblas survoje kaj spontane aliĝi post interkonsento.
Se vi havas demandojn aŭ volas anonci vian partoprenon, skribu al Lars Sözüer lars.duisburg@gmx.de.
Monaĥaj psitakoj kiuj devenas el Sudameriko plimultiĝis en grandaj urboj kiel Ateno, Bruselo aŭ Verono. Kaj esploristoj estas surprizitaj ke la birdoj inter si konversacias en Belgio alie ol ekzemple en Italio.
Kio estas komuna por homoj kaj monaĥaj psitakoj? Ili parolas diversajn lingvojn, depende de tio kie ili naskiĝis kaj plenkreskis. "Simile al homoj monaĥaj psitakoj komunikas alie en Verono ol en Bruselo", diras biologo en Konstanco kiu ĵus eltrovis tion kaj publikigis ĝin en scienca ĵurnalo.
La lingva talento de la proksimume 30 centimetrojn grandaj, verdaj papagoj ja estas konata jam pli longe: Ili apartenas al la malmultaj bestoj kiuj kapablas lerni homan lingvon. Ke la birdoj konversacias ankaŭ inter si en diversaj lingvoj, tio tamen surprizis la esploristojn en Konstanco. "Monaĥaj psitakoj ekzemple havas tute alian kontaktan vokon ol bestoj kiuj vivas en aliaj urboj". La brusela varianto estas pli mallonga kaj iel pli akresona, pli proksima al alarma voko.
Sed egale kiel ĝi sonas: la signifo de la kontakta voko estas en ĉiuj urboj sama: "Mi estas ĉi tie, kie vi estas?" Ĉiuj monaĥaj psitakoj malŝatas esti solaj kaj uzas ĝin kiam ili volas scii kie entute estas ĉiuj aliaj. Ekde kiam samspeciano respondas, ili ekflugas por serĉi la respondinton por esti kune.
Por sia prilumigo la sciencistoj registris la pepadon de monaĥaj psitakoj en diversaj eŭropaj urboj - inter ili en Ateno, Barcelono, Bruselo kaj Verono - kaj komparis tiujn pepadojn. La malsamaj "lingvoj" ekestis laŭ la opinio de la sciencistoj, ĉar bestoj estis kopiintaj la vokojn de samspecianoj, sed faris ĉe tio etajn erarojn. Laŭ la tempo la devioj tiam iom post iom akumuliĝis, ĝis la pepado estis karakteriza por ĉiu urbo.
Origine monaĥaj psitakoj devenas el Sudameriko. En Eŭropo ili vivas nur ekde kelkaj jardekoj. "Ili estas posteuloj de papagoj el zoologiaj ĝardenoj aŭ el privataj domoj kiuj iam fuĝis aŭ estis liberigitaj", diras la sciencisto. En kelkaj landoj, ekzemple en Hispanio, ili tiom plimultiĝis ke ili fariĝis plago.
Monaĥaj psitakoj ne estas la solaj ekzotikaj birdoj kiuj bonfartas en Eŭropo. En Germanio ekzemple intertempe vivas dek diversaj libere vivantaj papagaj specioj. Sed la parolemaj monaĥaj psitakoj en Germanio estas ankoraŭ malmultaj.
01/12/2023 La limigo de la rajtoj de la seksaj malplimultoj daŭras en Rusio. Ĵaŭdon 30an de novembro, la rusia Ĉefkortumo kondamnis pro « ekstremismo » tion, kion ĝi nomas « internacia samseksema movado ». Tiu justica decido povus kaŭzi novan migradan...
1. Antaŭ 115 jaroj mortis Marie Léonce Vallienne (1854-1902-1908), franca kuracisto, poeto kaj esperantisto, en Esperanto ofte misnomata Henri Vallienne; aŭtoro de la pioniraj Esperanto-romanoj Kastelo de Prelongo (1907) kaj Ĉu li? (1908), tradukinto de Eneido kaj de aliaj verkoj, kunfondinto (kun Ch. Verax) de Internacia Revuo Medicina (1906), kunfondinto kaj la unua vicprezidanto de Tutmonda Esperantista Kuracista Asocio (1908).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 290-291).
2. Antaŭ 80 jaroj mortis René de Saussure (sosür, 1868-1906-1943), sviso kun francia civitaneco, matematikisto, interlingvisto kaj esperantisto, frato de la fama lingvisto Ferdinand de Saussure; fondinto kaj gvidanto de Internacia Scienca Oficejo Esperantista en Ĝenevo (1906) kaj sekretario/direktoro de ISAE, fondita surbaze de ĉi tiu oficejo, prezidanto de Svisa Esperanto-Societo (SES, 1908-09), vicprezidanto de la 9a UK (Berno, 1913) en kiu li faris kongresparoladon (unuafoje ne Zamenhof ĉefparolis en la malfermo de UK); proponinto de la internacia monsistemo “Spesmilo”, akceptita de la 3a UK (1907); redaktoro de Internacia Scienca Revuo (1907-10), Svisa Espero (1908-09, 1916-18), Lingvo Kosmopolita (1912-13), La Teknika Revuo (1918-19); membro de la Lingva Komitato (LK, 1907-20) kaj Akademio de Esperanto (AdE, 1908-20), gvidanto de la Akademiaj sekcioj pri vortfarado (de 1911) kaj pri teknika vortaro (de 1912), proponinto de la principo de “neceso kaj sufiĉo” (AdE akceptis ĝin en 1913) kaj de la teorio de vortfarado bazita sur la gramatika kategorieco de la Esperanto-radikoj (AdE akceptis ĝin nur en 1967); aŭtoro de kelkaj planlingvoj, havantaj avantaĝojn de Esperanto kaj Ido (Antido, 1907; Antido 2, 1910; Lingvo Kosmopolita, 1912; Lingvo Cosmopolita, 1913; Esperantido, 1919; Nov-Esperanto, 1925; Mondialo, 1929; Universal-Esperanto, 1935; Esperanto II, 1937); aŭtoro de pluraj libroj: Projekto pri internacia monsistemo (1907), La geometrio de “folietoj”: aŭ geometrio folietara (1909), La logika bazo de vortfarado en Esperanto (1910), Respondo al la oficiala raporto de la Delegitaro por elekto de helplingvo internacia (1911), Fundamentaj reguloj de la vort-teorio en Esperanto (1915), La vortstrukturo en Esperanto (1916), Projekto de praktika skribo (1916) k. m. a.
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 248-249).
3. Antaŭ 110 jaroj naskiĝis Nikolaj Nikolajeviĉ Rytjkov (Рытьков, 1913-1926-1973), rusa aktoro kaj esperantisto, arestita en marto 1938 pro kontraŭsovetia agado kaj kondamnita al okjara punlaborado, post kiu li estis ekzilita ĝis novembro 1955; li ofte deklamis poemojn kaj prozaĵojn en Esperanto, el kiuj 18 aperis en la sondisko Elektitaj eroj (1971); en julio 1965 post la Eŭropa Esperanto-Konferenco ne revenis al Sovetunio, loĝis en Aŭstrio, Germanio kaj fine en Britio, laborante kiel redaktoro kaj parolisto ĉe BBC.
6. Antaŭ 90 jaroj mortis Fabian Markoviĉ Zamenhof (1868-1933), frato de la aŭtoro de Esperanto, konata kiel Felikso Zamenhof kaj FEZ, aŭtoro de Esperanto-poemoj.
8. Antaŭ 70 jaroj naskiĝis Miroslav Malovec (1953-1968- ), ĉeĥa teknika normigisto, vendisto de elektronikaĵoj kaj esperantisto; Esperanto-instruisto. i.a. en la Somera Esperanto-Tendaro en Lančov, redaktoro de Starto (organo de ĈEA, 1991- ), fondinto de la ĉeĥlingva Vikipedio kaj aktiva kontribuanto de la Esperanta Vikipedio; aŭtoro de Gramatiko de Esperanto (1988), Esperanta-ĉeĥa vortaro (kun K. Kraft, 1995), Gramatiko de la ĉeĥa lingvo (1995), Granda vortaro Esperanta-ĉeĥa (2017), Granda vortaro ĉeĥa-Esperanta (2022), Granda Esperanta-slovaka vortaro (kun Ľ. Faith, 2023) kaj de aliaj esperantologiaj verkoj; tradukinto de Lumo en tenebroj de F. Kožík (kun Z. Rusín, 1992), Ne nur soldato Švejk de J. Hašek (kun J. Patera, 1994), Kosmofabeloj por bona nokto de G. Kopcová (2020) k. a.; redaktinto de pluraj libroj; honora membro de ĈEA (2011).
14. Antaŭ 80 jaroj naskiĝis Fabrizio Pennacchietti (1938-1953- ), itala filologo (profesoro pri semidaj lingvoj) kaj esperantisto; membro de AdE (1979-89); fonda membro, senatano kaj prezidanto (2008-11) de AIS, rektoro de IKU en la 108a UK (Torino, 2023).
15. Tago de la Esperanta Libro, festata je la naskiĝdatreveno de la iniciatoro de Esperanto Lazarj Markoviĉ “Ludoviko” Zamenhof.
15. Antaŭ 100 jaroj naskiĝis Đào Anh Kha (1923-1947-2012), vjetnama verkisto, tradukisto, redaktoro, partia kaj ŝtata funkciulo, kaj esperantisto; kunfondinto (1956), ĝenerala sekretario kaj prezidanto de Vjetnama Pacdefenda Esperantista Asocio (VPEA), redaktoro de Informado el Vjetnamio (1956-75); kompilinto kaj redaktinto de pluraj Esperanto-eldonaĵoj en Vjetnamio, kunaŭtoro de la duvoluma lernolibro Esperanto por aŭtodidaktoj (kun Nguyễn Hải Trừng, 1957); tradukinto de Amika Vietnamio de Len Fox (kun Nguyễn Minh Kính, 1959), Elektitaj poemoj de Tố Hữu (1964), Tagkajero en prizono de Hồ Chí Minh (1966), La vjetnama kaj ĝia utiligo por la supera instruado en V.D.R. (1969), poemaro de Nguyễn Trãi (kun Nguyễn Minh Kính, 1980), Versaĵoj kaj prozo de Hô Chí Minh (kun aliaj, 1980), Poemoj de Hô Chí Minh kaj Tô Hũu (1999); membro de AdE (2004-12); ĉe la transformiĝo de VPEA al Vjetnama Esperanto-Asocio li iĝis honora prezidanto de VEA (1995), honora membro de UEA (2001).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 68-69).
16. Antaŭ 10 jaroj mortis Helmar Gunter Frank (1933-1974-2013), germana sciencisto, direktoro de Instituto pri Kibernetika Pedagogio en Paderborn kaj esperantisto; lanĉinto de la projekto “Lingvo-Orientiga Instruado” kiu evidentigis la propedeŭtikan valoron de Esperanto, kunfondinto kaj prezidanto de la Eŭropa Klubo (1974-2009), iniciatinto (1983) kaj la unua prezidanto de la Akademio Internacia de la Sciencoj San Marino (AIS), rektoro de IKU en la 75a UK (Havano, 1990), aŭtoro de pluraj Esperanto-verkoj, i.a.: Ĉu la inteligento estas mezurebla? Ĉu heredebla? (1983), Moralo pri komunikado (1990), Propedeŭtika valoro de la Internacia Lingvo (1991), Mallonga enkonduko en la kibernetikan pedagogion (1993), Klerigkibernetiko (1996), Lingvo-orientiga instruado (kun G. Lobin, 1998), Informaciteorio por komunikadsciencistoj (kun N. Maksimova, 2003), Por dulingveco en Eŭropo: Argumentoj kaj dokumentoj (kun R. Selten, 2005); la Esperantisto de la Jaro 2004.
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 96-98).
18. Antaŭ 90 jaroj naskiĝis Biruta Rozenfelde (denaske: Biruta Kondrāte, 1933-1956- ), latva instruistino kaj esperantistino; kunorganizinto de la unua BET (tiam Ĉebalta Studenta Esperanto-Tendaro, 1959) kaj de pluraj postaj BEToj, komitatano A de UEA (1996-2001, 2005-10), vicprezidanto de Latvia Esperanto-Asocio (2004- ), honora membro de UEA (2013).
22. Antaŭ 110 jaroj naskiĝis Jaroslav Mařík (márĵik, 1913-1934-1997), ĉeĥa teknikisto, patent-juristo, ĵurnalisto kaj esperantisto; komitatano de UEA (1950-51), estrarano de Ĉeĥa Esperanta-Asocio ekde ĝia fondo (1969) ĝis 1977, kunlaborinto de la radiostacio La Verda Stacio kaj de la Esperanto-programo de Radio Prago; aŭtoro kaj tradukinto de pluraj libroformaj kaj gazetaj verkoj, inkluzive de biografiaj, bibliografiaj kaj historiaj artikoloj, pro kiuj li estis nomita “marŝanta enciklopedio pri la movado”, honora membro de UEA (1992).
25. Antaŭ 10 jaroj mortis Ljubomir Aleksandrov Trifonĉovski (Трифончовски, 1958-1973-2013), bulgara dramaturgo kaj esperantisto; sekretario de la Esperanta PEN-Centro (2008-13), vickonsulo de la Esperanta Civito (2002-13), kunorganizanto de IJK en 1978 kaj 1993, ĉefredaktoro de Literatura Foiro (1996-2013), aŭtoro de Manuskriptoj por bruligo (1992), Esperanto por komencantoj (kun K. Velkov, 1994), Balado pri la Luno kaj la Cervo (1998), verkinto kaj tradukinto de kelkaj teatraĵoj.
Ĉi tiu listo de Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en decembro 2023, kompilita de Aleksander Korĵenkov, aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton: La Ondo de Esperantohttps://sezonoj.ru/2023/12/
Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
FAPESP, grava brazila fondaĵo apoganta sciencajn esplorojn, publikigis en novembro 2023 bone dokumentitan artikolon pri lingvaj baroj en scienca komunikado. Ĉi tiu temo aparte interesas Esperantistojn. Temas pri la malavantaĝoj de sciencistoj, kiuj ne havas la anglan kiel sian unuan lingvon.
Teamo de esploristoj el dek landoj analizis la kriteriojn por publikigo en pli ol 700 revuoj de biologiaj sciencoj. Ĉar la angla lingvo estas la plej uzata en scienco, ofte la eldonistoj sugestas al aŭtoroj, ke ili dungu servojn de tradukado kaj reviziado de siaj artikoloj, por garantii, ke la enhavo estas esprimita klare kaj ĝuste laŭ la normoj de la angla lingvo. Tio konsiderinde plialtigas la kostojn de la publikigo.
