Jack
LONDON
Tiun novelon Jack London verkis, kiam li estis naviganta sur sia keĉo Snark, dum unu jaro, inter la insuloj Salomono. La rakonto baziĝas sur realaj okazaĵoj. Ĝi estis unue publikigita en 1909 en Hampston's Magazine antaŭ ol esti inkluzivita en la kolekto "Rakontoj pri sudaj maroj" en 1911. Ĝi estas terura priskribo de la sovaĝeco de la lokaj melanezianoj, kaj ankaŭ, kaj precipe, de la krueleco de koloniistoj en tiu regiono.
Mauki
Li
pezis cent dek funtojn. Liaj hararo estis krispa kaj negreca, kaj li
estis nigra. Li estis aparte nigra. Li estis nek blunigra, nek
purpurnigra, sed prunnigra. Lia nomo estis Mauki, kaj li estis filo
de ĉefo. Li havis tri tambojn. Tambo estas melanezia vorto por
tabuo, kaj ĝi estas samdevena, kiel tiu polinezia vorto. La tri
tamboj de Mauki estis la jenaj: unue, li ne devas premi manon de
virino, nek lasi virinan manon tuŝi lin nek iun ajn el liaj
propraĵoj. Due, li ne devas manĝi ruditapojn, nek iun ajn manĝaĵon
kuiritan per fajro, kiu jam kuiris ruditapojn. Trie, li ne devas tuŝi
krokodilon, nek veturi en kanuo, kiu portis iun ajn parton de
krokodilo, eĉ malgrandan kiel denton.
La
dentoj de Mauki estis de malsama nigro, ili estis profunde nigraj, aŭ
eĉ pli ĝuste, karbonigraj. Ili tiel nigriĝis en unu sola nokto, de
lia patrino, kiu sur ilin premegis mineralan pulvoron prenitan el
terŝoviĝo malantaŭ Port-Adams. Port-Adams
estas marborda vilaĝo de Malaita, kaj Malaita estas la plej sovaĝa
insulo de Salomonoj, tiel sovaĝa, ke neniu komercisto ner plantisto
jam establiĝis sur ĝi. Ĝis nun, ekde la unuaj kaptistoj de
bêche-de-mer
kaj komercistoj de santala ligno ĝis la lastaj dungistoj ekipitaj
per maŝinfusiloj kaj benzinmotoroj, dekoj kaj dekoj da blankaj
aventuristoj estis eliminitaj per tomahokoj kaj molnazaj Snider
kugloj.
Tiel Malaita restas nun, en la dudeka jarcento, la favora tereno de
la dungistoj, kiuj serĉas en ĝia marbordo laboristojn, kiuj
varbiĝas kaj kontraktas por pene labori en la plantejoj de najbaraj
kaj pli civilizitaj insuloj por salajro de po tridek dolaroj jare. La
indiĝenoj de tiuj najbaraj kaj pli civilizitaj insuloj jam iĝis tro
civilizitaj por tiel labori en plantejoj.
La
oreloj de Mauki estis truitaj, ne en unu loko, nek en du lokoj, sed
en du dekduoj da lokoj. En unu el la plej majgrandaj truoj li portis
argilan pipon. La plej grandaj truoj estis tro larĝaj por tia uzo.
La forno de la pipo falus tra ilin. Fakte, en la plej larĝa truo de
ĉiu orelo li kutime havis lignan rondan ŝtopilon, kiuj havis
diametron almenaŭ kvarcolan. Proksimume, la cirkonferenco de tiuj
truoj estis dekdu kaj duono coloj. Mauki havis eklektikajn gustojn.
En la diversaj malgrandaj truoj li portis tiajn aferojn, kiel
malplenajn kartoĉojn, hufumajn najlojn, kuprajn ŝraŭbojn,
ŝnurpecojn, plektitajn kokosfadenojn, verdajn folibendojn, kaj dum
la malvarmetaj horoj de la tago, skarlatajn hibiskajn florojn. El tio
oni komprenas, ke li ne bezonis poŝojn por sia bonstato. Cetere, ne
eblis, ke li havu iujn, ĉar lia sola vestaĵo konsistis en kalikota
ŝtofo plurcole larĝa. Li portis en sia hararo poŝtranĉilon, kies
refermita klingo premis krispan buklon. Lia plej valora havaĵo estis
la tenilo de porcelana taso, pendinta de ringo el testuda skvamo, kiu
mem trairis lian nazkartilagon.
Sed
malgraŭ tiuj plibeligoj, Mauki havis agrablan vizaĝon. Ĝi vere
estis bela vizaĝo, laŭ ia ajn normaro, kaj por melaneziano ĝi
estis rimarkinde belaspekta vizaĝo. Ĝia sola difekto estis ĝia
manko de forteco. Ĝi estis milde virineca, preskaŭ knabineca. La
trajtoj estis malgrandaj, regulaj, kaj delikataj. La mentono estis
mola, kaj la buŝo malfirma. En la makzeloj, frunto kaj nazo estis
nek forto nek karaktero. Nur en liaj okuloj oni povis trovi spuron de
la nekonataĵoj, kiuj estis granda parto de lia temperamento, kaj
kiujn aliaj homoj ne povis kompreni. Tiuj nekonataĵoj estis kuraĝo,
persistemo, sentimeco, imago kaj ruzeco, kaj kiam ili montriĝis per
kohera kaj trafega ago, la homoj ĉirkaŭ li estis mirigitaj.
