Blogoj en Esperanto

Ni daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). La sepa prezentato estas Valdas Striužas el Litovio. Legu lian mem prezenton.

Mi devenas de la provinca distrikto Biržai kaj nun loĝas en Vilno. Mi finis la klason pri kantado en la supera muzika lernejo Tallat-Kelpša (nun konservatorio), studis kaj diplomiĝis kiel historiisto ĉe la fakultato de historio de la Vilna Universitato, kaj laboras kiel heredaĵprotektanto. Mi kantas diversajn klasikajn kantojn, operajn ariojn, preĝkantas kristanajn kantikojn.

Mia frato Vidmantas estis bonega esperantisto. Ni kune vojaĝis al pluraj Esperantaj kunvenoj, partoprenis en vesperaj amuzprogramoj. Ankaŭ min interesas Esperanto. Mi iomete parolas, verkas, legas en Esperanto. Mi ŝatas kanti konatajn, klasikajn kantojn en Esperanto.

En BET-59 mi kantos en Esperanto la konatajn kantojn de litovaj kaj eksterlandaj komponistoj: “Nia mateno” de Lionginas Abarius kaj Kazys Bradunas, “Tiel bele min kreskigis” de Vytautas Mikalauskas kaj Justinas Marcinkeviĉius, “Vin renkonti ree mi deziras” de Konradas Kaveckas kaj Vaidotas Spudas, napolan serenadon de Salvatore Gambardella kaj Gennaro Ottaviano “Maristeto”, “Ho, suno mia” de Eduardo di Capua kaj Giovani Capuro, “Serenado” de Franz Shubert kaj aliajn kantojn. Min akompanos la profesia akompanistino Jurgita Umaraitė.

Valdas Striužas

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/bet-156/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post BET-59: Konatiĝu kun Valdas Striužas appeared first on La Ondo de Esperanto.

Kiel Esperanto, kiu estis kreita por esti ponto inter popoloj, la morsa kodo estis konstruita kiel universala sistemo de komunikado. Dum Esperanto permesas al parolantoj de diversaj lingvoj kompreni unu la aliajn, la morsa kodo ebligas rapidan komunikadon trans longaj distancoj – io tute nova kaj mirinda en la 19a jarcento. Ĉi tiuj konstruitaj lingvoj montras la deziron de la homaro transpasi barojn kaj krei interligojn.

La 19an de novembro 2024 estis enretigita por publika legado la demonstra versio (demoversio) de la septembra (aŭtuna, laŭ la nordhemisfera vidpunkto) eldono de La Ondo de Esperanto. La 52-paĝa demoversio (pdf) enhavas plurajn tekstojn kaj tekstokomencojn el la riĉenhava kaj rekorde ampleksa 162-paĝa 321a numero de La Ondo de Esperanto, publikigita antaŭ sep semajnoj.

La demoversio de la aŭtuna Ondo estas libere elŝutebla ĉe https://esperanto-ondo.ru/Ondo/Lo-321demo.pdf.

La demoversioj de pli fruaj Ondoj estas elŝuteblaj en nia arkiva retejo. Tie estas elŝuteblaj ankaŭ kelkaj plenaj eldonoj (“pdf” kaj “epub”).

La Ondo de Esperanto aperas dumaniere:
unue, kiel ĉiutage aktualigata novaĵretejo;
due, kiel ampleksa trimonata elektronika almanako (bitgazeto), en kiu estas publikigataj la plej gravaj tekstoj el la retejo kaj ankaŭ artikoloj, eseoj kaj beletraĵoj, verkitaj speciale por la almanako.

Nia novaĵretejo estas senpage legebla. Ĝi ekzistas danke al la donacoj kaj abonoj, kiujn ricevas la bitgazeto La Ondo de Esperanto, kiun povas legi nur la abonantoj.

La Ondo de Esperanto estas eldonata en Kaliningrado (Ruslando), ĝin eldonas Halina Gorecka kaj redaktas Aleksander Korĵenkov.

La Ondo de Esperanto estas abonebla por 2025. La baza abontarifo (15 eŭroj) restas senŝanĝa dum 18 jaroj ekde la lanĉo de la bitversio en 2007.

Estas tri abonkategorioj:

1. Abonanto – 15 eŭroj
2. Amiko – 30 eŭroj
3. Patrono – 100 eŭroj

Pri la pagmanieroj legu ĉi tie: https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm.
Vidu la liston de la donacintoj por la 2024a jaro.
La sekva, aŭtuna Ondo aperos je la jarŝanĝo 2024/25.

La red.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/ondo-133/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Legu la demonstran version de la aŭtuna Ondo appeared first on La Ondo de Esperanto.

Rigardi la noktan ĉielon estas aparte bela sperto. Observi stelojn, la lunon kaj aliajn detalojn sur la firmamento estigas agrablajn pensojn kaj inspirojn. Tamen, tiu spektaklo fariĝas pli kaj pli malfacila en la moderna mondo. En multaj landoj la nokta ĉielo fariĝas pli luma, pro la lampoj, kiuj amasiĝas sur la surfaco de la tero. Aŭtomobilaj lumoj, lumigitaj konstruaĵoj,  lumaj propagandafiŝoj kaj lumfostoj plenigas la ĉielon per helo, kiu influas eĉ la loĝantojn en kamparo. Krome, ekranoj de televidaparatoj kaj telefonoj forte kontribuas al tio.

La 17an de novembro 2024 en maljunulejo en La Chaux-de-Fonds forpasis

Claude-Henri Gacond
(1931-2024)

franclingva svisa instruisto, socia aktivulo kaj esperantisto (de 1952); elstara instruisto de Esperanto; Esperanto-parolisto ĉe Svisa Radio Internacia (1962-92); arkivisto en Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia en la biblioteko de La Chaux-de-Fonds, kiun li iniciatis en 1954; iniciatinto (1968) kaj la unua direktoro (1969-91) de Kultura Centro Esperantista en La Chaux-de-Fonds; prezidanto de Svisa Esperanto-Societo (SES, 1987-93), redaktoro de ties organoj Svisa Espero (1969-73) kaj Svisa Esperanto-Societo Informas (1997-2014); aŭtoro de pluraj libroj kaj broŝuroj en la franca kaj Esperanto precipe pri instruado kaj didaktiko; honora membro de ILEI (1999), UEA (2001) kaj SES (2003); la unua laŭreato de la Esperanto-Kulturpremio de Aalen kaj FAME (1991).

Ni funebras pro la forpaso de Claude Gacond kaj kondolencas al lia edzino Andrée-Esther Giroud.

Halina Gorecka
Aleksander Korĵenkov

Legu pli pri Gacond en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 100-101).

Ĉi tiu nekrologo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/gacond/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Claude Gacond forpasis appeared first on La Ondo de Esperanto.

Saluton al la tuta mondo el Francio Salins-les-Bains estas urbeto en orienta parto de Francio proksime de svisa landlimo. La urbo estas konata pro sia sal-farejo (Monda heredaĵo). Tie de pluraj jaroj funkcias Esperanto-ateliero en la mezlernejo Victor CONSIDERANT. Tiun ĉi jaron la projekto (vidu suben) enhavas 48 gelernantojn. Ili lernas Esperanton kaj klopodas por financi sian vojaĝon tra Esperantio. (vidu sur la foto knabinojn, kiuj deĵoras ĉe nia pico-bufedo). Amike Emmanuel DESBRIERES Projekto 2024-25 de Esperanto ateliero de mezlernejo Victor Considérant de Salins-les-Bains (Jura, Francio) pri la temo : « Memoroj kai agoj de virinoj por paco » La 48 studentoj registritaj en ĉi tiu procezo, komence renkontiĝos kun Micheline CHATEAU, kuratoro, kiu donos al ili la mision porti arkivojn el la Nacia Muzeo de Esperanto de Gray (Haute-Saône, Francio), ĝis la Nacia Biblioteko de Aŭstrio (Esperanto fako) en Vieno, por konservado. En Vieno, B. TUIDER, la kuratoro kiu ricevos ilin, kaj Franz-Joseph GEIDEL gvidos ilin tra la urbo laŭ la temo de " Vieno kaj Paco... laŭ la paŝoj de Bertha Von SUTTNER " Ili tiam vizitos Edvige TANTIN-ACKERMAN kaj Elda DÖRFLER, veraj memoroj de Triesto (Italio), kiuj atestos pri ilia vivo pasigita en tiu ĉi kosmopolita haveno de la vojkruciĝo de lokaj kaj malproksimaj kulturoj, sed ankaŭ la celo de konfliktoj inter aŭstroj, italoj kaj, siatempe, jugoslavoj. Ili renkontiĝos ankaŭ en Trento (Italio) kun Norma CESCOTTI, esperantistino de preskaŭ 100 jaroj. Ŝi rakontos la historion de sia vivo en ĉi tiu dulingva montara regiono Trentino-Alto Adige / Sudtirolo, sur la vojo al la Brenner-pasejo, pri kiu batalis italaj kaj aŭstraj princoj. Estos okazo ankaŭ por junaj francoj pripensi pri la pasinteco kaj estonteco de Alpaj glaĉeroj kaj mondvarmiĝo. Survoje, la francaj studentoj vizitos higragan minejon en Idrija (Slovenio), kiu ankaŭ staras en la listo de la Monda Heredaĵo de UNESKO. Ankaŭ arkitekturo, industrio, ŝtatlimoj kaj daŭripova evoluo estas temoj de tiu vojaĝo. En ĉi tiu vojago, ili perfektigos sian Esperanton kaj spertos ĝin konkrete diversmaniere. Ili sendos novaĵojn tra la oficiala retejo de sia mezlernejo, la artikoloj ĉiuj estante dulingvaj franca/ esperanto, kaj revenante ili prezentos sian aventuron dum la • Muzea nokto • (majo 2025) de la Grande Saline de Salins-les-Bains. Ekde 2017, minimume 150 studentoj de ĉi tiu mezlernejo kaj ĉi tiu ateliero regule plurfoje faris videokonferencojn en Esperanto (vidu Jutuban kanalon de ILEI, sekcio « videajoj de gelernantoj » kaj precipe = Slovenio-Italio 2023) vojaĝis danke al Esperanto en Italio, Slovenio, Kroatio. hodiaŭ kelkaj parolas Esperanton flue, kaj aktivas en diversaj strukturoj : Verdaj Skoltoj, JEFO, TEJO...). Lastatempe (julio 2024) tuj post abituriĝon kvar knabinoj estis gastigitaj ĉe esperantistoj per Pasporta Servo dum vojaĝo tra Eŭropo per trajno knabo instruis Esperanton al junaj infanoj dum somera tendaro. du eniris la Komitaton de esperantista asocio : Amika-rondo, kaj do de Esperanto-France.

Jam la sesan fojon okazas la Usona Bona Film-Festivalo, konkurso por filmetoj en Esperanto. Lundo estas la lasta tago dum kiu la spektantoj povas voĉdoni. Jam antaŭ la fino de la konkurso grandan sukceson havas unu el la filmoj, kiu kaptis la atenton de la uzantoj ĉe Youtube kaj ĝis nun estis spektita pli ol 40 000 fojojn.

La skipo de “La Dresado de la Megero”, fotita dum la ruĝtapiŝa premiero en Atlanta en Usono, kie 12 el la 26 filmoj estis faritaj. De maldekste dekstren: Ryan Bommarito, Noah Rodden, Morgan Messina, Alekso Miller, Jeff Rick. Morgan aktoris en 3 filmoj. La aliaj reĝisoris po 1. Foto: Nico Heilbrunn.

En la ĉi-jara Usona Bona Film-Festivalo partoprenas 26 filmoj el pluraj landoj, inter tiuj du adaptoj de Ŝekspiro. La festivalo estas finance subtenata de Esperanto-USA, kaj la gajnantaj filmoj ricevas monpremiojn. Jam la duan fojon okazis ankaŭ ruĝtapiŝa premiero, laŭ la ekzemplo de grandaj filmfestivaloj.

Estis ĝis nun entute 176 filmoj kiuj partoprenis en la ses festivaloj. La tuta longo de la filmoj estas preskaŭ naŭ horoj, se oni spektus senhalte. La filmoj de la ĉi-jara festivalo estas spekteblaj en aparta ludlisto en Youtube. Tie la spektantoj povas ankaŭ voĉdoni por ili – la filmo kun la plej multaj ŝatoj ricevos la premion de la publiko.

Jam antaŭ la fino de la nuna festivalo kaj elekto de gajninto, unu el la ĉi-jaraj filmoj, Mezuro, iel kaptis la atenton de la spektantoj de Youtube, kaj dum kvin tagoj estis spektita pli ol 40 000 fojojn.

– Mi kredas, ke ĝi tuj iĝos la plej spektita filmo plene en Esperanto en Youtube post Incubus de 1966, kiu havas 279 000 spektojn, diras Brandon Sowers, prezidanto de Esperanto-USA.

Libera Folio: Kiu estas la celo de la festivalo? 

Brandon Sowers.

– La festivalo celas kultivi filmfaradon en Esperanto. Estos pluraj avantaĝaj sekvoj de tio, ekzemple, ke oni povus uzi filmojn por instrui al lernantoj, kaj ke progresantoj kaj parolantoj povus ĝui ilin same kiel ili farus en ajna alia lingvo. Dua celo estas informi filmfaristojn pri Esperanto, ke ili sciu pri ĝi, respektu ĝin, kaj eventuale uzu ĝin en aliaj projektoj.

– Ekzemple, inter la film-faristoj en Atlanta kiuj jam partoprenis plurajn fojojn la film-festivalon, jam eblas rimarki aludojn al Esperanto en aliaj projektoj, pri kiuj ili laboris. Kaj en konversacioj, estas klare, ke ili respektas ĝin, kaj alte taksas tion, ke pere de la festivalo, ili povas krei interesajn filmojn kun alta probableco ricevi monon. Tio tre maloftas en aliaj filmfestivaloj, por kiuj oni devas pagi por eniri, verŝajne ne ricevos premion, kaj eĉ devas pagi por iri al la premiero.

Kial gravas, ke ekzistu filmoj en Esperanto?

– Esperanto, kiel ajna alia lingvo, havas siajn kulturaĵojn. Se tuta branĉo de kulturo mankas, tio malhelpas al la lingvo-komunumo. La ekzisto de alt-kvalitaj filmoj estas bona por la esperantistaro, ke ĝi povu uzi kaj konsumi tiujn filmojn en diversaj manieroj kaj por diversaj celoj: amuza, eduka, kaj tiel plu. Ĝi samtempe estas logaĵo por novaj Esperantistoj, kiuj povos trovi interesajn kulturaĵojn por konvinki ilin, ke la lingvo vivas kaj valoras; kaj ĝi estas pruvo al la ekstera mondo, ke Esperanto ne nur ekzistas, ĝi floras kaj aktivas en aktualaj kulturaj medioj.

Kiuj laŭ vi estas la plej spektindaj filmoj en Esperanto?

Kvar tagojn post la publikigo la filmo ”Mezuro” havis jam 25 000 spektojn. Nun ĝi havas preskaŭ la duoblon.

– Mi persone tre interesiĝas pri la atingoj de Esperanto en Holivudo en la 30-aj jaroj. De tiu epoko, neniu filmo estis plene en Esperanto, sed pluraj uzis ĝin konsekvence; el tiuj, mi kredas ke Idiot’s Delight estas la plej spektinda, kun plenaj konversacioj. Mi verkis artikolon pri tio pasintjare. Efektive, Esperanto komencis atingi iun niĉon en Holivudo ĝis la alveno de la dua mond-milito.

– Parenteze, mi kredas, ke iusence la festivalo havas similan rezulton, en la senco ke en Atlanta, la dua plej grava urbo en Usono por film-farado, ekzistas multaj film-laboristoj kiuj nun scias pri Esperanto, respektas ĝin, havas sperton uzante ĝin en filmoj, eĉ aktorante en Esperanto, kaj eventuale pretos uzi ĝin en aliaj projektoj.

– El la nuntempaj, mi kredas, ke la venkintoj de la pasintaj jaroj estas tre altkvalitaj; kaj mi opinias, ke kelkaj el la ĉi-jara festivalo iĝos tujaj klasikaĵoj, sed mi ne volas malkaŝi miajn preferojn publike ĝis oni anoncos la rezultojn.

– Kompreneble ne ĉiu individua filmo en nia festivalo estas aparte spektinda. Kelkaj reĝisoroj, partoprenantaj jaron post jaro, kleriĝas en la metio, kaj iliaj filmoj videble pliboniĝas ĉiujare, do la festivalo mem fakte ankaŭ estas utila ateliero por filmfarado. Bonŝance la ludlisto por ĉiu festivalo prezentas la filmojn laŭ ordo de gajnado, do la plimulton de bonegaj filmoj vi facile ektrovos per tiuj listoj.

La 17-an de novembro, en la aĝo de 93 jaroj, forpasis la konata svisa esperantisto Claude Gacond. Li estis honora membro de UEA, iniciatinto kaj multjara ĉefa aktivulo de Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia en La Chaux-de-Fonds.

Claude Gacond.

Claude Gacond naskiĝis la 20-an de aŭgusto 1931 en Neuchâtel en Svisio. Esperanton li eklernis en 1952 dum siaj pedagogiaj studoj, kune kun sia studkamarado Andrée Giroud, kiu poste iĝis lia edzino. Jam en la sekva jaro li iĝis la sekretario de Esperanto-Junularo de Svislando. Profesie li dum multaj jaroj aktivis kiel instruisto.

Unu el liaj grandaj atingoj estis la kreo kaj multjara prizorgo de Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia (CDELI), kiu nun estas parto de la urba biblioteko de La Chaux-de-Fonds. Ĝi estas riĉega kolekto de materialoj pri Esperanto kaj la diversaj planlingvaj movadoj.

Claude Gacond forpasis en maljunulejo en La Chaux-de-Fonds dimanĉe la 17-an de novembro. Pliaj biografiaj informoj pri li troveblas en la Panteono de Edukado.net.

 

Antaŭ dudek-kvin semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la dudek-sesa porcio. Ĝuu ĝin! Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al

---

Universala Esperanto-Asocio salutas Unuiĝintajn Naciojn okaze de la Internacia Tago por Toleremo 2024. Toleremo estas nek indulgo nek indiferenteco: ĝi implicas respekton, akcepton kaj estimon de la homa diverseco. Ĝi postulas (laŭ la vortoj de la iama Ĝenerala Sekretario de UN, Ban Ki-Moon) investon je homoj, kaj plenumon de ilia plena kapablo per edukado, inkluzivo kaj novaj perspektivoj: ĝi bezonas agadon, instruadon, antaŭenigon kaj defendadon. Toleremo forte ligiĝas kun homaj rajtoj, tiel ke en toleremaj socioj, timo, malfido kaj marĝenigo estas anstataŭataj per plureco, partopreno kaj respekto pri diferencoj.

Sur tiu vojo gravas ne nur komunikado sed vera dialogo, kie ĉiuj aŭskultas unu la alian. Lingvoj estas la bazo por tia dialogo, kaj sekve lingva egaleco kaj aktivaj agadoj por superi lingvajn diferencojn estas fundamento por interkompreniĝo. Por antaŭenigi toleremon kaj homajn rajtojn, nepras respekti lingvajn rajtojn kaj diferencojn, kaj trovi vojojn al lingva egaleco.

Kiam oni lernas aliajn lingvojn, oni esprimas akceptemon de aliaj homoj kaj kreas kondiĉojn por dialogo. Dialogo siavice implicas ne nur sinesprimon sed ankaŭ aŭskultadon: dudirekta egaleca komunikado estas fundamenta elemento de toleremo kaj de komuna pozitiva agado.

Per la internacia lingvo Esperanto, kiu en si mem favoras dialogan egalecon, ni antaŭenigas toleremon kaj estimon inter homoj de malsamaj popoloj. Tiel ni celas pli justan kaj pli harmonian socion en la spirito de Unuiĝintaj Nacioj kaj de ĉiuj kiuj celas pacan kunlaboron por alfronti la defiojn de nia hodiaŭa mondo.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2024, №1196.

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Mesaĝo de UEA okaze de la Internacia Tago por Toleremo, 16 novembro 2024 appeared first on La Ondo de Esperanto.

Granda anonco: Ekde nun eblas aliĝi al la 81-a Internacia Junulara Kongreso (IJK) kiu okazos de la 2-a ĝis la 9-a de aŭgusto 2025 en Cisarua (Bogor), Indonezio!