Krome, el tiuj centoj da revuoj, nur du (Nature kaj Nature Plants) deklaris tute klare, ke artikolo ne estus rifuzita nur pro la fakto, ke la uzado de la angla lingvo en ĝi ne estas kontentiga. Kaj nur 6 procentoj el ili ordonis al la reviziistoj, ke ili ne rifuzu artikolojn en la angla lingvo nur pro gramatikaj problemoj. Kaj nur 1 procento el la revuoj proponis senpagan helpon por la redaktado de la koncernaj tekstoj. Unu brita revuo pri Ekologio disponigas senpagan servon per Artefarita Intelekto por reviziado de publikigotaj tekstoj.
Unu brazila sciencisto el la urbo Recife, en ŝtato Pernambuco asertis, ke fakaj revuoj estas fontoj de lingvaj baroj, kaj devus helpi aŭtorojn alfronti ilin. Li esprimis la senton de maljusteco kaj diskriminacio en la kriterioj de la revuoj, kiam ili rifuzas artikolojn verkitajn en malbona angla lingvo. En simila maniero, japana aŭtoro raportis siajn malfacilaĵojn produkti sciencajn artikolojn kaj prelegojn en Britujo kaj Aŭstralio: “Mi bezonas longan tempon kaj penigan klopodadon por ĉion plenumi en la angla. Lingvaj baroj estigas anksion, malkomforton, honton. Necesas kuraĝo por alfronti ilin. La mondo bezonas kontribuojn de ĉiuj sciencistoj, sendepende de la regado de la angla lingvo.”
Lastatempe, korektado de sciencaj tekstoj per Artefarita Intelekto estas pli kaj pli ofte plenumata. Por parolantoj de Esperanto, tamen, la vera solvo troviĝas en alia koncepto pri lingvaj baroj en la mondo.
La 25an de novembro la Estraro de UEA kaj la Ĝenerala Direktoro havis la ĝojon virtuale renkontiĝi kun partoprenantoj de la VK, prezenti sin, mallonge rakontis pri siaj taskoj kaj zorgoj. Kaj certe, respondi la demandojn.
Ne estingiĝas la demandoj pri la estonteco de la Biblioteko Hodler kaj Centra Oficejo. La biblioteko trovis novan hejmon en la sino de la Pola Nacia Biblioteko (pli detale legu en la revuo Esperanto, 2023, №7-8), kaj la arkivoj de UEA restas en la Aŭstria Nacia Biblioteko (pli detale legu en la revuo Esperanto, 2023, №12).
Duncan Charters substrekis, ke la enketilo montris interalie la gravecon de la libroservo, kies estonto dume ne estas certe konata, sed kiu nepre daŭre funkcios. La sidejo de UEA jure dume restas en Roterdamo. Tie nun daŭre laboras kelkaj oficistoj. La vendo de la domo ne estas nun tre urĝa afero, ĉar oni prognozas, ke eble baldaŭ la domo povos plivaloriĝi. Al la demando, ĉu translokiĝas ien la fizika oficejo, venis respondo, ke en rapide ŝanĝiĝanta mondo kunlaborantoj estas disŝutitaj tra la tuta mondo: biblioteko en Pollando, kongresa fako en Slovakio kaj tiel plu. Novaj tempoj postulas novajn decidojn.
Same okazas, ekzemple, pri la Jarlibro. Ne multaj nun vere deziras havi ĝin paperforme, des pli ke ni jam kutimiĝas al tre rapida ricevo de iu ajn informo, sed ĵus printita la libro jam estus parte ne aktuala. Jen estas la ĉefa kialo, do ne nur la multekosteco de presado nuntempe. La Ĝenerala Direktoro atentigis, ke ne tiom multe kostas la presado, kiom la malfacilega laboro pri la libro, kiu estas necesa por fari interalie bonan retan version. Sendube bezonatan. Estas necesaj diligentaj atentemaj kaj zorgemaj kunlaborantoj. Sed ja restas ŝatantoj de paperaj versioj! François Lo Jacomo eĉ montris al la spektantoj Migrantan Hirundon, kiun li plenkolore printas por teni en la manoj kaj lasi por arkivo. Por tiaj ŝatantoj, kies deziroj ankaŭ estas ege estimindaj, eblus printi ne jaran, sed ekzemple trijaran almanakon.
Venis ankaŭ demando pri la kongreso de la jaro 2025. Certe ne estas jam findecido pri la loko, sed daŭras laboro kun kelkaj grupoj, ankaŭ kun turismaj agentejoj. Estis intereso de ĉeĥa kaj skota grupoj, kaj aliaj grupoj, kiujn oni dume ne malkaŝas. Fernando Maia atentigis ke zorgi pri prezoj, ebloj, kaj plej grave garantii al kongresanoj bonan sperton dum estonta kongreso estas la ĉefa tasko.
Ankaŭ interesis vizitantojn ekologiaj demandoj. Estraranoj atentigis pri la fondaĵo Klimato. Venas donacoj nome de UEA al diversaj laŭtemaj instancoj. Interalie eblo partopreni UK defore kaj aparte la Virtualajn Kongresojn estas solvo por tiuj, kiuj zorgante pri la ekologio ne emas flugi aviadile. La Estraro, antaŭe renkontiĝinta du fojojn jare en Roterdamo, nun decidis renkontiĝi virtuale kaj la ekologia kaŭzo de la decido estis unu el la plej gravaj.
NATALIA KOLESNIKOVA / AFP 30/11/2023 Almenaŭ 300 000 viroj estas nun engaĝitaj de Rusio en la ukraina fronto Post 14 monatoj da mobilizado, edzinoj kaj fratinoj de mobilizitaj soldatoj postulas ilian revenon. La militistoj havas tre malmulte da forpermesoj...
La novembra numero Panoramo de la Granda Insulo proponas al vi diverstemajn artikolojn pri Malagasio, pri ĝia kulturo, lingvo kaj historio sen forgesi la Esperanto-movadon nialande. Por la nuna numero, vi legos pri la tribo Bara en la sudo de la lando ; krome, ni raportos al vi pri la dua parto de la historio de la poŝto en Diégo-Suarez.Vi malkovros ankaŭ la gravecon de la batato por la lokaj kamparanoj. Sed ne nur tio, aliaj artikoloj restas legindaj kaj ni invitas vin aboni kaj reaboni al nia gazeto. Panoramo de la Granda Insulo estas unu el la perEsperantaj agadoj plenumitaj de esperantistoj el Afriko, ĝi meritas vian apogon per abonado (30 eŭroj la jarabono) al tiu ilustrita kaj pdf-a gazeto. Agrablan legadon al vi ĉiuj !
Aŭstrio estas konsiderata lando en kiu la fido pri scienco ne estas tre granda. Kompare al la pasinta jaro tamen ĝi iom kreskis. Ĉe homoj kiuj estas ĝenerale malkontentaj, la skeptiko tamen laŭ la enketo estas ekstreme alta.
Lige kun la kronvirusa pandemio la aŭstra socio polariziĝis kiel en multaj aliaj landoj. En la eŭrobarometro de la jaro 2021 montriĝis ke en Aŭstrio ekzistas forta malplimulto kiu havas skeptikan ĝis rifuzan sintenon pri la scienco - aŭ almenaŭ en certaj aspektoj.
Por pli detale prilumigi la situacion la Aŭstria Akademio de Sciencoj prezentis pasintjare unuafoje sciencan barometron kaj nun povas fari komparon okaze de la dua eldono de tiu barometro. Laŭ tio la fido pri la scienco estas iom kreskinta. 73 procentoj de la enketitoj indikis sian fidon kiel "forta" aŭ "tre forta". Tio estas tri procentoj pli ol en la jaro 2022. La kvoto de la konvinkitaj skeptikuloj iom malkreskis de sep al ses procentoj.
Apud la leĝera vento supren kreskas ankaŭ la reputacio kiun ĝuas esploristoj en la loĝantaro. Ĉiuj pozitivaj ecoj kiel "kompetenta", "kvalifita" aŭ "respondecema", kiuj aperis en la enketo, ricevis pli altan prijuĝon ol pasintjare. Krome 77 procentoj ( plus 7 procentoj) diras ke "scienco kaj esplorado plibonigas nian vivon", 80 procentoj (plus 4) subtenas la ŝtatan akceladon de scienco kaj esplorado.
Venkis ankaŭ en la enketo la "sana homa racio". Se pasintjare ankoraŭ 12 procentoj konsentis "tute plene" kun la eldiro ke "oni fidu pli pri la 'sana homa racio' ol pri sciencaj studaĵoj", tiam ĉi-foje estis 14 procentoj. Triono ankaŭ opinias ke "scienco kunkuŝas kun politiko kaj ekonomio".
Por pli detale rigardi la skeptikulojn oni plenumis specialan analizon de la enketo. Ĉe tio la fakuloj trovis la kategorion de la "sistemaj malkontentuloj", t. e. malmola kerno de ĉirkaŭ 16 procentoj kiujn unuigas skeptika kaj rifuza sinteno rilate al diversaj aspektoj de la socio kaj de la propra vivo.
La duono el ili ne interesiĝas pri scienco, 60 procentoj el ili ne fidas pri scienco, kaj 80 procentoj ne fidas raportojn en gazetaro pri scienco.
Kontraŭe al tio staras la "kontentuloj". Laŭ la enketo tio estas 35 procentoj de la homoj en Aŭstrio, ili "orientiĝas laŭ la politika ĉefa fluo kaj laŭ demokratiaj valoroj, ili estas bone informitaj kaj interesiĝas pri politiko". El ili 71 procentoj interesiĝas pri scienco, 93 procentoj fidas pri ĝi, kaj 79 procentoj konsideras gazetarajn raportojn pri scienco fidindaj.
Inter ambaŭ polusoj troviĝas laŭ la enketo la "averaĝe kontentaj homoj" - ili estas ĉirkaŭ la duono de la loĝantaro kaj tiel la plimulto en la lando.
Por krei pli da fido pri la scienco aperis kelkaj iniciatoj, ekzemple mesaĝuloj de scienco, kiuj vizitas lernejojn por raporti pri sia laboro. Sed oni volas ankaŭ aperigi pli da mesaĝoj pri scienco en la sociaj mesaĝiloj en la interreto por atingi ankaŭ tiujn kiuj ne plu konsumas tradician gazetaron.
La trian jaron sinsekve la Akademio de Esperanto organizos konferencon okaze de la Zamenhof-festo. Ĝi okazos la 14-15an de decembro 2023. Dum la virtuala konferenco (per Zoom) estos prezentitaj naŭ 20-minutaj prelegoj de akademianoj pri la agado de la Akademio de Esperanto kaj la agado de akademianoj.
Ĵaŭdon, la 14an de decembro
14:00: Renato Corsetti: Evolutendencoj de la vorttrezoro de Esperanto
14:20: Anna Löwenstein: La difinaro de uea.facila
14:40: Aleksandro Shlafer: Kio do vere igas Esperanton (mal)facila?
15:00: François Lo Jacomo: Ĉu komuna lingvo pacigos la homaron?
Vendredon, la 15an de decembro
14:00: Barbara Pietrzak: Jan Baudouin de Courtenay
14:20: Tim Owen: Preteratentitaj leteroj de Zamenhof
14:40: Markos Kramer: La duonvokalo ŭ en Esperanto
15:00: Jesper Jacobsen: La 10a Oficiala Aldono al la Universala Vortaro
15:20: Edmundo Grimley Evans: Proklamo de la Laŭro de la Akademio
Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton: La Ondo de Esperantohttps://sezonoj.ru/2023/11/akademio-22
AFP - Roberto CISNEROS 29/11/2023 En Panamo, la Ĉefkortumo deklaris kontraŭkonstitucia leĝon, kiu ratifikas gigantan minkontrakton kun kanada entrepreno. Tiu juĝo estis aparte atendata, post pli ol monato da krizo, kiu vaste blokis la aktivecon en la...
Unu paŝon alvokas la sekvantan, eĉ sekvantajn. Antaŭ kelkaj jaroj, mi komencis praktiki pentrarton en Francio, kaj tiu eta paŝo alvokas sinsekvajn paŝojn, plie senĉese. Unu paŝon antaŭenirante, mi ne plu estas en la antaŭa mondo. Tiel okazis mia kvara ekspozicio en Bourg-en-Bresse en H2M (27a oct. - 2 nov. 2023)
Blankaj muroj akceptis miajn kolorajn verkojn, fluis agrablaj muzikoj, dum ekstere griza vetero dancigis furiozajn ventojn. Jes ja estis tempesto ! De tempo al tempo vizitantoj venis kaj ĝuis la kolorojn kaj poeziajn tekstojn. Kun ili babili en la franca ankaŭ estis freŝa evento por mi.
Unu el la vizitantoj estis sentiva fraŭlino. Ŝi trankvile kontemplis ĉiujn verkojn kaj demandis, ĉu eblus foti, por ke ŝi montru al siaj familianoj. Ni multe interparolis, ĉefe pri ĉi supra verko "Tu sais que je t'aime?" Ĝi tuŝis niajn korojn komune. Nia babilado mueliĝis kun sincera sento. Ankoraŭ du tagojn pli ŝi vizitis.
Kiam mi pentras, mi povas fariĝi granda birdo, kiu plenlibere flugas ien ajn. Ĉi tie, dum la ekspozicio, subtenas mian aŭdacan flugadon emociaj vizitoj, sinceraj vortoj, amikaj salutoj, helpantaj manoj kaj tiel plu. Mikru, Miori frumatene venis por helpi instaladon. Miŝela, Catherine venis tra la tempesta vetero. Bernard Benghozi kaligrafiisto ofte proponas al mi belajn ekspoziciejojn partigi kiel ĉi-foje. Michel, mon Grand Mont, ĉiam alportas plej bonon. Roland Giradet 91jara loka pentristo, mia eksprofesoro vizitis min kun Marie Martine, kaj diris al mi kun emociaj okuloj kaj floranta rideto "Ana, tu es sur un bon chemin. En avant!". Regis blondel, kiu profesoras en [Peindre à Bourg], atente rigardis ĉiujn verkojn kaj menciis "Elle ne voit pas combien elle peint d'une maniere autodidacte!" kaj li invitis min al sia propra ateliero en la domo. Monique invitis diversajn amikojn al la ekspo, kaj iun momenton sendis belegan kanonon de Zaho [La symphonie des éclairs], kiu elvokis min en ŝia kapo. Mi ne scias, kial. Tamen ĉio tuŝas mian koron, mia koro plenas je emocioj. Do, kelkajn semajnojn, mi ne povis esprimi per iu ajna vorto!
Ekspozicioj estas aerumado por mi, kiu pentradas ĉiutage en modesta ateliero por malkovri mian propran vojon. Dum la aeruma promenado, mi renkontas agrablajn amikojn, neantaŭviditajn eventojn, belegajn proponojn. Ververe, mi ne kapablas klare vidi futurajn vojojn, tamen, mi povas sincere kaj diligente pentri. Tio aŭtomate altiros la sekvantajn. EK!
Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Gian Piero Savio el Israelo
Aliquando bonus dormitat Homerus
Ĉi tiu konata diraĵo el la verkoj de la fama latina poeto Horacio, kies signifo estas "eĉ granda homo, ie ĉi tie plene eraras", tre trafe aplikiĝas, miaopinie, al la fama nuntempa usona lingvisto, filozofo, pridiskutata politika aktivulo, aŭtoro kaj prelegisto Noam Chomsky. Kiel duonjarcenta informadikisto kaj amatora lingvisto, mi tre taksas liajn sciencajn atingojn kaj konsentas kun li pri kelkaj el liaj politikaj vidpunktoj sed firmege malkonsentas pri aliaj.
Avram Noam Chomsky [Ĥomski, sed angle prononcita Tĉomski] naskiĝis en 1928 al judaj gepatroj en Filadelfio (Pensilvanio). Lia patro, venis de urbeto en Ukrajno kaj estis klerulo pri la hebrea lingvo. La patrino venis el kio nun estas Belorusujo, sed malkiel sia edzo, ŝi plenkreskis en Usono kaj parolis la “kutiman novjorkan anglan". Ilia unua lingvo estis la jida, sed laŭ Chomsky, estis tabuo paroli ĝin. Li priskribas sian familion, kiel vivantan en ia “juda geto,” disiĝinta en “jidan flankon” kaj “hebrean flankon”, kun sia familio aliĝinta al la hebrea kaj vartanta lin per hebrea kulturo kaj literaturo.
Dum mallonga tempo de sia junuleco, Chomsky loĝis en Israelo en la kibuco Hazorea. Li doktoriĝis pri lingvoscienco ĉe la Universitato de Pensilvanio en 1955. Li faris parton de sia doktoriĝa esplorado dum kvar jaroj ĉe la universitato Harward.
En sia doktoriĝa tezo, li ekevoluigis iujn el siaj lingvosciencaj ideoj, ellaborante ilin en sia libro de 1957, Sintaksaj Strukturoj, lia plej bone konata verko pri lingvoscienco. Ĝuste dum tiuj jaroj Chomsky ekevoluigis sian teorion pri generpova gramatiko, kiu profunde influis la lingvosciencon. Li establis la Hierarĥion Chomsky, enklasigsistemon de formalaj lingvoj laŭ ilia generpova potenco.
Chomsky ekdeĵoris ĉe la Masaĉuseca Instituto de Teknologio (MIT) en 1955 kaj en 1976 li estis nomita Instituta Profesoro. Ekde tiam li instruadis senĉese ĉe MIT dum 53 jaroj. Li loĝas apud Bostono en Masaĉuseco kaj ofte vojaĝas por prelegi pri politiko.
Liaj vastatingaj kritikoj de usona fremda politiko kaj la legitimeco de usona potenco faris lin polemika kaj tre pridiskutata persono. Li tre ofte atakis kaj daŭre atakas la politikon de Israelo kaj la usonan apogon al ĝi.
Post tiu ĉi enkonduko iom longa sed necesa por klarigi la fonan kuntekston, mi povas nun prezenti miajn du ĉefajn kritikojn kontraŭ Chomsky: la unua kiel Israelano kaj la dua kiel Esperantisto.
Mi persone klopodas respekti la opiniojn de aliuloj sed ne kiam ili fontas el malagnosko de faktoj. Dum la somero de 2006, kiam sur la nordan Israelon kaj aparte sur la urbon Hajfo falis misiloj lanĉitaj el Lebanono, Chomsky en sia vastatinga interreta forumo asertadis, ke neniu misilo falas sur Israelon kaj temas pri nura propagando!
Alia tre surpriza deklaro de Chomsky rilatas rekte al Esperanto. Dum prelego (verŝajne en la jaro 2003) al demando, ĉu generpova gramatiko aplikiĝas al Esperanto, li respondis "Esperanto ne estas lingvo, sed vortaro kaj sugesto pri gramatiko. Homoj komprenas ĝin, ĉar ili uzas siajn proprajn intuiciajn sciojn. Do, al la demando ne eblas respondi". Tiu ĉi diro fare de unu el la pli eminentaj nunaj lingvistoj estas des pli ŝoka, ĉar inter lingvistoj simpatiantaj de Esperanto, ŝufiĉe multe opinias, ke ĝuste Esperanto estas sufiĉe taŭga pruvo de gramatika generpovo, kvankam oni neglate povus ĝin enkadrigi en Hierarĥio Chomsky.
Oni povus subteni, ke ankaŭ nia neakedemia lingvisto, Ludoviko Zamenhof, fuŝis kiam diris, ke neniamaniere la biblia hebrea lingvo povu revigliĝi kiel moderna lingvo. Sed indas konsideri la fakton, ke Zamenhof eraris pri estonta afero kaj Chomsky fuŝis pri Esperanto, la jam de longe sin pruvinta kiel realan efikan lingvon.
Espéranto-Provence organizas la Mediteranean Esperanto-Semajnon (MES), unu semajnon da Esperantaj kursoj en agrabla printempa etoso, apud la Mediteranea marbordo. Printempu anticipe kun bongusta manĝaĵo, trinivelaj kursoj, komforta staĝejo, agrabla vetero, alloga regiono, elstaraj instruistoj, interesaj ekskursoj kaj varma Esperanto-etoso.
Akcepto: sabaton la 9an de marto je 16:00
Fermo: sabaton la 16an de marto je la 12:00
Kurs-horaro: 9:00-12:00 kaj 18:00-19:00
Elektu vian deziratan kurson:
Nivelo 1 (komencparolantoj): Rodica Todor (Rumanio)
Nivelo 2 (progresantoj): Szilva Szabolcs (Pollando)
Nivelo 3 (fluparolantoj): Mireille Grosjean (Svislando)
Konatiĝu kun la instruistoj ĉe https://provenco.esperanto-france.org
Sugestoj por la liberaj posttagmezoj: bankuracado en marakva banejol vizitado de Fréjus, Saint- Raphaël, Nico, Menton, Maures-monteto, Saint-Tropez, Sainte-Maxime, Bormes-les-Mimosas, bazaro en Ventimiglia (Italio, nur vendrede) ktp.
Ne forgesu viajn marŝŝuojn por piedekskursi sur la proksima montetaro, kaj eventuale bankostumon (maro ĉ. 13°C).
Distraj vesperoj: Esperantaj prelegoj, kantoj, skeĉoj… plus la dumtaga distra programo de la hotelo mem. Kunportu viajn amuzajn kanzonojn, anekdotojn, ludojn, muzikilojn ktp.
28/11/2023 En la 60aj jaroj, Danio provis redukti la naskiĝprocenton en tiu arkta teritorio, kiu estis antaŭe ĝia kolonio. 67 virinoj naskiĝintaj en Gronlando petis de Danio monkompenson. Ili postulas po ĉirkaŭ 40 200 eŭrojn. Kelkaj el ili estis apenaŭ...
Zamenhof-tago, la 15-a de decembro, estas ankaŭ la Tago de la Esperanta Libro. Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj (ILEI) tradicie proponas verkon por komuna legado dum tiu tago.
En 2021, la estraro de ILEI elektis la romanon Hodler en Mostar de la kroata verkistino Spomenka Štimec. En 2022 ni proponis du legotekstojn anstataŭ unu. Unu estis Esperanta traduko de la novelo Antimilitisto de la ĉina verkisto Lusin (Lu Xun, 1881-1936), kiu ŝajnis al ni enhavi gravan mesaĝon por nia militema mondo. Krome ni proponis klasikan verkon de Raymond Schwartz (1894-1973): la poemaron La Stranga Butiko.
Por 2023 ni denove proponas du malsamajn verkojn, sed ĉi-foje ni pensas ankaŭ pri la komencantoj. Spertaj esperantistoj povos legi kaj diskuti la kleran eseon La grandaj filozofoj kaj la universala lingvo de Julius Glück, dum komencantoj povos same kontentige ĝui la unuajn tri ĉapitrojn de La teorio Nakamura de Anna Löwenstein.
Julius Glück (1877-1942) siatempe estis tre aktiva Esperanto-instruisto. Li esperantiĝis en 1907 kaj gvidis multajn Esperanto-kursojn en centra kaj okcidenta Eŭropo. Bedaŭrinde, li estis mortigita de la nazioj en Aŭŝvico. Kiam aperis tiu eseo en 1937, la nombro de liaj kursoj, inter kiuj estis diversaj radiokursoj, estis jam ĉirkaǔ 250. Lia verko prezentas la penson de famaj filozofoj kiel Descartes kaj Leibniz pri la universala lingvo, donante la senton kvazaǔ de lumoplena interparolo kun tiuj saĝuloj dum la mondo ĉirkaǔe freneziĝis.
Ankaŭ Anna Löwenstein, nia amata prizorgantino de uea.facila, aktivas kiel Esperanto-instruisto. Ŝia verko, La teorio Nakamura, naskiĝis kiel la bazo de Esperanto-kurso en la retejo lernu.net. Poste ĝi estis eldonita ankaŭ kiel libro. La simpla lingvaĵo, la belaj desegnaĵoj, kaj la alloga prezentado de la necesaĵoj de la ĉiutaga vivo en nekutima scienc-fikcia medio, igas ĝin perfekta elekto por komencantoj.
Ni esperas, ke vi aliĝos multnombre al la ĉi-jara komuna legado dum la Tago de la Esperanta Libro. La tuta libreto de Glück kaj la unuaj tri ĉapitroj de La teorio Nakamura estas libere elŝuteblaj kiel PDF-dosieroj el la ĉefpaĝo de la retejo de ILEI.
Alessandra Madella
Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Dum la lastaj jardekoj, medicinistoj insistas, ke dieto estas esence grava faktoro por la homa sano. Multaj dietaj proponoj aperas, fariĝas modaj kaj malaperas. Nur unu el ili plu restas kiel tutmonde akceptata kiel vere bonfara: la mediteranea dieto. Unu el la plej esencaj elementoj de tiu dieto estas la ĉiutaga manĝado de legomoj kaj grajnoj. Iuj internaciaj organizoj rekomendas kvin ĉiutagajn porciojn de legomoj kaj fruktoj.
Tamen, ne ĉie oni trovas tiujn manĝaĵojn en freŝa kaj saniga stato, por ĉiutaga konsumado, ĉar plantado de legomoj postulas sufiĉe zorgan kaj komplikan teknikon.
Tial, nuntempe oni proponas interesan solvon por ĝenerala disponigo de freŝaj legomoj. Temas pri “minilegomoj”.
Ili estas pli kaj pli facile troveblaj en vendejoj kaj oni povas ankaŭ produkti ilin hejme. Ili estas la “normalaj” legomoj, sed kolektitaj inter la sepa kaj 21-a tago post la ekĝermado. Ilia mezuro situas inter 3 kaj 10 centimetroj, kiam ili prozentas nur unu tigon kaj la unuajn foliojn. Ili do kreskis dum relative nelonga tempo, kompare kun la tradicia kultivado. La lumo kaj grundo estas pli flekseblaj, sekve oni povas kreskigi ilin en diversaj lokoj. Kaj ilia gusto kaj aromo estas aparte agrablaj. Krome, ili enhavas nutroelementojn pli multajn kaj pli sanigajn. Ili enhavas pli grandan kvanton da fero, zinko, kalio, kalcio, mangano, seleno, vitaminoj kaj aliaj sanigaj substancoj, kompare kun plenkreskaj legomoj. Ili enhavas ankaŭ antioksidantojn en granda kvanto, kio helpas la korpon reagi kontraŭ inflamoj. En ĉi tiu lasta trajto, mini-brokolo estas ĉampiono pro sia saniga konsisto.
Alia avantaĝo de minilegomoj estas ekologia. Pro sia rapida kreskado kaj fleksebleco, ili postulas malpli da akvo, kompare kun plenkreskaj plantoj. Krome, oni ne bezonas fekundigajn ĥemiaĵojn kaj pesticidojn, kaj ilia transportado estas multe pli facila.
En la tuta mondo plimultiĝas la kazoj de diabeto, obezeco kaj korvaskulaj malsanoj. Por kontraŭbatali tion, sana dieto estas esence grava. Se oni disponigas legomojn en pli facila, bongusta kaj riĉenhava maniero, tiam oni signifoplene kontribuas al la sanstato de popoloj.
La revuo de UEA suferas de manko de redaktado kaj strukturo. Krome mankas recenzoj, nekrologoj kaj diskutoj, dum la titoloj estas plumpaj. Tion skribas en vidpunkta artikolo Osmo Buller, multjara ĝenerala direktoro de UEA.
Kelkaj lastatempaj numeroj de la revuo Esperanto.
La gvidlinioj pri la revuo Esperanto mencias kiel ĝian unuan celon ”prezenti ĝustan, ĝisdatan, kaj inspiran bildon pri la agado kaj strategio de UEA”. Tiu dokumento estis akceptita en 1994 kaj ne konas la eblojn kaj postulojn de Interreto, sed ĝiaj principoj restas daŭre validaj. Bedaŭrinde mi jam de multaj jaroj konstatas, ke la oficiala organo de UEA ne plenumas ilin.
Sube mi traktas diversajn aspektojn de la nuna revuo, sed la analizo ne estas elĉerpa. Similajn rimarkojn mi faris pri la unuaj numeroj de la nuna redakcio en ateliero dum la Itala Esperanto-Kongreso en septembro 2017, sed ili plu validas.
La nuna redakcio deĵoras ekde aprilo 2017, sed pli ol ses jaroj ne sufiĉis por forigi la bazan mankon en la revuo, tiun de redaktado. Al tiu manko mi referencos sube plurloke, sed por la komenco bona lastatempa ekzemplo estas la intervjuo de nova estraranino en la novembra numero. Ĝi okupas kvar paĝojn, sed ĝi malmulte rilatas al UEA, kiel oni atendus de intervjuo de estrarano.
Evidente la redakcio aperigis ĉion, kion ĝi ricevis de la intervjuito, anstataŭ ekstrakti el ĝi tion, kio rilatas al UEA. Ne necesis tamen tute neglekti ĉion ceteran sed resumi ĝin tiom, kiom utilus por portreti ŝian personon. Por konigi ŝin al la legantoj estis superflue rakonti pri ĉiu turno de ŝia vivo.
Rezultis neekvilibra teksto, en kiu la ideoj kaj planoj de la estraranino perdiĝis. Eble tuj post la elekto al la estraro ili ankoraŭ ne povis konturiĝi al ŝi, tiel ke pli utilus intervjui ŝin iom poste.
Tre ĝena estas manko de strukturo. Malfermi novan numeron estas kvazaŭ malfermi senorde plenŝtopitan ŝrankon, kies enhavo emas elfali surplanken. La lokon de unuopa ero en la nuna revuo ne difinas ĝia speco, sed ĝi povas situi preskaŭ kie ajn. Pli longaj artikoloj plej ofte troviĝas, ja prave, en la komenco, sed cetere rubrikoj sekvas neniun ordon.