La
patro de Mauki estis la ĉefo de la vilaĝo Port-Adams, kaj ĉar li
estis denaska marborda homo, Mauki estis duonamfibia. Li konis la
kutimojn de fiŝoj kaj ostroj, kaj la rifoj havis neniun sekreton por
li. Ankaŭ la kanuojn li konis. Li lernis naĝi, kiam li estis
unujara. Kiam li estis sepjara li povis deteni sian spiron dum tuta
minuto kaj naĝe atingi la fundon tra tridek futoj da akvo. Kiam li
estis sepjara, li ankaŭ estis rabita de la ĝangaluloj, kiuj ne
scias eĉ naĝi kaj timas la salan akvon. De tiam Mauki vidis la
maron nur demalproksime, tra fendoj de ĝangalo kaj el senarbejoj de
altaj montoj. Li iĝis sklavo de la maljuna ĉefego Fanfoa, kiu regis
dudekon da disigitaj ĝangalaj vilaĝoj de la montoj de Malaita, kies
fumoj, en la serenaj matenoj, estas preskaŭ la sola pruvo, kiun la
blankaj maristoj havas pri la multnombraj enlandaj loĝantoj de
Malaita. Ĉar blankuloj ne eniras en Malaita. Ili iam provis, en la
epoko de orserĉado, sed ili ĉiam lasis siajn kapojn ridetantajn ĉe
la fumaj traboj de ĝangalulaj kabanoj.
Kiam
Mauki estis deksepjara junulo, Fanfoa estis elĉerpinta sian tabakon.
Tute kaj komplete elĉerpis ĝin. Okazis malfacila epoko por ĉiuj
liaj vilaĝoj. Li estis farinta eraron. Suo estis haveno tiel
malgranda, ke granda skuno ne povis en ĝi ankriĝi. Ĝi estis
ĉirkaŭita de mangrovoj, kiuj kreskis super profundaj akvoj. Tio
estis kaptilo, kaj en la kaptilon veturis du blankuloj en malgranda
keĉo. Ili serĉis dungotojn, kaj ili kunportis multajn tabakon kaj
vendotaĵojn, eĉ ne menciante tri fusilojn kaj amason de municioj.
Nu, neniu marborda homo vivis en Suo, kaj tie la ĝangaluloj povis
veni ĝis la maro. La keĉo sukcese komercis. Dudek dungatoj
subskribis la unuan tagon. Eĉ la maljuna Fanfoa subskribis. Kaj la
saman tagon, la dudeko da dungatoj tranĉis la kapojn de la du
blankuloj, mortigis la ŝipanaron kaj bruligis la keĉon. Post tio,
kaj dum tri monatoj, superabundaj estis tabako kaj varoj en la
ĝangalaj vilaĝoj. Tiam venis la militŝipo, kiu de malproksime
ĵetis obusojn en la montetojn, forpelante la homojn el la vilaĝoj
kaj al la profunda ĝangalo. Poste, la militŝipo elŝipigis trupojn.
La vilaĝoj estis ĉiuj bruligitaj, kun la tabako kaj la varoj.
La
kokosarboj kaj bananarboj estis tranĉitaj, la taroj tute
elradikigitaj, la porkoj kaj kokidoj mortigitaj.
Fanfoa
ricevis instruan lecionon, sed tamen li malhavis tabakon. Ankaŭ,
liaj junuloj estis tro timigitaj por subskribi kun la dungantaj
ŝipoj. Tial Fanfoa ordonis, ke lia sklavo, Mauki, estu kondukata al
marbordo kaj subskribu kontraŭ antaŭpago de duonkesto da tabako,
kaj ankaŭ tranĉiloj, hakiloj, kalikoto kaj bidoj, kiujn li repagos
per sia laboro en la plantejo. Mauki estis forte timigita, kiam ili
enŝipigis lin en la skunon. Li estis ŝafido kondukata al buĉejo.
La blankuloj estis kruelegaj estaĵoj. Ili devis esti tia, alimaniere
ili ne aventure tiel veturadus laŭ la marbordo de Malaita, en ĉiuj
ĝiaj krekoj, duope, kiam ĉiu skuno enhavis de dek kvin ĝis dudek
nigrulajn ŝipanojn, kaj ofte ĝis sesdek aŭ sepdek nigrulajn
dungitojn. Krome, ĉiam estis danĝero de la marbordaj loĝantoj,
subitaj atakoj, la skunoj kaj ĉiuj manoj hakitaj. Vere, la blankuloj
ja estas teruraj. Plie, ili havis tiajn demonaĵojn, demonajn
fusilojn, kiuj pafas rapidege multfoje, aĵojn el fero kaj kupro,
kiuj ebligas la skunojn veturi, kiam ne estas vento, kaj skatolojn,
kiuj parolas kaj ridas same kiel homoj parolas kaj ridas.
Kaj
eĉ, li aŭdis pri iu blankulo kies demonaĵo estis tiel potenca, ke
li povis depreni ĉiujn siajn dentojn, kaj remeti ilin laŭplaĉe.
En
la kajuton Mauki estis malsupren kondukata. Sur la ferdeko unu
blankulo garde deĵoris kun du revolveroj en sia zono. En la kajuto
la alia blankulo sidis kun libro antaŭ si, en kiu li desegnis
strangajn markojn kaj liniojn. Li rigardis al Mauki, kvazaŭ temis
pri porko aŭ kokido, ekrigardis liajn subbrakajn kavojn, kaj skribis
en la libro. Jen li antaŭmetis la skribobastonon kaj Mauki apenaŭ
tuŝis ĝin, tiel devontiganta sin labori dum tri jaroj en la
plantejoj de Moongleam Soap Company.
Oni
ne klarigis al li, ke la kruelegaj blankuloj plenumigos la promeson
per sia tuta volo, kaj, ke malantaŭ ili, por la sama celo, estas la
potenco kaj ĉiuj militŝipoj de Britio.