Atendas vin la 81-a IJK, la unua ekstereŭropa IJK post la kronvirusa pandemio kaj la unua en Azio post pli ol unu jardeko. Ĉi tiu kongreso okazos en Alfa Resort Hotel & Conference en la distrikto de Cisarua, ĉirkaŭ 75 kilometrojn sude de la indonezia ĉefurbo, Ĝakarto. Dum la kongreso, partoprenantoj de ĉiuj aĝoj ĝuos tutan semajnon ĉirkaŭita de montoj kaj tropikaj arbaroj kaj enprofundiĝos en la lokan kulturon. La kongreso ankaŭ proponas grandan okazon por konatiĝi, amikiĝi, kaj kunlabori kun samideanoj el diversaj partoj de Azio kaj Oceanio.

Iru tuj al la aliĝilo de la 81-a IJK kaj estu inter la unuaj aliĝintoj kontraŭ la plej favoraj prezoj. Atentu, ke la unua aliĝperiodo daŭros ĝis la 31-a de januaro 2025.

Ĉu vi ankoraŭ hezitas aliĝi rapide? Konsideru do nian tre specialan oferton por vi: se vi aliĝas kaj pagas la minimuman antaŭpagon ĝis la 15-a de decembro 2024 (dimanĉo), vi ricevos senpagan T-ĉemizon. Belega zamenhoftaga donaco, ĉu ne?

Kien ni ĉiuj iru en 2025? Azien, Indonezien! Ĝis baldaŭ en Cisarua!

The post Azien, Indonezien. Aliĝu nun al la 81-a IJK en Cisarua, Indonezio! appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

De la 1a ĝis la 4a de oktobro 2024 en la korea urbo Iksano okazis la 18a Internacia Esperanto-Renkontiĝo de Meditado (IERM), kiun Esperantista Asocio de Ŭonbulismo (EAŬ) regule organizas ekde la jaro 2006 sub la aŭspicio de la Internacia Fako de la Eklezia Administrejo de Ŭonbulismo.

La religio estas fondita en 1916 de Sotesano (1891-1943). Sub la kerna vorto “bonfaro”, ĝia ĉefa doktrino kun la simbolo de unu cirklo estas la kvar bonfaroj (ĉiela-tera, gepatra, kunvivula kaj leĝa bonfaroj) kaj la kvar nepraĵoj (kreskigo de propra forto, unuaigo de saĝulo, eduko de aliula infano kaj estimo de sindonulo), kaj la tri studoj (spirita kultivo, afera-principa esploro, justaga elekto) kaj la ok sintenoj (havendaj kredo, kuraĝo, scivolo, penado + forlasendaj nekredo, avido, maldiligento, malsaĝo). En la religio aktivas plurdekoj da esperantistoj kaj la eklezio favoras la Esperanto-movadon kaj eldonis ĉiujn sanktajn librojn en Esperanto.

La renkontiĝejo troviĝis en la ĉefsidejo de ŭonbulismo, kies tereno ĉi-jare festas la centjariĝon de sia ekzisto. La ejo estis bone ekipita per modernaj teknikaĵoj kaj havis senpiedajn apogseĝojn, kiuj helpis al rulseĝuloj, al kiuj malfacilas sidi kruckrure por mediti sur la planko. La renkontiĝon ĉeestis 25 esperantistoj el sep landoj, inkluzive de dek eksterlandanoj, kiuj poste partoprenis ankaŭ en la 3a Komuna Esperanto-Kongreso de Japanio kaj Koreio.

En la inaŭguro gratulis ĉeeste la direktoro de la Internacia Fako kaj bondeziris al la ĉeestantoj trovi sian budhan menson, prezentante interesan dialogon inter la reĝo kaj lia instruisto-monaĥo: “La reĝo diras al sia instruisto, ke li similas porkon. La instruisto replikas, ke li similas budhon, eldirante, ke oni rigardas aliulon laŭ sia menso”. Enŝoviĝis ceremonio por la ŭonbulaniĝo (kredanto de ŭonbulismo) de la hungara esperantisto Gábor Márkus, kiu ĉeestis la renkontiĝon jam pli ol dek fojojn.

Matene oni meditis kaj fizike ekzerciĝis, tage oni prelegis pri diversaj temoj kaj libere rakontis pri siaj travivaĵoj, vespere oni faris 108 riverencojn kun preĝo. En la renkontiĝo prelegis Hong Sungcho (Ĉiutaga praktikado kaj la vivo de Verdi), Choe Taesok (Centjara jubileo de la ĉefsidejo, Sotesano kaj Zamenhofo), Shin Youngmuk (Kvin agregaĵoj de La Kora Sutro), Joel Fontaine (Esperantaj agadoj en Alzaco), Kong Lei (Tajĝi-kulturo kaj kungfuo), Masamiĉi Tanaka (Religia interŝanĝo de Oomoto) kaj Gábor Márkus (Itô Eizô pravas). Menciindas, ke bone kunlaboras oomotanoj kaj ŭonbulanoj en la Esperanto-movado per reciprokaj vizitoj kaj subtenoj.

En Liberaj Rondoj partoprenantoj estis dividitaj en tri grupojn kaj havis liberajn interparolojn kun tri alilandanoj: Gábor Márkus el Hungario, Masamiĉi Tanaka el Japanio kaj Joel Fontaine el Francio. En Liberaj Rakontoj oni havis la okazon libere rakontis pri sia temo antaŭ la ĉeestantoj en Esperanto. Ambaŭ programeroj celis, ke ĉiuj vervigu sian partoprenon en la renkontiĝo. Oni entuziasme rakontis de sia rura vivo ĝis sia ĉiutaga vido al Nord-Koreio, pri perdo kaj pri gajno en sia esperantista vivo.

La manĝejo distancis je dek minutoj da piediro kaj estis bone lokita por promeni ĉiumanĝe en la tereno aŭ la najbara botanika ĝardeno kun aŭtunaj koloroj. Oni spertis tre unikan misteran noktan pilgrimon kun historiaj rakontoj rilataj al la ĉefsidejo de ŭonbulismo, vizitante ĝiajn kulturheredajn domojn.

La lastan tagon oni antaŭtagmeze ekskursis al la Naŭdraka Bambuejo, en kiu la esperantista grupo neatendite renkontiĝis kun la emerita ĉefmajstro (ekleziestro) de ŭonbulismo, kiu iam lernis Esperanton kaj daŭre asertas, ke la facile lernebla, logika kaj pacocela lingvo Esperanto estu kiel tutmonda komuna lingvo. La ekskurso pluis ĝis la budhana templo Miruksa, parto de la Monda Kulturheredaĵo de Unesko (Bekĝea Historia Areo). La renkontiĝo finiĝis per bongusta bufedo de lokaj ekologiaj manĝaĵoj, per kiu regalis la partoprenantojn la ŭonbulana superpastro Kim Sangik (Vero).

En la fermo de la renkontiĝo Joel Fontaine diris siajn impresojn: “Ni devas konfesi, ke ni iomete hezitis, kiam ni trovis ĉi tiun eventon ĉe Eventa Servo. Ĉar ni ne estas religiemaj, kvankam bonaj homoj. Ni scias, kio estas meditado, sed ne multe praktikis ĝin. Ĉi tiu renkontiĝo tre tre ravis nin. Ĉi-tiea etoso estis tre agrabla kaj tre libera. Ni ne povis imagi tion. Ni estas tre kontentaj, ke ni fine decidis partopreni. Certe ni ankoraŭ meditos kaj eble ni revenos en la sekva jaro”. Gábor Márkus klarigis la kialon de sia ofta ĉeesto al la ŭonbulana ĵurnalisto, dirante: “La renkontiĝo daŭras nur kelkaj tagojn, sed ĝi donas al mi fortan energion por la tuta jaro. Min vere kortuŝas la frateco, amikeco kaj bonkoreco, kiun mi sentas ĉi tie. Mi plu venos al la renkontiĝo, ĝis mia sano permesos tion”.

La sekva renkontiĝo okazos la 23-26an de oktobro 2025. La dato povas ŝanĝiĝi depende de gravaj Esperanto-eventoj, kiuj okazos similtempe en Koreio aŭ najbara lando, por ke malproksimuloj trafu unu post la alia evento. Krome, ni ĝoje anoncas, ke Esperantista Asocio de Ŭonbulismo elektis Oh Soonmo kiel novan prezidanton.

La video pri la 18a Internacia Meditado estas spektebla ĉe https://youtu.be/tipdt4TKWPE0.

Choe Taesok

Fotoj de Choe Taesok

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/koreujo/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post La 18a Internacia Meditado de Ŭonbulismo appeared first on La Ondo de Esperanto.

La heliko ekvidis la lumon sub arbusto. Fakte li vidis malmultan lumon, ĉar tra la bunta foliaro ne penetris la brilanta lumo de la printempa suno. La ombro kaj la bonodora, humida tero de la arbaro estis agrablaj. Li ne sentis emon eliri el tiu agrabla loko. Estis varme, kaj li fartis pli bone en la humida ombro. Iun tagon li vekiĝis pro nekutima bruado. Estis la unua fojo, kiam li spertis tamburadon de pluvgutoj sur la foliaro. Pluvegis, kaj la tero eligis agrablan bonodoron. La sekvan tagon ĉio eĉ pli bunte verdis ĉirkaŭe. La heliko eliris de sub sia hejma arbusto, ja li ne plu estis heliko – infano, li jam kreskis, fariĝis juna heliko, kaj deziris vidi la mondon. Li elrampis de sub la protekta foliaro en la lumon. La aero estis humida post la pluvego, kaj sur la herboj, folioj diamante brilis la pluvgutoj. La mondo plaĉis al la heliko, kaj la freŝaj verdaĵoj estis bongustaj. Li manĝis kun apetito, kaj kontente reiris sub sian hejman arbuston, kiam la suno sekigis la pluvgutojn, kaj fariĝis malagrable varme. Li dormis sata sub la ombro, kaj ĝoje pensis, ke la mondo ekster la arbusto estas bela kaj bona loko. Li decidis eliri ĉiumatene, kaj malkovri novajn lokojn.

La sekvan tagon jam frumatene li ekiris. Lante, singarde li rampadis, sed lia koro estis plena de ĝojo kaj dankemo. Kiel bone estas iradi sur la rosokovrita herbaro, kiel bongustaj estas la freŝaj verdaĵoj!

Sub la arbusto, kie li naskiĝis, vidis nur helikojn, lumbrikojn kaj skarabojn. Nun, sur trunko de forhakita arbo, li ekvidis strangan estaĵon. Ŝi estis longa, gracie svelta, kaj la verda korpo estis beligita per brilantaj orkoloraj ornamaĵoj. Ĝiaj okuloj same brilis, vigle kaj petoleme. Ŝi estis lacertino, kaj ĝuis la varmon de la maja suno. La heliko ekhaltis, kaj sorĉite gapadis al la mirinda estaĵo. Ŝi ekridis, kaj tiu voĉo estis same raviga por la heliko. Li aŭdis ĝis nun nur la zumadon de skaraboj kaj la triladon de birdoj, sed tiu voĉo de la lacertino estis alia, tute raviga por la heliko.
Kion vi gapas, heliko? Ĉu vi ne vidis ankoraŭ lacerton? Mi estas lacertino, verda lacertino. Estas ankaŭ aliaj lacertoj, sed mi estas pli bela, ol ili. Ĉu ne? – demandis la lacertino kokete.

La heliko estis embarasita, li murmuris ion jesan, poste turniĝis dirante, ke li devas iri hejmen. Li aŭdis ankoraŭ la trilan ridon de la lacertino :

Ĝis revido! Venu ankoraŭ! Mi enuas sola. Venu!

La heliko sentis, ke li estas ridinda. Li ne sciis, kion diri al la belulino, kaj forkuris, por ne plu ridindiĝi. „ Malkuraĝa mi estis. Honto. Ja mi estas vira heliko! Mi devas esti kuraĝa.” Sed la unuan fojon en sia vivo li sentis sin malbela, malrapida, mallerta, kaj stulta. Ne inter la helikoj, sed kompare kun tiu belega kaj vigla lacertino. „Mi devos esti kuraĝa morgaŭ, kiam mi iros renkonti ŝin. Ja ŝi invitis min, mi devos iri al tiu loko denove.” Post longa revado li endormiĝis, kaj en sonĝo li vidis la belegan lacertinon kun brilanta korpo sub la sunlumo.
  
La duan tagon li frue vekiĝis, kaj ekiris por renkonti la lacertinon. La herbaro estis seka, la vetero pli varma, ol en la antaŭan tagon. La heliko pene rampis en suno, atingis la trunkon, sed ho ve, sur ĝi staris ne la lacertino, sed pigo, kiu laŭte ekkriĉadis, por atentigi la arbaran popolon pri la ekapero de fremdulo. La heliko turniĝis, kaj malgaje ekiris hejmen. Sub la malvarmeta ombro de la arbusto, li kuŝis malgaja kaj laca pro la longa vojo en la seke varma aero. „ Kial ne alvenis la lacertino? Ĉu ŝi nur koketis kun mi por amuziĝi?  Aŭ io malbona okazis al ŝi?” La heliko entiriĝis en sian dometon, Tiel li pasigis la tutan tagon, eĉ manĝi li ne deziris.
  
La sekvan tagon li tamen vekiĝis kun espero en la koro: Eble hodiaŭ…

Kaj li ekiris malgraŭ la varma sunbrilo, kiun la helikoj malfacile eltenas. Lia kapo turniĝis pro la varmo, sur la pinto de siaj tentakloj, la okuloj malklare vidis pro la ŝvito, sed li rampis, rampis. Nu, ĉifoje la bela lacertino ĉeestis, kaj trilvoĉe vokis la helikon.
   - Venu, kara amiko! Mi jam atendis vin. Kial vi venas tiel malrapide?
La heliko hontis pro sia malrapideco, ja la lacertino estas tiel rapida, havas tiel facilajn, elegantajn movojn. Kaj li – rampulo. Ho ve, li estas ridinda, neniam li plaĉos al ŝi.
    - Nu, eliru el via domo, por ke mi vidu vin! Kial vi kaŝiĝas en domo en tiel bela vetero? Eliru! Venu!
La kompatinda heliko sciis, ke li sekiĝus kaj mortus, se li aperus nuda sub la suno.Li respondis:
    -Mi ne ŝatas sunumi, mi preferas la humidan ombran lokon. Tie estas pli agrable, ol sub la varmega suno. Venu kun mi, mi montros al vi, mian hejmon.
    - En ombro?! Mi ne ŝatas la malhelajn lokojn. Kaj kiu min vidus tie, en kaŝejo? Enuige. – respondis la lacertino afekte.
    -  Mi… mi vidos vin. Mi ŝatas rigardi vin… vi estas tiel bela – konfesis la heliko honteme.
    -  Se mi plaĉas al vi, do montru, ke vi plenumas mian deziron. Eliru el via domo, kaj venu al mi nuda.
    - Hodiaŭ mi devos iri hejmen pli frue – diris la heliko. Morgaŭ mi alvenos denove  – diris li, por ne forlasi sian protektan domon.
    - Bone. Mi volas sunumi kune kun vi, do lasu hejmen vian domon. Ĝis revido!  
  
La malgaja heliko lante rampadis hejmen en la seka varmo. Malbone li fartis, kaj deziregis esti en sia humida hejmo. Sed li ne povis imagi la vivon sen revidi la belegan lacertinon. La sekvan tagon li ekiris. Antaŭ ol atingi la trunkon, kie ŝi  lin atendas, li elrampis el sia domo. Lia malseka, delikata haŭto estis vundita, bruligita de la ardanta suno. Li jam estis proksime, ekvidis la ŝtipon, sed -  ŝi estis nenie. La koketa lacertino volis iomete turmenti sian adoranton, kaj alvenis nur post la tagmezo. Ŝi trovis nur la sekiĝintan korpon de la mortinta heliko.
  
La pigo, kiu vidis la pereon de la heliko, diris sian opinion: „ Vi restu, kiu vi estas, ne volu esti alia! Jen, mi estas pigo, kaj ne volas esti elefanto.”

Sed el la okuloj de la lacertino elfalis brila larmguto.

La potenco de filmoj Antaŭ 60 jaroj, en 1964, aperis la unua plen-longa filmo tute en Esperanto: Angoroj. Kreis ĝin franca esperantisto Jacques-Louis Mahé. La filmo estas rakonto pri krimo, kaj montras kiel danĝera povas esti venĝemo. Famaj esperantistoj ludis en la filmo. Inter ili estis Raymond Schwartz, Gaston Waringhien kaj la juna Michel Duc-Goninaz. Bedaŭrinde la filmo ne estis tre sukcesa ekonomie, kaj Mahé perdis multan monon. Pro malĝojo li detruis preskaŭ ĉiujn kopiojn de la filmo. Bonŝance li ne detruis ĉiujn, kaj esperantistoj ankoraŭ nun povas spekti lian filmon Angoroj *. Ofte oni diras: "Unu foto valoras mil vortojn." Do, ni povas imagi kiom potenca povus esti bona filmo, kiu konsistas el milionoj da fotoj kaj anstataŭas sennombrajn vortojn! Laŭ Marc Prensky, usona edukisto kaj verkisto, kiu interesiĝas pri modernaj eduk-rimedoj, nuntempe filmetoj estas la plej efika rimedo por prezenti kaj disvastigi diversajn ideojn. Tial li opinias, ke niaj lernantoj faru filmeton kiel hejmtaskon anstataŭ pretigi skribitan tekston. Tio povas validi ankaŭ por nia internacia lingvo, Esperanto. La vivo de Zamenhof donas plurajn interesajn ideojn por novaj filmoj. Ekzemple, jen kelkaj spektindaj scenoj: 1. La juna Ludoviko sekrete parolas Esperanton kun siaj amikoj en la lernejo; 2. Zamenhof ekvidas siajn manuskriptojn pri Esperanto, bruligitajn de la patro; 3. Zamenhof senpage vizitas malriĉajn malsanulojn; 4. Zamenhof ne havas sufiĉe da mono por vojaĝi al la Universalaj Kongresoj. Ankaŭ la svisa esperantisto Edmond Privat (1889-1962) havis tre interesan vivon, kiu meritus fariĝi filmo. Ekzemple, nur 17-jara li estis unu el la ĉefaj organizantoj de la 2-a Universala Kongreso en Ĝenevo. En Laŭzano en 1931 li aranĝis prelegon de Gandhi, kiu poste fariĝis lia persona amiko. Ankaŭ pri la vivo kaj vojaĝoj de la fama jugoslava esploristo kaj verkisto Tibor Sekelj (1912-1988), eblus fari tre spektindan filmon. Ni celu fari aŭ farigi filmojn, kiuj gajnos internaciajn premiojn ĉe famaj film-festivaloj, kiel tiuj en Venecio, Cannes, Berlino, Losanĝeleso, Toronto kaj simile. Tia sukceso estus grandega paŝo por efike prezenti Esperanton tra la tuta mondo. Laŭ persa poemo: "Arto aperas pli bona ol gemo!" Por atingi tiun celon, eble plano simila al la jena helpos: 1. Inviti diversajn Esperanto-organizojn kaj interesiĝantojn krei grupon por kunlabori kaj subteni la projekton; 2. La grupo aranĝu internacian konkurson por scenaroj pri Esperanto; 3. La plej bonajn proponojn oni transdonu al premi-gajnintaj scenaristoj por perfektigo; 4. Oni trovu famajn reĝisorojn por filmigi la scenarojn. Jam ekzistas filmoj pri geniuloj, ekzemple la filmo A Beautiful Mind (Bela Menso) temas pri John Nash, genia matematikisto, kiu en 1994 gajnis la premion Nobel pri Ekonomia Scienco. Sed Nash ne gajnis ĝin sola. Li ricevis la premion Nobel kun du aliaj – kaj unu estis esperantisto, Reinhard Selten (1930-2016), kiu poste fariĝis Honora Patrono de UEA. Se jam ekzistas filmo pri Nash, kial ne ankaŭ pri lia kungajninto, Reinhard Selten? Ahmad Mamduhi * Jen la ligilo por spekti la filmon Angoroj. Se vi volas spekti ĝin kun la subtekstoj, alklaku la dent-radon malsupre por elekti vian lingvon (kvara butono de dekstre). Poste alklaku la kvinan butonon de dekstre por ŝalti la subtekstojn.

Riĉaj homoj ŝajnas esti pli fidindaj ol malriĉaj, tio montriĝas tra ĉiuj kulturaj mondregionoj. Tio povas konduki al fatala diabla cirklo.