Eroj de sama rubriko eĉ povas troviĝi dise en la revuo, kvankam ili devus aperi kune en sama parto de la numero. Oficiala Informilo kaj Laste aperis nature troviĝus en la fina parto, sed oni ofte trovas ilin pli frue, eĉ proksime al la komenco. Ne ekzistas unu fiksa skemo de bona revua strukturo, sed eblas diversaj variaĵoj. Necesas nur, ke la redakcio fiksu strukturon kaj konsekvence sekvu ĝin, ĉar ordo estas fundamenta en periodaĵo, por ke la leganto orientiĝu.
Lastatempe en la diskutlisto UEA-membroj oni kritikis, ke ne aperis nekrologoj de tri forpasintaj gravuloj, nome la eksa estrarano Tacuo Huĝimoto kaj la honoraj membroj Andrzej Pettyn kaj Edwin de Kock. Aperas ĉefe nekrologoj, kiuj hazarde venas al la redakcio. Krome ili aperas pli-malpli tiaj, t.e. ne redaktitaj. Ekde 2002, kiam la redakoro ne plu laboris en la CO, nekrologoj plu restis longe redaktataj en la CO, ĉar tie troviĝis la necesaj fontoj.
Ke oni esence likvidis la CO, klarigas sed ne pravigas la nunan staton. Ne nur pintaj movadanoj sed multaj aliaj merituloj estas ignorataj. Tiel ilia movada laboro en la fino renkontas mankon de elementa respekto flanke de UEA. La redakcio klare ne sekvas forpasojn de elstaraj movadanoj, kvankam pere de retforumoj kaj Facebook estus facile ekscii pri multaj el ili. Samtempe oni ekscius pri multo alia raportinda en Esperantujo.
En 2022 aperis 20 nekrologoj kaj ĉi-jare nur kvin. La movadan staturon de la nekrologitoj ne eblas kompari inter si laŭ la amplekso de la tekstoj. Ĉar ili ne estas redaktitaj, iuj nekrologoj estas tro detalaj kaj enhavas superfluan priploradon, dum gravaj informoj mankas en aliaj. En 2015, la lasta jaro, kiam la CO prizorgis la rubrikon, aperis 62 nekrologoj.
En 2001, la lasta jaro de oficeja redaktoro (István Ertl), ili estis 109. Ankaŭ en tiuj antaŭaj jaroj temus pri malmultaj, se ankaŭ tiam la rubriko dependus nur de legantoj. Aktiva observado necesas, eĉ se la verkado de nekrologoj estas grave subfosita pro la fakta likvido de la CO kaj ĝia arkivo. Metie kapablaj redaktoroj tamen scius elturniĝi per aliaj fontoj, ekz. Vikipedio.
Recenzoj spertis eĉ pli malbonan sorton: en 2022 aperis 6 recenzoj kaj ĉi-jare ili preskaŭ malaperis, ĉar estis nur 3. En 2001 István Ertl lanĉis 39 recenzojn pri 53 verkoj, ĉar kelkfoje samaŭtoraj aŭ -specaj verkoj estis traktitaj kune. Stano Marček, kiu laboris ekster la CO, publikigis 22 recenzojn en sia lasta jaro 2013.
Ŝajne ankaŭ pri recenzoj validas, ke aperas tiuj, kiuj spontanee venas, kaj ke varbado ne okazas. Same kiel ĉe nekrologoj, laŭ la amplekso de recenzoj ne eblas konjekti ion pri la valoro kaj graveco de la koncernaj verkoj.
Konsterna estas la statistiko de reklamoj de libroj eldonitaj de UEA: dum la tuta 2023 nur en la decembra numero fine aperis du reklamoj, dum iam en ĉiu numero troviĝis pluraj. La revuo estas potenciale tre efika loko por diskonigi librojn k.a. eldonaĵojn per recenzoj kaj reklamoj. Pasintece oni klopodis utiligi tiun potencialon kiel eble plej multe sed ne plu en la lastaj jaroj.
Rezultis ŝrumpo de vendoj de la libroservo, kio negative influas la financojn de UEA. La malkresko de vendoj havas ankaŭ aliajn kialojn, ekz. malpli grandaj UK-oj, ĉesigo de Malfermaj Tagoj de la CO, paralizo de la eldona fako kaj ankaŭ malgrandiĝo de legema-aĉetema publiko. Vigla recenza rubriko estas nemalhavebla por varti kaj vivteni la interesiĝon de la publiko, dum fakta estingiĝo de la rubriko estingas ankaŭ la interesiĝon.
La gvidlinioj pri redaktopolitiko difinas, ke ”eldonaĵoj de UEA kaj CED, kaj aliaj relative profitigaj varoj, ricevas prioritatan traktadon per rapida recenzigo, allogaj anoncoj kaj ripeta menciado”, dum ”malpli gravaj verkoj pri Esperanto kaj ĝia komunumo, fakaj kaj literaturaj verkoj povas ricevi mallongan recenzon aŭ priskribon ĝis 100 vortoj”.
Tiujn gvidliniojn la redaktoroj ne sekvas. Ekz. la novembra recenzo pri rakontaro de Julian Modest estas pli ol 300-vorta, kvankam ne temas pri eldonaĵo de UEA sed pri ”malpli grava literatura verko” de alia eldonejo.
Ne necesas tamen kategorie limigi recenzojn al 100 vortoj. Pri ”malpli gravaj” verkoj tio sufiĉas, sed aparte grava verko povas ricevi pli da spaco, kvankam por pli funda trakto de beletraĵoj ekzistas ekz. Beletra Almanako kaj retaj forumoj. La rubriko de Esperanto servas al la Esperanta librokulturo kaj -merkato plej bone per abunda provizo de koncizaj recenzoj.
Tipa titolo laŭ la stilo de la revuo Esperanto.
Titoloj karakterizas revuojn kaj gazetojn. Viglaj, trafaj titoloj sugestas vivan enhavon, sed en la revuo regas pezaj, senfantaziaj titoloj, kiuj ne invitas al legado. Tipa estas tiu de la menciita intervjuo kun la nova estraranino: Kelkaj demandoj al D-ino Gong Xiaofeng (Arko). Lerta redaktoro utiligus por titolo iun eron el la intervjuo, sed nun aperas dubo, ĉu la redakcio entute legis la respondojn.
La titolo La 56-a ILEI-kongreso kaj la 79-a Internacia Junulara Kongreso estas ne nur morta sed superflue ripeta, ĉar en la rubriktitola skatolo supre jam staras IJK/ILEI-kongreso. La oktobra artikolo de Gian Carlo Fighiera nomiĝas La tri ĉefurboj de Esperanto, kiu estus taŭga titolo, se ja temus pri tri urboj, sed temas nur pri Herzberg. La unua frazo mencias ankaŭ Varsovion kaj Roterdamon, sed tio ne sufiĉas por pravigi la titolon. Se la redakcio legis la tekston, ĝi devus titoli ĝin kun referenco nur al Herzberg.
Pinte teda titolo aperis en septembro: Komentoj de s-ro Gian Carlo Fighiera preparitaj por prezento en la Fermo de la 108-a Universala Kongreso de Esperanto, Torino, la 5-an de aŭgusto 2023. Estis mallerte fari la titolon longa kvazaŭ alineo, kies enhavo krome aperas tuj poste en la teksto. Por kapti la leganton eblus krei titolon el iu ero en la vortoj de Fighiera aŭ mem bildigi la tekston du-tri-vorte anstataŭ imiti stilon de nordkorea partia organo.
Burokratiaj titoloj aperas ĉiunumere, ekzemple la ĵusan decembran svenige malfermas La arkivo de Universala Esperanto-Asocio en la Esperantomuzeo kaj Kolekto por Planlingvoj de la Aŭstria Nacia Biblioteko. Post tia titolego artikolo fariĝas preskaŭ ne bezonata.
Tre malsukcesa titolo en novembro estas Rezultoj de la UEA-enketilo: 2-a raporto de Duncan Charters, Prezidanto de UEA. Necesis indiki Charters kiel aŭtoron sub la titolo kaj ne memorigi pri lia prezidanteco, ĉar tion la leganto scias.
Laŭ la redaktopolitika dokumento la revuo devas ”provizi senpartian kaj altnivelan forumon por movadaj diskutoj, unuavice pri la agado de UEA, duavice pri aliaj movadaj temoj”.
Tamen, diskuto mankas. Fojfoje aperas tekstoj, kiuj povus naski komentojn, sed tiuj ne venas. Ĉar reagoj ne aperas, oni konkludas, ke ili eĉ ne estas atendataj. Interaktiveco do mankas. Iam la revuo havis viglan rubrikon Reagoj, kun mallongaj kontribuoj ne nur pri aperintaj artikoloj sed pri diversaj aliaj aferoj. Tiu rubriko malaperis.
Letero de leganto laŭ la stilo de la revuo Esperanto.
Eĉ la kontribuo kun la kapo Letero de leganto en februaro ne estis reago sed artikolo de Etsuo Miyoshi pri sia disŝutado de mono por reklamkampanjo en eŭropaj tagĵurnaloj. Ĝi en si mem estus fekunda temo por reagoj, kiujn iniciatema redaktoro povus inviti. Maniero por revivigi la rubrikon estus ĝuste mendo de reagoj, ekz. al la lastetempaj artikoloj de Duncan Charters pri la strategio de UEA. Apero de reagoj allogus pliajn kaj la redakcio ne plu bezonus mendi ilin sed nur – ho ve! – redakti.
Reagoj cetere mankas ankaŭ en la retejo de la revuo, kiu ĉefe afiŝas nur enhavtabelojn de unuopaj numeroj. Ankaŭ en la Facebook-paĝo de la revuo estus facile komenti, sed ŝajne la redakcio jam forgesis ĝian ekziston, ĉar nenio aperis tie post novembro 2022. Eble temas pri tio, ke ne plu eblas aliri Facebook en Rusio. Tiukaze oni solvu la prizorgon de la paĝo alimaniere.
La revuo ĉesis esti funkcia parto en la agado de UEA. Kion ajn faras UEA, tio devas eĥiĝi en la revuo. Ĝi devas esti montrofenestro, kiu ĝisdatigas la leganton pri la vivo de la asocio. Elementa devo de oficiala organo estas raporti pri la laboro kaj decidoj de la gvidaj organoj de UEA, sed oni vane serĉas raportojn pri iliaj kunvenoj.
Eĉ skandale estas, ke la revuo ne ĝustatempe raportis pri la planoj kaj decidoj vendi la domon de UEA, likvidi la bibliotekon, fordoni la arkivon kaj privatigi la kongresan fakon kaj la libroservon.
Tiuj, kies informiĝo pri UEA dependis de la revuo, eksciis pri tiuj drastaj ŝanĝoj, kiam ne plu eblis laŭtigi sian voĉon pri ili. Feliĉe ankaŭ ĉi-kaze Libera Folio faris tion, kion devus fari la oficiala organo. Facilan taskon ĝi ne havas, ĉar Libera Folio ofte plendas en UEA-temaj artikoloj, ke informpetoj al la respondeculoj de UEA renkontas silenton aŭ longe prokrastitajn kaj apenaŭ enhavajn respondojn.
Krom Reagoj, mi sopiras la iam tre popularan rubriktriopon Loke-Fake-Persone, kiu konsistis el mallongaj noticoj pri movada vivo tra la mondo. La oficeja redaktoro kompilis ĝin el informoj en dekoj da gazetoj kaj bultenoj, kiujn la CO ricevis. Mi ne scias, kio nun okazas pri ili, sed ĵurnalisme kapabla redaktoro scius fari riĉan rubrikon el la materialo, kiu ŝprucas el la reto.
Dum la Itala Esperanto-Kongreso en 2017 partoprenantoj analizis novan revuon, distondis ĝin kaj reenpaĝigis sub gvido de Francisco Veuthey. Foto: Osmo Buller.
Ankaŭ la enpaĝigo ne helpas por kapti la atenton de la leganto. Krom la manko de strukturo, la tekstoj ne distingiĝas inter si ankaŭ per grafikaj rimedoj. Praktike ĉie estas uzata sama litertipo kaj -grando. Oni ignoras la normalan praktikon de revuoj komenci artikolon per konciza enkonduko, krom ĉe mallongaj tekstoj, kaj apartigi ĝin disde la artikolo per kursivo aŭ grasigo, kolora fono aŭ alimaniere.
Ofte la aŭtoro jam verkis la unuan alineon kiel enkondukon, kiu bezonas nur elstarigon, alikaze la redakcio verku ĝin. Longaj tekstoj estu provizitaj per subtitoloj, se la aŭtoro ne faris tion. Ankaŭ tiel oni farus la revuon impresi vigle kaj freŝe, kio invitus al legado kaj farus ĝin pli agrabla kaj facilflua.
Alia problemo estas fotoj. Nun aperas ofte senvivaj grupfotoj kaj portretoj kaj oni malpli vidas fotojn, en kiuj io okazas aŭ estas farata. Sama artikolo, eĉ neampleksa, povas esti akompanata de pluraj fotoj, ofte tre malgrandaj. Ŝajnas, ke oni uzas ĉiujn fotojn, kiuj venis kun la teksto, kaj ili fariĝas etaj pro manko de spaco.
Denove do mankas redaktado, t.e. elekti fotojn, aŭ nur unu, kiuj plej trafe ilustras la tekston. Ofta ĝena peko estas loki bildklarigon sur la foto kaj klopodi legebligi la literojn per blankaj randoj kontraŭ la malhelo de la foto. Rezulto estas aŭ nelegebla au ĉiukaze malbela.
La uzo de koloroj estas kaosa kaj ne subtenas la tekston sed ofte male. Foje paĝoj impresas kvazaŭ presitaj sur bunta donacpapero kaj la anarkio de koloroj spertas psikedelan kulminon en titoloj, en kiuj koloroj dancas kvazaŭ diskotekaj lumoj.
Ne malofte, tamen, oni renkontas laŭdojn al la revuo pro tio, ke ĝi estas tiel kolora, sed tiuj laŭdoj ne valoras, ĉar al iliaj eldirantoj evidente la enhavo ne gravas, dum ĝuste ĝi estas la plej grava flanko. Bone redaktita kaj elegante grafikumita revuo povus esti modela eĉ nigra-blanka.
La revuo de UEA devus doni ”inspiran bildon” pri la asocio, sed ĝi ne inspiras. Ne sufiĉas ripari nur ĝiajn teknikajn kaj metiajn handikapojn, sed necesas ĉiurilate profesiigi la revuon. Necesas redakti kaj ne nur kunmeti materialojn, kiuj nun grandparte estas hazarde ricevitaj anstataŭ menditaj laŭ plano.
Bone redaktata revuo elspiras, ke al la redakcio ĝi ne estas nur fonto de enspezo sed io pli grava, eĉ pasio. Pro sia rolo kiel la oficiala organo de UEA la revuo estas la plej grava periodaĵo en Esperantujo. La prestiĝo de UEA inter esperantistoj multe dependas de ĝi ankaŭ en la nuna reta epoko. Tial necesas plibonigi ĝin por iom post iom atingi, ke denove membroj kaj abonantoj senpacience atendos novan numeron.