Aliaj
nigruloj estis sur la ŝipo, el nekonataj foraj lokoj, kaj kiam la
blankulo alparolis ilin, ili forprenis la longan plumon de la hararo
de Mauki, tute razis tiun hararon, kaj volvis ĉirkaŭ lia brusto
brilflavan kalikotan lava-lava
Post
multaj tagoj sur la skuno, kaj post kiam li vidis pli da landoj kaj
insuloj ol li jam prirevis, li estis elŝipigita sur New Georgia
kaj laborigita en la kampoj por senarbigi ĝangalon kaj tranĉi
sukerkanojn. Jen la unua fojo, kiam li eksciis tion, kio estas
laboro. Eĉ kiel sklavo de Fanfoa li neniam estis tiel laboranta. Kaj
li ne ŝatis labori. Laboro de matena krepusko ĝis vespera krepusko
kaj po du manĝoj tage. Kaj la manĝo estis monotona. Dum semajnoj
oni donis al ili nur batatojn por manĝi, kaj dum postaj semajnoj nur
rizon. Tagojn post tagoj li disigis kokosnuksojn el ĝiaj ŝeloj, kaj
dum longaj tagoj kaj semajnoj li nutris la fajron por fumaĵi kopron,
ĝis liaj okuloj doloradis kaj oni sendis lin por haki arbojn. Li
estis bona hakisto, kaj oni metis lin en la pontkonstruan teamon. Iun
tagon li estis punita, kaj oni sendis lin al la vojkonstrua teamo.
Foje li servis kiel ŝipano en la balenbarkoj, kiam la kopro devis
veni de malproksimaj strandoj aŭ kiam la blankuloj iris por fiŝkapti
per dinamito.
Inter
aliajn aferojn, li lernis la bêche-de-mer
anglan lingvon, danke al kiu, li povis interparoli kun ĉiuj
blankuloj kaj ĉiuj dungitoj, kiuj, sen ĝi, parolus per mil
malsimilajn dialektojn. Li ankaŭ lernis iajn aferojn pri la
blankuloj, ĉefe, ke ili plenumas siajn promesojn. Kiam ili diris al
ulo, ke li havos briketon da tabako, li havis ĝin. Kiam ili diris al
ulo, ke ili bastone tanos lian haŭton, se li farus ion, kiam li
faris tion li ja havis tanitan haŭton. Mauki ne sciis, kion signifas
tani, sed la vorto ekzistas en la bèche-de-mer, kaj
li imagis, ke tio iel rilatas al sango kaj rompitaj dentoj, kiuj
rezultas de bastonado. Alian aferon li lernis: neniu ulo estis
frapita aŭ punita, krom se li kulpis pri io. Eĉ kiam la blankuloj
ebriiĝis, kaj tio ofte okazis, ili ne frapis, krom se regulo estis
malrespektita.
Mauki
ne ŝatis la plantejon. Li malamegis labori, kaj li estis filo de
ĉefo. Plie, jam pasis dek jaroj de kiam li estis forkaptita de
Fanfoa el Port-Adams, kaj li suferis de hejmsopiro. Li eĉ sopiris la
sklavecon sub Fanfoa. Do li eskapis. Li fuĝis en la ĝangalon, kun
la ideo iri suden al la plaĝo kaj ŝteli kanuon, per kiu li iros
hejmen ĝis Port-Adams.
Sed
febro trafis lin, li estis kapita kaj revenigita preskaŭ mortanta.
Duan
fojon li eskapis, kune kun du junuloj de Malaita. Ili laŭiris la
marbordon dum dudek mejloj, kaj kaŝiĝis en kabano de libera viro el
Malaita, kiu loĝis en la vilaĝo. Sed en la mezo de la nokto venis
du blankuloj, kiuj ne timis la vilaĝanojn kaj tanis la haŭton de la
tri eskapintoj, ŝnuris ilin kvazaŭ porkojn, kaj ĵetis ilin en la
balenbarkon. Pri la viro en kies domo ili kaŝiĝis, laŭ la stato de
liaj restantaj hararo, haŭto kaj dentoj, li ja ricevis tanadon, kiu
senkuraĝigos lin por la resto de lia vivo doni ŝirmejon al
eskapintaj laboristoj.
Dum
plia jaro Mauki pene laboris. Poste li iĝis servisto, ricevis bonan
nutraĵon kaj facilan tempon, ĉar malpena laboro estis purigi la
domon kaj servi la blankulojn surtabligante viskion kaj bieron je ĉiu
horo de la tago kaj preskaŭ ĉiu horo de la nokto. Li ŝatis la
laboron, sed li eĉ pli ŝatis Port-Adams-on. Li devis servi ankoraŭ
du jarojn, sed du jaroj estis tro longa tempo por li, turmentita de
hejmsopiro. Dum tiu serva jaro li plisaĝiĝis, kaj kiel servisto li
havis okazojn. Li prizorgis la purigadon de fusiloj, kaj sciis, kie
la ŝlosilo de ties varejo pendiĝis. Li planis eskapon, kaj iun
nokton dek junuloj el Malaita kaj unu el San Cristobal elŝoviĝis el
la barakoj kaj tiris la balenbarkon ĝis la strando. Ja Mauki estis
tiu, kiu liveris la ŝlosilon, kiu malfermis la barkan seruron, kaj
Mauki ankaŭ estis tiu, kiu provizis la barkon per dekduo da fusiloj
Winchester, giganta kvanto de municioj, kesto de dinamito kun
eksplodiloj kaj prajmoj, kaj deko da skatoloj de tabako.
La
nord-okcidenta musono blovis kaj ili dumnokte veturis suden,
kaŝiĝante dum la tagoj en foraj senhomaj insuletoj, aŭ tirante
sian balenbarkon en la ĝangalo sur la grandaj insuloj. Tiel ili
atingis Guadalcanal, laŭiris duonon de ĝi, kaj trairis la markolon
Indispensable ĝis la insuloj Florida. Ja tie ili mortigis la viron
de San Cristobal, gardis lian kapon, kuiris kaj manĝis la ceteron de
li. La marbordo de Malaita estis nur dudek mejlojn for, sed la lastan
nokton forta fluo kaj kontraŭaj ventoj malhelpis ilin sukcesi la
transiron. Ĉe la tagiĝo ili daŭre troviĝis je pluraj mejloj for
el sia celo. Sed la tagiĝo aperigis kutron kun du blankuloj, kiuj ne
timis alfronti dek unu virojn de Malaita armitajn per dek du fusiloj.