La 15an de novembro 2024 forpasis

István Nemere (1944-2024)

elstara hungara verkisto kaj esperantisto (ekde 1962), poligloto, nefumanto kaj nedrinkanto; aŭtoro de ĉirkaŭ 800 libroj, inkluzive de pli ol dudek libroj en Esperanto (parte reverkitaj el la hungara); kunfondinto (1991) kaj prezidanto (1991-99, 2002-04) de Esperanta PEN-Centro; laŭreato de la diplomo de UEA pri Elstara arta agado (2020); kvar liaj libroj ricevis la premion “La Verko de la Jaro”: La blinda birdo (1983), La monto (1985), La alta akvo (1986), Krias la silento (2002); Esperanta traduko de lia fundamenta trivoluma verko Historio de Hungario. Kroniko de 989 jaroj aperis en 2018-19.

La 8an de novembro li festis sian 80-jariĝon; post la festo li veturis al aŭtografado de siaj libroj, sed dumvoje perdis la konscion, stirante sian aŭton; malgraŭ la penado de kuracistoj, ili ne sukcesis savi la vivon de la plej fekunda el ĉiuj nuntempaj verkistoj.

Ni funebras okaze de la forpaso de nia delonga amiko, kun kiu ni laste renkontiĝis somere 2018 en Budapeŝto, kaj kondolencas al lia edzino Judit, al liaj filino Kinga kaj nepino Nadia, kiuj parolas Esperanton.

Li ripozu en paco!

Halina Gorecka
Aleksander Korĵenkov

Legu la intervjuon de Paweł Fischer-Kotowski kun István Nemere, kiu aperis en La Ondo de Esperanto okaze de lia 75-jariĝo https://sezonoj.ru/2020/01/nemere/

Ĉi tiu nekrologo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/nemere-2/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post István Nemere forpasis appeared first on La Ondo de Esperanto.

Verkado en la tamaziĥta transiris de rezistilo al riĉa literatura lingvo

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Okaze de la Monda Semajno de la Romano, kiu komenciĝas la 13-an de oktobro ĉiujare, Global Voices [ndltr. Tutmondaj Voĉoj] parolis kun grupo de alĝeriaj romanverkistoj, kiuj verkas en la tamaziĥta lingvo [eo]. Por tiuj verkistoj, verki en la tamaziĥta reflektas profundan ligon al ilia denaska lingvo kaj deziron konservi kaj akceli ĝin.

Estas defio por plene kompreni la alĝerian literaturon, ĉar ĝi ekzistas en pluraj lingvoj: la franca, araba kaj tamaziĥta [eo], ĉiu kun siaj propraj literaturaj trajtoj.

Responde al la demando pri la instigo malantaŭ ilia prefero verki en la tamaziĥta, la romanverkistoj kiujn ni intervjuis kaj kiuj estas inter la plej elstaraj literaturaj figuroj de la amaziĥa literaturo en Alĝerio hodiaŭ, ĉiu siamaniere esprimis la kialojn por elekti ĉi tiun lingvon anstataŭ la araban aŭ la francan.

[ndltr. “amaziĥa” estas neologismo kiu rilatas al la geografio de Nord-Afriko kaj la diasporo kie ekzistas diversaj berberaj kulturoj, sinonime al berbera]

Historio de la amaziĥa literaturo

La ekesto de literaturo verkita en la tamaziĥta lingvo devenas de la kolonia periodo, dum kiu oni komencis dokumenti buŝan popolan literaturon, inkluzive de poezio kaj rakontoj, kiel farite de Saïd Boulifa (ĉ. 1865-1931), la “Blankaj Patroj “, aŭ iuj francaj oficiroj. La unua romano verkita en la tamaziĥta estis publikigita en 1947 sub la titolo “Lwali n Udhrar” aŭ “La sankta homo de la monto” de Belaid Ait Ali.

Ekde tiam, amaziĥtaj romanoj kaj literaturaj verkoj daŭre estis publikigitaj, inkluzive de romanoj, poemoj, noveloj kaj teatrajoj. Tiuj verkoj ofte spegulis la ĝeneralan situacion de la lando kaj laŭ temoj kaj laŭ ofteco de publikigo. Antaŭ ol Alĝerio agnoskis la tamaziĥtan kiel oficialan lingvon kaj kulturon kaj parton de sia identeco en 2016, la plej multaj literaturaj verkoj produktitaj en tiu ĉi lingvo estis karakterizitaj per batalema tono, kaj laŭ formo kaj laŭ enhavo.

Lingvo kiel ĉiu alia

Verki en la tamaziĥta estis klopodo pruvi, ke la lingvo, kiel ĉiu alia, povas esti uzata por produkti literaturon. Multaj romanoj de tiu periodo (malfruaj 1970-aj jaroj-malfruaj 1980-aj jaroj) traktis temojn de identeco kaj lukto.

En la venonta fazo, komencinta en 1990, videblis la kreo de tamaziĥtlingvaj sekcioj en la universitato Mouloud Mammeri en Tizi Uzu [eo] kaj Beĵaia [eo], kondukante al kritikaj studoj de la tamaziĥta literaturo, inkluzive de poemoj kaj romanoj.

Ekde la oficiala agnosko de la tamaziĥta kiel nacia lingvo en 2016, la berbera literaturo spertis konsiderindan kreskon. La nombro da publikaĵoj kaj premioj dekobliĝis, inkluzive de oficialaj premioj por la plej bonaj verkoj en la tamaziĥta. La verkistoj daŭre verkis kun pasio kaj forta ligo al sia identeco kaj lingvo.

Memesprimo kaj gepatra lingvo

Demandite kial li elektis verki en ĉi tiu lingvo, la 55-jaraĝa romanverkisto Djamel Laceb [fr], iama mezlerneja instruisto pri fiziko, klarigis, ke verki en la tamaziĥta lingvo estas tute natura afero:

“لم أختر شيئًا… من الطبيعي أن أكتب باللغة الأمازيغية. إنها لغتي الأم التي تسمح لي بالتعبير بشكل أفضل عن مشاعري وحالتي المزاجية.”

Mi elektis nenion… Estas nature verki en la tamaziĥta. Ĝi estas mia gepatra lingvo kaj ĝi permesas al mi esprimi miajn sentojn kaj humorojn pli precize.

Romanverkisto Tahar Ould Amar [fr] konsideras la demandon eĉ nelogika, dirante:

“لماذا اخترت الكتابة باللغة الأمازيغية؟ هذا السؤال طرحه عليّ أحد الصحافيين. أجبته: ‘لن تسأل رجلًا إنجليزيًا لماذا كتب بالإنجليزية، أو عربيًا لماذا كتب بالعربية.’ مما يدل على درجة الاغتراب التي أوصلتنا إليها القوى المتعاقبة، فمن الطبيعي أن أكون أمازيغيًا، وأكتب باللغة الأمازيغية.”

Kial mi elektis verki en la tamaziĥta? Ĵurnalista amiko iam demandis ĉi tion al mi. Mi respondis: “Vi ne demandus al anglo kial li verkas en la angla, aŭ al arabo kial li verkas en la araba.” La demando malkaŝas fortan fremdiĝon, altrudite de sinsekvaj potencoj. Estas nature por mi esti amazigo kaj verki en la tamaziĥta.

Zohra Aoudia [fr], mem mezlerneja tamaziĥtlingva instruistino kaj romanverkistino kiu traktas virinajn aferojn en sia verkado, diras, ke verkado en la tamaziĥta permesas al ŝi esprimi siajn emociojn sincere. Ŝi aldonas:

“اخترت الكتابة باللغة الأمازيغية لأنها لغتي الأم، التي تسمح لي بلمس المشاعر بعمق والتعبير عن أصدق أفكاري. من خلال لغته الأصلية، يستطيع الإنسان أن يبكي ويشعر ويتحدث بكل قلبه. الكتابة بالأمازيغية هي وسيلة للحفاظ على ثقافتنا ونقل القصص بأصالة لا يمكن أن تقدمها إلا هذه اللغة.”

Mi elektis verki en la tamaziĥta ĉar ĝi estas mia gepatra lingvo, ebligante al mi profunde konekti kun emocioj kaj esprimi miajn plej verajn pensojn. Per sia gepatra lingvo homoj povas plori, senti kaj paroli per sia tuta koro. Verki en la tamaziĥta estas samtempe ago de kultura konservado kaj maniero transdoni niajn rakontojn kun aŭtentikeco, kiun nur ĉi tiu lingvo povas proponi.

Konservado de heredaĵo

Aldjia Bouhar, kiu verkis romanon kaj novelaron en la tamaziĥta lingvo, diras:

“أكتب بالأمازيغية، لغتي الأم، لأني أحب الكتابة بها، ولأنها اللغة التي تعلمتها من أمي. أكتب بها لأساهم في ترقيتها والحفاظ عليها، حتى تصبح مثلها مثل غيرها من اللغات.”

Mi verkas en la tamaziĥta, mia gepatra lingvo, ĉar mi ŝatas verki en ĝi. Ĝi estas la lingvo, kiun mi lernis de mia patrino. Mi verkas en ĝi por helpi antaŭenigi kaj konservi ĝin, por ke ĝi iĝu kiel ĉiu alia lingvo.

Ĉi tiu batalema celo promocii kaj akceli la verkadon en la tamaziĥta estas kundividita de Hocine Louni, poeto, romanverkisto kaj tradukisto, ankaŭ mem-dungita en libroeldonado. Li diras:

“في البداية، هو اختيار يمكن اعتباره نوعًا من النضال. الأمازيغية هي لغتنا الأم التي تربينا عليها ونتحدث بها يوميًا. مثل كل الشعوب التي تمتلك لغتها الخاصة، لدينا لغة نرغب في الحفاظ عليها لأنها جزء من هويتنا. كما أن من واجبنا العمل على ترقيتها لتصبح مثلها مثل أي لغة أخرى. لم تحظَ الأمازيغية بحقها الكامل، فمن سبقونا لم يكن لهم الحق في الكتابة بها أو دراستها أو استخدامها في مؤسسات الدولة. لكن اليوم، من الممكن الكتابة بالأمازيغية، مثلما يكتب الياباني باليابانية أو الألماني بالألمانية، اليوم، هناك العديد من الكتاب الذين يكتبون وينشرون بالأمازيغية، وهناك أيضًا الكثير من القراء.”

Komence, ĝi estis elekto kiu povus esti konsiderata formo de aktivismo. La tamaziĥta estas nia gepatra lingvo, tiu kun kiu ni kreskis kaj kiun ni parolas en nia ĉiutaga vivo. Kiel ĉiuj popoloj kun siaj propraj lingvoj, ankaŭ ni havas lingvon, kaj ni volas konservi ĝin, ĉar ĝi estas parto de nia identeco kaj vivo. Ni havas la devon labori por ĝia progresigo, por ke ĝi estu samnivela kun iu ajn alia lingvo. La tamaziĥta lingvo ne ricevis siajn plenajn rajtojn. Tiuj, kiuj venis antaŭ ni, ne havis la rajton verki en ĝi, studi ĝin aŭ uzi ĝin en ŝtataj institucioj. Sed hodiaŭ ni trovis, ke eblas verki en la tamaziĥta same kiel la japanoj verkas en la japana aŭ la germanoj en la germana. Nuntempe, estas multaj verkistoj kiuj verkas en la tamaziĥta kaj estas ankaŭ multaj legantoj.

Restas multe farenda

Komentante la lastatempan kvantan eksplodon en amaziĥta literaturo, ĵurnalisto kaj esploristo Nourredine Bessadi diris al Global Voices ke, kvankam estis kvanta plibonigo, plia laboro restas farenda laŭ kvalito:

“أشكال التعبير المختلفة هي التي تضمن بقاء اللغة. لذلك يساهم التعبير الأدبي بالأمازيغية في بقاء اللغة واستمراريتها. لكن يبدو لي أن الكتابة الأدبية بالأمازيغية أصبحت في السنوات الأخيرة غاية في حد ذاتها، وغالبًا على حساب الجودة. وقد حان الوقت لظهور نقد أدبي موضوعي في مجال الأمازيغية لتمييز الأعمال الأدبية الحقيقية عن تلك التي لا تخدم سوى ملء الصفحات.”

Malsamaj esprimformoj certigas la supervivon de lingvo. Tiel, literatura esprimo en la tamaziĥta lingvo nature kontribuas al la supervivo kaj kontinueco de la lingvo. Tamen ŝajnas al mi, ke la literatura verkado en la tamaziĥta lastatempe fariĝis celo en si mem, ofte koste de la kvalito. Nun estas tempo ke aperu objektiva literaturkritiko en la kampo de la amaziĥta literaturo por distingi aŭtentajn verkojn de tiuj kiuj simple plenigas paĝojn.

Li aldonis, ke ŝtata subteno por la amaziĥta literaturo devas esti akompanata de strategioj por plibonigi la kvaliton de tiuj verkoj.

“بدأت تمويلات الكتابة التي تخصصها مؤسسات مثل المحافظة السامية للأمازيغية، والتي توزع بهدف تحفيز الكتابة بهذه اللغة، تظهر محدوديتها عندما يتعلق الأمر بجودة الأعمال المنتجة. الكتابة بالأمازيغية، نعم. الكتابة من أجل الكتابة، لا.”

La financado provizita de institucioj kiel la alta komisiono por amaziĥeco por instigi la verkadon en ĉi tiu lingvo montris siajn limigojn kiam temas pri la kvalito de la produktitaj verkoj. Verki en la tamaziĥta? Jes. Verki pro verki? Ne.

Verkita de  ماجيد صراح Tradukita (en) de Walid El Houri, Herman Dekeŭnink · Vidu originalan artikolon [ar]

Forpasis la konata verkisto István Nemere. Perdinte la konscion ĉe la stirilo de sia aŭto, li dum iom da tempo restis en malsanulejo sub profunda anestezo.

István Nemere en junio 2010. Foto: Róbert Vadas CC BY-SA 3.0

La plej fekunda verkisto en Esperanto, kaj eble ankaŭ la plej multverka aŭtoro tutmonde, festis la 8-an de novembro ne nur sian 80-an naskiĝtagon, sed ankaŭ la aperon de sia 800-a libro: probable mondrekordo.

Okaze de naskiĝtaga celebrado, Nemere ricevis surpriz-donacon de sia eldonisto: dum li mem kredis lanĉi sian 795-an volumon, la eldonejo fakte jam preparis kvin pliajn titolojn por atingi la impresan rekordon de 800 libroj eldonitaj.

Forlasante la festan eventon kaj survoje al laŭvica aŭtografado, Nemere perdis la konscion ĉe la stirilo de sia aŭto. Lia edzino Judit Szentgyörgyi vokis ambulancon, kaj oni transportis la verkiston al hospitalo, kie li restis sub profunda anestezo.

La 15-an de novembro Judit Szentgyörgyi sciigis en Facebook, ke ŝia edzo forpasis en la hospitalo.

“Karaj amikoj, konatoj! István Nemere demetis sian korpon en la 80-a jaro de sia vivo post sukcesa kaj ege fekunda vivovojo. Kiel grandioza kaj unika estas tio kion li kreis en sia vivo,  multaj ne komprenis ĝis nun. Lia memoro restos kun ni por ĉiam per siaj libroj. Li verkis tiel longe kiel li vivis kaj vivis tiel longe kiel li verkis.”

Komence de 2023 Libera Folio demandis al István Nemere, kiom da libroj li verkis. 778, estis la sumo tiam, do intertempe aperis pliaj 22 libroj.

– Laŭ mia scio mi estas la mondrekordisto, se temas pri nun vivanta aŭtoro. Tio ne multe gravas, tamen mi ĝojas pro la fakto. Mi ne strebas al kvanto, sed ĉar mi verkas rapide, do tiel okazis preskaŭ senvole.

La plej multaj verkoj de István Nemere publikiĝis en la hungara. Lastatempe jam ne aperis novaj beletraĵoj de li en Esperanto.

– Mi konsideras min 10-procente esperantista kaj 90-procente hungara verkisto. Jes, mi silentas, ĉar vere neniu rimarkis la aperon de la lastaj tri libroj, kaj mi opinias, ke Esperantio tute bone povas ekzisti sen miaj libroj, li klarigis al Libera Folio.

La unua verko de István Nemere en Esperanto estis la novelaro ”La naŭa kanalo”. Lia unua romano en Esperanto estas ”La fermita urbo”, kiu aperis en 1982 kaj estis reeldonita en 2000.

Entute originale en Esperanto estis eldonitaj 22 libroj de Nemere. La plej nova el tiuj estas la romano ”Serpento en la puto”, kiu aperis en 2009. Ĝin recenzis Sten Johansson en Beletra Almanako.

Du mikronoveloj de Nemere aperis en la kolekto ”Vizaĝoj” en 2010. Krome en 2021 estis eldonita la dulingva krimrakonto ”Kiu serĉas, trovas”, kaj en 2024 la dulingva krimrakonto ”Ruza, kiel vulpo”.

En 2018–2019 aperis en Esperanta traduko la trivoluma ”Historio de Hungario” de István Nemere, originale verkita en la hungara.

La ekkono, ke havi infanojn estas pli kaj pli multekoste, tempopostule kaj streĉe, estis reflektita en lastatempa publika sano-konsilo eldonita de la usona ĝenerala kirurgo.

• Ĉu vi intencas partopreni ekzamenon de UEA kadre de la Komuna Eŭropa Referenckadro (KER)?
• Ĉu vi ekzameniĝos je nivelo C2?
• Ĉu vi estas individua membro de TEJO?
• Ĉu vi volas rericevi 15 € (kaze de kompleksa) aŭ 7,5 € (kaze de nur skriba aŭ nur parola ekzameno)

Se vi respondis JES al ĉiuj kvar demandoj, ne hezitu kandidatiĝi por la TEJO-subvencio. Kontaktu nin ĉe edukado@tejo.org almenaŭ unu tagon antaŭ via ekzameno.

Fonto: https://www.tejo.org/tejo-subvencio-por-ker-ekzamenoj/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post TEJO-subvencio por KER-Ekzamenoj appeared first on La Ondo de Esperanto.

Publiko povas influi elpaŝon - ĉu al bono, ĉu al malbono, ne nur ĉe homoj. Ĉimpanzoj laŭ nova studaĵo solvas malfacilajn taskojn pli bone, se ili havas multajn spektantojn. Ĉe simplaj taskoj estas inverse.

La 11an de novembro en Universitato Vytautas La Granda en Kaŭno okazis memorvespero dediĉita al la 165a naskiĝdatreveno de Ludoviko Zamenhof. La vesperon perfekte organizis Kaŭna Juda Komunumo kunlabore kun Litova Esperanto-Asocio (LEA). La 200-persona salono estis plenplena.

La programon gvidis la aktoro Aleksandras Rubinovas – li komencis la vesperon per sufiĉe detala konatigo de la biografio de Zamenhof. Estis montritaj multaj lumbildoj pri Zamenhof kaj pri Esperanto. Estis aŭskultita la himno de Esperanto “La Espero”. Sekvis koncerto de Arkadijus Gotesmanas (Litovio) kaj Annette Maye (Germanio).

En la dua parto la prezidanto de LEA Povilas Jegorovas parolis pri Ludoviko Zamenhof kaj pri la nuntempa Esperanto-movado en la mondo kaj en Litovio. La vesperon finis per ferma parolado Gercas Žakas, la prezidanto de Kaŭna Juda Komunumo. Fine por la organizantoj kaj por ĉiuj, kiuj kontribuis al la programo, en la restoracio “Vištapuodė” estis organizita festa vespermanĝo. La ĉefan meriton pri la organizo de la memorvespero havis la direktorino de Kaŭna Juda Komunumo Ieva Černevičiūtė, La vesperon financis Kaŭna urba municipo kaj Fondaĵo de Bona Volo.

Kelkajn tagojn antaŭe la urba gazeto “Kauno diena” aperigis ampleksan artikolon pri Zamenhof. En la Fejsbuka paĝo de Kaŭna Juda Komunumo kaj de Litova Esperanto-Asocio aperis bela anonco pri la kunveno kaj impona teksto pri Ludoviko Zamenhof.

La 12an de novembro simila memorvespero okazis ankaŭ en Vilno.

Povilas Jegorovas

Fotoj de Asta Nastaravčiūtė (la publiko) kaj Algimantas Smolenskas (P. Jegorovas).