Por festi kune la Zamenhofan Tagon – naskiĝtagon de la iniciatoro de Esperanto L. L. Zamenhof – TEJO volas krei filmeton kun kontribuoj de esperantistoj el la tuta mondo. Ni invitas vin partopreni! La temo ĉi-jare estas “Kio estas lingva identeco por vi?”
Lingva identeco estas sento de aparteno al certa lingva grupo aŭ komunumo. Ĉu vi havas aliajn difinojn? Faru filmeton pri via propra sperto, ideoj, kaj sentoj pri lingva identeco, ĉefe pri Esperanta lingva identeco (ekzemple, montrante la riĉan naturon de lingva diverseco kaj ĝiaj efikoj sur la diversaj kulturoj, kiel ĝi influas la vivon de la homoj, kiel vi sentas vin parto de unu aŭ pli komunumoj, kaj kiel Esperanto kontribuas al la interkonekto de homoj el diversaj kulturoj) kaj kundividu kun la mondo!
Se vi volas, vi povas ankaŭ rakonti pri kiel vi festos la Zamenhofan Tagon kaj / aŭ sendi viajn bondezirojn al samideanoj. Ni volas aŭdi de ĉiuj!
La filmetoj, kiujn vi sendos estos kunmetitaj en granda video, kiun ni publikigos okaze de la Zamenhofa Tago. Ni disvastigos ĝin en ĉiuj niaj sociaj retejoj, por ke ĝi atingu kiel eble plej multe da homoj, kaj ĝi estos projekciita en Esperanto-kluboj kaj dum Esperanto-aranĝoj tra la mondo.
ONG Rising Tide Australia 27/11/2023 Pasintan dimanĉon en Aŭstralio finiĝis la plej vasta ekoogiista mobilizado en la historio de la lando. Dum tridek horoj, centoj da homoj, enŝipigitaj sur centoj da kajakoj, flosantaj pontonoj, eĉ simplaj surfotabuloj,...
Por festi kune la Zamenhofan Tagon – naskiĝtagon de la iniciatoro de Esperanto L. L. Zamenhof – TEJO volas krei filmeton kun kontribuoj de esperantistoj el la tuta mondo. Ni invitas vin partopreni!
Temo
La temo ĉi-jare estas “Kio estas lingva identeco por vi?”.
Lingva identeco estas sento de aparteno al certa lingva grupo aŭ komunumo. Ĉu vi havas aliajn difinojn? Faru filmeton pri via propra sperto, ideoj, kaj sentoj pri lingva identeco, ĉefe pri Esperanta lingva identeco (ekz. montrante la riĉan naturon de lingva diverseco kaj ĝiaj efikoj sur la diversaj kulturoj, kiel ĝi influas la vivon de la homoj, kiel vi sentas vin parto de unu aŭ pli komunumoj, kaj kiel Esperanto kontribuas al la interkonekto de homoj el diversaj kulturoj) kaj kundividu kun la mondo!
Se vi volas, vi povas ankaŭ rakonti pri kiel vi festos la Zamenhofan Tagon kaj / aŭ sendi viajn bondezirojn al samideanoj. Ni volas aŭdi de ĉiuj!
La filmetoj, kiujn vi sendos estos kunmetitaj en granda video, kiun ni publikigos okaze de la Zamenhofa Tago. Ni disvastigos ĝin en ĉiuj niaj sociaj retejoj, por ke ĝi atingu kiel eble plej multe da homoj, kaj ĝi estos projekciita en Esperanto-kluboj kaj dum Esperanto-aranĝoj tra la mondo.
Kiel kontribui?
Registru filmeton en Esperanto kun via mesaĝo. La video estu horizontala kaj daŭru maksimume 30 sekundojn.
Alŝutu la filmeton al via preferata reta servo (Google Drive, WeTransfer, ktp.).
Kiam ni ricevos vian filmeton, vi ricevos aŭtomatan konfirmon. Se vi ne ricevas konfirmmesaĝon, kontaktu nin denove!
Limdato por sendi viajn videojn estas la 8-a de Decembro 2023. Tamen, se vi povus sendi vian kontribuon pli frue, ni estus tre dankemaj.
Ĉiuj rajtas kontribui, sendepende de aĝo, devenlando aŭ membreco en TEJO. La nura kondiĉo estas ke en via filmeto vi parolu en Esperanto!
Teknikaj rekomendoj
Se vi povas, faru la filmeton en 1080p aŭ 720p-kvalito (HD). La video estu horizontala. Purigu la lenson de la poŝtelefono / kamerao antaŭ komenci la filmadon kaj atentu, ke via voĉo estu bone aŭdebla. Se via poŝtelefono / kamerao registras malpli bonkvalite, tio tute ne gravas, faru kaj sendu la filmeton ĉiuokaze. Ni volas vian kontribuon je ĉiu ajn kvalito!
La 26-an de novembro estis anoncita la premio Grabowski de UEA, kiu iras al la eldona teamo de Militrakonto, nome Javier Alcalde (Hispanio), Pascal Dubourg Glatigny (Francio), Catherine Gousseff (Francio) kaj Ulrich Lins (Germanio). La kvar laŭreatoj ricevas la premion pro siaj elstaraj kontribuoj al la scienca studo de la historio kaj kulturo de la Esperanto-movado kun aparta enfokusigo de la tutmondaj konfliktoj en la 20-a jarcento, temo al kiu ĉiuj el ili kontribuis unuope kaj kune. Aparta kristaliĝo de tiu kolektiva agado estas … Continuer la lecture de Militrakonto ricevas la premion Grabowski 2023→
Kiam la akvoguto estis falinta, mi devis ĝin nur foti, poste aldoni la lupeon kaj la kadron kaj fremdigi la bildon per komputilo. Mi trovas tiun hazardprodukton tiom grava, ĉar ĝi estas elemento de ĉiu granda arto, Tiaj verkoj ne ekestas pro superruzeco aŭ perfekta planado, ili estas donaco de la mistera sekretoplena hazardo. La hazardo mem estas relativa, el certa vidpunkto ĝi estas sorto, el alia vidpunkto la rezulto de certa neevitebla sinsekva kaŭzo kaj efiko. Tiel relativa, kiel la vidpunktoj por la tempo povas esti diversaj. La akvoguto sur la folio diverse interpreteblas.
La hazardo estas granda, preskaŭ tute nekonata forto aŭ mastro, kiu faras nian vivon eltenebla, imagu: se ĝi mankus, ni mortus pro enuo. La hazardo garantias, ke nia vivo restos bunta. Neniam ni scios ĉion, neniam ni scios perfekte, kio okazos, la hazardo savas nin de tiu trista vivo, ĝi faras artistojn el ni, vivartistojn, se ni ne ignoras ĝin. La falinta akvoguto, kiu dancas sur desegna folio, ests miraklo kaj signalo, ke nenio tiel estas, kiel ĝi ŝajnas, leĝoj (ne ĉiuj) mortigas kutime, sed la hazardo revivigas kaj evoluigas nin. Sen ĝi genetika evoluo tute ne eblus. (H.-G.K.)
Novnaskitoj posedas la kapablon lerni teorie ĉiun lingvon en la mondo dum relative mallonga tempo. Pri la lingvo de la patrino ili tamen jam reagas dum siaj unuaj tagoj aparte forte, kiel tion montras aktualaj datumoj el studaĵo. Ili permesas la konkludon ke la akiro de lingvo jam komenciĝas antaŭ la naskiĝo, kio plifaciligas la lernadon de la patrina lingvo.
Sanaj fetoj disvolvas sian aŭdkapablon ĉirkaŭ la 24-a kaj 28-a semajno de la gravedeco. Ekde tiu tempo ili akiras komplete novajn spertojn kaj aŭdas unuajn bruetojn kaj voĉojn. Kion ili prenas el tiuj informoj kaj je kioma grado iliaj impresoj influas ilian pli postan evoluon, tio estas ankoraŭ malklara en multaj aspektoj. Estas klare ke fetoj reagas pri la voĉo de sia patrino. Novnaskitaj tiel kapablas klare distingi fremdajn voĉojn de la patrino voĉo.
Ke la fetoj kolektas apud la ecoj de la voĉo ankaŭ jam informojn pri la lingvo de la patrino, tion nun eltrovis teamo de la centro pri neŭrosciencoj de la universitato de Padovo en Italio. La esploristoj prilumigis 33 novnaskitojn dum iliaj unuaj kvin tagoj post la naskiĝo kaj prezentis la rezultojn en faka ĵurnalo.
Por la esploro la teamo kontaktis hospitalon en Parizo por tie prilumigi infanojn de franclingvaj patrinoj. "Ni estis ĉiutage surloke kaj ni klarigis nian intencon al la estontaj gepatroj aŭ patrinoj kaj petis ilian konsenton prilumigi la novnaskitojn mallonge post ilia naskiĝo", klarigas esploristino.
Post ricevo de la permeso la teamo ekis prilumigojn per EEG (elektra encefalografio) de la novnaskitoj kiuj havis aĝon de unu ĝis kvin tagoj. "Ni surmetis al ili tute senĝenan kaj komfortan ĉapon per kiu ni povis mezuri la aktivecon de la cerbo", ŝi diras. "Ili povis ĉe tio eĉ dormi, ĉar ni intertempe scias ke fetoj kaj novnaskitoj prilaboras voĉojn ankaŭ dum dormo."
Por la prilumigo la novnaskitoj aŭdis partojn de la fabelo "Orbukleto kaj la tri ursoj". Ĉe tio la parolata lingvo en la aŭdekzemploj saltis inter la franca, hispana, angla aŭ triminuta paŭzo. La esploristoj testis sekve la cerbajn aktivecojn pri malsamaj sekvencoj de la lingvoj de la aŭdekzemploj.
Montriĝis ke la novnaskitoj pli forte reagis pri la franca kaj tiel pri sia patrina lingvo - ankaŭ tiam kiam la voĉo en la aŭdekzemploj estis alia ol tiu de la patrino. "Tio estis por ni klara signo ke la akiro de lingvo jam komenciĝas antaŭ la naskiĝo", diras la esploristino.
Laŭ ŝi tio povus sekve signife plifaciligi la akiron de la gepatra lingvo. Ankaŭ se la novnaskitoj ankoraŭ ne komprenas la sencon de la parolado, unuaj konoj pri la ritmo, apartaj sonoj kaj sonaltecoj estas klara avantaĝo por la lernado de la lingvo.
Aparte atentokapta rezulto estis krome ke la novnaskitoj montris ne nur dum la rakonto, sed ankaŭ dum la paŭzo por la franca frazo multe pli altan cerban aktivecon ol post aliaj lingvoj. "Laŭsence oni povas diri ke ili post la aŭdado de la patrina lingvo ankoraŭ pli longe pensas pri ĝi por prilabori la informojn", klarigas la fakulino pri lingvo kaj psikologio. "Kompreneble ili ne faras tion intence aŭ konscie, sed ilia cerbo laboras kaj lernas."
Ankaŭ tiu ekkono estas laŭ tio klara indiko pri tio ke infanoj akiras lingvajn konojn jam antaŭ la naskiĝo kaj ke ili havas per tio avantaĝon kiu faciligas al ili la lernadon de la patrina lingvo.
"Estas ĉiam bone, se oni parolas dum la gravedeco kun la kreskanta infano", ŝi diras. Estiĝontaj patrinoj tamen ne devas pensi tro multe pri tio. "Tio kion kaptas infano jam nur de la normalaj konversacioj de la patrino, tio jam denature sufiĉas por provizi la feton per sufiĉe da informoj."
Detalaj interparoloj kaj ankaŭ la aŭdigado de muziko antaŭ kaj ankaŭ post la naskiĝo tamen neniel estas damaĝaj por la infano kaj povus plifaciligi al la infanoj kelkajn aferojn dum la cetera vivo.
La Premio Grabowski estis iniciatita en 1982 pere de estigo de Fondaĵo Antoni Grabowski (FAG). Tio okazis danke al kontrakto de UEA kun la mecenato Adam Goralski (1912–2005), kiu dumvive helpis la administradon de FAG. La unua premiado okazis en 1984. La premio kaj la fondaĵo, portantaj la nomon de “la patro de la Esperanta poezio”, Antoni Grabowski, celas subteni la Esperantan kulturon. La regularo por disdono de la premioj kaj subvencioj pere de FAG estis novformulita en 2017. La ĵurio de FAG, kiu aljuĝas premiojn averaĝe ĉiun duan aŭ trian jaron, nuntempe konsistas el Jesper Lykke Jacobsen, István Ertl kaj Mariana Evlogieva.
En la fermo de la 4a Virtuala Kongreso de Esperanto (VK), la 26an de novembro 2023, estis anoncita la ĉi-jara Premio Grabowski.
La unua (kaj sola) premio (800 usonaj dolaroj) iras al la eldona teamo de Militrakonto, nome Javier Alcalde (Hispanio), Pascal Dubourg Glatigny (Francio), Catherine Gousseff (Francio) kaj Ulrich Lins (Germanio). La kvar laŭreatoj ricevas la premion pro siaj elstaraj kontribuoj al la scienca studo de la historio kaj kulturo de la Esperanto-movado kun aparta enfokusigo de la tutmondaj konfliktoj en la 20a jarcento, temo al kiu ĉiuj el ili kontribuis unuope kaj kune. Aparta kristaliĝo de tiu kolektiva agado estas ĝuste Militrakonto, kiu estas ambicia esplorprojekto pri la transnacia imagaro de la dua mondmilito (en plej larĝa senco), vidata tra la optiko de Esperant-lingvaj fontoj. En tiu kadro estis iniciatita la retejo mondmilito.hypotheses.org/, kie regule aperas kontribuaĵoj kaj novaĵoj de la internacia esplorgrupo, kiun gvidas la laŭreatoj.
UEA gratulas la premiitojn! La regularon de FAG interesatoj trovu ĉe uea.org/teko/regularoj/regularo_fondajho_grabowski. Por re-spekti la fermon de la 4a VK oni aliru https://vk.retevent.com/prelegoj/0wA3ejUQxemyPF0wbfjs.
Se oni ankoraŭ ne aliĝis al la 4a VK, daŭre eblas tion fari, ĉar la registrita enhavo restos disponebla ĝis la 31a de decembro 2023. Individuaj membroj de UEA en 2023, kiuj ankoraŭ ne aliĝis al la 4a VK, povas daŭre aliĝi senpage. Kaj tiuj, kiuj ankoraŭ ne estas individuaj membroj de UEA, se tiuj aliĝas tra la VK, ili ĝuos ne nur la VK-n, sed ankaŭ duoblan aliĝon en UEA (por 2023 kaj 2024): https://vk.esperanto.net/2023/aliĝilo. Ĉiuj bonvenas diskonigi tion en siaj Esperanto-rondoj.