Mauki kaj liaj kunuloj estis revenigitaj al Tulagi,
kie vivis la granda blanka ĉefo de ĉiuj blankuloj. Kaj la granda
blanka ĉefo juĝis ilin en tribunalo, post kio, unu post la alia,
ili estis ligitaj kaj frapitaj de po dudek vipbatoj, kaj komdamnitaj
pagi monpunon de po dek kvin dolaroj. Oni resendis ilin al New
Georgia, kie la blankuloj tanis iliajn haŭtojn kaj denove laborigis
ilin. Sed Mauki ne plu estis servisto. Oni metis lin en la
vojkonstruan teamon. La monpunon de dek kvin dolaroj pagis la
blankulo el kiu li eskapis, kaj oni diris al li, ke li devas labori
por repago, kaj tio signifis ses pliajn monatojn da laboro. Aldone,
lia parto de la ŝtelita tabako ŝuldigis lin per alia jaro da
laboro.
Port-Adams
estis tiam tri jarojn kaj duonon for, do, iun nokton, li ŝtelis
kanuon, kaŝiĝis en la insuletoj de la markolo Manning, trairis la
markolon kaj eklaŭiris la orientan bordon de la insulo Ysabel, kaj
estis kaptita de la blankuloj de la lagono Meringe. Post unu semajno,
li eskapis el ili kaj fuĝis en la ĝangalon. Neniu ĝangalaj
indiĝenoj vivis en la insulo Ysabel, nur marbordaj homoj, kiuj ĉiuj
estis kristanoj. La blankuloj ofertis rekompencon de kvin cent
bastonetoj da tabako, kaj ĉiufoje kiam Mauki provis iri marborden
por ŝteli kanuon, li estis postĉasata de la marborduloj. Kvar tiaj
monatoj jam pasis, kiam, la rekompenco atingis mil bastonetojn, kaj
li estis kaptita kaj resendita al New Georgia kaj al la vojkonstrua
teamo. Nu, mil bastonetoj valoris kvindek dolarojn, kaj Mauki mem
devis pagi la rekompencon, kaj tio postulis labordaŭron de unu jaro
kaj ok monatoj. Tiel, Port-Adams estis tiam kvin jarojn for.
Lia
hejmsopiro estis jam pli granda ol ĝi iam ajn estis, kaj li ne ŝatis
la ideon saĝiĝi, iĝi bonulo, labori kvin jarojn kaj reiri hejmen.
La sekvantan fojon, li estis kaptita tuj ĉe la momento, kiam li
ekfuĝis. Lia afero estis submetita al S-ro Haveby, la insulestro de
Moongleam Soap Company, kiu juĝis lin nekorektebla. La kompanio
havis plantejojn en la insuloj Santa Cruz,
centojn da mejloj for trans la maro, kaj tien ĝi sendis siajn
nekoreteblulojn de la insuloj Salomonoj. Kaj do tien Mauki estis
sendata, kvankam li neniam alvenis tien. La skuno haltis en Santa
Anna
kaj dum la nokto Mauki naĝis ĝis la bordo, kie li ŝtelis du
fusilojn kaj skatolon da tabako de la komercisto kaj eskapis en kanuo
ĝis Cristobal. Malaita estis tiam kvindek aŭ sesdek mejlojn norden
for. Sed kiam li provis tien veturi, li estis trafita de tempesteto
kaj repuŝita al Santa Anna, kie la komercisto enkatenigis lin kaj
gardis lin ĝis la reveno de la skuno el Santa Cruz. La du fusilojn
la komercisto rehavis, sed la skatolo da tabako kostis al Mauki plian
laborjaron. Tiam la sumo de la jaroj ŝulditaj al la kompanio estis
ses.
Dum
la revena veturo al New Georgia, la skuno ankriĝis en Marau Sound,
kiu situas ĉe la sud-orienta ekstremaĵo de Guadalcanal. Mauki naĝis
ĝis la bordo kun mankatenoj kaj fuĝis en la ĝangalon. La skuno plu
veturis, sed la loka komercisto de Moongleam ofertis mil bastonetojn,
kaj al li la ĝangaluloj liveris Mauki-on, kun unu jaro kaj ok
monatoj pliaj en lia ŝuldokonto. Plian fojon, eĉ antaŭ la skuno
revenis, li fuĝis, ĉi fojon en balenbarko, kun skatolo de la
komercista tabako. Pro Nord-okcidenta ventego li ŝiprompis sur Ugi,
kie la kristanaj indiĝenoj ŝtelis lian tabakon kaj liveris lin al
la loka komercisto de Moongleam. La tabako ŝtelita de la indiĝenoj
valoris plian jaron por li, kaj la totalo estis nun ok jaroj kaj
duono.
"Ni
sendu lin en Lord Howe," diris S-ro Haveby. "Tie estas
Bunster, kaj ni lasos ilin solvi inter si mem la aferon. "Ĉu
Mauki mastros Bunster-on, ĉu Bunster mastros Mauki-on, sed mi
supozas, ke ambaŭokaze ni senbalastiĝos."
Se
iu foriras el la lagono Meringe de Ysabel, kaj veturas rekten al
nordo, al magneta poluso, post cent kvindek mejloj tiu ekvidos super
la maro la ondbatitajn koralajn plaĝojn de Lord Howe. Lord Howe
estas tera ringo, kun perimetro de cent kvindek mejloj, maksimuma
larĝeco de pluraj centoj da metroj, kaj ĝiaj plej altaj punktoj
atingas dek futojn super la marnivelo. Ene de tiu sabla ringo
troviĝas impona lagono punktita de koralaj makuloj. Nek geografie,
nek etnografie, Lord Howe apartenas al Salomonoj. Ĝi estas atolo,
dum Salomonoj estas insuloj, kaj ĝiaj popolo kaj lingvo estas
polineziaj, dum la loĝantoj de Salomonoj estas melanezianoj.