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/litovio-78/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Memorvespero pri Zamenhof en Kaŭno appeared first on La Ondo de Esperanto.

TEJO-subvencio por KER-Ekzamenoj

• Ĉu vi intencas partopreni ekzamenon de UEA kadre de la Komuna Eŭropa Referenckadro (KER)?
• Ĉu vi ekzameniĝos je nivelo C2?
• Ĉu vi estas individua membro de TEJO?
• Ĉu vi volas rericevi 15 € (kaze de kompleksa) aŭ 7,5 € (kaze de nur skriba aŭ nur parola ekzameno)

Se vi respondis JES al ĉiuj kvar demandoj, ne hezitu kandidatiĝi por la TEJO-subvencio. Kontaktu nin ĉe edukado(ĉe)tejo.org almenaŭ unu tagon antaŭ via ekzameno.

The post TEJO-subvencio por KER-Ekzamenoj appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

Post sukcesa trimonata provkuro en la regiono Vysočina, la ĉeĥa ŝtato nuntempe pripensas la tutlandan pligrandigon de najbaraj infangrupoj, en kiuj maksimume kvar junaj infanoj estas prizorgataj de membro de la loka komunumo, kiu estas rekompencita de la ŝtato por ilia infanzorga servo.

Calvino, Italo. La kosmokomikoj: [Novelaro] / Tradukis el la itala Nicolino Rossi. – Milano: Itala Esperanto-Federacio, 2023. – 108 p.

Calvino, Italo. Palomar: [Romano] / Tradukis el la itala Nicolino Rossi. – Milano: Itala Esperanto-Federacio, 2023. – 96 p.

Du verkojn, en du apartaj ĉ. 100-paĝaj volumetoj, prezentas Itala Esperanto-Federacio (IEF), ambaŭ en traduko de Nicolino Rossi (revizio de Michela Lipari, enpaĝigo de Ugo Tonini): la aŭtoro estas Italo Calvino (1923-1985), unu el la ĉefaj italaj kulturaj personecoj de la dua duono de la pasinta jarcento.

Li naskiĝis en Santiago de Las Vegas, apud Havano, kie la gepatroj, agrosciencistoj, direktis centron pri produktado de sukerkano, sed, kiam li estis apenaŭ tri-jara, uragano detruis ilian loĝejon, kaj la familio revenis al Italio en San-Remo, liguria devenloko de lia patro. Knabaĝo trankvila, kvankam en la faŝisma tempo (1922-1945); li frekventas klasikan liceon ne vizitante lecionojn pri religio, sin dediĉas al legado kaj verkado kaj kontaktas la intensan kulturan vivon de Torino, tiam ideologie kontraŭfaŝisman. Li partoprenas en la partizana rezistmilito ĉe la fina jaro de la dua militego kaj tion li memorigos en sia unua romano La pado de la araneaj nestoj, krom en pluraj el siaj pli ol cent rakontoj. Maturiĝas lia alproksimiĝo al la komunista partio, eĉ ĝis respondecaj postenoj, kvankam lia vido al la mondo restas ĉefe anarkia, kun tendenco al fantasto. En 1947, profitante rapidigon de la studoj por militintoj, li doktoriĝas pri beletro ĉe la universitato de Florenco kun disertaĵo pri Joseph Conrad. Li amikiĝas kun Cesare Pavese, elstara verkisto kiu estos lia mentoro en la literatura medio, unua leganto kaj kritikanto de liaj verkoj kaj kies suicidon en 1950 li, taŭzite, konsideras kiel morton de profunda personeco, bedaŭrante ne esti kompreninta ties vivodramon. Komenciĝas tiam intensa sezono de vojaĝado, Calvino iras al Bolivio kaj ekkonas Che Guevara, verkas rakontojn kaj romanojn, kunlaboras al kulturaj revuoj, ĝenerale maldekstraj; la komunistan partion li forlasas post la revoluciaj faktoj en 1956 en Hungario kaj Pollando kaj la denunco far Ĥruŝĉov de la stalinaj krimoj. Li ankaŭ poetas kun plurnombra versigo de kanzonoj poste famigitaj de aliaj artistoj, kunfondas kaj partoprenas en diversaj alternativaj kulturaj societoj kaj gazetoj, intense laboras ĉe eldonejo Einaudi, unu el la ĉefaj italaj eldonejoj eĉ nuntempaj.

Edziĝinte en 1964 en Havano kun argentina tradukistino Esther Judit Singer, nomata “Chichita”, li revenas samjare al Torino kaj de tie al Romo kun la edzino kaj ties filo; en 1965 naskiĝas en Romo filino de ambaŭ. En 1967 la tuta kvarmembra familio translokiĝas al Parizo, kie li restos ĝis 1980, partoprenante la francan literaturan medion eĉ se teniĝante iom flanke. Tiu kultura riĉiĝo kondukas al la unua redakto de La Kosmokomikoj, dek du rakontoj aperintaj en gazetoj dum la jarduo 1963-64 kaj kolektitaj en volumon en 1965. En 1979 komenciĝas en gazetoj la “rakontoj de sinjoro Palomar”, iu mi-aliulo de Calvino mem, kiuj konkretiĝos en romano Palomar ĉe Einaudi en 1983.

Calvino dum la lasta parto de sia vivo somerumis ofte en Castiglione della Pescaia, mara urbo en centra Toskanio; tie lin, sesdekunu-jaran, trafas ikto, kaj post kelke da tagoj li forpasas en hospitalo en Sieno. La lasitajn manuskriptojn editoros lia vidvino, kiu mortos en Romo en 2018.3

Entute granda intelektulo kiel romanisto, novelisto, poeto, filozofo, kaj la du tradukoj de Nicolino Rossi, tute adekvate majstraj, enkondukas nin en ĉi tiun plurfacetan Calvino-mondon.

La Kosmokomikoj komenciĝas per “Antaŭparola prezentado” konsistanta el intervjuo al la aŭtoro, kiu rakontas, kiel formiĝas en li la imagobildoj kiuj poste, repripensataj, kritikataj, evoluigataj, kondukas al la definitiva redakto de skribita teksto. Pri la distanco de la Luno, la praeksplodo, la forflugo de la galaksioj, la historio de la universo, la ekvacioj de la gravita kampo, la kvazaroj, la dinosaŭroj kaj aliaj naturfenomenoj interparolas imagataj uloj, “la olda Qfwfq”, “la kapitano Vhd Vhd”, “la etulino Hlthlx”, “la praonklo N’ga N’ba”, la movosvinga ino “Lll” kaj aliaj (ne estas mistajpoj, ili nomiĝas precize tiel). Ne necesas esti astrofizikisto por kompreni tiujn diskutojn, necesas kapabli ĝui la strangajn naturfenomenojn kaj precipe percepti la fajnecon kaj subtilecojn de la vortnuancoj, vere malfacilan defion proponatan de Calvino kaj plene kunbatalatan de la tradukinto. Post legado vi certe estos lerninta novajn terminojn kaj akirinta bonan humoron. Surkovrilas bildo el pompeja mozaiko.

Al la itala astrofizikistino Margherita Hack, kiu estis evidentiginta iujn sciencajn neekzaktaĵojn en la rakontaro, Calvino respondis publike tiel: “La penso per imagoj funkcias laŭ la mekanismo de analogio, reduktebla al kontraŭmetoj tre simplaj: la eno kaj la elo, la pleno kaj la vakuo, la lumo kaj la mallumo, la alto kaj la malalto, kaj tiel plu. Kaj povas kelkfoje okazi, ke ĉi tiuj stratoj krucas tiujn de la scienco hodiaŭa, aŭ ilin akompanas dum parto de la itinero.” Tiu respondo trafe difinas lian sintenon de artisto al la scienco.

Ankaŭ la romano Palomar profitas je antaŭparolo de la aŭtoro mem, rakontanta, ke li estis antaŭplaninta du rolulojn, unu, Palomar (nomo el la kalifornia astronomia observatorio), kaj duan, Mohole, kiuj dialogu. “La du roluloj devintus alstrebi, Palomar al la alto, al la ekstero, al la multformaj aspektoj de la universo, Mohole al la malsupro, al la obskuro, al la intimaj abismoj”. Sed fakte dum la verkado la aŭtoro rimarkis, ke tiujn antagonismon li povas resumi en nur unu rolon: rigardo al la nuntempa vivo spektata tra ambaŭ sintenoj. Tial la leganto trovos komentojn kaj filozofiajn konsiderojn el ambaŭ flankoj: la epizodoj traktataj estas tute ordinaraj, ni diru, minimumaj, kiujn kutime oni neglektas, eĉ ne rimarkas. Palomar vojaĝas, jen estas sur la plaĝo (fakte de sia somerloko) kaj legas la ondojn (ja, li legas ilin), jen estas en la ĝardeno kaj observas la amoradon de du testudoj, rigardas la ĉielon, la planedojn, la stelojn; jen li butikumas kaj pesas la varojn. Li plu vojaĝas, komentarias malparajn pantoflojn, proponas modelojn por la junuloj, meditas, pensas pri morto, propra kaj de la tuta homa specio.

Sendube ankaŭ ĉi romano kongruas kun tiu filozofio, inter humura kaj profunde pensiga, kiun ni spertis ĉe legado de La Kosmokomikoj; tial meritplena estis la decido de IEF pli vaste diskonigi tiom interesan personon tra du legindaj kaj rekomendindaj verkoj.

Carlo Minnaja

Notoj de la recenzinto

1. Elp. ítalo kalvíno.
2. De Cesare Pavese (elp. ĉézare pavéze) aperis en esperanto Poemoj (lf-koop, 1982) kaj la romano La bela somero (IEF, 2023), ambaŭ tradukitaj de mi.
3. Pli ampleksa biografio pri Calvino troviĝas en la antologio: C. Minnaja (red.), Eugenio Montale kaj aliaj liguriaj aŭtoroj (EVA, 2013), p. 144-146.
4. Citaĵo el Vikipedio.
5. De Calvino estis jam aperintaj ok eroj en la antaŭe ennote menciita antologio, el kiuj du ĝuste el Palomar tradukitaj de Pier Vittorio Orlandini; kromaj du eroj el Palomar aperis en Pier Vittorio Orlandini, Marema literatura rigardo tra la suda toskana maremo. 2a vol., ExCogita 2010.

Ĉi tiu artikolo aperis en la marta/printempa eldono de La Ondo de Esperanto (2024).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2024, №1 (319).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/recenzo-151/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Fantasto, realo kaj medito appeared first on La Ondo de Esperanto.

”Patrinoj” estas nova, duonhora esperantlingva filmo, kiu nun pretiĝas en Finnlando kaj estos proponata por festivaloj de mallongaj filmoj dum 2025. La reĝisoro Anna Andersson elektis fari la filmon en Esperanto, ĉar la temo estas kontraŭmilita kaj ĉar ŝi volas, ke la okazaĵoj ne estu ligitaj al iu specifa lando.

Sceno 7 dum la filmado. La edzo de la ĉefpersono Ella revenas hejmen de la fronto. Foto: Lotta Lemetti

Suomeksi: Suomessa tehdään lyhytelokuva esperantoksi

– Kiam mi trovis Esperanton, io falis en la ĝustan lokon. Mi komprenis, ke ĝuste ĉi tio estas la maniero trakti ĉi tiun historion. Kaj kiam ni faris la mallongan filmon, mi rimarkis, ke ĉio efektive funkcias, kiam oni uzas Esperanton. Tio fortigis mian penson, ke vere oni devas fari el ĉi tio plenlongan filmon, rakontas la reĝisoro Anna Andersson al Libera Folio.

Ŝi mem ne scias Esperanton, kaj diras ke ŝi trovis la lingvon tute hazarde, kiam ŝi komencis plani filmon kun kontraŭmilita mesaĝo.

– Mi volis pritrakti kion milito kaj totalisma socio faras al homo. En la nuna momento okazas milito ankaŭ en Eŭropo, kaj tial ĝi tuŝas nin pli proksime ol antaŭe. Sed bedaŭrinde la militaj krimoj, kiujn ankaŭ en ĉi tiu momento Rusio okazigas en Ukrainio, ne estas io nova en la monda historio. Tial mi ne volis ligi la filmon rekte al la kunteksto de Rusio kaj Ukrainio.

Unue Anna Andersson planis ke la filmo okazu en ia malutopia, totalisma Finnlando en la estonteco, sed tio ne ŝajnis al si sufiĉe kredebla.

– Mi ekhavis vere bonan senton, kiam mi subite trovis Esperanton. Pere de ĝi mi konstruas novan realon, kiu ne estas io nun ekzistanta en la mondo. Tiel mi tamen povas pritrakti aktualajn, dolorajn demandojn pri tio, kion signifas vivi en totalisma socio. Kio okazas post jardekoj de cerbolavado, kiam sendependa pensado estas ĉiel malpermesita.

La reĝisoro Anna Andersson dum la filmado. Foto: Lotta Lemetti

Post iom da serĉado en la reto Anna Andersson ekhavis kontakton kun Esperanto-Asocio de Finnlando (EAF).

– Mi volis vidi, ĉu estas ia Esperanto-agado en Finnlando, sendis retpoŝton, kaj tre ĝojiĝis, kiam la Esperanto-asocio entuziasmiĝis pri la ideo kaj volis kunlabori. Ni filmis dum aŭgusto, sed jam en la printempo komenciĝis tre aktiva reta korespondado. Mi estas ege danka al EAF kaj al Fondumo Esperanto pro tio, kiel rapide kaj malferme ili ekkunlaboris pri ĉio ĉi.

Fondumo Esperanto, kies bazan kapitalon donis la konata finna esperantisto Vilho Setälä, subvenciis la filmon per la sumo de 10 000 eŭroj.

– La ekonomia helpo estis vere signifa. Kaj mi ege ĝojas, ke la kunlaboro tuj ekfunkciis tiel bone. Ĝi iĝis eĉ pli densa poste, kiam ni en julio komencis trejni la aktorojn. Unue ni faris tion distance dum kelkaj semanjoj, kaj aparte aktive helpis Tiina Oittinen kaj Robert Bogenschneider.

La tradukon de la manuskripto el la finna al Esperanto prizorgis Vilho Virtanen kaj Robert Bogenschneider kune kun la prezidanto de EAF, Juha Metsäkallas.

– Oni petis, ke estu flua parola lingvaĵo, ke la interparoloj sonu nature. Ni nepre volis eviti, ke sonu formale, kiel ekzemple multaj videoj en Youtube. Kaj estis kelkaj komplikaj vortoj en la teksto, ekzemple pri malsanoj. Unue en la traduko estis medicina termino, sed tio tute ne sonis nature, kiel ordinaraj homoj parolas. Do ni devis simpligi iom, rakontas Juha Metsäkallas.

Vestisto Wilhelmiina Lappi kaj Sakari Bister konsilas la aktorojn dum la registrado. Foto: Lotta Lemetti

Dum la filmado la teamon helpis Sakari Bister, kiu parolas Esperanton denaske. Li estis taŭga persono ankaŭ ĉar li jam havas sperton pri kulturaj projektoj, pli frue helpis pri esperantlingva projekto ĉe la svedlingva teatro Svenska Teatern en Helsinko, kaj krome loĝas proksime al la lokoj en suda Finnlando, kie okazis la filmado.

– La aktoroj bezonis helpon pri la replikoj, pri vortoj, pri la tuta lingvo. Neniu kompreneble parolis Esperanton antaŭ la projekto. Dum la filmado mi helpis ilin ripeti kaj memori la replikojn, kaj aŭskultis la filmadon atente. Mia sperto estis ke la aktoroj, precipe tiuj kun multaj replikoj, lernis ilin mirinde rapide, rakontas Sakari Bister.

Ĉu la replikoj iĝis bone aŭdeblaj kaj kompreneblaj?

– Jes, tre! En multaj scenoj la aktoroj sonis kiel homoj, kiuj parolas la lingvon jam delonge, ne nur kelkajn semajnojn. Ĉiuj en la teamo estas profesiuloj aŭ studentoj pri filmo, kaj tion oni povas vidi en la preta filmo. La kunlaboro estis agrabla sperto, mi babilis kun la tuta teamo pri la lingvo kaj pri mia rolo kiel denaskulo. Multaj interesiĝis pri Esperanto.

La filmo ankoraŭ ne estis publike prezentita, sed Sakari Bister vidis la filmon preskaŭ preta, kaj trovis ĝin tre bona ekzemplo pri tio, kiel eblas uzi Esperanton en kulturaj projektoj.

– Ĉi tie la lingvo aperas kiel parto de la moderna mondo. Mi ĝojas, ke ĝi estos ne nur bona esperantlingva filmo, sed bona filmo entute. Mi certas, ke ĝin multe ŝatos ankaŭ la esperantlingva publiko. La temoj pri milito kaj kiel ĝi trafas homojn, patrinojn kaj infanojn, estos interesaj kaj gravaj al ĉiuj, diras Sakari Bister.

La filmo estos proponita ankaŭ al la organizantoj de la venontjara Universala Kongreso en Brno. Se ĝi estos akceptita, esperantistoj unuafoje povos spekti ĝin tie, la prezidanto de EAF Juha Metsäkallas diras.

Sceno dum la filmado. Foto: Lotta Lemetti

La filmo havos ankaŭ muzikon en Esperanto, rakontas Anna Andersson.

– Estis tradukita kanto de Mikael Saari, kiu iĝos la fina muzikaĵo de la filmo. Mikael Saari faris la tutan muzikon por la filmo. Pri la traduko helpis Sakari Bister kaj Jouko Lindstedt. Ankaŭ pri la tradukado de la finaj tekstoj ni ricevas helpon, kaj certe la kunlaboro daŭros poste.

Esperanto-organizaĵoj kiel EAF espereble tra siaj propraj kanaloj povos helpi pri distribuado de la filmo en Esperantujo, Anna Andersson esperas.

– Oni jam demandis, ĉu mi volus veturi al la Universala Kongreso en Brno kaj prezenti la filmon, se ĝi estos montrita tie. Tio estus por mi enorma honoro, kaj mi ege ĝojas pro la propono.

La elekto de Esperanto kiel la lingvo de la filmo laŭ ŝi estis grava por levi la rakonton al pli ĝenerala nivelo, tiel ke ĝi ne estas ligita al specifa loko aŭ tempo.

– Tiel oni distanciĝas de ĉiuj apartaj kulturoj kaj naciecoj. La celo de la rakonto ne estas montri al iu specifa nacieco, kulturo aŭ lando, sed la mesaĝo temas pri tio, kion totalisma socio povas fari al ordinara homo. Sed en mallonga filmo multaj aferoj restis netuŝitaj. Mia ideo nun estas prepari manuskripton por plenlonga filmo, kaj ankaŭ ĝi nepre estu en Esperanto.

Ŝajnas, ke plastaĵoj nutempe regas la mondon. La vorto “plastaĵo” uziĝas por ampleksa kvanto da materialoj, kiuj konsistas el polimeroj, plej ofte derivitaj el fosiliaj brulaĵoj. Ili estas molaj, flekseblaj, malpezaj, longdaŭraj kaj malmultekostaj — jen la kvalitoj, kiuj faciligis la disvastigadon de tiaj substancoj tra la tuta planedo. Oni trovas mikroplastaĵojn ĉie: en nia korpo, en la akvo, en la naturo, en nutraĵoj, eĉ en vivuloj en izolitaj lokoj, kiel la suda poluso. Tio fariĝis unu el la ĉefaj problemoj rilate la naturmedion, nuntempe. Demando, kiun oni ankoraŭ ne klare respondis estas tio, ĉu tiuj partikloj povas minaci la homan sanon kaj la naturon. Nanoplastaĵoj estas milone malpli grandaj ol mikroplastaĵoj, do eĉ pli minacaj, ĉar ili penetras organojn protektatajn per barieroj. Oni trovas ilin eĉ en la homa cerbo.

”Patrinoj – Äidit” on Suomessa tuotettu esperantonkielinen lyhytelokuva, joka valmistuu vuoden 2025 alussa. Ohjaaja Anna Andersson päätti tehdä elokuvan esperantoksi, koska elokuvan teema on sodanvastainen eikä hän halua, että tapahtumat liitetään mihinkään yksittäiseen maahan.

Kohtaus 7, päähenkilö Ellan sotilaspuoliso Leo saapuu rintamalta kotiin. Kuva: Lotta Lemetti.