REUTERS/Ahn Eun-na/News1 26/11/2023 Ĵaŭdon 23an de novembro, p reskaŭ ok jardekojn post la fino de la Dua Mondmilito, sud-koreia tribunalo ordonis al Japanio monkompensi 16 virinojn sekssklavigitajn en prostituejoj de la japana armeo. Tio estas venko...
Nia ELSENDO N°136 raportos al vi diversajn novaĵojn pri la prezidenteca balotado en Malagasio dum la kuranta monato. La podkasto komenciĝas per iu interesa fabelo malagasa. Alia interesa enhavo temas pri la dua parto de nia artikolo pri Reunianoj en Malagasio dum la kolonia periodo. Kaj ni finas la podkaston per iu bela kanto de Kajto. Se niaj podkastoj plaĉas al vi, ne forgesu donaci iomon por subteni ĝin. Agrablan aŭskultadon al vi ĉiuj !
APARTE MENCIINDAJ VORTOJ EN TIU ĈI-PODKASTO
Sarotsanihina, Zanahary, Ampanjaka, Mikea, Madagascar National Parks, Mikea Forest, Transparency International Initiative Madagascar, NRO, Placo la 13a de majo 1972, Journal de l’île de la Réunion, Kajto, Sen timo, Lasta kiso, Safidy,
Rasoanjagnahare, Rasoa, Raondriaka, Rabevognenahitsa, Rabekijagna, Rabesandry, Ikotobehambompo, Henriel, Jean-Claude Vinson, Andry Rajoelina, François de Mahy, Auguste Babet, Paul Dussac, Ankie kaj Nanne, Manoa kaj Tsivahora, Sakay,
Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Sonia Risso el Urugvajo
María de Jesús Cepeda y Cosío (1821-1857) estis meksika kantistino kaj komponistino naskita en riĉa familio de la ĉefurbo. Ĉi tio, kiu povus esti granda avantaĝo, baldaŭ fariĝis tragedio kiam, post grava akcidento, la familio perdis sian ekonomian stabilecon. En situacio de granda ekonomia streĉiĝo la patrino dediĉis sin al la plej bona edukado kiun ŝi mem povis doni al sia filino. María de Jesús montris frumaturan guston kaj tre rapidan progreson en muziko, kio pensigis ŝian patrinon pri la estonta dediĉo de la knabino al tia studo. Eble, estis malproksime en la penso de la patrino ke María de Jesús kreskos por esti la unua artistino en Meksiko.
La knabino ricevis siajn unuajn lecionojn de profesiulo ĉe José María Oviedo. Baldaŭ la talenta instruisto kaptis la bonajn naturajn dotojn kaj la grandan dediĉon de la lernantino. Li prezentis ŝin en familiaj kaj privataj kunvenoj en kiuj la voĉo de María de Jesús ravis la ĉeestantojn per sia harmonio.
Tamen, en Meksiko ankoraŭ ne venis la tempo en kiu tia ĉi kapablo ĉe (meksikaj) virinoj montriĝu sur la scenejo de la granda teatro. Kiam sinjorino elstaris inter siaj kunulinoj, ŝia voĉo brilis nur ĉe pliaj privataj funkcioj aŭ en religiaj festoj.
Ĝuste tiam en la urbo iris granda projekto por formi kompletan orkestron kaj koruson por la solenaĵoj okaze de Kristnasko. En la elekto de voĉoj ili ne forgesis fraŭlinon Cepeda, kiu estis jam dekok-jara. En la granda evento ŝi kantis akompanita de la fama irlanda pianisto, violonisto kaj komponisto Williams Vicent Wallace. La komentoj pri la prezentado estis ke “la dolĉa voĉo de María de Jesús Cepeda igis la volbojn de la templo sonori per sia harmonia kaj delikata kanto”…”ŝi inspiris en la animo de la spektantoj subliman senton de la granda mistero”.
La fama kontralto Adela Césari de Roca aŭdis Marían de Jesús, enamiĝis al ŝia belega voĉo kaj decidis pligrandigi ŝiajn meritojn, perfektigante ŝiajn elstarajn naturajn dotojn.
Tiam (1841) María de Jesús Cepeda jam publikigis la unuan el siaj valsoj titolitan “Vals de los Lamentos”, “kiu montras la ekziston de simpla kaj baza harmonio, kie regas la transiro inter la toniko kaj la dominanto”. La sekvan jaron ŝi publikigis la duan Valson speciale “dediĉitan al mia amikino kaj instruistino Adela Césari de Roca”. “En tiu ĉi dua valso oni observas pli grandan harmonion”.
Dum tiu ĉi artisto “estis naskita”, alia bato al la ekonomia vivo de la familio forprenis la reston de ilia havaĵo. Eble tio decidigis ŝin komenci instrui knabinojn.
La fama pariza kantistino Anaide Catellan-Gianpietro de la Itala Opero, tiutempe instalita en Meksiko, donis kelkajn instruojn al María de Jesús Cepeda kaj invitis ŝin aliĝi al la Operkompanio. Ŝi akceptis kaj havis grandan sukceson en sia interpreto de Lucrezia Borgia de Donizetti, kaj Beatrice di Tenda de Bellini, opero, ĉi tiu lasta, kiu ĝenerale ne estis ŝatata en premieroj de alia sezono, sed “estis merito de fraŭlino Cepeda fari ĝin ne nur agrabla, sed vere populara”.
María de Jesús Cepeda daŭre prezentiĝis en spektakloj kaj koncertoj, ĉiam akompanita de aplaŭdoj, laŭdoj kaj nomumita kiel la “unua meksika artistino”. Gorĝa malsano tenis ŝin for de la scenejoj ĝis kiam surprize kaj tute neatendite ŝi forpasis je sia 36 jaraĝo.
SERGEI SUPINSKY / AFP 25/11/2023 Bildo: Loĝantoj kolektas rompitajn vitrojn post la eksplodo de rusia droneo detruita, en korto de rezidaj konstruaĵoj en Kijivo, la 25an de novembro 2023. Plejparte de la aparatoj estis detruitaj en la regiono de la ukraina...
La 12a komuna feriado AŬTUNAS por infanoj, familioj, geavoj; kursoj kaj variaj aktivaĵoj, programo por infanoj okazis de la 23a de oktobro ĝis la 2a de novembro en Greziljono. 11 el la 37 partoprenintoj skribis kelkvortan raporton. Legu ilin ĉi-sube:
“Mirinde aŭtunis. Almenaŭ mi sentis min kiel ĉina Esperanto-parolanto. Speciale mi lernis multe per la legado kaj diskutado ĉe Renée kaj spertis amikecan kaj harmonian etoson”. (Peng el Ĉinujo)
“Malfrua malkovro. Post 38 jaroj da esperantisteco kaj dum la kvina vojaĝo al Francio, mi finfine vizitis la paradizon de Grésillon. Ni ne ŝlosis la pordojn, ne tro uzis elektron kaj akvon, manĝis kune multe da sanaj manĝaĵoj, diskutis dum la kursoj pri aktualaj temoj, prelegis, kaj multe pli. Mia edzino akompanis min. Ni kvarfoje marŝis la vojon inter la kastelo kaj Baugé, kaj unu fojon ĝis Saint-Martin-d’Arce. Ni revenis hejmen kun tre agrablaj memoroj pri la vojaĝo”. (Keyhan kaj Mahsan el Irano)
“Dum Aŭtunas ni multe ŝatis niajn kursojn kun Renée kaj kun Sabi. La etoso estis varmega, precipe pro la ĉeesto de multaj infanoj. La vizito de la kastelo de Le Lude tre plaĉis al ni. Ankaŭ la prelegoj kaj proponoj de Larissa pri origamio”. (Maja kaj Hubert el Bretonujo)
“Mia grupo bone parolis sed ĉefe ŝatis interveni, argumenti kaj estis plezuro diskuti kun ili pri la plej diversaj temoj”. (Renée, C1-instruistino el suda Francujo)
“Post kvin tagoj kaj duono de agrabla partopreno en la kantstaĝo Interkant’, mi partoprenis nur kvar tagojn en kursoj de bonega instruisto Sabi en la nivelo B1-B2. La partoprenantoj havis tre malsamajn nivelojn sed mi opinias, ke la klaraj kaj interesaj kursoj de Sabi estis tre profitaj al ĉiuj”. (Deneza el Bretonujo)
“Mi ĝuis la parolajn interŝanĝojn pri tre diversaj temoj. La bazo estis diversstilaj tekstoj, elektitaj De Renée Triolle, la klera animantino de nia grupo”. (FAMo el okcidenta Francujo)
“Dankon por tiu varma akcepto, kiu donis bonajn kondiĉojn por malkovri Esperanton. Merci”. (Ghislaine el okcidenta Francujo)
“La renkonto estis, kiel kutime, interesa, plena je atentokaptaj kaj utilaj agadoj por la infanoj kaj plenkreskuloj. Estis tempo de Haloveno kaj ni preparis kun la infanoj modelojn por tiu festo. Neforgesebla estis la kurso de Renée Triolle kaj la ebleco fari la ekzamenon (nivelo 2) je la fino. Eĉ, se dum la tuta tempo pluvis, tio ne malhelpis nin pasigi tempon en varma kaj kora etoso”. (Larysa kaj Alain el Montpellier)
“La manĝoj estis originaj, bongustaj kaj bonege servitaj. Ni havis belajn renkontiĝojn en agrabla kadro”. (Ghislaine kaj FAMo)
Bert Schumann
Foto: Infana grupo en la Esperanto-kastelo (Foto de Bert Schumann)
Ĝi estas artikolo el la decembra (aŭtuna) eldono de La Ondo de Esperanto (2023).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2023, №4 (318).
Rete: La Ondo de Esperantohttps://sezonoj.ru/2023/11/
Statoj de fermiteco, izoliĝo kaj maskoj celis laŭeble bone limigi la disvastiĝon de la SARS-CoV-2 dum la jaroj de la pandemio. Kiel nun raportas japana esplorista teamo, reguligoj de la konduto kiel tiuj menciitaj eble ankaŭ influis la evolucion de la kronviruso. Interalie izoliĝo povus esti kontribuinta al tio ke pli malfruaj variantoj de la viruso fariĝis pli frue infektaj.
Alfa, Delta, Omikron, Eris kaj Pirola - ekde ĝia apero antaŭ proksimume kvar jaroj elvolviĝis ĉiam denove novaj regantaj variantoj de la kronviruso. Tiu rapida evolucio ŝuldiĝas interalie al la cirkonstanco ke viruso bezonas ĉiam gastiganton por survivi. Pro tio superis hazardaj modifoj en la genaro de la infektantoj kiuj favoras tiun "vivmanieron". Aparte mutaciema estas la kronviruso ekzemple ĉe la pikila proteino, do ĉe tiu strukturo per kiu la viruso alkupliĝas al la ĉelo. La plej granda evolucia salto okazis al Omikron, tiu varianto estas markita per aparte multaj mutacioj - supozeble estas adaptiĝo al ĝia plej grava gastiganto: la homo.
Tiu evolucio estas kompreneble influita de infektoj, vakcinoj kaj medikamentoj. Se la loĝantaro sufiĉe familiariĝas kun la viruso, tiam la viruso bezonas novajn strategiojn por certigi sian pluan ekziston. Sed ankoraŭ plua faktoro povus esti influinta la adaptiĝon al sia gastiganto aŭ la superecon de certaj mutacio: Temas pri homa konduto en formo de izoliteco, statoj de fermiteco kaj la surhavado de maskoj. Tion almenaŭ supozigas studaĵo kiu ĵus aperis en faka magazino. Por tio esplorista teamo de la universitato de Nagoya en Japanio prilumigis la evolucion de la viruso ekde la origina varianto ĝis Omikron helpe de artefarita inteligenteco kaj matematikaj modeloj surbaze de disponeblaj klinikaj datumoj.
Grava apekto de la evoluo estas la maksimuma virusa ŝarĝo, t. e. kiom da virusa materialo troviĝas en unu mililitro da korpa likvaĵo. Alta ŝarĝo plialtigas la infektan riskon per gutetoj. Tro da materialo el la vido de la viruso tamen ankaŭ ne estas ideala. Ĉar tiam infektitoj fariĝas tro malsanaj por entute infekti iun.
Fakte la virusa ŝarĝo kvinobliĝis de la origina varianto ĝis la delta-varianto. Ĉe Omikron la tendenco al pli frua kulmino de la malsano daŭris, sed iom malrapidiĝis. Entute la kronviruso fariĝis pli infekta sed ankaŭ malpli danĝera.
Kiel la analizoj de la teamo supozigas, tiuj evoluoj estas ankaŭ sekvo de la kondutoreguligoj kiuj estis preskribitaj dum la daŭro de la pandemio. Tio plialtigis la selektan premon sur la viruson kaj favoris tiujn modifojn en la genaro kiuj ŝovis la infektojn al la sensimptomaj fazoj. Se infektitoj estas jam infektaj antaŭ ol ili entute sentas sin malsanaj, tiam izolado de malsanuloj fine estas senefika kaj la transvivo de la infektanto estas certigita.
Kondutoreguligoj estas laŭ la aŭtoroj de la studaĵo la plej bona ebleco kontraŭbatali la disvastiĝon de nova infektanto, precipe je la komenco de pandemio - kiam ankoraŭ ne disponeblas vakcino aŭ efika kuracado.
Kiam homoj demandas pri mia plej ŝatata rano, kio surprize ofte okazas, mia respondo estas tuja kaj klara. Ekzistas neniu alia rano kiu havas tiel atentokaptan vivstilon kaj interesan rolon en homa historio kiel Xenopus laevis. Adaptite al preskaŭ plene subakva vivo, kaj uzite por genetikaj eksperimentoj kaj eĉ gravedectestoj, ĝi estas viva ekzemplo samtempe de la mirindeco de la naturo kaj la drastaj efikoj de homa interveno.
La vizaĝo de kanibalo Xenopus nature vivas subakve en partoj de Afriko sub Saharo. Malkiel aliaj ranoj, kiuj trapasas multan tempon sur seka tero, Xenopus forlasas la akvon preskaŭ neniam. Unu el ĝiaj anatomiaj adaptaĵoj al ĉi tiu vivstilo estas la malgrandaj strukturoj laŭ la flankoj de ĝia korpo, kiuj aspektas iomete kiel ĉenoj de kudreroj. Per la tielnomataj flankaj linioj, la rano povas percepti akvofluojn kaj elektrajn kampojn, per kiuj ĝi detektas siajn predojn. Malkiel multaj aliaj ranoj, kiuj kaptas predojn per glueca lango, Xenopus uzas siajn longajn fingrojn por disŝiri kaj enbuŝigi kion ajn ĝi trovas. Ĝi preferas vivantajn predojn, sed manĝas ankaŭ jam mortajn organismojn. Sur la menuo estas interalie insektoj, fiŝoj, amfibioj kaj plantoj. Sed specife kiam la manĝo malabundas, Xenopus ne hezitas manĝi ovojn, ranidojn kaj plenkreskajn membrojn de sia propra specio.