Lord
Howe estis loĝita de la alokcidenta drivado de la polinezianoj, kiu
plu daŭras nun, per balancierkanuoj pelitaj al ĝiaj strandoj de la
sud-orienta alizeo. Evidentas, ke samtempe ankaŭ okazis malgranda
drivado de melanezianoj.
Neniu
venas al Lord Howe, foje ankaŭ nomita Ontong Java. Thomas Cook &
Son
ne vendas biletojn por iri tien, kaj turistoj ne sonĝas pri ĝia
ekzisto. Ne eĉ blankula misiisto venis ĝis ĝiaj strandoj. Ĝiaj
kvin mil loĝantoj estas tiel pacemaj kiel primitivaj. Nu, ili ne
ĉiam estis pacemaj. La Naŭtika Almanako neniam eksciis la ŝanĝon,
kiu okazis en la koroj de la loĝantoj, kiuj, antaŭ nelonge, detruis
grandan ŝipon kaj mortigis la tutan ŝipanaron krom leŭtenanton. La
postvivanto portis la informon al siaj kolegoj. La kapitanoj de tri
komercaj skunoj revenis kun li ĝis Lord Howe. Ili rekte irigis siajn
ŝipojn en la lagonon kaj ekpredikis la blankulan evangelion laŭ kiu
nur blankuloj rajtas mortigi blankulojn, kaj la malsupraj rasoj ne
povas tuŝi ilin. La skunoj trairis la lagonon ien kaj tien,
ruinigante kaj detruante. Ne eblis eskapi el la mallarĝa sabla
ringo, ne estis ĝangalo kien fuĝi. Tuj viditaj, la viroj estis
pafitaj kaj ne estis rimedo por ne esti vidita. Ili bruligis la
vilaĝojn, pecetigis la kanuojn, mortigis la kokidojn kaj porkojn,
kaj hakis la valorajn kokosojn. Tio daŭris unu monaton, kaj la
skunoj foriris, sed la timo al blankuloj estis brulstampita en la
animojn de la insulanoj, kaj neniam plu ili sufiĉe malsaĝiĝis por
ataki unu el ili.
Max
Bunster estis la sola blankulo sur Lord Howe, komercanta je soldo de
la ĉiea Moongleam Soap Company. Kaj la kompanio postenigis lin sur
Lord Howe ĉar, krom sinliberigi el li, temis pri la plej fora kiel
eble izolita loko. Kaj la kompanio ne senliberigis el li, ĉar estis
tre malfacile trovi alian homon por preni lian lokon. Li estis granda
fortika germano en kies kapo mankis klapo. Duonfreneza estus milda
aserto pri lia stato. Li estis brutala kaj kovarda, kaj trioble pli
sovaĝa ol iu ajn sovaĝulo de la insulo.
Ĉar
li estis kovarda, lia brutaleco estis tiu de kovardulo. Kiam li estis
dungita de la kompanio, lia unua posteno estis sur Savo.
Kiam usona kolonia ftizulo estis sendita por anstataŭigi lin, li
pugnobatis lin kaj resendis lin kvazaŭ mortantan, en la skuno mem,
kiu alportis lin.
S-ro
Haveby sekve elektis junan giganton de Yorkshire por preni la
postenon de Bunster. La viro de Yorkshire havis famon de batalulo,
kiu preferis batalon pli ol manĝon. Sed Bunster ne eĉ provis
batali. Li iĝis kvieta ŝafido... por dek tagoj, post kiuj la viro
de Yorkshire estis neniigita, trafita de ambaŭ disenterio kaj febro.
Tiam Bunster atakis, interalie ĵetis lin teren kaj dudekfoje
piedbatis lin. Timante la sekvon, kiam lia viktimo resaniĝos,
Bunster fuĝis sur kutro ĝis Guvutu,
kie li distingiĝis per batado de juna anglo jam kripla pro bura
kuglo tra ambaŭ koksoj.
Tiam
S-ro Haveby sendis Bunster-on al Lord Howe, la defalejo. Por festi
sian alvenon li drinkis duonkeston da ĝino kaj draŝis la maljunan
kaj astman leŭtenanton de la skuno, kiu veturigis lin. Kiam la skuno
foriris, li venigis la kanakojn sur la strandon, kaj defiis ilin, ke
ili ne kapablos ĵeti lin teren en luktbatalo, promesante skatolon da
tabako al tiu, kiu sukcesos. Li faligis tri kanakojn, sed estis
rapide venkita de kvara, kiu, anstataŭ ricevi la tabakon, ricevis
kuglon tra siaj pulmoj.
Tiel
komenciĝis la regno de Bunster sur Lord Howe. Tri mil homoj vivis en
la ĉefa vilaĝo, sed ĝi senhomiĝis, kiam, eĉ dum plentago, li
trairis ĝin. La viroj, virinoj, infanoj fuĝis antaŭ li. Eĉ la
hundoj kaj porkoj malaperis, kiam ne plaĉis al la reĝo ŝirmiĝi
sub mato. La du ĉefministroj estis teruritaj de Bunster, kiu
anstataŭ diskuti ian ajn aferon preferis pugnobati.
Kaj
sur Lord Howe venis Mauki, por labori por Bunster dum ok kaj duono
longaj jaroj. Ne eblis eskapi el Lord Howe. Ĉiel, io ajn okazu,
Bunster kaj li estis kunligitaj. Bunster pezis du cent funtojn. Mauki
pezis cent dek. Bunster estis degenerinta brutalo. Sed Mauki estis
primitiva sovaĝulo. Ambaŭ havis siajn proprajn volojn kaj
agmanierojn.