En Esperanto: En Finnlando aperas profesia filmo en Esperanto

– Kun löysin esperanton, joku asia napsahti paikoilleen. Tajusin, että tämä on nimenomaan oikea tapa käsitellä tätä tarinaa. Ja sitten kun huomasin, että tämä kaikki tosiaan toimii, kun kielenä on esperanto, se vahvisti ajatusta siitä, että ei vitsi, tästä täytyy saada vielä pitkä elokuva, Anna Andersson kertoo.

Ohjaaja ei itse osaa esperantoa ja kertoo löytäneensä kielen sattumalta alettuaan suunnitella elokuvaa, jolla on sodanvastainen sanoma.

– Halusin käsitellä nyky-yhteiskuntaa… No onneksi tämä ei meillä Suomessa ole ajankohtaista, mutta sitä, mitä sota ja totalitaristinen yhteiskunta tekee ihmiselle. Valitettasti nämä sotarikokset joita tälläkin hetkellä Venäjä Ukrainassa tekee, eivät ole mitään maailmanhistoriallisesti uutta. Siksi en halunnut suoraan laittaa sitä tähän Venäjä-Ukraina-kontekstiin.

Aluksi Anna Andersson ajatteli, että elokuvan tapahtumat voisivat sijoittua johonkin tulevaisuuden dystooppiseen Suomeen, mutta se ei lopulta vaikuttanut hänestä uskottavalta.

– Tuntui tosi oikealta, kun yhtäkkiä löysin esperanton. Sitä kautta voin rakentaa todellisuuden, joka ei ole mitään tällä hetkellä olemassaolevaa. Mutta siinä kuitenkin käsitellään juuri niitä ajankohtaisia, kipeitä kysymyksiä, mitä on elää totalitaristisessa yhteiskunnassa, mitä se tarkoittaa, kun vuosikymmeniä on ajatuksia aivopesty ja itsenäinen ajattelu on kaikin tavoin kiellettyä.

Ohjaaja Anna Andersson kuvausten aikana. Kuva: Lotta Lemetti.

Netistä Anna Andersson löysi Suomen esperantoliiton ja otti yhteyttä.

– Aloin googlettaa, onko Suomessa toimintaa, ja löysin esperantoliiton. Laitoin sähköpostia, ja ilahduin tosi paljon kun siellä heti oltiin innostuneita yhteistyöstä. Elokuussa tämä elokuva kuvattiin, mutta keväällä alkoi jo hyvin aktiivinen sähköpostien vaihto. Meillä oli todella upeaa ja olen ihan valtavan kiitollinen esperantoliitolle ja Esperanto-säätiölle siitä, kuinka avoimin mielin ja heti he lähtivät tähän yhteistyöhön.

Esperanto-säätiö, jonka peruspääoman lahjoitti tunnettu suomalainen valokuvaaja, tietokirjailija ja esperantisti Vilho Setälä, tuki elokuvan tekoa 10 000 euron apurahalla.

– Se taloudellinen apu oli ihan mieletön yllätys. Olen valtavan kiitollinen siitä, kuinka he heti lähtivät mukaan.

Käsikirjoituksen vuorosanat käänsivät suomesta esperantoon Vilho Virtanen ja Robert Bogenschneider, yhteistyössä esperantoliiton puheenjohtajan Juha Metsäkallaksen kanssa.

– Saatiin toive, että sen pitäisi olla nimenomaan sujuvaa puhekieltä. Sellaista, mitä ihmiset puhuvat. Kun katsoo esimerkiksi Youtubesta videoita niin siellä puhutaan helposti aika pönötyskieltä, sitä haluttiin ehdottomasti välttää. Ja tekstissä oli muutama sellainen sana, joka liittyy tauteihin. Ensin oli otettu siihen käännökseen jokin lääketieteellinen termi. Mietittiin, ettei varmaan kadun ihminen sano näin. Niitä piti yksinkertaistaa, että saatiin kuulostamaan oikealta puhekieleltä, Juha Metsäkallas sanoo.

Puvustaja Wilhelmiina Lappi ja Sakari Bister neuvovat näyttelijöitä kuvausten aikana.

Kuvausten aikana filmitiimiä auttoi Sakari Bister, jonka toinen äidinkieli on esperanto. Hän oli tehtävään sopiva henkilö myös, koska hänellä on kokemusta kulttuuriprojekteista. Hän neuvoi aiemmin Svenska Teaternia esperantonkielisessä projektissa ja asuu lähellä kuvauspaikkoja Etelä-Suomessa.

– Näyttelijät tarvitsivat apua repliikkeihin, joihinkin sanoihin, ylipäätään kieleen. Kukaan heistä ei tietenkään ollut aiemmin puhunut esperantoa. Kuvausten aikana autoin heitä kertaamaan ja muistamaan vuorosanoja, ja kuuntelin myös tarkkaan. Näyttelijät, varsinkin ne joilla oli paljon vuorosanoja, oppivat minun mielestäni repliikkinsä yllättävänkin nopeasti, Sakari Bister kertoo.

Kuuluvatko vuorosanat hyvin, onko ne helppo ymmärtää?

– Todella hyvin. Monissa kohtauksissa näyttelijät kuulostavat siltä, että he olisivat puhuneet esperantoa jo pitkään, eivät vain muutamaa viikkoa. Kaikki filmitiimissä ovat ammattilaisia tai elokuva-alan opiskelijoita, ja sen kyllä näkee valmiista elokuvasta. Oli kiva tehdä yhteistyötä, juttelin kaikkien kanssa esperantosta ja siitä, että puhun sitä äidinkielenä. Monet olivat kiinnostuneita kielestä.

Elokuvaa ei vielä ole esitetty julkisesti, mutta Sakari Bister on nähnyt lähes valmiin version. Hänestä elokuva on hyvä esimerkki siitä, miten esperantoa voi käyttää kulttuuriprojekteissa.

– Tässä esperanto on osa nykyajan maailmaa. On kiva, että tuloksena ei ole vain hyvä esperantonkielinen elokuva vaan ylipäätään hyvä elokuva. Olen varma, että myös esperantonkielinen yleisö tulee pitämään siitä. Elokuva kertoo sodasta ja miten se vaikuttaa ihmisiin, äiteihin ja lapsiin, se on tärkeää ja kiinnostavaa kaikille, Sakari Bister sanoo.

Elokuvaa tarjotaan myös Brnossa Slovakiassa ensi vuonna pidettävän esperanton maailmankongressin ohjelmaan. Jos se hyväksytään, esperantonkielinen suuri yleisö näkee sen ensimmäisenä siellä, esperantoliiton puheenjohtaja Juha Metsäkallas kertoo.

Sisällä kuvattavaa kohtausta valmistellaan. Kuva: Lotta Lemetti.

Elokuvassa on myös esperantonkielistä musiikkia, ohjaaja Anna Andersson sanoo.

– Siihen on käännetty Mikael Saaren kappale, joka tulee loppubiisiksi. Mikael Saari muutenkin säveltää musiikin elokuvaan. Sakari Bister ja Jouko Lindstedt ovat olleet kääntämässä. Apua on saatu myös lopputekstien kääntämiseen ja yhteistyö jatkuu.

Anna Andersson toivoo, että Esperantoliitto ja muut esperantojärjestöt auttavat elokuvan levityksessä esperantonkielisen yleisön nähtäväksi.

– Esperantoliitto on jo paljon kertonut tästä omissa väylissään. Heinäkuussa Brnossa on 110. esperanton maailmankongressi, jossa elokuva todennäköisesti esitetään. Minulta on kysytty, haluaisinko lähteä sinne esittelemään sen. Tämän on todella suuri kunnia minulla ja olen siitä valtavan iloinen.

Esperanton valinta elokuvan kieleksi on hänestä tärkeä tapa nostaa tarina yleisemmälle tasolle, niin ettei se ole sidottu mihinkään tiettyyn paikkaan tai aikaan.

– Se, että elokuva on esperantoksi, etäännyttää tämän kaikista kulttuureista ja kansallisuuksista. Tarinan tarkoitus ei ole osoitella jotain tiettyä kansallisuutta, kulttuuria tai maata, vaan sanoma on nimenomaan se, mitä totalitaristinen yhteiskunta voi tehdä tavalliselle ihmisella. Mutta kun tämä piti lyhytelokuvaksi ensiksi vääntää, niin moni asia jäi tietyllä tavalla auki. Valmistelen nyt paljon laajempaa pitkän elokuvan käsikirjoitusta, ja senkin haluan ehdottomasti tehdä esperantoksi.

La 4an de novembro 2024 la Estraro de la Universala Esperanto-Asocio decidis doni sian aŭspicion al la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la Litovia urbo Kaŭno. Per tio UEA esprimas sian apogon al grava internacia renkontiĝo, kies okazigo konsiderinde servas la celojn de la Asocio.

La aŭspicio de UEA estas kvazaŭ signo de kvalito de la aŭspiciata aranĝo. Per sia aŭspicio UEA agnoskas, ke ĝi estas prestiĝa kaj altnivela. Kutime estas aŭspiciataj nur la internaciaj esperantistaj aranĝoj kun longa tradicio. Karakteriza estas la opinio pri BET de la eksa estrarano de UEA pri kulturo kaj kongresoj Orlando E. Raola: “Kiel partopreninto en la lasta okazo kiam BET okazis ĉeeste (BET-55, Panevėžys, 2019), mi plej forte subtenas la proponon aŭspicii tiun ĉi aranĝon. Ĝi estis tiam ege bone organizita, la programo estis riĉega kaj tre varia, kaj ĝenerale la etoso kreita estis unu el la plej aŭtentike Esperantaj kiujn mi partoprenis dum pli ol 35 jaroj da esperantumado”. UEA ankaŭ pretas helpi reklami BET-59 laŭ siaj informkanaloj.

BET estas unu el la plej popularaj tradiciaj internaciaj renkontiĝoj en Esperantujo. La tradicio de BET naskiĝis kiel Ĉebalta Studenta Esperanto-Tendaro en 1959 kaj daŭras ekde tiam ĉiujare laŭvice en Latvio, Estonio kaj Litovio, escepte de tri paŭzoj. Komence la partoprenantoj venis el la baltaj respublikoj, sed baldaŭ BET komencis altiri esperantistojn el la tuta Sovetunio. Post la resendependiĝo de la baltaj ŝtatoj BET evoluis al vere internacia tuteŭropa kaj pli vasta renkontiĝo kun riĉa programo. La organizantoj atendas, ke al BET-59 aliĝos pli ol 500 esperantistoj el pli ol tridek landoj.

Menciindas, ke UEA donis sian aŭspicion al la kvin pli fruaj BEToj, kiuj okazis en Litovio, nome: BET-46 en Visaginas (2010), BET-49 en Utena (2013), BET-52 en Birštonas (2016), BET-55 en Panevėžys (2019) kaj BET-56 (2022) en Klaipėda. Litova Esperanto-Asocio (LEA) invitis al BET-59 la tutan Estraron kaj la Ĝeneralan Direktoron de UEA. Jam estas klare, ke BET-59 partoprenos vicprezidanto de UEA prof. Amri Wandel kaj eventuale kelkaj aliaj estraranoj. BET-56 en Klaipėda en 2022 la unuan fojon en historio de BET-oj partoprenis funkcianta prezidanto de UEA prof. Duncan Charters.

Povilas Jegorovas

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/bet-155/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post UEA donis aŭspicion al BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

---

---

La Katedro pri Aplikata Lingvistiko kaj Fonetiko de Budapeŝta Universitato Eötvös Loránd (ELTE) kaj la Interlingvistikaj Studoj de Poznana Universitato Adam Mickiewicz (AMU) la 18an de oktobro 2024 kune organizis tuttagan memorkonferencon en ELTE por rememori la agadon kaj atingojn de prof. Szerdahelyi (1924-1987), fondinto kaj gvidanto de la Esperanto-fako de ELTE (1966-87), instituciiganto de universitataj instruado kaj esplorado de esperantologio kaj interlingvistiko.

Vicdekanino de la Filologia Fakultato, prof. Judit Bóna malfermis la aranĝon. La lokon de Szerdahelyi en ELTE skizis la estrino de la Katedro pri Aplikata Lingvistiko kaj Fonetiko (posteulo de la iama Katedro pri Teoria kaj Aplikata Lingvistiko), prof. Zsuzsa Vladár (kiu pro malsano ne povis aperi) kaj laŭtlegis la tekston la ekskatedrestrino, prof. Mária Ladányi, kiu poste gvidis la prelegsesion. Prof. Ilona Koutny, gvidanto de la Interlingvistikaj Studoj, disĉiplo kaj iama posteulo de Szerdahelyi rememoris persone kaj oficiale pri lia internacia rolo, legis partojn el la salutvortoj de la gvidantoj de la Akademio de Esperanto, ILEI kaj Literatura Foiro. Rememoris pri Szerdahelyi ankaŭ Anna Besenyei, iama studentino, nun vicprezidanto de HEA kaj menciis la rilaton inter Szerdahelyi kaj HEA. Partoprenis la konferencon ankaŭ la filo, d-ro Balázs Szerdahelyi kun sia familio kaj vivigis kelkajn interesajn scenojn el la vivo de sia patro. Li parolis ankaŭ pri lia vasta lingvoscio.

Ilona Koutny malfermis la prelegsesion prezentante Szerdahelyi kiel interlingviston kaj esperantologon, montrante kiuj liaj temoj estas vojmontraj ankaŭ por la aktuala esplorado. Ŝi ĵus eldonis libron el kelkaj liaj gravaj artikoloj kiuj nun estas rete alireblaj. Katalin Horváth, iama kolegino de Szerdahelyi en la Lingvistika Katedro, kiu lernis Esperanton por povi gvidi kurson pri lingvistiko kadre de la esperantologiaj studoj. Ŝi rememoris pri li kiel homo kaj lingvisto, menciis la rolon de Esperanto en lingvistiko. Balázs Wacha (Blazio Vaha), lingvisto, traktis kelkajn esperantologiajn problemojn esploratajn fare de Szerdahelyi, klarigis ilian ĝustecon kaj lian aplikon en la instruado en la Esperanto-fako. Li atentigis pri lia nefinita disertaĵo pri planlingvoj kiu meritus publikigon.

Éva Tófalvy, kiu verkas esperante kaj hungare, komencis la posttagmezan sesion ligante Szerdahelyi 100 kun Szathmáry 50. Ŝi malkaŝis interesajn faktojn el la vivo de la hungara verkisto (1897-1974), kiu verkis ankaŭ esperante. József Horváth analizis la problemojn de la esperanta leksikografio komparante la Hungaran-Esperantan mezan vortaron de Szerdahelyi & Koutny (1996) kun siaj vortaroj, atingeblaj rete. Iván Bújdosó, iama instruisto de la Esperanto-fako, parolis pri Szerdahelyi kiel homo, instruisto, pri liaj verkoj kaj la sorto de la Esperanto-fako, pri signifaj esperantistoj kiuj elkreskis el ĝi kaj agadas en Hungario kaj internacie.

La tri lastaj prelegoj koncentriĝis al instruado. Márta Kovács, kiu longe instruis Esperanton en mezlernejo, analizis la kvinlandan pedagogian eksperimenton, kiun Szerdahelyi gvidis en la 1970aj jaroj por pruvi la facilan lerneblecon kaj lernfaciligon de Esperanto. Ŝi menciis ankaŭ postajn similajn eksperimentojn. Marta Kovács prezentis ankaŭ la prelegon de Zsófia Kóródy (kiu ne povis ĉeesti), motoro de Interkultura Centro Herzberg, pri la lerneja instruado en la epoko de Szerdahelyi kaj nun. Krisztián Horváth, kiu pasintjare doktoriĝis pri lernolibroj de Esperanto en ELTE, en sia prezento analizis la lernolibrojn de Szerdahelyi.

La konferencan salonon plenigis iamaj studentoj kaj samtempuloj de Szerdahelyi, krome interesiĝantoj. La tagmeza paŭzo kaj la tempo post la riĉa prelega programo ebligis personajn rememorojn de la partoprenantoj pri la studenta tempo, kaj la varmkora kaj larĝscia profesoro kia estis István Szerdahelyi. Ni pluiru sur la vojo komencita de li!

Ilona Koutny

Fonto: https://edukado.net/novajhoj?id=914

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Konferenco okaze de la 100-jara jubileo de István Szerdahelyi appeared first on La Ondo de Esperanto.

Antaŭ dudek-du semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la dudek-tria porcio. Ĝuu ĝin!

Antaŭ dudek-tri semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la dudek-kvara porcio. Ĝuu ĝin!

Persida RUGU estas bone konata rumana poetino, kiu aŭtoris multajn poemarojn kaj priliteraturajn eseojn. Ŝi dediĉis multajn poemojn al la memoro de sia amata frato Petre, forpasinta en la jaro 2000. Li estis ĉefa scienca esploristo, mekanika inĝeniero kiu spertiĝis en veldado ĉe la Instituto de Veldado kaj Provado de Materialoj en la urbo Timișoara. Li estis kunordiganta la riparojn de la Ruĝa Ponto en la urbo Arad super la rivero Mureș, kiam, sekve de profesia streso, lia koro subite haltis. Apud tiu ponto, troviĝas nun monumento dediĉita al lia memoro. Petre havis integran karakteron kaj estis amikema, gaja kaj sprita homo, kiu okupiĝis ankaŭ pri aktorado, belartoj, muziko, danco. Dum sia mallonga vivo, li konstruis ne nur metalajn konkretajn pontojn, sed ankaŭ veldis longdaŭrajn pontojn de vera amikeco inter homoj.

En multaj poemoj de Persida RUGU troveblas kortuŝaj simboloj pri pontoj inter animoj troviĝantaj ambaŭflanke de la vivlimo. Pere de la poezio, la senfina fratina amo de la poetino ŝajnas akiri eĉ pli grandan dimension kaj iĝi senlima amo por la tuta homaro. Ŝiaj poemoj donas la optimisman senton, ke la lumo de amo estas neestingebla.
           
Mi verkis la muzikon unue por la rumana versio, kunmetante du el la plej kortuŝaj poemoj de Persida RUGU sub la saman titolon kaj elpensante etan refrenon kiel ligilon. Kiam mi esperantigis la tutan kanton, mi decidis neglekti la belegajn rimojn de la originalo, por ne perdi tro multon el la profunda literatura enhavo. Esperanto estas tiom belsona lingvo, ke kelkaj internaj rimoj kaj sonripetoj aperis tute spontane en la tradukaĵo. Mi zorgis kongruigi ekzakte la muzikajn akcentojn kun la naturaj akcentoj de la Esperanta teksto, tial farante etajn ŝanĝojn en mia originala muzika komponaĵo.
           
Je la fino de tiu ĉi artikolo, vi trovos ligilon al sondosiero kun la rumana versio de la kanto, registrita de la kantistino Ann HOD. Mia voĉo ne taŭgas por kantado, tial mi serĉas esperantistan kantist(in)on, kiu scipovas solfeĝi (kanti laŭ muziknotoj) akompanante sin per ajna instrumento, kaj kiu volontulus kanti tiun kanton por Esperanta RetRadio. Interesiĝontoj bonvolu kontakti min pere de la forumo, por ricevi de mi la melodion en skribita formo (per muziknotoj).
(Luiza CAROL)


MIA FRATO
(vortoj de Persida RUGU)
(elrumanigis por kantado: Luiza CAROL)

Frato ho frato
frato frato ho mia frat’…

Frato de trans la limo de la tempo
aŭskultu voĉon de vokanta vent’;
enfluas en la koron karaj memoroj
verŝante amaran eĥon sur nin.

Frato de trans la limo de la akvoj
nun paŝoj miaj daŭre serĉas vin.
Vi estas malproksima en ĉieloj, dum mi
ade atendas vin sur cindra pont’.

Frato de trans la limo de la sango,
al vi la pluvo reportas min en sonĝ’.
Silenta luno sur montetoj viŝas
literojn el larmoj de pasinta flam’.

Frato ho frato
frato frato ho mia frat’…

Venu frato kun la akva
dorna krono el malvarm’;
trankviligu ĉi-matene
mian koron via am’.

La iamajn sonĝflugilojn
redonu vi al mia kor’,
ellimiĝon, senlarmiĝon,
pacon donu al l’ anim.

Venu kiel tenera flagro
trans la flamoj de la temp’
al la domo kun oleandro
por ĉesigi ŝtormon en la preĝ’.
Frato ho frato
frato frato ho mia frat’…
=====================
Ligilo al la rumana versio “FRATELE MEU” (“Mia frato”) kantata de Ann HOD

Esperanto-renkontiĝo kun la simpla nomo ERo (Esperanto-Renkontiĝo) okazis la 3-4an de novembro en Moskvo, en unu el la oficejoj de la moderna ĉefurba kvartalo “Negoca Centro” (Деловой Центр). Tiu ĉi evento estas “ero” de la aktivado de Moskva Esperanto-Asocio MASI.

Organizi la renkontiĝon inspiris gejunuloj, kiuj frekventas lecionojn de la ĉeesta Esperanto-kurso de la studento Roman Ralko. Evidentiĝis, ke kelkaj el ili jam pli-malpli konas Esperanton. Ni decidis viziti ilin. Nia celo estis konatigi la novulojn inter si kaj kun pli spertaj esperantistoj, plifortigi ilian deziron lerni Esperanton kaj veki intereson pri kreado de junulara Esperanto-kolektivo.

Nia ERo, aŭ pli ĝuste ERoJ (Esperanto-renkontiĝoJ Junularaj), pasis de la 15a ĝis 20a horo dum du feriaj tagoj.

La unua tago estis dediĉita precipe al interkonatiĝo. La programo konsistis el sinprezentoj kaj leĝeraj komunikad-praktikoj. Post te-paŭzo kun pico kaj aliaj frandaĵoj, ni aŭskultis kantojn, prezentitajn de Oksana Zvereva kaj kun plezuro kantis kune kun ŝi kaj niaj gastoj – Georgij Kokolia kaj Oleg Ĉajka. La tuta kunveno okazis en Esperanto, krom la grava interparolo pri la celo de nia kunveno.

La sekvan tagon okazis du negrandaj prelegoj. La programisto Miĥaelo Vasiljev en bona kaj simpla Esperanto rakontis pri Esperanto kaj neŭraj retoj, post kio ni provis aldoni niajn voĉojn al la Esperanta dosiero de la projekto “Common Voice”. Post tagmanĝo kun la kutima pico, la studento Vladimir Petuĥov parolis pri sia tre sukcesa pasintjara sperto popularigi Esperanton inter lernejanoj. Jaroslava Hartulari alportis necesajn materialojn por bildigi la Esperantan stelon, kaj la plimulto de la ĉeestantoj kun entuziasmo komencis ĝin desegni. Konklude ni kune priparolis, ĉu kaj kial tiaj renkontiĝoj estis utilaj, ĉu ili devas esti daŭrigotaj kaj en kia formo.

Entute partoprenis 29 homoj, 13 el ili estis lernejanoj kaj studentoj de Moskvaj universitatoj.

Ĉu estos postsekvoj? Kiuj kaj kiaj? La tempo montros.

Irina Gonĉarova
kunordiganto de MEA MASI

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/ruslando-59/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post ERoJ en Moskvo appeared first on La Ondo de Esperanto.

Kun konfuzaj klarigoj kaj sen publika kontribuo

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

La 25-an de oktobro, la prezidanto de la kirgiza parlamento, Nurlanbek Ŝakijev, malkaŝis registarajn planojn ŝanĝi la nacian himnon. Li klarigis, ke la himno estis adoptita antaŭ 33 jaroj, kiam la lando ĵus akiris sendependecon de Sovetunio. Pro tio, laŭ li, ĝi devas esti ŝanĝita, ĉar Kirgizio nun estas alia lando, kiu firme staras sur siaj propraj piedoj. Ŝakijev aldonis, ke la himno sonas kiel marŝo kaj estas malfacile kantebla. Li promesis, ke ĉiuj, eĉ 6-jaraj kaj 90-jaruloj, povos kanti la novan himnon.

Jen Jutuba video kun la anonco de Ŝakijev pri la planoj ŝanĝi la himnon.

Krom ĉi tiuj klarigoj, Ŝakijev rakontis anekdoton, kiun li aŭdis de la kirgiza prezidento de Kirgizio Sadir Ĵaparov pri la efiko de la nuna himno sur birdoj. Laŭ la rerakontado de Ŝakijev, dum unu el siaj eksterlandaj vojaĝoj, Ĵaparov rimarkis, ke birdoj ektimiĝis kaj forflugis kiam ili aŭdis la kirgizan himnon, sed revenis kaj trankvile sidis sur arbobranĉoj kiam oni ludis la himnon de alia lando.

Baldaŭ post la anonco de Ŝakijev, Ĵaparov subtenis la ideon kaj ripetis similajn argumentojn. Li rimarkigis, ke la aŭtoroj de la nuna himno “verkis ĝojajn kaj ekscitajn versojn pri Kirgizio survoje al sendependeco,” sed ke Kirgizio de tiam fariĝis “plena ŝtato,” kiun “la tuta mondo konas”. “Kial ni ne skribu nun himnon por estontaj generacioj pri la fakto, ke nia popolo havas kvinmiljaran historion?” konkludis Ĵaparov.

Ĉi tiu ne estas la unua fojo, ke la duopo Ĵaparov–Ŝakijev kunlaboras por ŝanĝi nacian simbolon. Pasintan aŭtunon, Ŝakijev faris neatenditan deklaron pri la bezono ŝanĝi la nacian flagon, kio vekis fortan publikan reziston. Kvankam li prezentis tion kiel sian propran iniciaton, Ĵaparov poste mem rivelis, ke Ŝakijev simple agis laŭ liaj ordonoj. Ene de kelkaj monatoj, la flago de Kirgizio estis ŝanĝita, malgraŭ publika konsento, ke la flago estas tute bona kaj devus resti la sama.

Jen Jutuba video pri la ceremonio de levado de la nova flago sur la ĉefa placo en la ĉefurbo Biŝkeko.

Kio pligravigis la aferon estis ke la aŭtoritatoj ne disponigis konvinkajn argumentojn por la ŝanĝo kaj ne petis kontribuon de la publiko, kiel ekzemple anoncado de publika alvoko por la dezajno de la nova flago. En sia provo pravigi la ŝanĝon, Ŝakijev klarigis, ke la ondecaj sunradioj en la malnova flago igis la tundukon (la centra elemento de la flago kaj tegmentoparto de la tradicia kirgiza jurto) aspekti kiel sunfloro. Siaflanke, Ĵaparov kampanjis por la nova flago kun la promeso, ke ĝi helpos al Kirgizio “esti evoluinta kaj sendependa lando.”

Kvankam la aŭtoritatoj promesis, ke muzikistoj, poetoj, kaj aliaj koncernatoj partoprenos en la kreado de nova himno, ordinaraj homoj ne multe fidas, ke iliaj voĉoj estos aŭdataj. Juĝante laŭ la disponeblaj enketoj, plej multaj homoj kredas, ke ne necesas ŝanĝi la himnon, kaj ke estus plej bone, se la aŭtoritatoj dediĉus sian tempon kaj rimedojn al solvado de aliaj pli urĝaj problemoj.

Jen Jutuba video kun la opinio de civitanoj pri la ŝanĝo de la himno.

Tiuj, kiuj subtenas la ŝanĝon, emfazas, ke tio estus ĝusta paŝo koncerne malkoloniigon, ĉar la kantoteksto kaj muziko de la himno similas al la malnova himno de la Kirgiza Soveta Socialisma Respubliko, politika unuo kiu estis parto de Sovetunio. Krome, kritikantoj de la himno rimarkigas, ke ĝi estas skribita en la tria persono, kio igas ĝin soni kiel deziro, kaj ili subtenas novan himnon kun vortoj kiel “mi” kaj “ni,” kiuj spegulus ‘agemecon kaj proprecon’ [ndlr. fundamentajn homajn trajtojn kiuj ebligas prosperi].

La himno de Kirgizio estis adoptita en 1992. Origine ĝi konsistis el tri strofoj kaj refreno. En 2012, la dua refreno estis forigita, ĉar ĝi enhavis kontestatajn liniojn. Se la maniero laŭ kiu oni ŝanĝis la flagon estas indiko de la aliro de la aŭtoritatoj rilate al ŝanĝado de naciaj simboloj, ordinaraj civitanoj restos ekster la procezo de adoptado de nova himno. Tamen, la espero estas, ke la gvidantaro de la lando lernis el siaj pasintaj eraroj kaj certigos signifan partoprenon kaj opiniadon de la publiko.

Verkita de  Nurbek Bekmurzaev Tradukita de  Toño DEL BARRIO · Vidu originalan artikolon [en]

Mikroplastaĵo en la rubakvo povas konduki al tio ke virusoj kaj bakterioj en akvopurigaj instalaĵoj ne estas mortigataj. Tion montras studaĵo el Norvegio. Enkuŝigite en maldikega muka tavolo sur la plastaj partikloj la infektantoj gliteskapas tra la akvopurigaj instalaĵoj.

La Ondo de Esperanto daŭrigas prezentadon de tiuj, kiuj grave kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). La sesa persono en ĉi tiu rubriko estas Eŭheno Kovtonjuk.

Eŭheno Kovtonjuk naskiĝis en Podolia vilaĝo de Ukrainio, diplomiĝis en Nacia akademio pri nutraĵaj teknologioj en Odeso kaj en la universitato de Kansaso (Usono). Laboris en uzinoj, bankoj, gvidis tutlandan asocion de grenproduktantoj, finis la karieron kiel vicministro pri grenproduktado en Ukrainio. Dum la lastaj 25 jaroj Kovtonjuk laboras kiel fotoesploranto sub aŭspicio de Unesko. Liaj personaj fotoekspozicioj estas montritaj en Kyjivo, Novjorko, Londono, Genevo (ĉe UN) k. a. Li estas honora profesoro de Ukrainia Industria Akademio kaj Svisa internacia akademio pri juro, ekonomio kaj lingvoj (Montreux, Svislando).

Eŭheno Kovtonjuk esperantistiĝis en 1979, prezidis la ĉefurban Esperanto-klubon “Ora Pordego”, estis kunfondinto de Ukrainia Esperanta Asocio (UkrEA) en 1989 kaj ties unua prezidanto, honora prezidanto de UkrEA. A-komitatano de UEA, fondinto kaj prezidanto de la bonfara fonduso nome de Vasil Eroŝenko “Espero” de 2007, kiu esploras kaj popularigas la vivon kaj verkaron de V. Eroŝenko. Li estas redaktoro de ukraina-Esperanta vortaro-minimumo (1998) kaj kunaŭtoro de granda esperanta-ukraina vortaro (2007).

Al la programo de BET-59 Eŭheno Kovtonjuk kontribuos per prelego “La vivo kaj verkado de la blinda ukraina esperantisto Vasyl Eroŝenko”.

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/bet-154/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post BET-59: Konatiĝu kun Eŭheno Kovtonjuk appeared first on La Ondo de Esperanto.

Freŝaj esploroj en la bolivia Amazonio montris, ke la “tsimanoj” preskaῠ neniam suferas korinfarkton. Tiu eltrovo povas multon instrui al ni, okcidentanoj.

“Tsimanoj” estas antikva popolo vivanta duon-nomade ĉe la bordoj de riveroj, kiuj formas la Amazonon. Ili vivas tie de jarcentoj kaj forkuris de blankuloj jam en la 17-a jarcento, por konservi sian vivstilon. Nuntempe, ĉirkaῠ 16000 indianoj konsistigas tiun popolon kaj ili ankoraῠ grandparte vivas same primitive per siaj ĉasado, fiŝkaptado kaj kolektado de vegetaĵoj. Dum jardekoj antropologiistoj observas tiun komunumon.

Sklerozo de arterioj en la koro, kun akumuliĝo de kalcio, estas la plej ofta kaῠzo de korinfarkto – siavice unu el la plej oftaj kaῠzoj de morto en la tuta mondo. Laῠ Monda San-Organizo, ĉiujare mortas po 18 milionoj da homoj pro tio. Kiam tiu sama sklerozo atakas cerbajn angiojn, tiam ĝi okazigas cerbajn infarktojn. La studo pri la boliviaj indianoj montris, ke ili tre malofte suferas de tiu malsano. En dek jaroj, nur unu el ili mortis de korinfarkto – kaj tiu estis tre maljuna homo. 85 procentoj el la plenaĝaj “tsimanoj” tute ne prezentas koronariajn plakojn; la ceteraj, en nur tre diskreta grado. Ili plej ofte atingas sian 75-jaran aĝon sen arteriaj ŝtopiĝoj. Iliaj koroj batas en perfekta ritmo kaj ilia sangpremo kaj kvantoj da kolesterolo kaj glikozo en la sango estas malaltaj.

“Tsimanoj” manĝas malmulte; ilia dieto enhavas malmulte da graso kaj multe da vegetaĵaj fibroj. Krome, ili estas korpe tre aktivaj. Fumado inter ili estas escepta. Eble ĉeestas ankaῠ la genetika faktoro, kiu protektas ilin. Tamen, sciencistoj observas, ke iom post iom la kvanto da kolesterolo en ilia sango pliiĝas, probable pro la influo de blankuloj en ilian vivstilon, dum la lastaj jaroj. Ĉi tio konfirmas la gravecon de la vivstilo por prevento de kormalsanoj. Ekzemple, la uzado de motoraj kanuoj kaj la malfermo de vojoj en la arbaro estas “faciligoj” al ilia vivo. Ankaῠ la ebleco havigi al si grasajn kaj sukerecajn nutraĵojn en proksimaj urbetoj signifas danĝeron al la indianoj.

Tiuj studoj denove sugestas, kiel ofte ni mem venenas nian korpon.

Auld, William. Pajleroj kaj stoploj. Elektitaj prozaĵoj. – Rotterdam: UEA, 1997. 6+342 paĝoj.

Okaze de la centa datreveno de la naskiĝo de William Auld (6 nov 1924 – 11 sep 2006), dum la tuta novembro 2024 la libroservo de UEA ofertas lian libron Pajleroj kaj stoploj kun triona rabato sendepende de la mendata kvanto.

En ĉi tiu libro estas kolektitaj eseoj, rakontoj, prozaj tradukoj kaj recenzoj de Auld, kiuj pli frue ne aperis libroforme.

Legu kelkajn recenzojn pri Pajleroj kaj stoploj ĉe http://retbutiko.be/eo/ero/pkst

Mendu ĝin ĉe https://katalogo.uea.org/?inf=5541

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Pajleroj kaj stoploj: La novembra rabato appeared first on La Ondo de Esperanto.

Miloj da homoj tutmonde ankoraŭ riskas fariĝi senŝtatanoj

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Ĉiuj ligiloj en tiu ĉi artikolo estas en la angla, krom tiuj markitaj per [eo], kiuj estas en Esperanto.

Tiu ĉi artikolo de Alina Mikhalkina estis publikigita de NewsMaker la 28-an de septembro 2024. Redaktita kaj tradukita versio de la materialo aperis en Global Voices kiel parto de enhavpartnera interkonsento.

Pro la krizoj en la landoj de la eksa Sovetunio [eo], pli kaj pli da homoj perdas sian civitanecon [eo]. Kvankam ŝajnas, ke ĉiuj havas naciecon, ĉar ili loĝas ene de la limoj de iu ŝtato, la realo malsamas. Antaŭ la fino de 2023, ekzistis 4,4 milionoj da senŝtatanoj tutmonde – homoj sen civitaneco aŭ kun nedeterminita nacieco [eo]. Ĉi tiuj havas malfacilaĵojn por geedziĝi, malfermi bankkonton aŭ registri nemoveblaĵojn. Ili malaperas sub la radaroj de la aŭtoritatoj kaj estas senigitaj de multaj rajtoj.

Sen pasporto en Moldavio

Laŭ la Unuiĝintaj Nacioj, en 2014, pli ol dudek jaroj post la disfalo de Sovetunio, pli ol 600 mil homoj en la postsovetia spaco ankoraŭ estis senŝtatanoj. Unu el ili estas Elena Dergunov, loĝanto de Kiŝinaŭ [eo – ndltr. ĉefurbo de Moldavio].

“En la regiono Ĉednestrio [eo] mi ricevis pasporton de la Respubliko Moldavio [eo]. Kun ĝi, mi povis iri al Israelo kaj laboris tie dum pluraj jaroj, kaj kiam mi revenis al Moldavio, mia dokumento estis konfiskita ĉe la landlimo kaj oni diris, ke mia pasporto estas nevalida”, memoras la virino.

En 1954, UN-landoj evoluigis la Konvencion pri la statuso de senŝtatanoj [pdf, 417 KB; ndltr. vidu ankaŭ ĉi tie en eo.vikipedio]. Laŭ la dokumento, senŝtatano estas iu, kiu “ne estas konsiderata kiel civitano de iu ŝtato pro ties leĝaro.” Antaŭ 2024, la konvencio estis subskribita de 98 ŝtatoj, inkluzive de Moldavio.

Dergunov diris:

Mi vivis sen dokumentoj dum 12 jaroj. En miaj manoj mi havis nur kopion de tiu nevalida moldava pasporto. Dum ĉi tiu tempo, mi havis du infanojn: mi registris mian mezan filon en la hospitalo kun ĉi tiu kopio. Kaj mi povis eldoni naskiĝateston por mia plej juna filo nur kiam li havis kvin jarojn kaj duonon.

Kiam ne estas protekto

Esti senŝtatano ofte signifas, ke vi ne povas malfermi bankkonton, registri posedaĵon, geedziĝi, registri infanon en lernejo, trovi laboron aŭ eĉ viziti familian kuraciston. Elena koncedas ke ŝia eksedzo estas daŭre minacata, dirante ke “ke li faros deklaron kaj ke la infanoj estos forprenataj de mi.” Dum tiom da jaroj, ŝi ne povis oficiale akiri laboron aŭ ricevi ajnajn bonfarajn avantaĝojn [eo].

Laŭ UN-fakuloj persono povas fariĝi senŝtatano pro diversaj cirkonstancoj, ekzemple, diskriminacio bazita sur aparteno al certa etna, religia aŭ alia minoritata grupo. Alia grava kaŭzo de senŝtateco estas seksismo [eo].

Krome, la minaco de senŝtateco ekzistas dum “ŝtata sinsekvo”, kiam nova lando ekestas aŭ malnova disiĝas.

“Ekde 2005, mi kandidatiĝis ĉe diversaj institucioj, kaj estis rifuzita ĉie. Mi estis nek civitano de Ukrainio nek civitano de Moldavio. Tiam mi ricevis statuson de senŝtatano kaj nun mi havas identeckarton kaj eksterlandan pasporton. Ĉi tio estis la unua fojo, kiam mi povis oficiale akiri laboron,” diras Elena.

Laŭ Oleg Paliy, la estro de la Legal Center of Advocates [ndltr. Jura Centro por Advokatoj], la diferenco inter agnoskitaj senŝtatanoj kaj homoj kun nekonata jura statuso estas, ke ĉi tiuj lastaj praktike ne reflektiĝas en registaraj strukturoj: “Homo sen dokumentoj ne havas sociajn rajtojn, ĉar tiuj ĉi praktike ne ekzistas, ili estas nevideblaj por registaraj agentejoj.”

Belorusoj sen rajtoj

La 5-an de januaro 2023, Aleksandro Lukaŝenko [eo – ndltr. prezidento de Belorusio] subskribis leĝon celante la senigon de la civitaneco de belorusoj kiuj forlasis la landon pro politikaj kialoj. La bazo por ĉi tiu rimedo estas “perdo de jura ligo kun la ŝtato.” Pli frue en 2022, la reĝimo de Lukaŝenko aprobis subpreman mekanismon, kiu permesas ke kontraŭstaruloj estas kondamnataj pro kontumaco [eo]. La “speciala produktado” malfermita en ĉi tiu kazo ne nur donas al la aŭtoritatoj formalajn kialojn por senigi belorusojn de civitaneco, sed ankaŭ permesas al ili libere forigi la posedaĵon de estontaj senŝtatanoj restantaj en la lando.

La komuna transira kabineto (bel: Аб’яднаны пераходны кабінет) de Belorusio, kreita de Svetlana Tikhanovskaya, promesas efektivigi senprecedencan projekton -pasporton de la nova Belorusio. Sed ĝis nun kreskas la nombro de senrajtigitaj senŝtatanoj, kiuj laŭ la volo de la sorto troviĝas sur la teritorio de aliaj ŝtatoj.

Verkita de  Anastasia Pestova Tradukita de  Herman Dekeŭnink · Vidu originalan artikolon [en]

---

Afablaj homoj ŝajne havas apartan preferon por dolĉaĵoj. Tiu kunteksto montriĝas tra ĉiuj kulturoj kaj starigas - kompreneble - la demandon: Kio povus esti la kaŭzo por tio?

Kompleksa nova vojo, sur kiu ne ĉio dependas de Armenio

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

La malpliiĝo en Armenio [eo] de la devigaj kursoj pri la rusa lingvo estas la plej lastatempa evento en amariĝo de la rilatoj inter Armenio kaj Rusio. Laŭ raportado de OC media, la decido venas de direktivo eligita en julio 2024, kiu permesus al studentoj elekti inter studi du apartajn kursojn pri fremdaj lingvoj anstataŭ ol devige studi la rusan kiel unua fremda lingvo. Serio da decidoj faritaj de la registaro de Armenio en la lastaj jaroj indikas, ke tiu lando malproksimiĝas eksteren de la orbito de Rusio. Serio da decidoj prenitaj de la registaro de Armenio en la lastaj jaroj montras, ke la lando pli malproksimiĝas for de la influsfero de Rusio.

Ĉu ĝi sukcesos dependas de pluraj faktoroj, inter ili atingi definitivan pacinterkonsenton kun Azerbajĝano [eo].

For de Rusio

Ekde la dua milito en Montara Karabaĥo [eo], kiun Armenio kaj Azerbajĝano faris en 2020, Armenio estas distanciĝanta de Rusio kaj anstataŭe profundigas siajn ligojn al la Eŭropa Unio [eo]. Multaj en Armenio sentis sin pli kaj pli frustritaj de la tradiciaj sekurecpartneroj de sia lando, post kiam la Organizaĵo de la Traktato por Kolektiva Sekureco [eo] (mallonge OTKS) ne sendis helpon dum la azerbajĝanaj atakoj en Armenio en 2021 kaj 2022. Azerbajĝano ne estas membro de OTKS kaj la membroŝtatoj estas devigataj, konforme al la traktato, interveni kiam unu el la membroj estas atakata.

En 2022, la armeniaj aŭtoritatoj akceptis, ke la Eŭropa Unio sendu observadan mision ĉe ĝia landlimo kun Azerbajĝano, ago kiu estis tiam tre kritikata en Rusio.

La Eŭropa Unio unuafoje deplojis la Observadan Mision de la Eŭropa Unio en Armenio (EUMCAP) en oktobro 2022 post komuna kunsido en Prago inter la ĉefministro de Armenio, Nikol Paŝinjan kaj la prezidento de Azerbajĝano, Ilham Alijev, faciligita de la prezidanto de la Eŭropa Konsilio, Charles Michel, kaj de la franca prezidento, Emmanuel Macron. Kaj la kunsido kaj la decido deploji la mision okazis unu monaton post kiam Azerbajĝano lanĉis ofensivon en Armenion. Laŭ deklaroj de ambaŭ landoj, pli ol 200 militistoj estis mortigitaj rezulte de tio. La 15-an de septembro 2022, la du landoj subskribis batalhalton post mediacio de Rusio.

En decembro 2022, Armenio petis alian mision esperante, ke ĝia ĉeesto ĉe la landlimo inter Armenio kaj Azerbajĝano malebligos pliajn militajn akrigojn kiel tiu okzazinta en septembro 2022.

En februaro 2023, la Eŭropa Unio deplojis la civilan mision de la Eŭropa Unio en Armenio (EUMA) kun dujara mandato. En decembro 2023, ĝi anoncis, ke ĝi pliigis sian personaron surterenan de 138 al 209 homoj. Kaj Rusio kaj Azerbajĝano kritikis tiun duan deplojon. En siaj deklaroj, la aŭtoritatuloj de ambaŭ landoj kontestis la celon de la misio. En gazetara konferenco en Baku, la ministro pri eksteraj rilatoj de Rusio, Sergej Lavrov, diris ke la celo de la misio estas dubinda “rilate al siaj praveco, funkcioj, mandato kaj daŭro”, ripetinte la antaŭajn asertojn de Rusio pri tio, ke la observantoj de la Eŭropa Unio “nur povas estigi geopolitikan konfrontadon en la regiono”, kaj akuzis la Eŭropan Union, asertante, ke ĝi malakceptas “ĉiakoste la klopodojn de mediacio de Rusio”.

La Montara Karabaĥo estas sub la rego de ĝia etna armena popolo kiel memproklamita ŝtato ekde kiam milito ekestis en la fruaj 1990-aj jaroj, kiu finiĝis per batalhalto kaj armenia milita venko en 1994. Post tiu unua milito, kreiĝis nova laŭfakta Respubliko Montara Karabaĥo internacie neagnoskita. Sep apudaj regionoj estis okupitaj de la armenia armeo. Rezulte de tio “pli ol miliono da homoj estis forpelitaj de siaj domoj: la azeroj [eo] fuĝis el Armenio, Montara Karabaĥo kaj la apudaj teritorioj dum la armenoj forlasis siajn hejmojn en Azerbajĝano” laŭ la Internacia Krizogrupo.

La streĉitecoj daŭris dum la sekvantaj jardekoj kaj kulminis en la dua milito en Montara Karabaĥo okazinta en 2020 kaj en la armea operaco okazinta en septembro 2023. Ĉi lasta pavimis la vojon por ke Azerbajĝano reakiru la plenan regadon super Karabaĥo. Tamen, malgraŭ la certigoj, ke la rajtoj de la armenoj de Karabaĥo estos protektataj kaj konservataj, laŭ la plej freŝdataj informoj, 104 000 armenoj de Karabaĥo fuĝis post la ofensivo de septembro 2023.

En septembro 2023, la registaro de Armenio sendis sian unuan humanitaran helpon al Ukraino ekde la grandskala invado fare de Rusio en 2022. La saman monaton, la ministro pri defendo de Armenio anoncis ke, inter la 11-an kaj la 20-an de septembro 2023, okazos en Armenio komuna militista trejnado kun Usono por helpi trejni la armenian armeon por misioj de packonservado.

En oktobro 2023, la parlamento de Armenio aprobis leĝon, kiu ratifas la statuton de Romo pri la Internacia Puna Kortumo (IPK) malgraŭ la ripetitaj avertoj de Kremlo prio tio, ke la ratifo de tiu traktato rezultigos “plej malbonajn sekvojn  por la duflankaj rilatoj”. La IPK publikigis arestordonon kontraŭ prezidento Putin pro supozataj militkrimoj faritaj en Ukrainio en marto 2023. Ratifi la statuton de Romo signifas, inter aliaj devontigoj, aresti la prezidenton de Rusio Vladimir Putin se li venus en Armenion.

En frebruaro 2024, Armenio decidis frostigi sian membrecon de la OTKS, gvidata de Rusio, sekve de la mortiga alfrontiĝo inter Armenio kaj Azerbajĝano. Laŭraporte almenaŭ kvar armeniaj militistoj mortis kaj unu estis vundita la 13-an de februaro 2024 dum la unua mortiga okazo ekde la ofensivo de septembro 2023.

Ekde tiam, Armenio rifuzis gastigi kaj ĉeesti multajn trejniĝojn kaj kunsidojn de la OTKS kaj eĉ rifuzis sendi reprezentanton kiel vicĝeneralan sekretarion de la organizaĵo.

La 12-an de marto 2024, la Eŭropa Parlamento aprobis rezolucion “pri pli proksimaj ligoj inter la Eŭropa Unio kaj Armenio kaj pri la bezono de pacinterkonsento inter Armenio kaj Azerbajĝano”.

Kun pli ol 500 parlamentanoj voĉdonintaj por, kvar kontraŭ kaj 32 sindetenintaj, la rezolucio “agnoskas kaj bonvenigas” la “deziron de Armenio kreskigi kaj prioritatigi la rilatojn kun la Eŭropa Unio”, nomante la partnerecon inter Armenio kaj la Eŭropa Unio “logika paŝo por konformiĝi kun la elekto de Armenio favore al la demokratio, la jurŝtato, la batalo kontraŭ korupto kaj la obeo al la internacia ordo bazita sur reguloj”.

La rezolucio estis sekvo de la eksplicita intenco de Armenio kandidatiĝi por aliĝi al la Eŭropa Unio kaj al la programo de partnereco anoncita de la Alta Reprezentanto por la komuna ekstera kaj sekureca politiko de la Eŭropa Unio, Josep Borrell, en februaro 2024.

En aprilo 2024, armeniaj aŭtoritatuloj ĉeestis triflankan kunsidon kun la Eŭropa Unio kaj Usono. La kunsido estis tre kritikata de la registaro de Azerbajĝano laŭ kiu, ĝi efikus negative al la pacprocezo inter Armenio kaj Azerbajĝano, laŭ deklaro de la ministro pri eksteraj aferoj de Azerbajĝano. Sed tamen la kunsido tute ne rilatis nek al Azerbajĝano nek al la pacprocezo.

En junio 2024, la ĉefministro de Armenio, Nikol Paŝinjan ripetis la decidon de la registaro eliri el la OTKS. La devontigo retiri sin el la alianco estis probable decidita post la malkaŝo de dokumentoj, kiuj montris, ke Belorusio, ankaŭ membro de la alianco, sendis militan ekipaĵaron al Azerbajĝano inter 2018 kaj 2022.

Sammonate, post la vizito de la usona asista ŝtat-sekretario James O’ Brien al Erevano [eo], Usono promesis profundigi siajn rilatojn kun la lando.

En julio 2024, Rusio kritikis Armenion pro tio, ke ĝi partoprenis pintkunvenon de NATO en Vaŝingtono kaj nomis “malprudenta” la iniciaton de Armenio profundigi siajn rilatojn kun NATO kaj ĝiaj membroŝtatoj. La rusia vicministro pri eksteraj rilatoj, Miĥail Galuzin, komentis tiam la kunsidon:

углубляя такими темпами сотрудничество с теми, чья цель — “стратегическое поражение” России, Ереван своими руками рискует серьезно дестабилизировать обстановку на Южном Кавказе в ущерб в том числе собственной безопасности

Profundigante la kunlaboron je tia rapida tempo kun tiuj, kies celo estas la “strategia malvenko” de Rusio, Erevan per siaj propraj manoj riskas grave malstabiligi la situacion en la sudo de Kaŭkazio, domaĝe al si mem.

Sammonate, la Eŭropa Unio senvualigis agadplanon, kiu ebligus liberigi vizojn por la civitanoj de Armenio. Aldone, oni atendas, ke la Eŭropa Unio aprobu nemortigan milithelpon de 10 milionoj da eŭroj por Armenio pere de sia mekanismo European Peace Facility [Eŭropo per la Paco).

Laŭ publika opinisondo komisiita de la [Usona] International Republican Institute [Internacia Respublika Instituto] kaj realigita en decembro 2023, 87% de la sonditoj havis pozitivan opinion pri la rilatoj inter Armenio kaj la Eŭropa Unio.

En aŭgusto 2024, la rusaj landlimaj gardistoj postenitaj en la flughaveno Zvartnots de Erevan oficiale forlasis siajn postenojn. Rusio postenigis soldatojn ĉe la landlimo de Armenio, inkluzive de la flughaveno Zvartnots, ekde la sendependiĝo de la lando. La retiriĝo okazis post alia interkonsento en majo laŭ kiu Armenio kaj Rusio konsentis pri la retiriĝo de la rusaj landlimaj gardistoj postenitaj en pluraj armeniaj regionoj.

Ankaŭ en aŭgusto, Usono konfirmis, ke ĝi pripensas interkonsenton kun Armenio, kiu “ebligus al Usono transdoni nuklean teknologion kaj kunhavigi esplorojn kaj teknikajn sciojn”, laŭ raportado de Eurasianet kaj Civilnet.

Kiel Armenio antaŭeniros restas necerta kaj dependos de kelkaj faktoroj, laŭ analizo de Thomas de Wall, grava membro de Carnegie Europe kaj regiona spertulo. Inter ĉi tiuj faktoroj, unu estas atingi definitivan pacinterkonsenton kun Azerbajĝano.
Li diris:

Sukcesa procezo signifus, ke Armenio havus pli da elektebloj kaj povus malpliigi sian historian dependecon de Rusio kaj strebi akiri pli fortan partnerecon kun la Okcidento. La daŭrigado de la nuna stato donas al Rusio pli da oportunoj por refoje apliki siajn tradiciajn kontrollevilojn.

Verkita de  Arzu Geybullayeva, OC Media Tradukita de  Laurent RAMETTE · Vidu originalan artikolon [en]

---

Por mi, la 6a de novembro estas aparte grava dato. La 6an de novembro naskiĝis mia filino Tatjana (en 1981) kaj mia edzino Halina (en 1959).
Nu, mi ne mencius ĉi tiun daton, se ĝi ne estus grava ankaŭ por la tuta Esperantujo, ĉar la 6an de novembro 1924 naskiĝis William (Bill) Auld, eble la plej ŝatata kaj populara esperantisto en la lastaj jardekoj de la 20a jarcento.
Okaze de la centa naskiĝdatreveno de la aŭtoro de La infana raso ni reaperigas la intervjuon, kiu aperis en La Ondo de Esperanto post lia elekto kiel la Esperantisto de la jaro 1998. Li estis la unua, kiu ricevis ĉi tiun honoran titolon.

AlKo

“Tute alia mondo kuŝas antaŭ vi”

Kion sentis la unua persono, proklamita la Esperantisto de la Jaro, eksciinte pri la proklamo?

Nu fakte, grandan plezuron. Kion mi faras, mi faras apoge al la grandioza koncepto de la majstro, kaj mi ne aparte serĉas propran renomon. Tamen ne estus nature, se mi ne plezuriĝus pro la honorigo fare de miaj kunkulturanoj.

La decido de la internacia elektantaro emfazis tri kialojn de la “honorigo”: kandidatigo por la Nobel-premio; giganta projekto Tolkien en Esperanto; prudento kaj volfirmo en la kazo La Manto. Bonvolu komenti ĉiun el ili.

Mi ĝojas pri la kandidatigo por la Nobel-premio, ĉar tio rezultiĝis en reala kaj senĉikana raportado pri nia literaturo en la vasta eŭropa informilaro. Konsternis min la rapidega disvastiĝo de la raporto disde nia tute negrava loka semajna ĵurnalo tra la gravaj naciaj tagĵurnaloj ĝis grandaj eksterlandaj gazetoj! Kaj la multoblaj mencioj kaj intervjuoj en ĉefaj BBC-programoj! Kaj ĉiam kun plena akcepto de la seriozeco de nia afero. Vere, ia trarompo, dank’ al Manuel de Seabra, la internacia PEN-klubo k.a.

Mia traduko de la kompleta Mastro de l’ Ringoj estas iasence mia ĉefplenumo. Mi bone memoras la tagon en Madrido, kiam Liven Dek el la plena aero proponis al mi tiun komision. Ĉiama ŝatanto de defioj, mi post momenta hezito respondis, ke mi pretas fari provan komencon kaj ni vidos. Ĝis tiam mi eĉ ne legis la koncernan verkon! Sed feliĉe ĝi tuj imponis min pro la rakonta talento de Tolkien kaj pro la bela angla lingvaĵo. Kelkaj alilandanoj nomis tiun lingvaĵon “malfacila”, sed fakte ĝi estas bele klasika angla stilo, kiu bele konvenas al esperantigo. Kiam la eldonejo Sezonoj promesis senprokrastan eldonon de la verko, mi trovis la necesan elanon por kompletigi la unuan volumon, poste la duan, poste la trian.

La afero La Manto prezentas malluman flankon de la esperantismo: personaj atakoj kontraŭ valoraj kaj laboremaj “samideanoj”. Tiu libro celis atenci la reputacion de Perla Martinelli ŝajnigante, ke la aŭtoro estas ŝi kaj ke temas pri speco de aŭtobiografio. Kaj tiun atencon partoprenis homoj, kiuj sciis tute bone, ke tio estas mensogo! Kaj poste ili rifuzis agnoski tion, kvankam tio estis ilia jura devo! Cetere, pseŭdonimeco en certaj cirkonstancoj estas tolerebla (ekzemple ĉe Zamenhof) — sed kiam aŭtoro kaŝas sin pseŭdonime por sin savi de pravaj riproĉoj kaj eventualaj reagoj, tio estas anonimeco kovarda kaj poltrona. Tiu tuta afero estas hontindaĵo en nia movado, kaj feliĉe mi ne estas la sola, kiu protestis.

Al kiu(j) vi donus via(j)n voĉo(j)n, se vi estus elektanto ĉi-jare?

Al Giorgio Silfer, pro la gravaj sukcesoj ĉe la tutmonde gravaj PEN-kluboj.

Kaj la Esperantistoj de la jaroj 1990aj (nu, krom vi, kompreneble)?

Du virinoj meritas tion, laŭ mi. Kvankam Marjorie Boulton ja estas amiko mia, ŝiaj laboroj en la kadro de nia afero — ofte ne ĝenerale rimarkataj, kiam ili helpas individuajn samideanojn tra la mondo — estas valoregaj kaj nepre en la spirito de Zamenhof. Kaj estas jam tempo, ke oni proklamu la meritojn de Cathy Schulze el Sanfrancisko, kiu dum jardekoj taskegis en la usona movado kaj kiu ĉefmotoris la tre gravajn somerajn kursojn en la Sanfranciska Ŝtata Universitato.

Iam populara demando: kiujn tri librojn en Esperanto vi kunprenus, estante ekzilota al neloĝata insulo?

Esperanta antologio por ne perdi kontakton kun nia poezio; Leteroj de Zamenhof — se mi rajtus kunporti ambaŭ volumojn, aŭ se ne: Originala verkaro de L.L. Zamenhof, kaj — nu, ĉu mi estu honesta? — La infana raso por memorigi min pri kio mi iam kapablis.

Ĉu, laŭ vi, oni povas paroli pri (mal)progreso de Esperanto? Kiuj pozitivaj kaj negativaj tendencoj aperis en Esperantujo post la Centjariĝo de Esperanto?

Ŝajnas al mi, ke el tutmonda vidpunkto Esperanto restas relative stabila. Malprogreson en unu loko kompensas progreso en alia. Mortintojn kaj kabeintojn anstataŭas novaj adeptoj (ofte tamen en alia mondparto). La sukceso de Esperanto, manke de la “fina venko”, troviĝas en tio, ke tiuj homoj, kiuj bezonas aŭ deziras ĝin, ofte trovas ĝin kaj profitas el ĝiaj mirindaj proprecoj. Ni ne forgesu, ke tre multaj homoj kapablas kontentiĝi pri, kaj eĉ fieri pri, tute supraĵa kaj piĝina posedo de iu fremda lingvo kaj eĉ ne imagas ion pli perfektan! Sed serĉantoj por vera internacia intimeco salutas kaj uzas nian lingvon. Kaj tial Esperanto estas sekura, ĝis kiam la evoluo de la socioj devigos la registarojn finfine rekoni ĝin.

Neevitebla demando — viaj planoj?

Aktuale preskaŭ mankas. Al vi mem, sinjoro eldonisto, mi promesis tradukon de la Dikensa verko La postlasitaj paperoj de la Klubo Pikvika, kaj espereble tiun mi sukcesos liveri. Krom tio, hodiaŭ mem oni parolis al mi telefone pri projekto pretigi ampleksan historion de la Esperanta literaturo, kaj se tiu propono maturiĝos, mi verŝajne konsentos kontribui.

Bonvolu doni konsilon al junaj samideanoj, kiuj lernis la bazon de la lingvo kaj nun staras sojle de Esperantujo.

Al tiuj homoj, mi diras: Uzu ĝin! Profitu el ĝiaj mirindaj eblecoj! Korespondu kaj, se eble, vojaĝu. Legu gravajn kaj interesajn (al vi) verkojn en Esperanto por plifirmigi vian lingvoposedon, kaj — se libroj ne allogas vin — utiligu la modernajn alternativojn, kiel la tutmondan reton ktp. Tute alia mondo kuŝas antaŭ vi.

Intervjuis Aleksander Korĵenkov

Bill Auld kaj Aleksander Korĵenkov planas pliajn projektojn post la prezento de la dua volumo de La Mastro de l’ Ringoj de Tolkien kadre de la Tago de la Libro en la 81a UK en Prago, 1996. (Foto: Halina Gorecka)

Ĉi tiu artikolo aperis en la februara eldono de La Ondo de Esperanto (1999).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 1999, №2 (52).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/auld/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Auld: Tute alia mondo kuŝas antaŭ vi appeared first on La Ondo de Esperanto.

---

Mia plej grava rememoraĵo devenas el lernejaj jaroj, kiam mi en lernolibro vidis simplan desegnon de cirkulado de akvo en naturo. Ĝi ravis min. Mi tute ne memoras en kiu libreto ni tion trovis, kiu instruisto instruis pri cirkulado, sed tiu okazo, kiu senĉese konstante okazadas, sen ago de homo min profunde influis.

Antaŭ 100 jaroj, la 6-an de novembro 1924, naskiĝis unu el la plej elstaraj verkistoj en Esperanto. En Britio okazos memorceremonio en la Nacia Biblioteko de Skotlando en Edinburgo. En la glora periodo de la Centra Oficejo Auld estis unu el la plej popularaj gastoj de Malfermaj Tagoj, rakontas Osmo Buller.

William Auld en la 1950-aj kaj verŝajne iam en la 1990-aj jaroj.

William Auld eklernis Esperanton en 1937, do en la aĝo de 13 jaroj, kiam li trovis skoltajn regularojn en Esperanto. La lingvon li poste uzis kun siaj amikoj John Francis kaj Reto Rossetti, kiuj same iĝis famaj verkistoj en Esperanto.

En sia junaĝo Auld partoprenis la duan mondmiliton kiel milita aviadisto, kaj la militaj spertoj evidente grave formis lian mondorigardon. Jam en la armeo li komencis verki en Esperanto. Por la internacia publiko li iĝis pli konata en 1952, post la apero de la poemaro Kvaropo, kie li kunlaboris kun John Francis, Reto Rossetti kaj John Dinwoodie.

En 1955 aperis la unua eldono de La infana raso, la ĉefverko de Auld, kaj laŭ multaj ankaŭ la ĉefverko de la esperantlingva literaturo. Pri ĝia ekzisto ni povas danki anglalingvan eldonejon, Libera Folio skribis en 2004.

– Ĝis 1950 mi ankoraŭ ne findecidis, ĉu mi verkos en Esperanto aŭ en la angla. Mi verkis la unuan kanton de La infana raso en la angla lingvo, kaj mi sendis ĝin al eldonejo. Pasis ok aŭ naŭ monatoj ĝis la respondo… Sed pro la longa nerespondo, mi decidis verki ĝin en Esperanto, rakontis Auld en la libro William Auld – 75 jaroj.

Poste, en la jaro 2008, La infana raso ja aperis ankaŭ en la angla – en traduko de Girvan McKay, apud liaj skotigo kaj skotgaeligo. Plenaj tradukoj naskiĝis kaj plejparte ankaŭ eldoniĝis en diversaj lingvoj, minimume la franca, hungara, itala, nederlanda, pola kaj portugala. La anglan tradukon eldonis rete Esperantlingva Verkista Asocio, kies prezidanto dum dek jaroj estis Gerrit Berveling.

Humoroj estas poemaro de William Auld aperinta en 1969.

Al Libera Folio Berveling rakontas, ke li eklernis Esperanton per televida kurso en 1972, kaj jam en la sekva jaro eksciis pri William Auld.

– Unue mi aĉetis kaj legis Unufingraj melodioj, en aprilo 1973. Sekvis La infana raso en januaro 1974, Humoroj en aprilo de la sama jaro, kaj Paŝoj al plena posedo en majo.

Paŝoj al plena posedo estis ambaŭsence legenda progresiga lernolibro de Esperanto, unuafoje eldonita de Heroldo de Esperanto en 1968. Auld verkis ankaŭ plurajn esearojn en Esperanto, unuavice pri la lingvo kaj ĝia literaturo. Pri la romanoj en Esperanto temas lia verko Vereco, distro, stilo, aperinta en 1981 ĉe Artur E. Iltis.

– Ĝin mi ricevis donace de Auld en julio 1982. En decembro 1993 mia edzino kaj mi vizitis lin kaj lian edzinon en ilia domo kelkajn tagojn. Poste ni renkontis lin kaj la edzinon ĉe la UK en Prago en 1996, estis multe da ridado kvarope. William Auld miatakse apud Marjorie Boulton estas unu el la ĉefaj Esperanto-verkistoj de la 20-a jarcento, diras Gerrit Berveling.

Osmo Buller, multjara oficisto de UEA, rakontas ke li renkontis Auld unuafoje dum la Universala Kongreso en Aŭgsburgo en 1985.

– Baldaŭ post tio mi ricevis en la Centra Oficejo la taskon prespretigi lian La fenomeno Esperanto kaj korespondis kun li pri ĝi. Temis pri baza prezento de la lingvo kaj  ĝiaj literaturo kaj historio. La libro estis komisiita de UEA kun la celo esti tradukita al naciaj lingvoj por aperi okaze de la 100-jariĝo de Esperanto en 1987. Krom la Esperanta eldono aperis nur kelkaj nacilingvaj eldonoj, ekz. hispana kaj persa.

Poste kiel ĝenerala direktoro li respondecis pri la eldonado de UEA kaj rilatis kun Auld ankaŭ pri eldonado de aliaj verkoj kiel Nova Esperanta Krestomatio kaj Pajleroj kaj stoploj.

– Tiu dua estas  kolekto de liaj dise aperintaj rakontoj, eseoj kaj recenzoj. Mi grumblis pri la titolo kiel ne sufiĉe vendiga, sed Auld ne cedis. Ni ankaŭ private korespondetis. Ekzemple, mi esprimis  raviĝon pri La urbo de terura nokto de la skota poeto James Thomson, tradukita de li. Tio ravis Auld, ĉar temis pri lia plej ŝatata poezia verko, kiel li diris. Bedaŭrinde en la Esperanto-eldono svarmis komposteraroj. Mi mane korektis ilin, kio faris la libron iom bunta.

En la glora periodo de la CO Auld estis unu el la plej popularaj gastoj de Malfermaj Tagoj, Buller rakontas.

– Foje la iom ekscentra nederlanda esperantisto Willem Verloren van Themaat ekstaris post la prelego de Auld kaj deklaris: ”Mi funde studis kaj komparis diverslingvajn poetojn kaj konkludis, ke vi ne estas granda poeto.” Auld stoike aŭdis la juĝon.

– Kafumante dum tiu Malferma Tago kun Verloren van Themaat mi demandis al li, ĉu li verkis ion alian post la romaneto La akvariinfanoj. Li respondis: ”Ne, ĉar verkinte ĝin mi konstatis, ke mankas al mi talento.” Matematikisto, ankaŭ pri beletro li juĝis same senemocie kiel pri matematikaj problemoj.

Evidente La infana raso tamen estis sufiĉe bona laŭ li, ĉar li mem tradukis ĝin en la nederlandan, Buller aldonas.

William Auld kun sia kolekto de Esperanto-libroj.

Auld ĉeestis ankaŭ dum la Malferma Tago en novembro 1995, kiu omaĝis la 40-jaran situon de la Centra Oficejo en Roterdamo, Buller rakontas.

– Li humurplene rakontis, kiel li pakis la enhavon de la CO en la angla Heronsgate por ekspedi ĉion al Roterdamo. Tie la skatolojn malpakis Joaquin Calado, kiu same ĉeestis kaj rakontis, kiel ĉio pasis ĉe la finstacio. Neforgesebla estas la vesperumo ĉe Simo Milojević post la Malferma Tago, dum kiu ne mankis spritaĵoj de tiuj korifeoj pri movadaj figuroj nek mankis viskio, eĉ se gustumita modere.

William Auld forpasis en la jaro 2006 en la aĝo de 81 jaroj.

Esperanto-Asocio de Britio ĉi-jare celebras du eminentajn britajn verkistojn: William Auld kaj Marjorie Boulton, kiuj ambaŭ naskiĝis en 1924. La centjaran datrevenon de Boulton oni povis festi jam la 7-an de majo.

En merkredo, la 6-a de novembro, okazos ceremonio memore al William Auld en la Nacia Biblioteko de Skotlando. Dum la ceremonio estos deklamataj diversaj verkoj de Auld, rakontas Tim Owen, direktoro de EAB.

– Fari ion por omaĝi Vilĉjon Auld en la jubilea jaro estas nepre, kiel ni jam faris pli frue en la jaro por Marjorie Boulton samkiale. Ŝiakaze la loko estis evidenta; Kolegio Somerville en Oksfordo por ŝi estis nedisegebla parto de la vivo.

– Por Auld ne estis io tiel evidenta el la fora pasinteco, sed kun unu eminenta loko li havis ligilon plupersistan: en 2001 li donacis sian kolekton de Esperantaj libroj al la Nacia Biblioteko de Skotlando. Temis pri ĉirkaŭ 4 000 libroj, kolektitaj dum duonjarcento da esperantumado, kaj senhalta kontribuado al la kulturo kaj movado de Esperanto.

---

Arkivo de Libera Folio 2004: William Auld: 80 jaroj en barko senpilota

Nenies nomo tiom sinonimiĝis kun la Esperanta poezio kiom tiu de William Auld (1924–2006). Senriske de trolaŭdo, eblas diri ke Auld difinis la ĝenron de la postkaloĉaja erao, kaj ke nia poezio restas en lia ombro ĝis hodiaŭ.

Debutante sur la verda scenejo en 1952 kiel membro de la t. n. skota skolo, Auld kaj liaj kamaradoj Dinwoodie, Rossetti kaj Francis ekredifinis la poezion per sia kunpublikigita poemaro Kvaropo. Sed en Spiro de l’ pasio, la Aulda volumero, la stilo ne tro devias de la parnasisma rimemo, malkiel postaj liberversaj kaj nerimaj eksperimentoj, komence en lia ĉefverko La infana raso (1956). Ĉi tio akordas kun la retrospektiva disepokigo de la Esperanta poezio fare de Auld en lia postparolo de la Esperanta Antologio (1982), en kiu li difinas la Postparnasismon, kies pinta figuro li sendube estas, kiel etendanta de 1956 ĝis 1982. Neniom celante maltro aprezi la genion kaj novemon de posteuloj, mi pretendas, ke la Postparnasismo daŭras plu hodiaŭ, jam 30 jarojn poste.

Naskiĝinte en 1924, Auld konatiĝis kun Esperanto kiel 13-jaraĝa skolto. Esperantumado poste karakterizis grandan parton de lia vivo, kiel atestas la titolo de la rimleteraro El Unu Verda Vivo (1978). Liaj poemleteroj al diversaj gravaj figuroj de la tiuepoka movado ne estas nur poezie kaj persone interesaj, sed ankaŭ povus esti historiografie gravaj per sia bildigo de la tiama Esperantuja etoso. Auld estis longdaŭra amiko ne nur de sia eldonisto Juan Régulo Pérez, sed ankaŭ fame de Marjorie Boulton, de kies kunkorespondado naskiĝis la ĉarma volumo Rimleteroj (1976), kiu donas al la leganto senton de intima okulumo en la privatan mondon de du literaturaj gigantoj, kiuj sprite babilis kaj pri ĉiutagaĵoj kaj pri pli altaj humanismaj kaj artaj temoj.

En sia eseo La poeto William Auld, Edwin de Kock demandas kiomgrade Auld vere distingeblas de la parnasanoj, kaj Auld mem agnoskas grandan ŝuldon al siaj antaŭvenintoj, ekzemple en poemo omaĝe al Kalocsay:

Li estas nia mentor’ kaj patro kara; –
sed pli, li donis al ni la pretan liron

Sed se Parnasismo “streĉis la kordojn” de la Esperanta liro, Auld ekbardis per tiu liro je nova filozofia nivelo, rime kaj nerime, por ilustri profunde homaman, akre kritikan sed forte optimisman konceptaron rilate ne nur la Esperantan aferon sed, pli vaste, la tutan homaron. Por Auld, la homaro samtempe etas kaj gigantas-etas je kosma-tempa skalo, kiel malmultvorte sed majstre ilustrite en la deka kanto de La infana raso (terformiĝo / [granda blanka spaco] / vivapero / [granda blanka spaco] / Sargono / Aleksandro / Zamenhof); la homaro stumblas kiel infano kun militoj, diskriminacio, kaj ĉiaspecaj barbaraĵoj, kaj mem apartenas al nur tre malvasta kosmero.

Sed samtempe, Auld vidas en ĝi profundan potencialon por maturiĝo, saĝiĝo, grandioziĝo. Ĉi tiun neparadokson li esprimas, ekzemple, per arte samversaj antinomioj en la unua kanto: la sinsekvaj generacioj estas maldika, forta, obstina, fragila vivfadeno. Ĉi tiaj taksado de la aktualo kaj optimismo rilate la futuron akordas kun la profunda esperantisteco de la poeto, kaj – iom aliforme, sed klare elfonte de – la interna ideo de la tradicia esperantismo. Humanismo certe ne originas en Esperantujo, sed nia lingvujo flegas ĝin tiom, ke estas neniu surprizo ke Auld fariĝis nia laŭreato, ke tia homaranisma voĉo leviĝis el nia kulturo.

Sed uzo de la vorto homaranismo eble maltaŭgas konsiderante la fortan sekularismon de Auld, kiun li substrekadis ekde sia poeta debuto. Auld ikonoklaste malakceptas ĉiun aŭtoritatecon sen radiko en la racio, kaj anatemas ĉiujn formojn de religio, vidante turniĝon for de supernaturaj fortoj kaj direkte al estonteco difinita de la homoj mem kiel parto de la antaŭe menciita homara maturiĝo. En la dek-tria kanto de La infana raso, ekzemple, li klare kaj rekte esprimas ĉi senton:

Dio estas grandioza,
tial ĝi ne degnas rilati persone
kun atomoj nomataj homoj.
Evoluigi nian genion kaj nian amon:
jen la sola vera religio.
Nia espero:
feliĉo de niaj posteuloj.
Nia fido:
perfektigeblo de la homoj.

Dum religia pensmaniero atomskaligas homojn, Auld esperas plibonigi kaj plialtigi la staton de la homaro sur la tero, materiisme sed ankaŭ intelekte, kompate, kaj racie. La jena elĉerpaĵo el Al Homo sapiens resubstrekas la saman sintenon.

Homaro!

Vi estas mia ununura dio.
Kernas en vi la sola savespero
por mondo ĵusnaskita per konscio
de l’ bebe po-ioma homa klero.
Ĝis venis vi, la mondo ne ekzistis,
krom kiel pensofeto en utero

de l’ vivimpulso, ĉar al ĝi rezistis
raciomank’ kaj bruta memsufiĉo.
La Potencul’ vi estas, estos, estis,
kaj ĉio kroma estas superstiĉo.

Kvankam li plej elstaras kiel poeto, Auld verkis ankaŭ plurajn prozaĵojn, eseojn, kaj lernolibrojn.

Li ankaŭ vaste kaj impone tradukis el la angla kaj skota, ekzemple de Ŝekspiro, Byron, Fitzgerald, Wilde, Tolkien, kaj Burns. El tiuj tradukoj de mi legitaj, nome iuj de Ŝekspiro kaj Tolkien, mi kiel anglalingvano povas certigi ke la esperantigoj de Auld majstre transdonas la senton kaj sencon de la originalaj, kaj ke ili ŝajnas preskaŭ egale fluaj kaj senpene verkitaj.

Mi mem konatiĝis kun la poezio de Auld nur tuj post lia morto en 2006, kiam li 81-jaraĝe forpasis en Dolaro. Kiel freŝdata lerninto de Esperanto, mi tuj avide kaj mirigite legis La infana raso. Meditante pri la forpaso de la verkinto, mi sentis min dum la legado kiel ero de “ĉen’ senintermita” de Auld-aprezantoj, kiu certe daŭros longe post niaj mortoj, tiom longe kiom restas esperantistoj.

Anglalingva nekrologo en Scotsman, en kio ŝajnas al mi trafa priskribo, tekstis: “inter la postmilita generacio de Esperantaj verkistoj, neniu pli lertis je vekado de la dormanta beleco de la lingvo ol William Auld”.

Nick Kalivoda

Legu ankaŭ:
Intervjuo kun Auld
Pikviko: La lasta traduko de Bill Auld

Ĉi tiu artikolo aperis en la aŭgusta-septembra kajero de La Ondo de Esperanto (2012).
Ĉe represo bonvolu nepre indiki la fonton paperan (se en presaĵo) aŭ retan (se en retejo):
Papere: La Ondo de Esperanto, 2012, №8–9.
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/11/21trezoro/

The post Nia trezoro: William Auld appeared first on La Ondo de Esperanto.

Ĉu vi ŝatus vivi longan vivon? 

Pli ol 200 homoj el 40 landoj jam aliĝis al la 110a Universala Kongreso de Esperanto (UK), okazonta de la 19a ĝis la 26a de julio 2025 en Brno (Burno). Aliĝu ankaŭ vi ĉe uk.esperanto.net.

Oni atentu, ke okazis ŝanĝoj en la datoj de la aliĝperiodoj de la UK. La unua (plej favorpreza) aliĝperiodo nuntempe finiĝas la 30an de novembro. La tria aliĝperiodo finiĝas la 30an de junio. Plenajn informojn oni trovas ĉe uea.org/kongresoj/kotiztabelo.

La kongresa temo de la 110a UK estas “Esperanto kaj teknologioj kiel pontoj de paco kaj konfido inter la popoloj”.

La emblemo de la 110a UK reprezentas la Katedralon de Sankta Petro kaj Sankta Paŭlo, imponan romkatolikan konstruaĵon, kiu elstaras en la pejzaĝo de la urbo, kaj gravan nacian kulturan monumenton en Ĉeĥio.

La Loka Kongresa Komitato konsistas el:
Prezidanto: Jiří Tomeček
Vicprezidanto & giĉetoj: Libuše Hýblová
Sekretario & kongresejestro: Milan Kolka
Kasisto: Andrea Švubová
Sponsoroj / partneroj: Mirka Tomečková
Loĝiga servo: Vráťa Hirš
Kontaktoj kun amaskomunikiloj: Jiří Caletka
Sociaj retejoj: Josef Kalčík
Kontaktoj kun landaj aŭtoritatoj: Tomáš Břicháček
Kontaktoj kun lokaj aŭtoritatoj: Marek Blahuš
Artaj aranĝoj: Leonka Chaloupková
Ekskursoj: Jana Zigal (Burianová)
Junulara programo: Paulína Jalakšová
Infana kongreseto: Monika Kimáková
Volontuloj / helpantoj: Vlasta Pištíková
Kongresa Kuriero: Mirek Malovec
Teĥniko / mobilaplikaĵo: Petr Javorik

La kongresejo estos la Universitato de Mendel (mallonge “Mendelu”) – la plej malnova agrikultura universitato en Ĉeĥio, kiu ĉi-jare festis sian 105-jariĝon. Ĝi estas moderna universitato, kiu havas diversajn fakultatojn kaj ĉ. 10 000 studentojn. La salonon Zamehof gastigos la teatro “Janáčkovo divadlo” nomita laŭ la ĉeĥa komponisto Leoš Janáček. La kontruaĵo apartenas al la Nacia Teatro de Brno kaj estis fondita en 1965.

La Unua Bulteno konsulteblas ĉe https://uk.esperanto.net/2025/unuabulteno. La Dua Bulteno aperos baldaŭ kaj enhavos utilajn informojn pri Brno (Burno) kaj Ĉeĥio ĝenerale, krom provizoran programon de la Kongreso kaj detalojn pri la mendeblaj hoteloj kaj ekskursoj.

Por partopreni en la 110a UK bezonatas aliĝi ĉe https://uk.esperanto.net kaj ricevi konfirmon de la aliĝo kun la Kongresa Numero. Individuaj membroj de UEA ĝuas rabaton por la UK-kotizo. Se vi ankoraŭ ne remembriĝis en UEA, vi povas tion fari rekte per la UK-aliĝilo. Aŭ simile per la aliĝilo de la 5a Virtuala Kongreso de Esperanto (VK): aliĝo al la VK, kiu okazos de la 28a de novembro ĝis la 1a de decembro, estas senpaga por individuaj membroj de UEA, kiuj aliĝas al la VK ĝis la 13a de novembro, kaj eksmembroj ĝuas specialan oferton kun duobla aliĝo al UEA 2024+2025 kaj tuja senpaga aliĝo al la VK: https://vk.esperanto.net. Estos speciala atento al la 110a UK dum la 5a VK.

Bonvenon tuj aliĝi al ambaŭ! Via aliĝo subtenas la organizantojn – al kiuj UEA kore dankas pro la sindediĉo por tiuj unikaj okazoj uzi Esperanton, kiuj estas la UK kaj la VK.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2024, №119.

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post UK-110: Kongresaj novaĵoj appeared first on La Ondo de Esperanto.

---