Albina Xenopus kiu aspektas kvazaŭ ĝi ĵus rimarkis ke ĝi forgesis siajn ŝlosilojn. La flanka linio bone videblas inter la ŝultro kaj la pugo (kuribo, Fonto)
Kara, ĉu la rano jam ovumis? Xenopus kaptis la atenton de scivolemuloj antaŭ longa tempo, sed ĝi iĝis specife interesa en la 30aj jaroj de la antaŭa jarcento, kiam la biologo Lancelot Hogben kaj liaj kolegoj studis hormonojn. Ili akcidente malkovris ke oksa hormono kiu similas al hCG, hormono en la urino de gravedaj virinoj, povas ovumigi Xenopus. Ili poste konfirmis ke la injektado de urino de graveda virino havas la saman efikon kaj ke oni povas uzi ĉi tiun fenomenon kiel gravedecteston. Kvankam la metodo estas kruela kompare al hodiaŭaj alternativoj, ĝi estis plibonigo kompare al la tiamaj metodoj, por kiuj oni bezonis mortigi kaj dissekci bestojn. La testo iĝis granda sukceso kaj gvidis al grandskala komerco, kiu disvastigis la ranon tra la mondo.
Mi unue legis pri la stranga rakonto de Xenopus kiel gravedectesto en la libro “Svaparnas Planet” (La planedo de la fungoj), verkita de Jesper Nyström. Vidi la senespriman vizaĝon de Xenopus sur plenpaĝa bildo unue surprizis min, sed la rilato inter Xenopus kaj fungoj rapide evidentiĝis. Xenopus povas infektiĝi de la fungo Batrachochytriumdendrobatidis, kies sporoj povas disvastiĝi en akvo kaj ankri sin en la haŭto de amfibioj. Ĝi misreguligas la balancon de jonoj en la ĉeloj, kio povas gvidi al koratako kaj ofte mortigas la viktimon. Sed pro tio ke Xenopus pli bone rezistas la fungon ol aliaj amfibioj, ĝi povas facile transdoni ĝin. Bedaŭrinde, la disvastigado de Xenopus por sciencaj kaj komercaj celoj disvastigis ankaŭ ĉi tiun fungan infekton kaj kontribuis al la malapero de dekoj da specioj de amfibioj. Ĉi tiel Xenopus montras kiel neantaŭvidebla estas la efikoj de nova specio sur ekosistemo. Jes, la rano estas sukcesa kaj konkurencas kun aliaj amfibioj, sed eĉ pli terura estas la fungo kiun ĝi kunportas.
Xenopus kiel modelorganismo Kvankam la uzo de Xenopus kiel gravedectesto rapide malkreskis kiam pli modernaj alternativoj aperis, ĝi restas modelorganismo por genetikaj kaj embriologiaj eksperimentoj. Ĝi estas studata por fari ĝeneralajn konkludojn pri pli granda grupo de specioj, kiuj eble ne ĉiuj taŭgas por scienca esplorado. Unu kialo por fari tiajn eksperimentojn kun Xenopus anstataŭ homoj estas ke la leĝoj pri eksperimentado kun homoj estas tre striktaj kaj ke multaj homoj opinias ke eksperimentoj kun aliaj bestoj estas etike pli akcepteblaj. Alia kialo estas simpla praktikeco. Ranoj produktas multajn ovojn kiuj rapide disvolviĝas, dum homaj embrioj malfacile akireblas kaj prizorgeblas. Eĉ se homaj embrioj teorie donus pli fidindajn respondojn al demandoj pri homa biologio, oni povas fari multe pli da eksperimentoj per malpli da rimedoj se oni uzas embriojn de Xenopus.
En la dua eldono de la libro “Molecular Embryology: Methods and Protocols” (Molekula Embriologio: Metodoj kaj Protokoloj), la aŭtoroj Jones kaj Smith priskribas kiel facile oni povas ovumigi Xenopus nun ke la hormono hCG estas komerce havebla sen la uzo de homa urino:
“Do, Xenopus estas la specio de amfibio de kiu plej facile akireblas embrioj, specife ĉar nun eblas aĉeti hCG de (la entrepreno) Sigma, tiel evitante la postulon, en okupita biologia laboratorio, pri konstanta provizado de gravedaj kolegoj”
Sed la praktikeco de Xenopus en la laboratorio ne estas limigita al ĝiaj abundaj ovoj. La sama libro nomas ekzemple ke ĝia akvema vivstilo igas ĝin pli facile vivtenebla ol aliaj amfibioj kaj ke ili relative bone rezistas malsanojn kaj infektojn. Aldone, la embrioj estas relative grandaj kaj disvolviĝas ekster la korpo de la patrino, kio igas ilin facile observeblaj kaj manipuleblaj. Estas facile imageble kial sciencistoj elektus Xenopus se la esplorceloj permesas tion.
Kosmovojaĝado kaj ranaj robotoj La nombro de sciencaj publikaĵoj en kiuj Xenopus ludas rolon estas vastega, sed ekzistas kelkaj tendencoj. Oni ĝenerale uzas la ranon por pli bone kompreni embrian disvolviĝon kaj diversajn malsanojn. Xenopus, ekzemple, estis la unua vertebrulo en kiu oni malkovris Hox-genojn, kiuj antaŭe estis konataj de artropodoj kiel drozofilo.1 Ĉi tiuj genoj gravas por la strukturado de la longa akso de embrio. En artropodoj oni detale esploris kiel ili difinas kiuj segmentoj havu krurojn kaj kiuj ne. La fakto ke Xenopus uzas tre similajn genojn por sia embria disvolviĝo montras ke ĉi tiu meĥanismo estas nekredeble antikva heredaĵo de la komuna antaŭulo de artropodoj kaj vertebruloj. Ĉi tiel, Xenopus ludas rolon en la relative nova scienca kampo “evo-devo”, kiu esploras la profundajn ligojn inter evoluo kaj embria disvolviĝo.
Artropodoj kaj vertebruloj uzas komunajn meĥanismojn por la embria disvolviĝo. Ĉi tiu bildo montras kiel la segmentoj de drozofilo estas diversaj, ĉar la embrio esprimis malsamajn Hox-genojn laŭ sia longa akso (publika havaĵo)
Alia atentokapta atingo pri kiu nur malmultaj specioj povas fanfaroni estas ke Xenopus plurfoje vizitis la kosmon. La unua fojo estis en la 70aj jaroj, kiam la Sovetunio sendis Xenopus-ovojn al la kosmostacioj Салют-4 (Salut-4) kaj Салют-6 (Salut-6).2 Ĉi tiuj kaj postaj eksperimentoj montris ke la embria disvolviĝo povas okazi senprobleme en la kosmo kaj ke la ranidoj bone adaptiĝas al la kondiĉoj surtere post la vojaĝo. Intertempe homoj loĝas en la kosmo dum longaj periodoj kaj fantazias pri permanenta restado. Mi preferus resti surtere, sed eble la unua homa embrio en la kosmo okazos pli frue ol ni pensas.
Kvankam la ideo de ranoj en la kosmoj sonas futureca, ĝi estas relative ĉiutaga kompare al “Xenobot”-oj.3 Temas pri malgrandaj robotoj faritaj el Xenopus-ĉeloj, kiuj kombinas ĉiujn kradvortojn de sensacia novaĵartikolo. Oni dezajnas Xenobot-ojn per inteligenta komputila programo, kiu simulas kiel la ĉeloj interagas kun la medio. Tiel la ĉeloj povas evolui en la komputilo por plenigi iun taskon kiel eble plej bone. Kiam la komputilo trovis la plej bonan strukturon por la Xenobot, oni kreskigas ĝin el la praĉeloj de Xenopus-embrio. Konsistante el haŭtaj kaj kormuskolaj ĉeloj, kelkaj partoj de la Xenobot ritme kuntiriĝas, dum aliaj restas pasivaj. Tiel la Xenobot povas moviĝi sur surfacoj kaj interagi kun la medio. La kreintoj povas imagi multajn aplikojn por ĉi tiu teĥnologio. Malkiel kutimaj robotoj, Xenobot-oj konsistas nur el biologiaj materialoj, kio signifas ke ili povas digestiĝi, lasante neniun spuron. Ili ankaŭ riparas sin mem kaj en la estonteco eble povos reprodukti sin, permesante grandskalan produktadon. Eble Xenobot-oj iam vojaĝos tra niaj korpoj, liverante kuracilojn aŭ farante internan ĥirurgion. Aldone, la estaĵoj estas interesaj el pli fundamenta perspektivo. Oni povas havi interesan diskuton pri ĉu Xenobot-oj estas organismo aŭ maŝino, kaj ju pli ili kompleksiĝas, des pli malfacila tiu diskuto iĝas.
Kelkaj ekemploj de Xenobot-oj kaj la komputilaj modeloj sur kiuj ili estas bazitaj (Kriegman, S., Blackiston, D., Levin, M., Bongard, J., Fonto)
Respekto por la rano! Ne eblas ignori la kontribuojn kaj oferojn de Xenopus por la homa socio, eĉ se ili ne elektis tion. Oni ja facile forgesas la sennombrajn modernajn teĥnologiaĵojn por kiuj oni iam uzis bestojn. Per la lecionoj kiujn biologoj lernis de la embria disvolviĝo de Xenopus, ni povas pli bone kompreni nin mem kaj niajn malsanojn. Sed tiuj lecionoj havis altajn kostojn. Eksperimentoj povas suferigi aŭ mortigi bestojn kaj la disvastiĝo de Xenopus tra la mondo severe minacas aliajn amfibiojn. Estas pripensinde ke la kialoj pro kiuj ni esploras modelorganismon malofte estas aŭtentika intereso pri la organismo kaj la naturo. Ni studas ilin ĉefe ĉar ili estas utilaj, danĝeraj aŭ abundaj, sed ne sufiĉe similaj al homoj por veki simpation. Eble la plej grava leciono kiun Xenopus povas instrui al ni estas ke ni estas intime konektitaj al la resto de la vivanta mondo kaj ke esplori la naturon estas maniero por esplori nin mem. Kaj tiu vidpunkto postulas profundan respekton por niaj ĉirkaŭaĵoj.
Bibliografio 1. Carrasco, A. E.; McGinnis, W.; Gehring, W. J.; De Robertis, E. M. Cloning of an X. Laevis Gene Expressed during Early Embryogenesis Coding for a Peptide Region Homologous to Drosophila Homeotic Genes. Cell1984, 37 (2), 409–414. https://doi.org/10.1016/0092-8674(84)90371-4.
2. Horn, E. R. Xenopus Laevis – a Success Story of Biological Research in Space. Advances in Space Research2006, 38 (6), 1059–1070. https://doi.org/10.1016/J.ASR.2004.11.016.
La Interkultura Novelo-Konkurso (INK) alvenas kun nova temo: “Artefaritaj intelektoj, pensantaj maŝinoj kaj Homo sapiens”. La kvara eldono de la konkurso estis lanĉita dum la oktobra Retoso kaj estas rezulto de daŭra kunlaboro kun la Akademio Literatura de Esperanto (ALE), Bobelarto kaj aldone aǔspiciata de Universala Esperanto-Asocio (UEA). La konkurso celas instigi novel-kreadon de aŭtoroj el diversaj kulturoj per la eblo konkursi en ses diversaj lingvoj: krom Esperanto, eblas konkursi en la itala, la kataluna, la persa, la rusa kaj la ukraina. Tradukaĵoj el aliaj lingvoj daŭre bonvenas.
Eblas gajni en la du kategorioj de komencantaj kaj spertaj verkistoj entute dek monpremiojn kun la suma valoro 4500 eŭroj. La prezidanto de la konkurso estas irana esperantisto Ahmad Mamduhi, kiu estas ankaŭ prezidanto de ILEI (Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj).
Noveloj devas esti neniam antaŭe publikigitaj. La teksto-proponoj devas havi maksimume 2000 vortojn (proksimume 6 paĝojn). Ne estas minimuma longo. La konkurso permesas uzadon de artefarita intelekto (AI) por kontribui al la verkado, ties uzon oni devas mencii en la sendoformularo. Konkursi eblas per du noveloj.
La ĵurio konsistas el reprezentantoj de diversaj kulturoj. La gajnintoj estos anoncitaj dum la 110a Universala Kongreso de UEA en 2025. En la komencanta kategorio, la aŭtoroj de la kvin gajnintaj noveloj ricevos premiojn de 500, 400, 300, 200 kaj 100 eŭroj, respektive. En la sperta kategorio, la aŭtoroj de la kvin gajnintaj noveloj ricevos premiojn de 1000, 800, 600, 400 kaj 200 eŭroj, respektive.
La limdato por konkursi estas la 30a de junio 2024.
Kadre de la tria eldono, kies temo estis La sekreta vivo de miaj najbaroj, la Interkultura Novelo-Konkurso ricevis 1331 konkursantajn novelojn de partoprenantoj el 48 landoj. La gajnintoj estos anoncitaj kaj la novel-rikolto lanĉita dum la venonta 109a UK, okazonta en Aruŝo, Tanzanio la 3-10an de aŭgusto 2024. Por aliĝi al la kongreso vizitu: uea.org/kongresoj/alighilo.
Christophe Archambault / AFP 24/11/2023 Ĵaŭdon 23an de novembro, pluraj asocioj publikigis raporton pri la policaj perfortoj kontraŭ la migrantoj, interalie en Parizo. Hodiaŭ, tiuj perfortoj estas juĝataj vaste subtaksitaj. Laŭ la raporto, de post 2015,...
Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Mi jam skribis ĉi tie, ke la junulara kulturrevuo “Kontakto” estas unu el la plej valoraj periodaĵoj en nia Esperanta kulturo. Ne estus necese ripeti tion, sed ĉi tiu ripeto neniun ĝenas, ĉu ne?
La revuo alprenis al si novan redaktoron, kaj estas interese observi, kiel la nova redaktoro kolorigas la revuon per siaj talento kaj personeco. La brazila junulino Karina Oliveira liveras al ni freŝajn, agrablajn, modernajn kaj interesvekajn paĝojn, bele ilustritajn kaj stile elegantajn. La ĵus aperinta Kontakto (2/2023) estas bonega legaĵo!
Inter la proponitaj tekstoj, aparte interesas la aŭskultantojn-legantojn de la Esperanta Retadio la artikolo de Tobiasz Kubisiowski (Pollando): “Modernaj radioelsendoj: kiel podkastoj luktas kontraŭ nia malatentemo”.
La aŭtoro komence komentas, ke kurioza fenomeno estas la interesiĝo de la juna generacio pri podkastoj, en tempo kiam oni ŝajne preferas rapidajn, nur kelkminutajn filmetojn en interreto. Verŝajne la publiko de podkastoj estas iom pli matura kaj interesita pri iom pli da enprofundiĝo en la problemojn de la moderna mondo. Rapidaj filmetoj en jutubo kaj TikTok male taŭgas nur por supraĵa distriĝo aŭ amuziĝo, kiun oni forgesas post kelkaj horoj aŭ eĉ minutoj. La historio de podkastoj montras, ke ili evoluis el veraj radioelsendoj, kiuj okazis antaŭ jardekoj. Lastatempe, la teknologio permesis, ke podkastoj funkciis pli dinamike, kiel ĉiumomenta aŭdomaterialo, kie ajn oni sin trovas, sen tro multaj teknikaj postuloj por registrado.
Memkompreneble, ili estas tre utilaj por la Esperanta kulturo, kaj pli facile disponigeblaj. Kompare, ekzemple, kun teatro kaj kino. Krome, oni povas aŭskulti ilin dum oni lavas telerojn, promenas surstrate aŭ veturas buse. Do, jen kvazaŭ ideala por Esperantistoj? Se jes, kial ekzistas relative malmultaj podkastoj en Esperanto? Kaj kial la publiko de Esperanto-podkastoj estas ankoraŭ relative malgranda? Ĉu necesus plurstilaj produktantoj? Ĉu necesus pli da intervjuoj aŭ dupersonaj prezentoj? Pri kiuj temoj la Esperanta publiko ja interesiĝas?
En la fino de sia artikolo, Tobiasz mencias plurajn tradiciajn kaj ŝatatajn podkastojn en Esperanto, interalie “La polan retradion”, “Varsovian Venton”, “BabiBEJOn”, “kern.punkton”, “Scivolemon”, kaj aliajn. Bedaŭrinde, la Esperanta Retradio ne estas menciita, kaj mi sincere scivolas, kial. La fakto, ke ni proponas sonregistraĵojn kune kun la koncernaj tekstoj signifas signifoplenan avantaĝon por la aŭskultantoj. (Cetere, ankaŭ la pola retradio proponas tekstojn de partoj de siaj programeroj.)
Al mi ŝajnas, ke Esperantaj podkastoj povas efektive roli tre favore por nia internacia kulturo. Gratulon al “Kontakto”, ke ĝi denove alportis ĉi tiun temon al siaj legantoj!
La 12an de novembro la Nacia Junulara Konsilio de Katalunio (CNJC) aprobis la peton de la Kataluna Esperanto-Junularo (KEJ) aliĝi al CNJC kiel plenrajta membro. Per tiu ĉi aliĝo KEJ integriĝas en la plej grava junulara organizaĵo en Katalunio. Tio permesos al la Esperantista junularo de Katalunio esti en rilato kaj havi sinergiojn kun aliaj asocioj de la teritorio, kaj samtempe atingi unu el siaj fundamentaj celoj per la disvastigo de la internacia lingvo kaj esperantismo inter la landa junularo.
Gratulojn al KEJ pro tiu atingom kiu fine okazis post longaj klopodoj de diversaj membroj de la asocio, kaj sukceson por la estonteco!
TEJO fieras pri siaj landaj sekcioj, kaj ĉiam pretas helpi per subteno kaj akompanado de la Estraro, oficistoj, volontuloj… aŭ per ajna alia rimedo!
Kiam juna paro geedziĝas en Togolando, same kiel en multaj aliaj landoj afrikaj, la unua paŝo estas pago de la doto. La doto ĝenerale konsistas el aro da donacoj por la virino, ekzemple zon-tukoj, mansakoj, ŝuoj kaj oraj juvelaĵoj. Krom tiuj donacoj, la viro devas ankaŭ doni monsumon. La valoro de la doto dependas ĉefe de la socia nivelo de la estonta edzino.
Pago de la doto devas okazi antaŭ la civila aŭ religia geedziĝa ceremonio. La doto restas la plej grava kondiĉo por tiuj, kiuj deziras geedziĝi, ĉu en kristanaj, islamaj aŭ animismaj familioj. Ĉiuj opinias, ke la doto estas la antaŭkondiĉo por sukcesa geedziĝo.
Kiam la paro interkonsentas geedziĝi, la estonta edzo devas unue viziti la familion de la virino aŭ sendi reprezentanton por ricevi liston de la aferoj postulataj por la doto. Kaj eĉ se li loĝas eksterlande, li nepre devas reveni al Togolando por la ceremonio, kiam oni transdonas la doton.
En Togolando oni rekonas la geedziĝon nur se la doto estas pagita. La familio de la virino konsideras tion malhonorigo, se ŝi edziniĝas sen ricevi antaŭe la doton. Tial la dotopago montras respekton ankaŭ al ŝia familio. Se la doto ne estas pagita antaŭ la geedziĝo, la edzo eble devos pagi duoble aŭ eĉ trioble la kutiman sumon.
La doto estas rekono, ke la virino efektive edziniĝis, kaj ĝi kreas fortan ligon de respekto kaj amikeco inter la du familioj. Por la familio de la edzino, tio estas pruvo ke la filino estas bone edukita kaj respektinda virino. Se ŝi ne ricevas la doton, ŝia propra familio povus konsideri, ke ŝi ne vere edziniĝis, kaj eble eĉ povus rifuzi plu rilati kun ŝi.
La doto montras la "valoron" de la virino por ŝia estonta bofamilio. Krome ĝi estas rimedo por protekti ŝin kontraŭ la danĝeroj de la vivo, precipe en kazo de eksedziĝo. Povus okazi, ekzemple, ke viro deziras edziĝi denove, lasante sian antaŭan edzinon en malfacila situacio. Aŭ foje, se la edzo mortas, kelkaj familioj provas forpreni liajn posedaĵojn de liaj edzino kaj infanoj. Tial, eĉ la publikaj instancoj en Togolando postulas, ke antaŭ la civila geedziĝo oni montru dokumenton aŭ alian pruvon, ke la doto estis transdonita.
En Togolando, la doton pagas nur viroj. Tio estas afero kun profundaj radikoj en la tradiciaj kutimoj. Temas pri ege longedaŭra tradicio vaste akceptata kaj praktikata en niaj socioj afrikaj.
Adjévi Adjé
Esti frumatene en hele veka stato aŭ malfacile ellitiĝi, tio estas pura afero de kutimo. La disponiteco por esti matenemulo aŭ vesperemulo havas biologiajn bazojn kaj prisanajn sekvojn. Aktuala studaĵo montras ke vesperemuloj tendence vivas pli malsane.
La vesperemaj tipoj aŭ strigoj ricevas malpli da dormo, ili vidas malpli da taglumo kaj estas korpe malpli aktivaj. Kaj ili pli facile kaptas korpajn sanriskojn kaj depresiojn ol la matenemuloj - la alaŭdoj kiuj frumatene ellitiĝas kaj same frue enlitiĝas. La kaŭzo por tio estas: La ĥronobiologio igas sonori la internan vekhorloĝon de la strigoj pli malfrue ol la labora sfero postulas de ili. La ritmo de vekeco kaj dormo tiel malordiĝas.
"Strigoj dum semajnfinoj dormas longe tra la tago kaj ili tendence ellitiĝas pli malfrue", klarigas dormesploristo ĉe la medicina universitato de Vieno. La strigoj provas kompensi la dormdeficiton de la semajno dum la semajnfino. "Alaŭdoj ellitiĝas kutime prefere je la samaj horoj kaj ili enlitiĝas ankaŭ je la samaj horoj."
Se elreliĝas la propra ritmo el dormo kaj aktiveco, tiam kreskas la risko malsaniĝi pri diabeto aŭ ĉe la koro, kiel tion konstatas studaĵoj. "Kor-sangocirkulaj malsanoj montriĝas pli kaj pli ĉe personoj kies dormotempoj estas neregulaj aŭ tro mallongaj", diras la esploristo.
Tiel laboristoj kun nokta laborhoraro montras kompare al dumtagaj laboristoj multajn sanajn malhelpojn. Krome vesperemuloj tendencas al pli malbona sankonduto. Ili nutras sin malsane kaj ankaŭ la kvoto de fumantoj estas pli alta.
Por vesperemuloj ankaŭ la kovim-19-pandemio ne estis sana. "Gi kondukis al tio ke ili dormis pli longe ĝis altaj horoj de la tago. Tiel grava reguligo de la dormo-vekeco-ritmo per regulaj laborhoraroj ne funkciis", li diras. La rezulto laŭ la studaĵo: La strigoj havis signife pli da sanproblemoj ol la alaŭdoj, ankaŭ ilia bonfarto estis pli malbona.
Ne nur la daŭro kaj la tempo de la dormo estas decidaj, sed ankaŭ la dormociklo. La plej malgranda unuo konsistas el fazo de profunda dormo kaj sonĝofazo. "La unua kaj la dua dormocikloj estas tre gravaj, ĉar tie ni havas profundan dormon, kaj la profunda dormo estas ege grava por la korpa rekreiĝo", diras la esploristoj kiuj konsideras la dormon kiel ion varieblan:
"Ni povas tra mallongaj tempodaŭroj vivi kun malmulte da dormo, sen havi efikojn pri la sano. Patrino kun infaneto devas kontentigi sin dum unu ĝis tri jaroj per malmulte da dormo, ŝi kompense dormas ekzemple dumtage."
Flegistinoj estas aparte taŭga profesia grupo por prilumigi la aferon. Laŭ aktuala usona studaĵo la vesperemuloj inter ili raportas pli ofte pri malsana vivostilo kaj ili havas kompare al la matenemaj alaŭdoj ankaŭ pli altan riskon por diabeto.
La malavantaĝoj de la vespera tipo do estas bone dokumentitaj. Klariginda restas la demando ĉu pli da tempa fleksebleco en la sfero de lernejo kaj profesio povas kontraŭefiki al la "socia tempoŝoviĝo", ekzemple tiel ke oni ebligus al vesperemuloj pli malfruan komencon en lernejo kaj laborejo kaj ke oni uzus ilian kapablon esti tute veka kaj koncentrita ankoraŭ dum la vespero. Tio povus denove ekvilibrigi ilian vekeco-dormo-ritmon.
AP - Kirsty Wigglesworth 22/11/2023 Tomatsupo ĵetita al pentraĵo de Vincent Van Gogh. Vojoj kaj stratoj blokitaj fare de ekologiistaj aktivuloj. Temas pri Just Stop Oil , tiuj britaj aktivuloj konataj pro iliaj spektaklaj kaj neperfortaj agoj. Du el ili...
Jehoŝua Tilleman demandis interalie pri la malapero de la Jarlibro (JL).
La lasta Jarlibro de UEA aperis en 2018. Ĝin devis anstataŭi trijara almanako, kiu ĝis nun neniam aperis.
Okaze de la jarŝanĝaj festoj dum la tuta decembro 2023 la libroservo de UEA ofertas la kompaktdiskon … dum kristnaska tempo de Ralph Glomp kun sesona rabato, sendepende de la mendata kvanto. En ĉi tiu albumo estas 12 popularaj Kristnaskaj kantoj, precipe germanaj. Ĝin eldonis “Nigra kato” (Hamburgo) en la 2003a jaro. La diskon garnas tekstolibreto.
Ankaŭ ĉi-jare BEMI (Biciklista Esperantista Movado Internacia) proponas biciklan karavanon eĉ en vintro. Se vi ne havas sperton pri vintra biciklado, kontaktu nin, kaj ni respondos ĉiujn viajn demandojn, por konvinki vin ke eĉ en vintro bicikla vojaĝo tre belas!
La 25an de novembro la Estraro de UEA kaj la Ĝenerala Direktoro havis la ĝojon virtuale renkontiĝi kun partoprenantoj de la VK, prezenti sin, mallonge rakontis pri siaj taskoj kaj zorgoj. Kaj certe, respondi la demandojn.
La trian jaron sinsekve la Akademio de Esperanto organizos konferencon okaze de la Zamenhof-festo. Ĝi okazos la 14-15an de decembro 2023. Dum la virtuala konferenco (per Zoom) estos prezentitaj naŭ 20-minutaj prelegoj de akademianoj pri la agado de la Akademio de Esperanto kaj la agado de akademianoj.
Kelkaj lastatempaj numeroj de la revuo Esperanto.
Lastatempe en la diskutlisto UEA-membroj oni kritikis, ke ne aperis nekrologoj de tri forpasintaj gravuloj, nome la eksa estrarano Tacuo Huĝimoto kaj la honoraj membroj Andrzej Pettyn kaj Edwin de Kock. Aperas ĉefe nekrologoj, kiuj hazarde venas al la redakcio. Krome ili aperas pli-malpli tiaj, t.e. ne redaktitaj. Ekde 2002, kiam la redakoro ne plu laboris en la CO, nekrologoj plu restis longe redaktataj en la CO, ĉar tie troviĝis la necesaj fontoj.
Konsterna estas la statistiko de reklamoj de libroj eldonitaj de UEA: dum la tuta 2023 nur en la decembra numero fine aperis du reklamoj, dum iam en ĉiu numero troviĝis pluraj. La revuo estas potenciale tre efika loko por diskonigi librojn k.a. eldonaĵojn per recenzoj kaj reklamoj. Pasintece oni klopodis utiligi tiun potencialon kiel eble plej multe sed ne plu en la lastaj jaroj.
Tipa titolo laŭ la stilo de la revuo Esperanto.
Letero de leganto laŭ la stilo de la revuo Esperanto.
Dum la Itala Esperanto-Kongreso en 2017 partoprenantoj analizis novan revuon, distondis ĝin kaj reenpaĝigis sub gvido de Francisco Veuthey. Foto: Osmo Buller.
La Premio Grabowski estis iniciatita en 1982 pere de estigo de Fondaĵo Antoni Grabowski (FAG). Tio okazis danke al kontrakto de UEA kun la mecenato Adam Goralski (1912–2005), kiu dumvive helpis la administradon de FAG. La unua premiado okazis en 1984. La premio kaj la fondaĵo, portantaj la nomon de “la patro de la Esperanta poezio”, Antoni Grabowski, celas subteni la Esperantan kulturon. La regularo por disdono de la premioj kaj subvencioj pere de FAG estis novformulita en 2017. La ĵurio de FAG, kiu aljuĝas premiojn averaĝe ĉiun duan aŭ trian jaron, nuntempe konsistas el Jesper Lykke Jacobsen, István Ertl kaj Mariana Evlogieva.
Xenopus farante absolute nenion (Brian Gratwicke, 
Juna ekzemplero de Xenopus (Davefoc, 
Artropodoj kaj vertebruloj uzas komunajn meĥanismojn por la embria disvolviĝo. Ĉi tiu bildo montras kiel la segmentoj de drozofilo estas diversaj, ĉar la embrio esprimis malsamajn Hox-genojn laŭ sia longa akso (publika havaĵo)
Kelkaj ekemploj de Xenobot-oj kaj la komputilaj modeloj sur kiuj ili estas bazitaj (Kriegman, S., Blackiston, D., Levin, M., Bongard, J., 