Mauki
havis neniun ideon pri la tipo de mastro, por kiu li devos labori. Li
ne havis averton, li do konkludis, kompreneble, ke Bunster estos same
kiel aliaj blankuloj, drinkanta multan viskion, reganta kaj donanta
regulojn, plenumanta siajn promesojn, kaj neniam frapanta serviston
senkiale. Bunster havis antaŭavantaĝon. Li sciis ĉion pri Mauki
kaj ĝojegis pri superregi lin. Lia antaŭa kuiristo suferis pri
rompita brako kaj dismuntita ŝultro, tial li donis al Mauki postenon
de kuiristo kaj servisto.
Kaj
Mauki rapide lernis, ke ekzistas blankuloj, kaj aliaj blankuloj. La
tago mem, kiam la skuno foriris li ricevis la ordonon aĉeti kokidon
de Samesee, la misiisto deveninta de Tongo. Sed Samesee estis
veturinta al la alia flanko de la lagono kaj ne revenos antaŭ tri
tagoj. Mauki revenis kun tiu informo. Li grimpis la krutan ŝtuparon
(la domo estis konstruita sur fostaro, dek du futojn super la sablo),
kaj eniris en la salonon por raporti. La komercisto petis la kokidon.
Mauki malfermis la buŝon por klarigi la foriron de la misiisto. Sed
Bunster tute ne zorgis pri la klarigo. Li frapis per sia pugno. La
bato trafis la buŝon de Mauki kaj levis lin en la aeron. Li flugis
tra la enirejo, ĝis la alia flanko de la verando, rompis la
manrelon, kaj falis sur la sablon.
Liaj
lipoj estis senforma ŝveliĝinta maso, kaj lia buŝo plena de sango
kaj rompitaj dentoj.
"Tio
instruos al vi, ke respondi ne plaĉas al mi", kriis la
komercisto, ruĝa pro kolero, rigardante lin super la rompita
manrelo.
Mauki
neniam renkontis tian blankulon, kaj li decidis obeemiĝi kaj neniam
ofendi lin. Li vidis la barkajn virojn brutale traktitaj, kaj unu el
ili enkatenigita sen manĝo dum tri tagoj pro rompo de remapogilo dum
remado. Kaj li aŭdis la klaĉadoj de la vilaĝo kaj eksciis kial
Bunster edziĝis trian fojon al virino, kiun li perforte prenis, kiel
ĉiuj scias. La unua kaj dua edzinoj kuŝas en la tombejoj, sub la
blanka koralsablo, kun koralaj ŝtonoj ĉe siaj piedoj kaj kapo. Oni
diris, ke ili mortis pro la batoj, kiujn li donis al ili. Li certe
batadis la trian, kiel Mauki mem povis vidi.
Sed
ne ekzistis rimedo por ne ofendi la blankulon, kiu ŝajnis esti
ofendita de la vivo mem. Kiam Mauki silentis, li estis batata kaj
nomata malsociema bruto. Kiam li parolis, li estis batata pro
respondemo. Kiam li havis seriozan mienon, Bunster akuzis lin pri
komploto kaj donis antaŭgardan draŝadon. Kiam li strebis esti gaja
kaj rideti, li estis akuzita moki sian mastran moŝton kaj ricevis
bastonadon. Bunster estis demonon.
La
vilaĝo estus malaperiginta lin, se ĝi ne memorus la lecionon de la
tri skunoj. Ĝi tamen estus malaperiginta lin, se estus ĝangalo kien
fuĝi. Sed tiel, kiel la afero statis, el la mortigo de blankulo, de
iu ajn blankulo, rezultos la alveno de militŝipo, kiu mortigos la
kulpulojn kaj tranĉos la valorajn kokosojn. Estis ankaŭ la barkaj
viroj, kiuj ja estis pretaj akcidente dronigi lin ĉe la unua ebleco
renversi la barkon. Nu, Bunster atentegis, ke la barko ne renversiĝu.
Mauki
estis de malsimila esenco, kaj tial, ke eskapi el Lord Howe ne eblis
dum Bunster vivas, li decidis mortigi la blankulon. La problemo
estis, ke li neniam trovis favoran okazon. Bunster estis ĉiam
singarda. Liaj revolveroj estis tage kaj nokte pretaj por pafi. Li
permesis al neniu pasi malantaŭ lia dorso, kiel Mauki lernis per
multaj ĝissvenaj batadoj. Bunster sciis, ke li devis pli timi tiun
kvietmienan, mildvizaĝan viron de Malaita ol la tutan loĝantaron de
Lord Howe. Kaj tio aldonis spicaĵon al la turmentada programo, kiun
li estis efektiviganta. Kaj Mauki estis obeema, akceptis la punojn,
kaj atendis.
Ĉiuj
aliaj blankuloj estis respektintaj liajn tambojn, sed ne
Bunster.
La
semajna porcio de tabako de Mauki estis du bastonetoj. Bunster donis
ilin al sia edzino kaj ordonis al Mauki akcepti ilin el ŝia mano.
Sed tio ne eblis, kaj Mauki foriris sen sia tabako. Same li estis
devigita forlasi multajn manĝojn kaj malsati dum pluraj tagoj. Li
ricevis la ordonon fari supon el la dikaj ruditapoj vivantaj en la
lagono. Tion li ne povis fari ĉar ruditapoj estas tambo. Ses
sinsekvajn fojojn li rifuzis tuŝi la ruditapojn, kaj ses fojojn li
estis batita ĝis sveno. Bunster sciis, ke la servisto preferis
morti, sed li nomis lian rifuzon ribelado, kaj estis mortiginta lin
se ekzistus alia kuiristo por anstataŭi lin.
Unu
el la preferaj petoloj de la komercisto esti preni la krispajn
buklojn de Mauki kaj frapigi lian kapon kontraŭ la muron. Alia
petolo estis surprize proksimiĝi al Mauki kaj premegi la ardan
ekstremaĵon de sia cigaro sur lian karnon. Tion Bunster nomis
vakcinado, kaj ĉiun semajnon Mauki estis multfoje vakcinita. Iam,
dum kolerego, Bunster fortiris la tastenilon el la nazo de Mauki,
tiel disŝirante la kartilagon.
"Ho!
Kia muzelo!" li komentis, kiam li vidis la faritajn damaĝojn.
Ŝarka
haŭto similas al smirga papero, sed raja haŭto estas kvazaŭ
raspilo. En la sudaj maroj, la indiĝenoj uzas ĝin kiel rabotilon
por glatigi kanuojn kaj remilojn. Bunster havis ganton el raja haŭto.
La unuan fojon, kiam li provis ĝin sur Mauki, per unu froto li
skrapis lian dorsan haŭton de la kolo ĝis la akselo.
Bunster estis tre kontenta. Li gustumigis la ganton al sia edzino kaj
vaste provis ĝin sur la barkaj viroj. Ambaŭ ĉefministroj venis por
frotado, kaj ili devis rideti kaj preni ĝin kiel ŝercon.
"Ridu,
skorzonero, ridu!" li diris al ili.
Mauki
estis tiu, kiu plej ricevis la ganton. Ne eĉ unu tago pasis sen
kareso de ĝi. Okazis fojoj, kiam la perdo de tiom da epidermo
malhelpis lin dormi nokte, kaj ofte la duoncikatriĝinta areo estis
denove senhaŭtigita de la petolema S-ro Bunster. Mauki daŭrigis
sian paciencan atenton, certa, ke iam, pli malpli baldaŭ, lia okazo
alvenos. Kaj li precize sciis tion, kion li faros, ĝis la plej etaj
detaloj, kiam tiu tempo alvenos.
Iun
matenon Bunster ellitiĝis en animstato ema por draŝi la tutan
universon. Li startis kun Mauki, kaj haltis kun Mauki, kaj intertempe
batsvenigis sian edzinon kaj tanis la haŭton de ĉiuj barkaj viroj.
Ĉe matenmanĝo li taksis la kafon pisaĵo kaj ĵetis la bolantan
enhavon de la taso al la vizaĝo de Mauki. Je la deka Bunster
febrotremis, kaj duonhoro pli poste li estis varmega pro febro. Tio
ne estis kutima krizo. Ĝi maligniĝis kaj pligraviĝis kiel
marĉofebro. Pasis la tagoj kaj li pli kaj pli malfortiĝis, neniam
ellitiĝante. Mauki atendis kaj gvatis dum lia haŭto resaniĝis. Li
ordonis la barkajn virojn porti la kutron ĝis la strando, glatigi
ĝian karenon kaj kontroli ĝian ĝeneralan bonstaton. Ili pensis, ke
la ordono venas de Bunster kaj obeis. Sed tiun momenton Bunster kuŝis
senkonscie kaj ne donis ordonojn. Tio estis la okazo por Mauki, sed
li plu atendis.
Kiam
la plej malbona estis pasinta, kaj Bunster kuŝis konscie
resaniĝanta, sed malforta kiel bebo, Mauki pakis en sian kofron
siajn kelkajn bagatelaĵojn, inter ili la tenilon de ĉina taso.
Poste li iris ĝis la vilaĝo, kiel li interparolis kun la reĝo kaj
liaj du ĉefministroj.
"Tiu
ulo Bunster, li tiu ulo, ĉu vi ŝati li multe? Li demandis.
Ili
klarigis unuvoĉe, ke ili tute ne ŝatis la komerciston. La ministroj
ŝutis recitadon de ĉiuj maldignaĵoj kaj ofendoj, kiuj estis
trafintaj ilin. La reĝo nervokolapsis kaj ekploris. Mauki krude
interrompis.
"Vi
koni mi, mi ĉefo en mia lando. Vi ne ŝati blanka mastro. Ankaŭ mi
ne ŝati li. Multe kokosnuksoj vi meti en kutro, cent kokosnuksoj, du
cent kokosnuksoj, tri cent kokosnuksoj. Tio fini, vi iri dormi. Ĉiuj
kanakoj iri dormi multe. Kiam granda bona bruo en domo, vi ne povi
aŭdi tiu bruo. Vi ĉiuj tre multe forte dormi."
Sammaniere
li alparolis la barkajn virojn. Kaj li ordonis al la edzino de
Bunster, ke ŝi reiru al ŝia familidomo. Se ŝi estus rifuzinta, li
estus en dilemo, ĉar lia tambo ne ebligas lin tuŝi ŝin.
Post
kiam la domo estis senhoma, li eniris en la dormoĉambron, kie la
komercisto kuŝis duondormanta. Mauki unue forprenis la revolverojn,
kaj metis la ganton el raja haŭto. La unua averto, kiu trafis
Bunster, estis bato de la ganto kiu senhaŭtigis la tutan longon de
lia nazo.
"Tio
bona, ĉu ne?" rikanis Mauki inter du batoj, unu kiu lasis la
frunton senhaŭta kaj la alia skrapis la duonon de lia vizaĝo.
"Ridu, skorzonero, ridu!"
Mauki
ĝisfunde faris la taskon, kaj la kanakoj, kaŝitaj en siaj domoj,
aŭdis la "grandan bonan bruon", kiun estis faranta Bunster
kaj plu faris dum almenaŭ unu horo.
Kiam
Mauki finis, li portis la ŝipkompason kaj ĉiujn fusilojn kaj
municiojn al la kutro, kiun li balastis per kestoj da tabako. Ja dum
li estis tion faranta, hida senhaŭtaĵo eliris el la domo kaj kuris
kriegante al la strando ĝis ĝi falis en la sablon kaj grimacis kaj
balbutis sub ardega suno. Mauki rigardis ĝin kaj hezitis. Fine, li
iris por tranĉi la kapon, kiun li volvis en maton kaj metis en la
poban ŝrankon de la kutro.
Tiel
profunde dormis la kanakoj dum tiu longa varma tago, ke ili ne vidis
la kutron trairi la ŝanelon kaj direktiĝi suden, lofante la
alizeon. Kaj la kutro neniam estis vidita dum la longa boardo al la
marbordoj de Ysabel, nek dum la teda boardado de tie ĝis Malaita. Li
albordiĝis en Port-Adams kun trezoro de fusiloj kaj tabako, kiel iu
ajn homo neniam posedis. Sed li ne haltis tie. Li estis preninta
blankulan kapon, kaj nur la ĝangalo povos protekti lin. Tiel, li
revenis al la ĝangalaj vilaĝoj, kie li pafis la maljunan Fanfao kaj
seson da aliaj ĉefoj kaj faris sin la ĉefon de ĉiuj vilaĝoj. Kiam
lia patro mortis, la frato de Mauki regis en Port-Adams, kaj la
kuniĝo de la marbordaj kaj ĝangalaj homoj iĝis la plej forta el la
deko da batalantaj triboj de Malaita.
Pli
ol la britan registaron Mauki timis la ĉiopotencan Moongleam Soap
Company, kaj iun tagon mesaĝo alvenis al li en la ĝangalon,
rememoriganta al li, ke li ŝuldas al la kompanio ok kaj duono jarojn
da laboro. Li resendis aproban respondon, kaj jen aperis la
neevitebla blankulo, kapitano de skuno, la sola blankulo, kiu dum la
regno de Mauki riskis eniri en la ĝangalon kaj eliris vivanta. Tiu
viro, ne nur eliris, sed ankaŭ kunportis sep cent kvindek dolarojn
en oraj suverenoj, la prezon de ok jaroj kaj duono da laboro plus la
koston de iuj fusiloj kaj kestoj da tabako.
Mauki
ne plu pezas cent dek funtojn. Lia ventra cirkonferenco estas trioble
la iama kaj li havas kvar edzinojn. Li havas multajn aliajn aĵojn,
fusilojn kaj revolverojn, tenilon de ĉina tetaso, kaj bonegan
kolekton de ĝangalulaj kapoj. Sed pli valora ol la tuta kolekto
estas alia kapo, perfekte sekigita kaj prizorgita, kun sablokolora
hararo kaj flaveca barbo, kiun li gardas envolvita en plej fajna
teksaĵo de lava-lava. Kiam li ekmilitas kun vilaĝoj ekster
lia regno, li ĉiam elirigas la kapon, kaj sola en ŝia vegetaĵa
palaco, li longe kaj solene kontemplas ĝin. Dum tiaj momentoj
funebra silento falas sur la vilaĝon, kaj eĉ nigruletoj ne aŭdacas
brueti. La kapo estas taksita la plej potenca demonaĵo sur Malaita,
kaj el ĝia posedo rezultas la tuta potenco de Mauki.
Je la 12a de marto al la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (
La komitato de UEA kunvenas en Lisbono.
José Antonio del Barrio.
Stefan MacGill.
Orlando Raola.
Duncan Charters. Foto: UEA.
Humphrey Tonkin en 2008. Foto: Ziko van Dijk CC BY-SA 3.0
“La cifereca revolucio ebligas al ni aliron al la verkaro de la plej gravaj artistoj, ĉiam kaj ĉie. Sed tamen, la plejmulto de la nuntempaj vizitantoj vicatendas dum horoj por vidi pentraĵojn aŭ skulptaĵojn, kiujn ili povus trankvile rigardi hejme sur ekrano.
“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (
“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (
La 4an de marto 2025 estis enretigita por publika legado la demonstra versio (demoversio) de la decembra (vintra, laŭ la nordhemisfera vidpunkto) eldono de “La Ondo de Esperanto”. La 49-paĝa demoversio (pdf) enhavas plurajn tekstojn kaj tekstokomencojn el la riĉenhava 140-paĝa 322a numero de “La Ondo de Esperanto”, publikigita antaŭ pli ol du monatoj.
Donald Trump parolas al Volodimir Zelenskij en la Blanka Domo. Foto: La Blanka Domo
Brandon Sowers, la prezidanto de Esperanto-UEA. Foto: Privata
Je la 1a de marto 2025 jam 778 personoj el 58 landoj aliĝis al la 110a Universala Kongreso de Esperanto, kiu okazos de la 26a de julio ĝis la 2a de aŭgusto 2025 en Brno, Ĉeĥio. Dum februaro aliĝis 51 personoj.
Februara numero de Panoramo de la Granda Insulo – Malkovru la vivon en Malagasio! 
Esperanto kiel ponto – Nova retpaĝo por diskonigi Esperanton en nia lando.
Tradicioj kaj kulturo – La naskiĝo de infano en Malagasio.
Literaturo – La legendaj Ikotofetsy kaj Imahaka nun en Esperanto.
Malkovru la malagasan naturon – La mirinda reservejo de Anjozorobe Angavo.
Teknologio kaj medio – Kiel Starlink revoluciigas la retkonektadon en Malagasio.
Historio – La “afero pri kungfuo” en Malagasio.
Vivo de ordinarulo – La sperto de makleristo pri grundoj.
Lernu la malagasan – Ĉu vi konas ion pri la “hôtely” en Malagasio?
Bildraporto – Elekto de kvar unikaj fotoj.
Aliĝu al ni en Fejsbuko, WordPress kaj LinkedIn por ne maltrafi ĉiujn numerojn! Jarabono kostas nur € 30.
“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (
