Blogoj en Esperanto

2024-10-14

La Balta Ondo

Rata Rendevuo kun muzeo, ĝardeno kaj piroteknikaĵoj

rata

Jam la 21an fojon la Esperanto-grupo Hameleno invitis amikojn de la internacia lingvo al la Rata Rendevuo. Ĉi-foje ni renkontiĝis la 14an de septembro 2024 en Hanovro. Venis ne nur homoj el la proksimeco, sed ankaŭ el Bremeno kaj Hamburgo.

Unue ni kunvenis en la kafejo “Extrablatt” por trinki kafon. Poste ni iris al la unika muzeo WOK (World Of Kitchen). Verŝajne estas la sola muzeo pri kuirejoj en Eŭropo, eble en la mondo. Ĉiĉeronino gvidis nin tra la muzeo, kaj ni povis admiri diversajn kuirejojn de la mezepoko ĝis preskaŭ hodiaŭ. Ĉie vi povas vidi detalojn el la pasintaj tempoj, kaj multaj rememoris la kuirejojn de siaj gepatroj el la sepdekaj, okdekaj aŭ naŭdekaj jaroj de la 20a jarcento. Ankaŭ la kuirejajn ilojn ili tiam eble mem tenis en la manoj. Kaj multaj memoris ankaŭ la Pril-florojn sur la kuirejaj kaheloj.

Sed ne nur laŭtempe la kuirejoj estis prezentitaj. Ni ankaŭ povis admiri kuirejojn el diversaj landoj kaj eĉ iom gustumi ion. Ekzemple, en svisa kuirejo ni povis gustumi keksojn, kaj en araba kuirejo mentan teon. La muzeo estas gvidata de asocio, en kiu laboras nur volontuloj, kiuj fervore kaj libervole agadas kiel ĉiĉeronoj, purigistoj aŭ kuiristoj ktp. Tre diversajn prezentaĵojn la muzeo ofertas, estas eĉ ĉampana vespero por gustumi diversajn specojn de ŝaŭmvino.

Post la ekskurso ni gustumis freŝkuiritan tagmanĝon, bongustan supon kaj multdiversan elekton ĉe la bufedo. Satiĝinte, ni promenis al la metroohaltejo, sed dumvoje ankaŭ vizitis alian Esperanto-renkontiĝon, la Ludovikon – ludkunvenon en la loĝejo de Carolin kaj Robert. Estis bone kaj ĝojige renkonti kaj saluti tie ankaŭ aliajn esperantistojn.

Per la metroo ni atingis la montan ĝardenon, kiu apartenas al la ensemblo de la ĝardenoj de Herrenhausen. Ni rigardis la belajn florojn kaj plantojn en la parko kaj ankaŭ admiris diversajn kaktojn, tropikajn plantojn kaj orkideojn en vitraj domoj.

Post bongusta vespermanĝo en osmana restoracio, ni revenis al la ĝardenoj, ĉar en la Granda Ĝardeno de Herrenhausen okazis granda piroteknika konkurso, kaj ĉi-vespere prezentiĝis teamo el Slovakio. Ankaŭ de ekster la Granda Ĝardeno ni povis spekti admirindan prezentaĵon laŭ slovaka muziko. La fina salvo de raketoj, kreanta surĉiele bluan floron en oraj folioj malrapide sinkanta teren, ankaŭ por ni estis la fino de la rendevuo kaj longa, sed tre interesa tago.

Ankaŭ en la venonta jaro okazos Rata Rendevuo. Sed antaŭe ni invitas al nia antaŭkristnaska festo kaj venontjare denove al nia ĝardena festo. Krome denove okazos Reta Esperanto-Kurso por germanlingvaj komencantoj. Pliaj informoj estas en la retejoj:
https://eventaservo.org/o/RB_Hameln
kaj
https://www.esperanto.de/eo/enhavo/hameln/kalendaro.

Heinz-Wilhelm Sprick

Ĉi tiu artikolo aperis en la septembra/aŭtuna eldono de La Ondo de Esperanto (2024).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2024, №3 (321).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/10/germanujo-32/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Rata Rendevuo kun muzeo, ĝardeno kaj piroteknikaĵoj appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-14 21:04

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 21

Antaŭ dudek semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la dudek-unua porcio. Ĝuu ĝin!

---
Li festas la tagon de sia naskiĝo.
Amikoj, najbaroj tre kore gratulas.
Vespere kunvenas la familianoj
por levi la glasojn je lia bonfarto.

Virinoj tre ofte preferas barbulojn,
ĉar tiklas la barbo dum dolĉa kisado.
Kaj eblas tenere karesi la barbon.
Kun milda rideto respondas la viro.
Li sentas feliĉon pro ŝiaj karesoj.

Ŝi tute ne vidis la preterpasantojn, 
ĉar ŝi nur atentis pri viro kun barbo.
Du junaj virinoj en trajno enuas.
Do ili pasigas la tempon legante.
En trajno troviĝas valizdeponejo.
La trajnveturado min ege inspiras
Mi verkas senĉese versaĵojn sen rimoj.

Por vi mi volonte ripetas la frazojn.
Kun ŝi mi ne volas veturi en aŭto.
De li ŝi neniam ricevis donacon.
Al mi ŝi promesis repagi la sumon.

Post nia decido ŝi estis kontenta.
La homoj atendis ĝis lia alveno.
Li vivas feliĉe kun sia edzino.
Pro ŝi li rezignis pri siaj deziroj.

Li mordas kaj maĉas per dentoprotezo.
La operacio ne estis facila.
Ĝi daŭris tri horojn kaj estis sukcesa.

Nepino vizitis la tombon de avo.
Li mortis subite nur antaŭ du jaroj.
Ŝi faris hieraŭ mallongan vojaĝon.
Ŝi volis renkonti malnovan amikon.

Mi volis kontakti diversajn personojn.
Neniun el ili mi povis atingi.
Post tiu ĉi teksto vi trovos ligilojn
al ĉiuj porcioj ĝis nun aperintaj.

Se bazaj nutraĵoj ne estas sufiĉaj,
eĉ porciumado ne helpas tre multe.

Ekzerco per nia potenca metodo
fortigas la lingvon ĉe ĝiaj adeptoj.
La blua ĉielo nubiĝas konstante.
La suno kaŝiĝas malantaŭ la nuboj.
Boatoj sur lago nun devas atenti:
Vetera prognozo anoncas tempeston.

Ŝi rajdas ĉevalon. Li "rajdas" biciklon.
Veturi bicikle ja estas senkoste.
Mi vidos vin poste en nia kunveno.

Li finis diskutojn per simpla rimarko.
Kaj ĉiuj konsentis kun lia decido.

La aŭtomobilo veturis rapide.
Ĝi bremsis kaj haltis ĉe restoracio.
Eliris tri viroj en nigraj surtutoj
kaj ili surhavis tri nigrajn ĉapelojn.
Ĉu tiu vestaĵo indikis funebron?
Aŭ ĉu ili havis aliajn intencojn?

Subite aperis tri belaj virinoj
en blankaj kostumoj, kun floroj en haroj.
Kaj ili per kiso salutis la virojn.
Ĉu estis edzinoj aŭ ĉu amatinoj?
Aŭ ĉu koleginoj de sama firmao?
Ni ne povis solvi ĉi-tiun enigmon.

El restoracio aŭdiĝis muziko.
Ĝi estis tre gaja kaj daŭris tre longe.
Vespere la gastoj forlasis la ejon.
Nun regis kvieto en tiu gastejo.
------

Jen ĉi-sube la ligiloj al la ĝis nun aperintaj porcio de la ekzercaro:


Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al
retradio(ĉe)aldone(punkto)de

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-14 06:00

2024-10-13

La Balta Ondo

Unesko kaj Esperanto: 70 jaroj da kunlaborado pri lingvaj homaj rajtoj

afiŝoLa 10a de decembro 2024 estos grava tago por la Esperanto-movado, ĉar ĝi markos la 70an datrevenon de la Rezolucio de Montevideo, kiu estis la unua kaj plej signifa oficiala agnosko de Esperanto fare de Unesko, la Eduka, Scienca kaj Kultura Organizaĵo de Unuiĝintaj Nacioj.

La Rezolucio, kiu estis akceptita de la ĝenerala konferenco de Unesko en la urugvaja ĉefurbo en 1954, rekomendis al la ĝenerala direktoro de Unesko sekvi la evoluon en la uzado de Esperanto, kaj agnoskis, ke la atingoj de la Esperanto-movado “respondas al la celoj kaj idealoj de Unesko”.

La Rezolucio estis la rezulto de longa kaj persista laborado de Universala Esperanto-Asocio (UEA) kaj aliaj Esperanto-organizaĵoj, kiuj kolektis kaj transdonis al Unuiĝintaj Nacioj petskribon favore al Esperanto, subskribitan de preskaŭ 900.000 personoj kaj reprezentantoj de preskaŭ 500 organizaĵoj kun entute pli ol 15 milionoj da membroj.

La peticio, kiu estis sendita al Unuiĝintaj Nacioj en 1950, postulis, ke UN studu la lingvan problemon en la mondo kaj la eblan rolon de Esperanto por ilia justa solvo. Tamen la petskribo ne estis traktita de UN sed transdonita al Unesko por pritrakto.

Kaj, kvankam la Esperanto-observanto ĉe la ĝenerala konferenco de 1954, Ivo Lapenna, ne havis grandajn esperojn pri la sukceso de la afero, la situacio tamen surprize ŝanĝiĝis, kiam la meksika delegitaro, impresita de la ekspozicio pri Esperanto, kiu estis aranĝita de lokaj esperantistoj kaj de UEA, proponis projekton de rezolucio, kiu rekomendis al la membro-ŝtatoj kuraĝigi la uzon de Esperanto, kiun ili konsideras la plej taŭga.

Post multaj diskutoj kaj kompromisoj, la Rezolucio estis finfine akceptita de la plenkunsido de la ĝenerala konferenco la 10an de decembro 1954, vendrede posttagmeze, sed kun malpli radikala teksto, kiu ne enhavis la rekomendon al la ŝtatoj-membroj. Tamen, la Rezolucio estis granda venko por la Esperanto-movado, kiu tiamaniere akiris oficialan kaj konsultan statuson ĉe Unesko.

Ekde tiam, la rilatoj inter UEA kaj Unesko daŭre evoluis, kaj plurfoje ankaŭ Unesko montris intereson kaj aprezon pri Esperanto kaj ĝiaj kulturaj kaj edukaj kontribuoj. La plej grava ekzemplo estis la vizito de la ĝenerala direktoro de Unesko, Amadou-Makhtar M’Bow, al la Universala Kongreso de Esperanto en Rejkjaviko en 1977. En 1985 Unesko akceptis duan rezolucion pri Esperanto okaze de la centjara jubileo de la lingvo, kiu plifortigis la antaŭan agnoskon kaj rekomendis al la membro-ŝtatoj enkonduki stud-programojn pri lingvaj problemoj kaj pri Esperanto en la lernejoj kaj universitatoj.

En ĉi tiu nova datreveno de la Rezolucio de Montevideo, ni profitas la okazon por rememori la historion kaj signifon de tiu dokumento, kiu reprezentas la komunajn celojn kaj idealojn de Unesko kaj Esperanto: konstrui pacon en la mondo per kulturo, edukado kaj scienco. Kaj ankaŭ por reliefigi la 70 jarojn da kunlaborado por lingvaj homaj rajtoj inter Unesko kaj la organizita komunumo de parolantoj kaj subtenantoj de la internacia lingvo Esperanto.

Tiucele, sub la aŭspicioj de UEA, TEJO, ILEI kaj la Urugvaja Esperanto-Societo, stariĝis komisiono konsistanta el lokaj esperantistoj kaj reprezentantoj de diversaj institucioj kaj Esperanto-asocioj de la amerika kontinento. Tiu ĉi komisiono laboras nuntempe por la organizado de internacia konferenco por memorfesti tiun signifoplenan mejloŝtonon en la historio de la lingvo Esperanto.

La planata celebrado, kiu inkluzivos ĉeestajn kaj retajn prelegojn kaj paroladojn, elmontradon de dokumentaj filmoj kaj artajn prezentaĵojn, okazos la 10an de decembro 2024 ekde 9:00 laŭ la loka tempo (GMT -3) en la impona Leĝdona (Parlamenta) Palaco de Montevideo, ĉefurbo de Urugvajo, kie okazis tiu historia Ĝenerala Asembleo en 1954. La interesiĝanta publiko povos ĉeesti persone aŭ sekvi kaj partopreni la eventon rete.

Legu informojn pri ĝi en https://eventaservo.org/e/cd3f97.

Pablo Leon

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/10/unesko-38/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Unesko kaj Esperanto: 70 jaroj da kunlaborado pri lingvaj homaj rajtoj appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-13 17:17

Esperanta Retradio

Blanka el ŝaŭmo (parto 2 de 2)

Tiun ĉi fabelon verkis kaj sonigis Luiza Carol el Israelo
Pentraĵo de Luch OFER, 1991.
(daŭrigata)

"Mi komprenas vin”  –  respondis Ŝaŭmo. “Mi promesas ke vi havos, kion vi volas.”

Blanka kaj Ŝaŭmo brakumis unu la alian tiuvespere. Blanka sentis siajn fingrojn enirantajn profunde en la klavojn, kiuj subite moliĝis…     la tuta piano aliformiĝis en forglitantan ŝaŭmon…    kaj matene, la junulino vekiĝis sur la nuda planko. La piano malaperis. Sunaj radioj eniris tra la fenestro, prilumante la ungojn de Blanka, kiuj brilis kiel ŝaŭmo.

Ekde tiu mateno, Blanka ekkapablis kuiri, kudri, prizorgi ĝardenojn, purigi plankojn kaj fenestrojn… Ŝiaj fingroj subite lertiĝis, kvazaŭ la tutan vivon ili kutimis fari nur tiajn laborojn. Sed iom post iom evidentiĝis ankoraŭ unu mirindaĵo: Blanka ekkapablis kuraci malsanojn!  Kiam ŝiaj fingroj karesis la fruntojn de beboj kaj infanoj, tiuj eksentis sin pli bone. Kiam ŝiaj manoj premis la manojn de geamikoj kaj genajbaroj, tiuj eksentis sin pli bone. Ŝiaj fingroj ŝajnis forviŝi dolorojn! Dum kelkaj monatoj ŝi tiom famiĝis pri tiu nova kapablo, ke eĉ homoj el aliaj vilaĝoj komencis veni al ŝi por kuracado.

Tempo pasis. La plejmulto de la malsanuloj en la vilaĝo resaniĝis kaj denove laboris. Blanka edziniĝis, iĝis patrino, poste avino kaj poste praavino. La brilo de ŝiaj ungoj neniam estingiĝis, sed ŝiaj manoj maljuniĝis kaj malfortiĝis, perdante la kurackapablon. Venis tempo kiam Blanka, restanta sola kaj forgesita, sentis la bezonon plori kaj ludi, sed larmoj ne eliris el ŝiaj sekaj okuloj, kaj ŝi malkapablis ludi per fremda piano. Unu nokton, ŝi sonĝis pri la piano Ŝaŭmo. En la sonĝo, la piano diris al ŝi: “Mi povas redoni al viaj fingroj la ludkapablon, kondiĉe ke vi aliformiĝu en ŝaŭmvirinon.” Kaj Blanka jesis. “Tiukaze, venu al mi!” – diris Ŝaŭmo. “Sed kie mi serĉu vin?” – ŝi demandis. Tiam la piano klarigis al ŝi en la sonĝo, kien kaj kiel ŝi iru por renkonti ĝin.

La sekvan tagon, Blanka vekiĝis bonhumora kaj esperoplena. Ŝi eliris el la domo kaj ekvojaĝis per buso, poste per trajno, poste per ŝipo. Post multaj semajnoj, ŝi elŝipiĝis en haveno de tre malproksima lando. Tie la homoj konis multajn muzikilojn, sed neniu ankoraŭ vidis aŭ aŭdis pianon iam ajn. Blanka atendis tie horojn, tagojn, semajnojn. Fin-fine alproksimiĝis al ŝi maljuna milda kamelo. Blanka tuj sciis, ke ĝuste ĝin ŝi atendis, ĉar ĝi havis ŝaŭmbrilajn ungegojn ĉe siaj piedoj. Ili daŭrigis la vojaĝon kune. Ili iris ĝis la rando de la urbo, kaj ekde tie ili vojaĝis tra la dezerto. Longe ili iris kune, dum varmaj tagoj kaj malvarmaj noktoj, ĝis ili atingis nekonatan oazon, kiu sur neniu mapo videblis ĝis tiam. Tie atendis Blanka ĉiuvespere la alvenon de la piano Ŝaŭmo. Ĝi venis, kiam la plena luno leviĝis super la oazo. Ili brakumis unu la alian, dum stranga ĝoja-malĝoja muziko ŝprucis kiel freŝa ŝaŭma akvo el la fingroj de Blanka kaj la klavoj de Ŝaŭmo. Miksiĝis en tiun muzikon fingroj kaj klavoj, ĝis Blanka fariĝis ŝaŭmvirino, kaj Ŝaŭmo fariĝis blanka ŝtono. Kune, la duopo konsistigis blankŝtonan fontanon, kun susuranta akvo.

Ekde tiam, la kameloj ade alportas homojn al tiu ĉi oazo, por ke ili banu sin en la akvo de la fontano. La ŝaŭma akvo havas sanigajn efikojn. Onidire, dum noktoj kun plena luno, eblas aŭskulti la ŝaŭmvirinon ludantan pianon ene de la fontano.

***

La ĉiĉerono finis sian rakonton. Silento regas apud la estinganta lignofajro. Plena luno leviĝas super la oazo. Ĉies oreloj provas kapti la misteran susuron, alportatan de vento…

-FINO-

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-13 06:00

2024-10-12

Neniam milito inter ni

La nobel-premio pri paco estis aljuĝita al la japana organizaĵo kontraŭ la nukleaj armiloj Nihon Hidankyo

12/10/2024 La Nobel-premio pri Paco rekompensis vendredon la japanan organizaĵon por abolo de la nukleaj armiloj Nihon Hidankyo, kiu grupigas pluvivantojn de la nukleaj bombadoj kontraŭ Hiroŝimo kaj Nakasako en 1945. La Nobel-premio pri paco 2024 estis...

de neniammilitointerni je 2024-10-12 20:22

La Balta Ondo

Sukcesa monkolektado por operacio

RaveloharisonKiam Ulrich Matthias kaj Keyhan Sayadpour vizitis Madagaskaron ĉi-jare, ili ambaŭ vidis la malsanon de mia edzo Poina Raveloharison, kaj lian helpan agadon en la Esperanta movado. Reveninte al siaj respektivaj landoj, ili kune pripensis kiel helpi lin. Poste Ulrich, Keyhan kaj Renato Corsetti decidis lanĉi monkolektan kampanjon. (Vidu https://sezonoj.ru/2024/09/kampanjo/)

Malpli ol tri monatojn post la anonco, ni kun granda emocio eksciis pri la atingo de pli ol 5.000 eŭroj. Fine ni ricevis el 15 landoj sume 6.938 eŭrojn, pro la amo, kuneco, solidareco de esperantistoj. Tiu kortuŝa gesto estas nia unua resaniĝo. Ni ŝuldas nian grandegan dankon al vi ĉiuj. Dio rekompencu vin pro tio, kion vi faris.

Ni nun faras la unuajn paŝojn por prepari nin al la operacio.

Ni informos vin iom post iom pri la evoluo de la operacio, kiu estos farata en la ĝusta kaj taŭga tempo.

Elkoran dankon, karaj!

Miora Raveloharison

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/10/kampanjo-2/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Sukcesa monkolektado por operacio appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-12 19:09

UEA facila

Libera Folio

Rusaj hakistoj atakas Monaton

Dum la lasta semajno rusiaj hakistoj atakas plurajn retejojn en Belgio. Inter tiuj troviĝas ankaŭ la retejo de la magazino Monato, kiu en la lastaj tagoj estis nur intermite alirebla. Monato aperigis kritikajn artikolojn pri la rusia invado de Ukrainio.

En Monato plurfoje aperis kritikaj artikoloj pri la milito de Rusio en Ukrainio.

Laŭ Paul Peeraerts, multjara kunlaboranto kaj ĉefredaktoro de Monato, la belgia ŝtata aŭtoritato pri reta sekureco telefone kontaktis la respondeculojn vendrede matene, atentigis pri la okazanta atako, kaj promesis poste doni pliajn informojn.

Krom la retejo Monato estis trafitaj kelkaj aliaj retejoj de amaskomunikiloj, sed ankaŭ ekzemple la retejoj de la flandria parlamento, la asocio por protektado de aŭtoraj rajtoj kaj la presista asocio.

Paul Peeraerts, ĉefredaktoro de Monato.

– Ŝajne tio okazas nun en Belgio, eble ĉar ni ĵus liveris armilojn al Ukrainio. Laŭ la lastaj novaĵoj temas pri grupo kun la nomo NoName057. En ilia Telegramkanalo troviĝas: ni plu sendos DDoS-salutojn al Belgio.

Similaj atakoj okazis pli frue en aliaj landoj, kiuj subtenas Ukrainion en la milito.

La angla mallongigo DDoS signifas ”distributed denial of service”, en Esperanto foje nomata ”sufoka atako”. En la praktiko tia atako signifas, ke multaj komputiloj samtempe sendas grandan kvanton da petoj al la atakata servilo, kiu tiel estas superŝarĝata kaj iĝas neatingebla.

Ofte la komputiloj, kiuj estas uzataj por la atako, estas kaperitaj sen scio de la posedantoj.

DDoS-atakoj estas relative primitivaj kaj sendanĝeraj. Por organizi tian atakon ne estas postulataj grandaj scioj, kaj la enhavo de la atakataj serviloj ne estas difektita. Post la fino de la atako ĉio denove funkcias normale.

La atakantoj mem mencias Monaton kiel “internacian magazinon” en siaj publikaj afiŝoj.

La apero de esperantlingva gazeto en la listo de la atakatoj tamen estis tiom surpriza, ke Monato eĉ estis menciata en la radiaj novaĵoj, rakontas Paul Peeraerts.

– La fakto, ke oni atakis multajn grandajn asociojn kaj entreprenojn, kaj inter ili nur unu malgrandan, nome nin, estas almenaŭ stranga.

En Monato post la komenco de la milito en Ukrainio aperis pluraj kritikaj artikoloj pri la atako de Rusio, sed ne evidentas, ĉu iu el tiuj instigis la atakon. Ĉiuokaze ne facilas imagi, ke ĝuste Monato estus elektita kiel atakcelo sen konsilo de iu esperantisto.

En dimanĉo okazas en Belgio lokaj elektoj. Laŭ la aŭtoritatoj la retaj atakoj neniel minacas la voĉdonadon, ĉar la balota sistemo havas nenian kontakton kun interreto.

Laŭ Paul Peeraerts la kvanto de la atakoj malpliiĝis dum sabato.

– Do, espereble baldaŭ la situacio normaliĝos.

de Libera Folio je 2024-10-12 12:11

Esperanta Retradio

Organizado de Esperanto-aranĝoj (3)

Post la trovo de taŭga loko por E-aranĝo nun necesas organizi la kunestadon de la partoprenontoj. Ili bezonas lokon por la tranoktado, por la dumtagaj aktivecoj, kaj unuavice por la manĝado. Estas kompreneble ideale havi ĉion en unu loko, do ke eblas atingi la koncernan ejon piedirante.

La manĝejo estas tre grava loko por la kontenteco de la partoprenantoj. Tie la homoj ne nur kontentigas sian bezonon pri nutraĵo, sed ĝi estas ankaŭ socia loko: Dum manĝado eblas bone babili kun aliaj partoprenantoj kun kiuj oni eble alikaze ne havas kontakton. Oni ja povas bone paroli kun sia samtablulo, sed oni povas ankaŭ silenti laŭbezone.

En plej multaj aranĝoj la manĝaĵoj estas kuiritaj surloke. Sed eblas ankaŭ altransporti la manĝaĵojn (la pladojn) al la manĝejo de la aranĝo. Tio tamen signifas kroman ŝarĝon por la organizantoj de la aranĝo kaj tial tiu solvo estas problemeca. Do partoprenantoj povas tre bone loĝi kaj manĝi en gastejo, ankaŭ se tiu gastejo ne disponas pri la ejoj por okazigi la dumtagajn aktivecojn de la aranĝo. En tiu kazo la centro de dumtagaj aktivecoj nepre devas troviĝi en piedira distanco de la gastejo kie oni dormas kaj manĝas. 

La manĝoj estu inkluditaj en la prezo de la aranĝo, sed oni ofertu en la aliĝilo ankaŭ la eblecon malmendi manĝaĵojn. Tio validu ankaŭ por la tranoktado, kvankam la prezredukto por malpli da tranoktoj plej ofte ne povas esti proporcia, ĉar la organizantoj ja kutime mendas tutan pakaĵon de tranoktoj por ricevi favoran prezon. Do la partatempa partoprenado ne povas esti same favorpreza kiel la plentempa.

En aranĝo ĉiam okazas paŭzoj. Aŭ pro iu kaŭzo oni ne volas aŭ ne povas partopreni en iu programero kaj tamen ne volas retiriĝi al la ĉambro, sed havi la eblecon por konversacii kun aliaj partoprenantoj. Por tiaj paŭzoj aŭ por la vespera kunestado post la fino de la organizita programo de la tago, necesas havi ejon kiu estu alirebla dum la tuta tago. En tiu ejo troviĝu komfortaj seĝoj, eble ankaŭ kelkaj tabloj kaj estu haveblaj trinkaĵoj. Tio povas esti senpaga akvo aŭ teo, aŭ pagendaj senalkoholaj aŭ alkoholaj trinkaĵoj. Do tiu ejo povas servi kiel kafejo aŭ trinkejo. Se oni ofertas pagendajn trinkaĵojn, tiam necesas mastro kiu servas kaj enkasigas ilin. Se tio ne eblas, la partoprenantoj povas ankaŭ mem aĉeti trinkaĵojn kaj aliajn frandaĵojn en lokaj vendejoj por konsumi ilin aŭ en la ĉambroj, aŭ en la trinkejo de la aranĝo.

La kvara parto sekvos post unu semajno.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-12 06:00

Pensujo de Fanjo

Tago de la "Raso"

Hodiaŭ je la tiel nomata “Tago de la Raso”, “Tago de la Hispaneco” aŭ “Tago de Kristoforo Kolumbo”, mi volas paroli pri tre persona temo. La valoro de ino estas mezurita laŭ ŝia aspekto. Tiu, kiu diras, ke tio ne veras aŭ ke viroj estas same juĝataj, ne loĝas sur ĉi tiu planedo. Tre frue en la vivo de knabino oni diras al ŝi, ke ŝi belas. Viro nomas sian edzinon “mia bela edzino”.

2024-10-12 00:00

2024-10-11

La Balta Ondo

BET-59: Spektu “Doktoron Esperanto” de Mario Migliucci en Kaŭno

MigliucciNi daŭrigas la prezentadon de tiuj, kiuj grave kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). La dua prezentato estas Mario Migliucci el Italio.

Mario Migliucci naskiĝis en 1975 kaj doktoriĝis pri historio kaj filma kritiko ĉe Universitato “La Sapienza” en Romo; li entreprenas irvojon cele al teatra muldiĝo pere de multnombraj kaj heterogenaj laboratoriaj spertoj. Ekde 1998 li laboras kiel teatra aŭtoro kaj aktoro, surscenigante kiel aŭtoro kaj interpretisto la spektaklojn “Doktoro Esperanto”, “Primo Sguardo” (Unua Rigardo), “Diario Elettorale” (Balota Taglibro).

Li laboras, interalie, por teatra adapto de la romano “La ragazza e il professore” (La Knabino kaj la instruisto) de Jean-Claude Carrière, realigante la spektaklon “Bussando alla porta” (Frapante ĉe pordo de Einstein), reĝisorado de Giles Smith, kies interpretisto li ankaŭ estas. En 2018 enscenigas “Il bambino sogna” (La infano sonĝas) de Hanoch Levin, reĝisorata de Claudia della Seta.

Migliucci

En BET-59 Mario Migliucci prezentos sian spektaklon “Doktoro Esperanto”. Doktoro Esperanto estas Lejzer Ludvik Zamenhof kaj ĉi tiu estas lia vivrakonto. La rakonto pri homo, kiu volas doni al la mondo unikan voĉon, homan voĉon. Kiel laborema metiisto, doktoro Esperanto, la vireto kun okulvitroj, fabrikas sian instrumenton kaj ĝin proponas al kiu ajn ĝin volas utiligi.
Sed lingvo estas aparta instrumento, ne kreebla de la hodiaŭo al morgaŭo. Tiu ĉi rakonto konsistas el turoj kaj el homoj kiuj ilin konstruas. Kiel aliaj homoj antaŭ li, Lejzer neglektas la ŝtonon kaj preferas la brikon. La brikoj de Lejzer estas vortoj kaj lia lingvo estas Esperanto.

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/10/bet-150/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post BET-59: Spektu “Doktoron Esperanto” de Mario Migliucci en Kaŭno appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-11 16:31

UEA facila

Nova kanalo: “Konindaĵo”

Nova kanalo: “Konindaĵo” Laŭ Marc Prensky, usona edukisto kaj verkisto, hejmtaskoj por niaj gelernantoj en la nuna tempo devas esti preparado de filmetoj. Ĉar, fakte la nuna plej efika komunikilo estas filmetoj. Se vi ne kredas tion, bonvolu diri al mi, kion vi rigardas unue, kiam vi eniras novan ret-paĝon. Ĉu vi ne tuj spektas filmeton, precipe se ĝi estas mallonga? Verŝajne, esperantistoj pli ol la ekstera publiko ŝatas sciencon. Tial en nia komunumo estas multaj sciencistoj. Feliĉe, multaj el ili tre bone sukcesas instrui sian fakon ne nur en sia propra lingvo, sed ankaŭ per Esperanto. Tio certe kreskigis kaj plu kreskigas la esprim-povon de nia kara lingvo. Tamen ne ĉiuj esperantistoj kapablas kompreni ĉiujn sciencajn vortojn kaj esprimojn en Esperanto, aŭ eĉ en sia denaska lingvo. Krome, oni ne ĉiam havas sufiĉan tempon por spekti unu-horan filmon de profesoro instruanta malfacilan temon. Laŭ mi, ĝuste pro tio naskiĝis nova Esperant-lingva jutuba kanalo Konindaĵo! Tiun projekton kreis diversaj esperantistoj. Ili provas klarigi tre interesajn, sed samtempe malfacilajn, temojn pri nia mondo per simplaj kaj kompreneblaj priskriboj. Per unu-minutaj filmetoj Konindaĵo tre bele instruas temojn, kiujn ni ofte ne povus kompreni tiel facile kaj rapide per alia metodo. Feliĉe, ĉiuj filmetoj estas libere (senpage) spekteblaj. Ili eĉ havas Esperantajn subtekstojn por faciligi la komprenadon. Jen kelkaj el la filmetoj, kiujn vi povas spekti per nura alklako de la koncernaj ligiloj: Ĉu vi sciis, ke tre eble viaj amikoj havas pli da amikoj ol vi havas? Ĉu vi povas kredi, ke soleco estis la plej granda timo de niaj antaŭuloj? Ĉu vi konsentas kun Sokrato pri demokratio? Ĉu vi konsentas, ke ni nuntempe havas pli bonan mondon ol antaŭe? Kie ajn vi loĝas, vi povas en ajna horo spekti la allogajn filmetojn de Kondindaĵo, dum vi manĝas bongustajn belgajn terpomojn kun kafo, aŭ usonajn dolĉaĵojn kun iom da mielo. Kaj fine, eble post spektado de kelkaj filmetoj, vi ne estos la sama homo, kiu pli frue estis spektonta ilin! La projekto estas ankoraŭ tre nova, do oni certe bonvenigos viajn komentojn, kritikojn, kaj proponojn por la venontaj filmetoj! Por subteni la novan tut-Esperantan kanalon, eblas aboni ĝin kaj prezenti la interesan kanalon al viaj amikoj kaj konatoj. Jen ĝia adreso. Se vi uzas Fejsbukon, ankaŭ tie vi povos sekvi Konindaĵon. Bonegajn spektadon kaj lernadon! Ahmad Mamduhi

2024-10-11 08:17

Esperanta Retradio

La malfacila teorio de relativeco

Tiun ĉi sonartikolon el la jaro 2014 verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
En novembro 1915, la 36-jara Alberto Ejnŝtejno publikigis sian Teorion de la Ĝenerala Relativeco. Tio okazis dek jarojn post la publikigo de lia antaŭa Teorio de la Speciala (aũ Parta) Relativeco. Post unu jarcento, la mondo ankoraŭ miras pri la mensaj produktoj de tiu admirinda homo. En ĉi tiu novembro 2015, amaskomunikiloj ripete esprimas tiun admiron, ĉie.

Sciencistoj ĝis nun insistas unuanime, ke tiu eltrovaĵo estas unu el la plej gravaj por la progreso de scienco, en la tuta historio. Post Ejnŝtejno, iuj sciencaj fundamentoj definitive ŝanĝiĝis. Simile okazis, kiam Galileo anoncis siajn novaĵojn en Mezepoko, kiam Darvino ellaboris sian Evoluismon, en la 19-a jarcento, kaj kiam Watson kaj Cricks priskribis la strukturon de DNA, en la 20-a jarcento. Tamen, oni povas observi unu apartaĵon: rilate la eltrovojn de Galileo, Darvino kaj Watson/Cricks, multaj iom kleraj homoj kapablas esprimi, almenaŭ per ĝeneralaj vortoj, pri kio temas. Tamen, rilate la Teorion de la Relativeco, tre malmultaj meze kleraj homoj kapablas almenaŭ montri, ke ili havas etan ideon pri la afero. Dum kelkaj tagoj mi esploris inter miaj konatoj, kiuj ricevis universitatan kleriĝon, kaj mi konstatis, ke 9 el 10 tiaj homoj tute ne sukcesas klarigi ion ajn pri la ejnŝtejna elpensaĵo.
   
Efektive, la afero estas komplika por “normalaj”  homoj. En plej bona okazo, oni povus ĉi tiel esprimi ĝin: “Ejnŝtejno eltrovis, per matematikaj kalkuloj, ke ´tempo´ kaj ´spaco´ ne estas sendependaj dimensioj – unu influas la alian. Nome, se iu objekto moviĝas je tre granda rapideco (proksima al la rapideco de la lumo, 300 000 kilometroj en ĉiu sekundo), tiam la tempo povas ricevi ekspansion.”  Stranga koncepto!
   
Por ilustri ĝin, ordinare oni proponas la tiel nomatan “paradokson de la ĝemeloj”. Ĝi sonas kiel fantasta fabelo:
   
“Sur la Tero staras du ĝemelaj fratoj. Unu el ili ekveturas al fora galaksio per raketo, je la rapideco de la lumo. Kiam li revenas, li estas pli juna ol la frato.”
   
Ne mirinde, do, ke la Teorio de la Relativeco de Ejnŝtejno sonas ankoraŭ strange al plej multaj oreloj! Fakte, oni apenaŭ povas imagi aplikojn de ĝi en la ĉiutaga vivo, se oni ne estas fakulo. Tio estas komprenebla, ĉar ĝi koncernas objektojn, moviĝantajn je rapidecoj tre grandaj. Tamen, almenaŭ pri unu populara instrumento oni povas tion diri: la konata GPS, kiu helpas ŝoforojn en la aŭtomobila trafiko, havas siajn kalkulojn bazitaj sur tiu eltrovo, ĉar ili dependas de satelitoj, kiuj moviĝas je miloj da kilometroj en ĉiu sekundo. Jen ni alvenis al unu apliko de ĝi en la reala mondo.

Kaj ĉi tie finiĝas mia modesta latino, rilate al tiu temo.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-11 06:00

2024-10-10

La Balta Ondo

Konatiĝu kun la nova TEJO-volontulo Giovanni

giovanni

Ni ĝojas prezenti al vi volontulo de TEJO, Giovanni!
• Rakontu iom pri vi! El kiu lando vi estas, kiom vi aĝas…?

Mi nomiĝas Giovanni De Lucia (Ĝovanni De Luĉia) kaj mi estas 24-jaraĝa viro el Voghera, eta urbo en la nordo de Italio en provinco de Pavia, inter la urboj Milano kaj Genova.

• Kion vi faras en via eksteresperantuja vivo, rilate al studoj, laboro? Kiuj estas viaj ŝatokupoj?
Post lernejo mi studis en akademio pri muzikregistrado kaj nun mi laboras kiel soninĝeniero en Italio pri multe da fakoj kiel muziko, koncertoj, konferencoj, podkastoj, dublado kaj tiel plu en mia hejmstudio kaj por diversaj firmaoj.
Miaj plej ŝatataj tempokupoj ekster laboro krom Esperanto estas piedpilko kaj mi sportas kiel arbitracianto por piedpilka federacio de Italio. Mi ankaŭ ŝatas kuiri kaj spekti japanajn animaciajn filmojn, pri kio mi havas tatuon sur mia liva brako.

• Kial vi decidis iĝi TEJO-volontulo?
Mi elektis iĝi volontulo de TEJO ĉar mi bezonis malfermi novan ĉapitron de mia vivo: vojaĝante eksterlande pli kaj pli lastatempe mi ekŝatis ideon pri loĝi ekster Italio por kompreni kiel tio vere estas for vidperspektivo de turisto kaj ĉu mi vere ŝatus tion. Nederlando estis inter miaj opcioj kaj tiel mi eksciis pri volontulado kaj kaptis la eblecon.

• Pri kio vi okupiĝos pleje en la Centra Oficejo? Kion vi volas fari por TEJO?
En la Centra Oficejo de TEJO mi okupiĝos pri multe da taskoj rilataj kaj al mia laborsperto kaj al miaj kapabloj. Ĝenerale mi okupiĝos pri komunikado, ĝisdatigo de retejoj kaj sociaj kontoj, kreado de materialo por reklami kaj informi pri agado de TEJO kaj kreado de aŭdovida materialo por diversaj uzoj.

• Ĉu tiu ĉi estas via unua sperto en Esperantujo? Aû ĉu vi jam havis spertojn en la Esperanto-movado? Se jes, rakontu iomete pri viaj ĝisnunaj aktivaĵoj!
Mi ja delonge konas esperanton kaj ĝian movadon: mi esperantiĝis dum fino de 2020 kaj en 2022 mi komencis partopreni multe da junularaj eventoj tra Esperantujo kaj tiam mi iĝis estrarano de la Itala Esperantista Junularo, kies prezidanto mi estas de du jaroj. Tiel mi organizis kvar Internaciajn Junularajn Festivalojn (la ĉefa junulara esperanto-evento de Italio) kaj kunorganizis IJK-n 2023 en Lignano Sabbiadoro en Italio.
Mi ege ŝatas la eblecon uzi esperanton kiel laborlingvon. Mi ja kutimiĝis dum lastaj jaroj uzi esperanton ĉiutage kaj mi ŝatas uzi ĝin kiel lingvon por kaj formala kaj neformala komunikado.

• Kiaj estas viaj ĝisnunaj impresoj pri la TEJO-laboro, la Centra Oficejo ĝenerale, viaj kolegoj, la vivo en Roterdamo…?
La vivo kiel volontulo ĝis nun estas iranta vere bone kaj brile: la etoso estas trankvila kaj glata kaj ni bone rilatas unun la aliaj kaj kunhelpas dum niaj taskoj kaj dum vivo en VolDom. Same Roterdamon mi ŝategis jam ekde unuaj horoj ĉi tie: mi jam vizitis la urbon post IJK en Westelbeers dum 2022 kaj tiam ŝatis la stilon kaj la vivmanieron (krom manĝkutimoj, evidente), do kiam mi alvenis la unuan tagon en la urbo mi jam sentis min en hejmeca etoso kiu tute helpis min adaptiĝi.
Por mia vivo nun mi esperas ĝui tiun ĉi longan jaron kaj ĝui kiel eble plej da multajn novajn spertojn; same mi ŝatus ekkoni novajn personojn kaj plibonigi mian konon de nederlanda lingvo.

• Ĉu vi havas vivdevizon?
“Kiam la vento leviĝas, tiam estas tempo por klopodi vivi”.

Giovanni estas volontulo ĝis septembro 2025 danke al la subteno de la programo Eŭropa Solidara Korpuso por la periodo 2024-2025.

Fonto: https://www.tejo.org/tejo-volontulo-giovanni/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Konatiĝu kun la nova TEJO-volontulo Giovanni appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-10 20:11

Neniam milito inter ni

Rusio elpelis kontraŭleĝe pli ol 20 000 ukrainajn infanojn kaj 1,5 miliono da aliaj estas en danĝero

10/10/2024 Laŭ la ukraina mediatoro por Homaj rajtoj, Dmitro Lubinets, de la komenco de la grandskala invado, Rusio deportis kontraŭleĝe pli ol 20 000 ukrainajn infanojn. Li avertis, ke ĉirkaŭ 1,5 miliono da aliaj infanoj, nun en la teritorioj okupaciataj...

de neniammilitointerni je 2024-10-10 15:10

Diversaj diversaĵoj

George SAND - Tosto (1832)

 

George SAND



 Temas pri mallonga novelo de Georges Sand verkita en 1832, kiam ŝi estis 28 jara.
 
 
 

Tosto 

En 1634 aŭ 1635, la guberniestro de Berg-op-Zoom, kiu nomiĝis, mi kredas, Sneyders (se mi eraras kontraŭ la historio, bonvolu korekti), Sneyders (ni nomu lin tiel ĝis vi bonvolos korekti aŭ konfirmi la fakton), Sneyders, mi do diras, estis ĵus edziĝinta al la bela Juana y Mecilla y ... (mi maltrudu al vi ŝiajn aliajn nomojn, ja senutile raporteblajn por kompreni tiun rakonteton, kiel vi konstatos).

Doña Juana, naskiĝinta sub la bela hispana ĉielo, estis sekvinta sian familion en Flandrujon, kiun la hispanoj tiam estis regantaj, kiel vi scias. Holando, najbara lando, sammora kaj samklimata, plimalpli bone vivis kun siaj flandraj najbaroj, kaj oni ofte vidis la riĉajn familiojn de Nederlando reori la polvoplenajn blazonojn de kastiliaj nobeloj, en aliaj vortoj, la bonaj kaj pezaj negocistoj de la bordoj de Dejlo kaj Skeldo akiri la blankan manon de tiuj knabinoj venintaj de la bordoj de Gvadiano, belaj floroj rapide velkantaj sub la malvarma kaj nebula ĉielo de Holando.

Juana, freŝdate transplantita sur tiun malsekan teron, estis jam velkiĝanta. Jam ŝiaj belaj nigraj okuloj perdis sian velurecan brilon, jam ŝiaj brilaj vangoj senkoloriĝis kaj prenis tiun eburan koloron kiu restas sur la figuroj de Mieris kaj van der Werff. Ĉu la tempo faris malkomponaĵon en la koloro de la verkoj de tiuj majstroj? aŭ trovante pli da nobleco kaj poezio en la koloroj de tiuj helaj fremdulinoj ol en tiuj de siaj vermiljonaj samlandaninoj ĉu ili provis reprodukti ilian tipon? Jen, mi lasas tion por viaj komentoj.

Malgraŭ ĉio, Juana estis pli ol kortuŝa laŭ ŝia melankolia kaj suferanta mieno. La eleganta kaj riĉa kostumo de ŝia nova patrujo belege reliefigis la fleksecon de ŝia andaluza talio kaj la sudulan gracion de ĉiuj ŝiaj movoj. Unuvorte, ŝi estis la plej bela homo de Brabanto. Guberniestro Sneyders iom malmodeste gloriĝis el tio, kaj guberniestro Sneyders ne estis la sola rimarkanto de la ĉarmoj de ŝia edzino.

Sed Juana, revema kaj malgaja, malamegis ĉiujn tiujn bonajn holandanojn tiom pezajn kaj tiom banalajn. Ŝi sopiris sian belan sunon, siajn belajn riverojn kies varmetaj kaj harmoniaj fluoj ŝajnis paroli pri amo al la floroj de siaj bordoj. La neĝoj kaj glacioj de ĉi tiuj marĉoj korpremis ŝin, malvarmo prenis ŝin ĝis la fundo de ŝia animo. Aldonu al la klimata influo la kompanion de edzo ja riĉa, tre prudenta, tre saĝa pri siaj aferoj kaj ilia regado, sed, necesas diri, ja teda, kaj vi komprenos, ke bela kaj tenera Juana povis sopiri sian landon.

Tamen en la riĉabunda domo de la guberniestro estis bela paĝio, kiun oni nomis Ramiro kaj kiu naskiĝis, same kiel Juana, sub la hispana ĉielo. La paĝio estis deksesjara, same kiel Juana, li estis pala same kiel Juana, li havis nigrajn okulojn kaj pasian malgajan rigardon same kiel Juana. Li kantis per milda obtuza voĉo, kiu trafis la korojn, li etendis sian gitaron sur sian genuon per vere andaluza gracio, kaj Juana, aŭskultante tiujn malnovajn hispanajn romancojn, tiom naivajn kaj tiom poeziajn, foje sentis veni larmoj en ŝiaj silkaj palpebroj, ĉar li kantis ja bone, la bela paĝio. Li kun amo rakontis la mankantan patrujon. Li jam havis ion fiera kaj romaneska en sia karaktero, kaj li devenis de nobla kaj antikva familio, kaj tio, en la tiama epoko, neniel ĝenis.

Sed la guberniestro, kiu montriĝis, laŭ sia kvalito de guberniestro de landlima provinco, pli malfidema kaj pli observema ol tia, kia taŭgas por bona holandano, la guberniestro, mi do diras, tiom bone prigardis sian edzinon, la tenera kaj bela katolikino estis edukita en tiom ĉastaj pricipoj, la amo estas tiom timema kaj malaplomba je dek ses jaroj, fine la klimato de Flandrujo tiom multe malvarmigis la aŭdacon de tiuj du hispanaj imagoj, ke S-ro van Sneyders havis neniun bonan kialon por sia ĵaluzo, kaj pri tio li ĉagrenis tiom same, kiom li fieris. Ĉar estas iuj rilatoj puraj, diskretaj, misteraj, kiuj pli lezas trankvilon de edzo ol rektaj kaj lojalaj adultoj. Ĉi tiu estis por la bona Sneyders fonto de senutilaj ruzoj kaj senefikaj antaŭzorgoj. Li ne povis malhelpi interŝanĝon de malgaja kaj longa rigardo, tuŝon de du manoj okaze de preno de falinta ganto, aŭ de plenigo de glaso, aŭ de ordonita mesaĝo. Li ne povis ofendiĝi pro la diligenteco per kiu Ramiro metis kusenon de Utrecht sub la piedetojn de la guberniestredzino, nek pro la karesoj, kiujn li donis al ŝia favora hundo, nek pro la respekta zorgo per kiu li helpis ŝin ekrajdi sian belan hispanan ĉevaleton. Kvankam kompatinda Sneyders vane strebis aserti, ke gitaro havas falsan kaj acidan sonon, ke la hispana lingvo estas barbara dialektaĉo, kaj ke kanti romancojn ne estas vireca, li havis neniun validan kialon por malpermesi al ŝi la kanzonojn de la paĝio, kiam li estis foririnta. Sneyders, kompreninte ke tiu malbono estas neriparebla, imagis tion, kion li devis esti imaginta jam delonge. Necesis foririgi Ramiron. Hazardo, aŭ pli ĝuste politikaj okazaĵoj, donis al li la rimedon akordigi tiun antaŭzorgan decidon kun venĝodeziro ja prava, kiun la virta kaj malespera amo de la paĝio estis inspirinta al li.

Richelieu estis imaginta militigi Holandon kun Hispanujo, kaj tiucele subskribis aliancan traktaton kun Anglujo por armite eniri en Nederlandon. Lia projekto pli ploste sukcesis kaj la disiĝo de Holando kaj Flandrujo okazis en 1648. Sed ĝis tiam estis tre malfacile ribeligi la flandrojn kontraŭ Hispanujo. La jugo de la Inkvizicio mildiĝis depost la punleciono donita al la duko de Albo, kaj tiu komercista loĝantaro prave malfidis la sekvojn de milito por siaj interesoj, kio ajn estus ĝiaj glordonaj rezultoj.

Tuj kiam la guberniestro de Berg-op-Zoom estis kaŝinformita pri la misteroj de la kabineto de Richelieu, li kredis sin tiom lerta kiom ruza. Same kiel siaj kolegoj, li eniris en intrigojn kaj sekrete ektraktis kun sia parenco, la guberniestro de Antverpeno (hispana citadelo ekde la fama sieĝo de 1585), por averti lin pri la komploto aliloke preparata. La celo de la holandaj provincoj estis instigi la hispanan Nederlandon al ribelado, por eviti la malrapidigon pro blokado kaj riskojn de enlanda milito, tiom danĝeraj por la komercado de ambaŭ nacioj.

Troviĝis, ke la guberniestro de Antverpeno, maljunulo politike mordema kaj ofendiĝema, estis havinta en sia juneco akrajn konfliktojn kun la patro de Ramiro. Li estis gardinta por tiu familio profundan rankoron kaj ŝajnis neglekti neniun rimedon por lasi ĝin en la malriĉa stato en kiu ĝi nun estis. Van Sneyders pensis tre plezurigi lin sendonte la junan Ramiron kiel portanton de politika mesaĝo, kaj li zorgis precizigi en postskribo, ke se la guberniestro de Antverpeno juĝas taŭge havi la junan hispanon kiel ostaĝon kontraŭ la Inkvizicio, li mem, lia mastro, konsentas ne depostuli lin nome de Holando, ĉar la certa interveno de Francujo protektos de ĉiu venĝo de la flandroj kontraŭ iliajn despotojn.

La kompatinda infano do foriris al la citadelo de Antverpeno, portanta rekomendan leteron, kiu devos konduki lin en prizonon aŭ sur eŝafodon, laŭ la humoro aŭ la interesoj de la guberniestro.

Jam de pluraj tagoj li estis foririnta el Berg-op-Zoom por almonte laŭiri tiun grandan branĉon de Skeldo kiu kondukas al Antverpeno. S-ro Sneyders ne plu aŭdante paroli pri li kaj esperante ne plu aŭdi paroli pri li, sentis sin en humoro multe pli afablema kaj bonvolema ol kutime. Li vespermanĝis per ja bona apetito, plurfoje rimarkigis ke la dika grasvanga brabanta paĝio pli lerte servis ol la orgojla kaj malatentema hispano, ameme laŭdis la bieron kaj la nebulojn de sia patrujo, mistraktis la hundon de Juana, kiu volis nenion akcepti de la mano de la nova paĝio. Unuvorte li maltrafis neniun okazon esti agrabla kaj bona edzo, dirante multajn malbonaĵojn pri Hispanujo, virinoj, romancoj, hundetoj, kaj paĝioj kiuj ludas gitaron.

Post la manĝo, Juana iris en la salonon kaj sidiĝis, melankolia kaj silenta, sur sian grandan brakseĝon. Ŝi turnis sian dorson al la fenestro por ne vidi la ĉielon, kiun ŝia edzo ĵus laŭdis, kvankam al ĝi ne mankis beleco en tiu momento kiam la suno subiris en la violkolorajn brumojn de la horizonto. Ŝi mem sub siajn piedojn metis tiun kusenon, kiun Ramiro estis tuŝinta kun amo tiom da fojoj, kaj detenante suspiron, ŝi aŭskultis per senatenta mieno la pezajn banalaĵojn de sia edzo.

"-Vivu Dio! Sinjorino, ekkriis S-ro la guberrniestro de Berg-op-Zoom konstatante, ke la konversacio konsumiĝis, mi devas trinki je via sano unu glaseton, aŭ du, da bona malnova vino de Kanarioj. - Eyck! alportu ĉi tien la plej belan el miaj boteloj kaj du glasojn kun fajnaj tigoj!

-Bone, filo mia, metu ĉi tiun tableton apud la moŝtan guberniestredzinon de Berg-op-Zoom. Bone nun, Eyck. Vi estas bona servisto, belulo mia, kaj vi havos belan jakon el flava silko ornamitan per ruĝaj rubandoj, kaj pantaloneton kun puntaĵo el Mehleno, se mi daŭre kontentos pri vi. Mi volas, ke vi havu pli bonan teniĝon ol tiu pigra hispano, el kiu ni liberiĝis por longe, dank'al Dio!

Tiel parolante Sneyders plenigis sian glason ĝisrande, kaj tiun de doña Juana nur duone, sed ŝi lasis ĝin sur la tablo kaj ne degnis trempi siajn helajn lipojn en ĝi.

-Nu, moŝta guberniestredzino, li diris, ĉu vi ne volas tosti kun mi? Ĉu vi rifuzas trinki kun mi je la sano de nia digna parenco kaj kolego guberniestro de Antverpeno? Tiu bona kaj fidela protestanto, kiu iam en niaj malnovaj flandraj teroj mortigis tiom da papistoj kaj idolanoj! Tiu raspa kaj severmora juĝisto, kiu tiel bone juĝas sen konsilia debato kaj pendigas iun ajn ulon super la fosaĵoj de sia urbo sen ke eĉ unu burĝo demandas la kialon, tiom grandaj estas la kredito kaj la fidon kiujn la guberniestro inspiras!"

Kompatinda Juana, mutigita de malespero, tristmiene aŭskultis tiun gracian inviton. Ŝi sciis la intencojn de sia edzo, kaj la akcepton, kiu atendis la paĝion en Antverpeno. Sed ŝi trovis en sia fiereco de andaluza virino la kuraĝon elteni tiun teruran ideon, kaj ŝteli de sia edzo la plezuron kontempli ŝian doloron. Ŝi turniĝis al Sneyders, kiu ekapogis sin al la dorsapogilo de sia brakseĝo kun mieno samtempe stulta kaj malica, kaj prenante sian glason per pli firma mano:

"-Se la fido de la Antverpernanoj en sia guberniestro estas tiom blinda, ŝi diris, verŝajne ili ja scias lin nekapabla pri kovarda ago kaj neutila krimo."

Tiel dirante, ŝi levis sian glason, kaj, dum ŝi proksimigis ĝin al tiu de sia edzo, sono de gitaro akompanata de malgaja kaj obtuza voĉo kantis, sub la fenestro, en la hispana, refrenon de unu el la romancoj ŝatataj de Juana. Tiu voĉo ne povis esti nekonata, eĉ momenteton, de ambaŭ homoj, kiuj aŭdis ĝin. Esprimo de stuporo kaj aflikto montriĝis sur la ruĝa vizaĝo de la guberniestro. La okuloj de Juana lanĉis ĝojan kaj triumfan flagron. Sanbrilo reaperis sur ŝiaj vangoj, kaj frapante la glason de sia edzo:

"-Mi trinkas, ŝi diris al li, je la sano de nia parenco kaj amiko, la brava guberniestro de Antverpeno!"

Oni serĉis Ramiron. Oni ne retrovis lin. Post kiam li trankviligis sian mastrinon pri sia sorto, li estis fuĝinta for el la kastelo. Kaj tiel li saĝe agis, ĉar ĉi-foje la guberniestro de Berg-op-Zoom ne estus konfidonta al aliulo la venĝan taskon. La paĝio reservis ĉe Gaston d'Orléans, kiu estis veninta militi por Hispanujo kontraŭ la reĝo de Francujo, sia frato. Oni asertas, ke, kiam ĝenerala paco estis subskribita en 1648, Ramiro atinginta altan rangon en la armeo, ege komplezis al la maljuna guberniestro de Antverpeno, kiu pro politiko aŭ lojaleco, estis rifuzinta helpi la planon de Sneyders. Ja estas certe, ke Sneyders estis mortinta dum la milito, kaj ke la paĝio kuraciĝis el sia amo por la bela Juana, post dek du jaroj da milito kaj ambicio. Tamen, mi ne povas certigi, ke retrovinte ŝin en la kortego de la imperiestro, kaj ĉar ŝi ankoraŭ povis esti juna, bela kaj riĉa, kaj laŭ mia scio tio neniam estis difekto, li ne sentis sian pasion revigliĝi. La rakonto diras nenion pri tio, kaj se vi volas, vi povas fini ĝin per geedziĝo, se tia fino plaĉas al vi.




de Tjeri (noreply@blogger.com) je 2024-10-10 06:36

Esperanta Retradio

Kial katoj ludas kun siaj posedantoj

Ne nur hundoj sed ankaŭ katoj alportas objektojn. Tamen ili havas por tio evidente siajn proprajn kaŭzojn.

Ĵeti stangeton kaj la dombesto tiam realportas ĝin: Tion konas precipe posedantoj de hundoj. Sed laŭ esplorista teamo ankaŭ multaj katoj alportas ĵetitajn objektojn - ofte eĉ proprainiciate. Laŭ datumbanko 40,9 procentoj de la bestoj de pluraj miloj da katposedantoj montras tian konduton. Ĉe hundoj estis laŭ indikoj de siaj posedantoj 77,8 procentoj, kiel tion raportas la teamo de la Purdua universitato en Okcidenta Lafajeto en Usono.

La informoj kiuj estis uzataj por la studaĵoj, de 8224 katposedantoj kaj 73724 hundposedantoj el Usono kaj aliaj ŝtatoj, devenas de du grandaj datumbankoj. Ĉe tiuj interretaj datumkolektoj posedantoj de katoj kaj hundoj povas libervole respondi jam formulitajn demandojn pri siaj bestoj. Ĉe katoj la alportado estis laŭ tio kunligita kun ludokonduto kaj kun ĝenerale alta aktiveco, ĉe hundoj kun ilia ĝenerala trejnebleco, skribas la esplorista teamo en scienca ĵurnalo.

Realportantaj katoj ekzistas laŭ tio ĉe ĉiuj rasoj. Sed laŭ la studaĵo tiu konduto estas disvastiĝinta precipe ĉe katoj de la rasoj Burmo, Siamo kaj Tonkano. Tiuj katoj devenas laŭ indikoj de la esploristoj de katoj kiuj dum la aldomigo estis jam frue portataj al la fora oriento, kio kaŭzis ke ili genetike distingas sin de aliaj katorasoj. Kial la bestoj havas alian preferemon por la alportado, tio estas nekonata. Ĉe hundoj ekzistas laŭ la studaĵo same rasoj kun aparta preferemo por la realportado, inter ili estas retriever, pudelo, pointer kaj angla kokerspanielo.

En la bredado de hundoj la realportada konduto verŝajne ludis rolon precipe en la kunteksto kun la ĉaso, skribas la teamo. Hodiaŭ tio estas unu el la plej ofte observataj formoj de ludo inter hundo kaj homo. "Kvankam ĝi ofte estas konsiderata kiel ludokonduto, la posedanto povas postuli de la hundo alporti certan objekton, kio kaŭzas ke la konduto fariĝas tasko kiu baziĝas sur la sociaj indikoj kaj la komunikado de la posedanto." Hundoj kiuj realportas stangojn, pilkojn kaj aliajn objektojn, estas kutime entute pli forte instruitaj ol aliaj.

Ĉe domaj katoj aliflanke la realportado ne estas rezulto de bredado, kaj la ludado komenciĝas jam tre frue, diras la studaĵo. "Ludokonduto estis observata ĉe katoj je diversaj aĝoj, kaj la ludado kun objektoj, kiu estas kunligita kun rabobesta konduto, tio aperas ĉe junaj bestoj en la aĝo de proksimume kvar ĝis kvin semajnoj."

Ĉe katoj kaj hundoj la inoj realportas laŭ la studaĵo malpli ofte ol la virkatoj, kaj krome la realporta konduto malkreskas ĝenerale laŭ la aĝo. Domkatoj kiuj ne forlasas la hejman medion kaj tiaj kiuj kunvivas kun hundoj, emas pli al la konduto ol aliaj.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-10 06:00

2024-10-09

La Balta Ondo

La oktobra rabato: Tri noveloj de Poe

poePoe, Edgar Allan. Tri noveloj / Tradukis el la angla lingvo Edwin Grobe. – Tempe: Arizona Stelo, 1998. – 22 p.

Antaŭ 175 jaroj, la 7an de oktobro 1849, mortis la usona verkisto Edgar Allan Poe (1809-1849). Dum la tuta oktobro 2024 la libroservo de UEA ofertas lian novelareton kun sesona rabato, sendepende de la mendata kvanto.

En la libro estas jenaj verkoj de Poe:

  • La barelo da Amontilado
  • La denuncema koro
  • Manuskripto trovita en botelo

Mendu la novelareton ĉe https://katalogo.uea.org/?inf=6898

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La oktobra rabato: Tri noveloj de Poe appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-09 21:50

TEJO

Ekkonu la novan TEJO-volontulon Giovanni

Ni ĝojas prezenti al vi volontulo de TEJO, Giovanni!

• Rakontu iom pri vi! El kiu lando vi estas, kiom vi aĝas…?

Mi nomiĝas Giovanni De Lucia (Ĝovanni De Luĉia) kaj mi estas 24-jaraĝa viro el Voghera, eta urbo en la nordo de Italio en provinco de Pavia, inter la urboj Milano kaj Genova.

• Kion vi faras en via eksteresperantuja vivo, rilate al studoj, laboro? Kiuj estas viaj ŝatokupoj?

Post lernejo mi studis en akademio pri muzikregistrado kaj nun mi laboras kiel soninĝeniero en Italio pri multe da fakoj kiel muziko, koncertoj, konferencoj, podkastoj, dublado kaj tiel plu en mia hejmstudio kaj por diversaj firmaoj.
Miaj plej ŝatataj tempokupoj ekster laboro krom Esperanto estas piedpilko kaj mi sportas kiel arbitro por piedpilka federacio de Italio. Mi ankaŭ ŝatas kuiri kaj spekti japanajn animaciajn filmojn, pri kio mi havas tatuon sur mia liva brako.

• Kial vi decidis iĝi TEJO-volontulo?

Mi elektis iĝi volontulo de TEJO ĉar mi bezonis malfermi novan ĉapitron de mia vivo: vojaĝante eksterlande pli kaj pli lastatempe mi ekŝatis ideon pri loĝi ekster Italio por kompreni kiel tio vere estas for vidperspektivo de turisto kaj ĉu mi vere ŝatus tion. Nederlando estis inter miaj opcioj kaj tiel mi eksciis pri volontulado kaj kaptis la eblecon.

• Pri kio vi okupiĝos pleje en la Centra Oficejo? Kion vi volas fari por TEJO?

En la Centra Oficejo de TEJO mi okupiĝos pri multe da taskoj rilataj kaj al mia laborsperto kaj al miaj kapabloj. Ĝenerale mi okupiĝos pri komunikado, ĝisdatigo de retejoj kaj sociaj kontoj, kreado de materialo por reklami kaj informi pri agado de TEJO kaj kreado de aŭdovida materialo por diversaj uzoj.

• Ĉu tiu ĉi estas via unua sperto en Esperantujo? Aû ĉu vi jam havis spertojn en la Esperanto-movado? Se jes, rakontu iomete pri viaj ĝisnunaj aktivaĵoj!

Mi ja delonge konas esperanton kaj ĝian movadon: mi esperantiĝis dum fino de 2020 kaj en 2022 mi komencis partopreni multe da junularaj eventoj tra Esperantujo kaj tiam mi iĝis estrarano de la Itala Esperantista Junularo, kies prezidanto mi estas de du jaroj. Tiel mi organizis kvar Internaciajn Junularajn Festivalojn (la ĉefa junulara esperanto-evento de Italio) kaj kunorganizis IJK-n 2023 en Lignano Sabbiadoro en Italio.

Mi ege ŝatas la eblecon uzi esperanton kiel laborlingvon. Mi ja kutimiĝis dum lastaj jaroj uzi esperanton ĉiutage kaj mi ŝatas uzi ĝin kiel lingvon por kaj formala kaj neformala komunikado.

• Kiaj estas viaj ĝisnunaj impresoj pri la TEJO-laboro, la Centra Oficejo ĝenerale, viaj kolegoj, la vivo en Roterdamo…?

La vivo kiel volontulo ĝis nun estas iranta vere bone kaj brile: la etoso estas trankvila kaj glata kaj ni bone rilatas unun la aliaj kaj kunhelpas dum niaj taskoj kaj dum vivo en VolDom.
Same Roterdamon mi ŝategis jam ekde unuaj horoj ĉi tie: mi jam vizitis la urbon post IJK en Westelbeers dum 2022 kaj tiam ŝatis la stilon kaj la vivmanieron (krom manĝkutimoj, evidente), do kiam mi alvenis la unuan tagon en la urbo mi jam sentis min en hejmeca etoso kiu tute helpis min adaptiĝi.

Por mia vivo nun mi esperas ĝui tiun ĉi longan jaron kaj ĝui kiel eble plej da multajn novajn spertojn; same mi ŝatus ekkoni novajn personojn kaj plibonigi mian konon de nederlanda lingvo.

• Ĉu vi havas vivdevizon?

“Kiam la vento leviĝas, tiam estas tempo por klopodi vivi”.

Giovanni estas volontulo ĝis Septembro 2025 danke al la subteno de la programo Eŭropa Solidara Korpuso por la periodo 2024-2025.

The post Ekkonu la novan TEJO-volontulon Giovanni appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2024-10-09 09:00

Esperanta Retradio

Malpli da infanoj en kanadaj familioj

Tiun ĉi sonartikolon produktis Zdravka Metz el Kanado
Laŭ la kanada statistika oficejo Kanado registris en la jaro 2023 la duan fojon la plej malaltan naskonombron po virino: 1,26 infanojn averaĝe havis virino en Kanado. Tiel la lando enviciĝas inter la landojn kun la plej malalta naskokvoto, inter aliaj Suda Koreio, Hispanio, Italio kaj Japanio. Laŭ la oficejo la malkresko inter la jaroj 2022 kaj 2023 respegulas precipe kreskon de la nombro de virinoj en naskokapabla aĝo, sed oni ankaŭ menciis ke la naskokvoto malkreskas senŝtupe de pli ol 15 jaroj.

Fakuloj kunligis plurajn faktorojn kun decidoj pri generado de infanoj, inter ili estas la plialtiĝantaj vivtenaj kostoj kaj la timo pri ekologiaj problemoj. Pli kaj pli da homoj ŝovas la gepatrecon ankaŭ al pli malfrua tempo en sia vivo, kio povas mallongigi ilian reproduktivan tempofenestron.

Sed ekzistas ankaŭ grava kultura aspekto - pli grandaj familioj kun pluraj infanoj estas simple ne plu la idealo kiel tio estis ankoraŭ antaŭ pluraj generacioj, diras profesorino pri sociologio ĉe la universitato de Alberta. Ni evoluis de socio, en kiu infanoj estis generitaj por la sekurado de la survivado de la familio, al socio en kiu homoj pro la deziro pri persona sinplenumo fariĝas gepatroj. Kaj oni ne bezonas multajn infanojn por doni sencon al la vivo, ŝi diras.

En Kanado laŭ la statistika oficejo en la jaro 2022 triono de la plenkreskuloj en la aĝo inter 15 kaj 59 jaroj indikis ke ili ne volas havi infanojn. La agentejo konstatis ke pli junaj enketitoj tendence volas havi malpli da infanoj, kaj oni supozis ke tio povus esti kaŭzita de diferencoj rilate al la financa sekureco.

El historia vido geedziĝo kaj havi infanojn estis decidaj markaĵoj de plenkreskeco. Sed tiuj karakterizaĵoj estas pli kaj pli anstataŭigitaj per tiaj kiuj estas kunligitaj kun sendependeco, ekonomia stabileco kaj la sekvado de individuaj interesoj. Havi infanojn postulas signifan elspezon de tempo kaj investojn por garantii ilian bonfarton. Vide al tio kaj vide al la kreskantaj kostoj por infanoj, multaj homoj decidas havi nur unu aŭ du infanojn, aŭ por tute ne havi infanojn.

Laŭ la popolnombrado de la jaro 2021 unuinfanaj familioj estas en Kanado la plej ofta tipo de familio kun 45 procentoj de la familioj kun infanoj. (Familioj kun du infanoj sumiĝis al 38 procentoj kaj tiaj kun tri aŭ pli da infanoj al 16 procentoj.) La entutaj nombroj ampleksas diversajn tipojn de familioj.

Ekonomikistoj indikis ke la decido havi infanojn estas ofte kompromiso inter kvanto kaj kvalito, nome inter la nombro de infanoj kiujn oni havas kaj kiom oni investas en iliajn estontajn perspektivojn kaj ilian bonfarton. La teorio diras ke ĉiu havas nur limigitan kvanton da tempo, da mono kaj da korinklino. En la pasinteco la homoj disdonis tion al pli da infanoj, sed dum la pasintaj jaroj tiu kalkulo inversiĝis. 

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-09 06:00

2024-10-08

La Balta Ondo

La 81a IJK okazos la 2-9an de aŭgusto 2025 en Cisarua, Indonezio

indonezio

Marku viajn kalendarojn, ĉar TEJO ĝojas anonci, ke la 81a Internacia Junulara Kongreso (IJK) okazos de la 2a ĝis la 9a de aŭgusto 2025 en Cisarua, Indonezio!

Cisarua estas distrikto en Bogor, en la insulo de Javo. La urbeto situas nur 78 kilometrojn sude de Ĝakarto, la aktuala ĉefurbo de Indonezio. Kuŝante ĉe la flanko de Pangrango, dormanta vulkano kies lasta erupcio restas nedatita, la urbeto estas populara feria celloko kaj por lokaj kaj alilandaj gastoj kiuj deziras pasigi trankvilan tempon kun naturo ĉirkaŭate de montara pejzaĝo kaj internacia etoso.

Venu al Indonezio, partoprenu en la 81a IJK, kaj plonĝu en la mirindan diversecon de kulturoj, lingvoj, kaj pejzaĝoj de ĉi tiu insulara paradizo. De la imponaj vulkanoj ĝis la serenaj plaĝoj, Indonezio sendube ofertos unikan sperton por ĉiuj artoprenantoj. Informo pri kotizoj, programo, kaj aliaj elementoj de la 81-a IJK tre baldaŭ aperos. Se vi ŝatus iamaniere kunlabori kun la Kongresa Komisiono, kontaktu Michael Vrazitulis, TEJO-estraranon pri Kongresoj, ĉe michael.vrazitulis@tejo.org.

Fonto: https://www.tejo.org/81-a-ijk

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La 81a IJK okazos la 2-9an de aŭgusto 2025 en Cisarua, Indonezio appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-08 21:53

Le Monde diplomatique en Esperanto

La milito en Ukrainujo malstabiligas Arkton

Ekonomiaj aktivaĵoj kaj komercaj interŝanĝoj de la cetero de la mondo trafas Arkton. Ĉi tiu regiono, tiel delikata el naturmedia vidpunkto, suferas la eksplodondon de internaciaj krizoj, kies epicentro tamen estas miloj da kilometroj for. Kiel, ekzemple, la milito en Ukrainujo, kies efikoj estas sentitaj eĉ ĉe la norda poluso.

La arkta regiono estas unu el la flankaj viktimoj de la milito komencinta de Moskvo la 24-an de Februaro 2022. Ne pro la kreskanta militistigo de tiu regiono, sed pro la paralizo de la regeco de la tuta polusa regiono de antaŭ jam du jaroj. Tiu komplikiĝo ne nur efikas sur la politikan stabilecon de tre delikata zono, sed ankaŭ sur la sciencan esploradon necesan por la kompreno de klimataj fenomenoj kaj konservado de ĉi tiu regiono. La milito ankaŭ inversigis la surmarajn fluojn de hidrokarbonoj kaj plifirmigis la uzon de la norda surmara itinero (NSI), kiu transiras tre vundeblan naturan medion (1). Same, ĝi havis la neantaŭviditan sekvon, ke Usono modifis siajn planojn koncerne la depostulon de 500.000 kvadrataj kilometroj da kontinenta plato en la maroj de Ĉukĉoj kaj Beaufort.

La fino de la Malvarma Milito ebligis la ekfunkciadon de eksterordinara regado. Ekde 1996, la Konsilio de Arkto grupigas la ok regnojn de la arkta regiono (Kanado, Danujo —kiel reprezentanto de Gronlando—, Usono, Finnlando, Islando, Norvegujo, Rusujo kaj Svedujo), reprezentantojn de la ses indiĝenaj komunumoj de la regiono kaj dek tri observantajn regnojn —Francujo inter ili—, kiuj partoprenas en la laborgrupoj. Tiu interregistara forumo kunagas laborante pri komunaj aferoj, precipe pri mediprotektado. Nur la regnoj havas decidpovon kaj ili laŭvice okupas la prezidantecon dum du jaroj. Tiel do, la Federacio de Rusujo prenis la prezidantecon en 2021 kaj ĝin plenumis ĝis 2023.

Post kiam Rusujo invadis Ukrainujon en Februaro 2022, la aliaj sep membroj de la Konsilio decidis ĉesigi la kunagadon kun Moskvo kaj daŭre labori nur pri tiuj projektoj en kiuj la partopreno de Moskvo ne estis bezona. Neniam oni konsideris la eblon definitive forĵeti ĝin de la institucio, ĉar Rusujo, ĝi sola, reprezentas duonon de la koncernaj marbordoj kaj loĝantoj ene de la polusa cirklo. Moskvo ankaŭ ne deziras retiriĝi el la Konsilio, tiel substrekante la valoron, kiun oni donas al la kunagado en zono taksita de strategia graveco.

La rolo de la diplomatio

Malgraŭ la foresto de la aliaj sep regnoj, la rusa prezidanteco daŭrigis la efektivigon de sia programo kun la helpo de amikaj observantaj regnoj, kiel Ĉinujo aŭ Barato. Ĉi tiu iom absurda situacio daŭris ĝis Majo 2023, kiam Rusujo transdonis la prezidantecon al Norvegujo —per videokonferenco, ĉar neniu el la ceteraj membraj regnoj konsentis iri al la ministra kunveno kunvokita de Moskvo—. Estas signifoplene, ke ĉi tiu transdono estis akompanita de komunikaĵo subskribita de la ok membraj regnoj, en kiu oni substrekis “la historian kaj unikan rolon de la Konsilio por stimuli konstruemajn kunagadojn, stabilecon kaj dialogon inter la popoloj de la regiono”. La subskribintoj sin devontigis, en tiu dokumento mem, labori por plifortigi la Konsilion kaj efektivigi la strategian planon adoptitan en 2021. Ili ankaŭ agnoskis sian interdependecon en la arkta zono, samtempe kiel ili konstatis la grandon de siaj diferencoj sur la internacia scenejo. Norvega ĉefministro Jonas Gahr Støre freŝdate esprimis la ĝeneralan senton asertante ke endis ne “fermi la pordojn [de la Konsilio] kaj forĵeti la ŝlosilojn. Eble venos la tago kiam oni ilin remalfermos kaj ni ĉiuj denove nin renkontos sidantaj ĉirkaŭ la tablo de Arkto (2).

Alkutimiĝinta intertrakti kun sia embarasa najbaro, la norvega diplomatio pilotis la ŝipon en eksterordinare perturboplenaj akvoj. La pasintan Februaron, la rusa ambasadoro pri internacia kunagado en la arkta regiono, Nikolai Korchunov, deklaris, ke oni estis studanta ĉiujn eblojn, inkluzive forlason de la Konsilio, antaŭ ol anonci la ĉesigon de la rusa kontribuo al la sekretariaro de la institucio “ĝis la Konsilio tute rekomencos siajn aktivaĵojn”. Dispozicio, kiu tamen ŝajnas esti tre simbola, ĉar la malgranda sekretariaro de la Konsilio kun sidejo en la norvega urbo de Tromsø ne financas projektojn kaj la kontaktoj kun Moskvo daŭre ekzistas : ĉiuj atendas la alvenon de pli bonaj tagoj (3).

La agado de la Konsilio ankaŭ baziĝas sur ses laborgrupoj esence dediĉitaj al protektado de la naturo. Unu el ili koncentriĝas en konservado de la mara naturmedio ; alia, en protektado de flaŭro kaj faŭno ; tria, en lukto kontraŭ poluado, ktp. Tiuj laboroj iĝas realaj progresoj : la arktaj regnoj, kelkaj grandaj fiŝkaptaj regnoj (Ĉinujo, Japanujo kaj Sud-Koreujo) kaj Eŭropa Unio subskribis interkonsenton en 2018 por malpermesi fiŝkaptadon en akvoj, kiuj iĝos senbankizaj. De Februaro 2022, la laborgrupoj daŭrigas la entreprenitajn aktivaĵojn, sed sen renkontiĝoj, kio kaŭzas malfacilojn : la esplorado pri klimata ŝanĝiĝo, ekzemple, suferas foreston de datumoj devenantaj de la rusa teritorio. En tiaj cirkonstancoj, kiel kalkuli efikojn de degelo de la ĉiamfrosta grundo, fenomeno konsiderata kiel prokrasta bombo, pro probabla liberigo de konsiderindaj kvantoj da metano kaj karbondioksido, potencaj forcej-efikaj gasoj ? Estas kuraĝiga signo : la norvega prezidanteco anoncis komence de Marto, ke laborgrupoj eble baldaŭ povos rekomenci siajn taskojn per videokonferenco kun la partopreno de rusaj sciencistoj.

La milito en Ukrainujo ankaŭ influas la trafikon de NSI, la surmara itinero bordanta la arktajn marbordojn de Rusujo kaj kies disvolviĝo estas elmontrita ambicio de Vladimir Putin. La efektivigo de la sankcioj truditaj de okcidentaj regnoj daŭre estas parteca kaj rusaj metanŝipoj plu nutras per likvigita natura gaso (LNG) regasigajn finstaciojn de Hispanujo, Belgujo kaj Francujo, sed tiuj transportoj estas pli malgranda naturmedia danĝero, ĉar ili transiras la Barencan maron, kiu restas senglacia la tutan jaron. La plej granda parto de la rusa petrolo —redirektita al la ĉinaj kaj barataj merkatoj— iras laŭ tradiciaj itineroj, kiuj komenciĝas en la finstacioj situantaj en la havenoj de la Balta aŭ Nigra Maroj por poste transiri Mediteraneon aŭ la Suezan kanalon. La sankcioj ankaŭ bremsis la disvolviĝon de la gas-ekspluata projekto Arctic LNG 2, de la kompanio Novatek, ĉar la ŝipoj petitaj al la japana grupo Mitsui ne estis liveritaj. Male, la floto de la komplekso Yamal LNG entreprenas la nordan itineron direkte al Pacifiko. Oni informis pri la ekzisto de petrolŝipoj veturantaj al Ĉinujo, inter ili cisternoŝipo kiu ne havis la glaciklasan atestilon necesan por navigi en tiaj akvoj. Unuafoje ekde 2018, kelkaj kontenerŝipoj ankaŭ entreprenis ĉi tiun itineron, konsideratan malmulte taŭgan por ĉi tiu tipo de ŝipoj pro la foresto de havenaj infrastrukturoj dum siaj 5.600 kilometroj da longo. Temas pri “malgrandaj” ŝipoj kun kapacito de inter 1.500 kaj 3.000 konteneroj —aŭ unuo egalvalora al dudek futoj (TEU, pro ĝiaj komencliteroj en la angla)—, ŝajne frajtitaj de ĉina kompanio, kaj kiuj tute ne similas la gigantojn, kiuj sulkas la marojn (20.000 TEU aŭ pli).

Ĉiuj ĉi aferoj klarigas kial, malgraŭ malfavora situacio, la trafiko en NSI iomete pliiĝis en 2023. Laŭ la ĝenerala prezidanto-direktoro de Rosatom —la rusa ŝtata korporacio komisiita administri NSI-n—, duono de tiu trafiko konsistas el metanŝipoj kaj la resto estas rezulto de la inversigo de la fluoj de aliaj varoj aŭ krudmaterialoj de okcidento al oriento, precipe petrolo kaj nikelo senditaj, ĉefe, al ĉinaj havenoj. Ĉiuokaze, oni estas malproksima de la celo de 80 milionoj da tunoj, kiujn, kiel li anoncis en 2019, Putin esperis atingi en la jaro 2025. Tamen, pro la inversigo de kelkaj maraj fluoj, la milito en Ukrainujo iel ebligis plifirmigi la uzon de ĉi tiu itinero kaj substrekis la utilecon, kiun ĝi havas por Ĉinujo.

Konkuro pri la arkta kontinenta plato

La milito ankaŭ pliakrigis alian tute malsaman fenomenon. La centra Arkta Oceano, efektive, mirinde bone ilustras la eblecon, kiun disponas la marbordaj regnoj por etendi sian kontinentan platon preter la limo de 200 maraj mejloj de siaj ekskluzivaj ekonomiaj zonoj (EEZ). La Konvencio de la Unuiĝintaj Nacioj pri Marjuro (UNCLOS, pro ĝiaj komencliteroj en la angla) konfidis al la Komisiono pri Limoj de la Kontinenta Plato (CLPC, pro ĝiaj komencliteroj en la angla) la taskon kontroli kaj validigi la depostulojn de la marbordaj regnoj (4). Rusujo estis la unua regno, kiu prezentis raporton en 2001, sed malgraŭ la prezento de kompletigaj raportoj en 2015, CLPC ankoraŭ ne aprobis la petojn de Moskvo pro grandaj malkonsentoj pri la geologia taksado de la fundoj de la Arkta Oceano kaj, precipe, de la Lomonosova Kresto, kiu trairas ĝin. Danujo kaj Kanado ankaŭ prezentis raportojn pri la sama zono (en 2014 kaj 2019, respektive), sed CLPC ankoraŭ ne studis ilin pro la laborkvanto ŝarĝanta tiun malgrandan strukturon.

Usono —regno kiu, pro la marbordoj de Alasko, ankaŭ bordas la Arktan Oceanon— ne partoprenis en ĉi tiu konkuro pri la arkta kontinenta plato. Ĝia situacio fakte estas sufiĉe malforta ĉi-rilate. Pro la opono de kelkaj respublikanaj senatanoj, Vaŝingtono ne ratifis UNCLOS-n kaj ne estas inter la membroj de la Komisiono. La demando estas ĉu, malgraŭ tio, Usono povas prezenti raporton. UNCLOS ne ŝajnas oponi tion, ĉar ĝi okupiĝas pri la rajtoj de ĉiuj marbordaj regnoj, ne nur de tiuj, kiuj ratifis ĝin. Sed duboj restas pri la sinteno de CLPC-anoj, ĉar ili povas kontraŭstari raporton prezentitan de alia regno. Kelkaj tion faris, ĝenerale ĉar ili depostulis la saman zonon. Krome, kvankam la afero de la prezento de raporto antaŭ UNCLOS fare de regno, kiu ne ratifis ĝin, neniam okazis, la riskoj de obstrukco estas realaj. Antaŭ Februaro 2022, la usona Ministrejo pri Eksteraj Aferoj ekzamenis la eblon prezenti raporton antaŭ CLPC pri ĉiuj usonaj maraj zonoj, inkluzive la Arkta Oceano ĉe la marbordo de Alasko, sed la situacio ŝanĝiĝis : en la nuna situacio, malfacilas imagi, ke la rusa delegitaro en CLPC ne baros la usonajn depostulojn pri pligrandiĝo de ties kontinenta plato.

Tial, oni igis publikaj tiujn petojn per nura deklaro de la Ministrejo pri Eksteraj Aferoj, kun dato de la 13-a de Decembro 2023, akompanita de dokumento en kiu oni klarigis, ke la sciencaj datumoj postulitaj de UNCLOS, same kiel la teknikaj direktivoj specifitaj de CLPC, estos transdonitaj al ĉi-lasta post la aliĝo de Usono al UNCLOS. Oni ankaŭ konsideras la eblon sendi ilin antaŭe, sed tio signifas la subtenon de ĉiuj membroj de la Komisiono. Vaŝingtono tiel povas fiksi sian vidpunkton kaj konsideri ke ĝiaj depostuloj —pri totalo de unu miliono da kvadrataj kilometroj— jam estas konataj. Tamen, la situacio el vidpunkto de internacia juro daŭre estas nekontentiga kaj evidentigas la eksterordinarecon de Vaŝingtono ĉi-rilate.

Ĉu signo de malstreĉiĝo ?

La usonaj depostuloj ne koncernas la centran Arkton —pridisputatan de Kanado, Danujo kaj Rusujo—, sed la platon de Ĉukĉoj, apudan al la kontinenta plato devenanta de la rusa ekstrema oriento. Vaŝingtono kaj Moskvo determinis la tuton de siaj maraj spacoj en la norda Pacifiko kaj Arkta Oceano per interkonsento subskribita la 1-an de Junio 1990, iom antaŭe de la diseriĝo de Sovetunio. La teksto antaŭvidas, ke la limoj en la Arkta Oceano sekvu la koordinatojn de meridiano kaj “etendiĝu tiel for, kiel la internacia juro ĝin permesas“. Neniu el la du regnoj tiam volis antaŭjuĝi la etendon de tiu plato, en foresto de sciencaj esploradoj surloke bezonaj por tio. Tiel do, la limoj inter Usono kaj Rusujo estis fiksitaj laŭlonge de la meridiano elektita en 1990, sed Vaŝingtono konsideras, ke la limo de la plato troviĝas en la 82-a paralelo norda, dum Moskvo juĝas, ke ĝia propra plato etendiĝas ĝis la norda poluso, en la 90 gradoj. Rusujo malakceptis la usonajn depostulojn pri la kontinenta plato en Arkto per deklaro farita la 18-an de Marto 2024 antaŭ la Internacia Marfunda Aŭtoritato (IMFA) kaj publikigita en la retejo de la Ministrejo pri Eksterlandaj Aferoj, rememorante, ke la granda plimulto de regnoj prezentis siajn plendojn antaŭ CLPC ; ĝi ankaŭ insistis, ke Usono aliĝu al UNCLOS. Siaflanke, la rusa ministro pri Eksteraj Aferoj, Sergej Lavrov igis, ke la deputitoj de la regna Dumao dezirantaj reekzameni la interkonsenton de limsignado subskribitan kun Washington en Junio 1990 prudentiĝis. Ĉu signo de malstreĉiĝo ?


(1) Vidu Philippe Descamps kaj Sandrine Baccaro, “Geopolitiko de la glacirompilo”, Le Monde diplomatique, Aprilo 2020.

(2) Citita en Bulletin mensuel, n-ro 49 de la Observatoire de l'Arctique, Levallois-Perret, Marto 2024.

(3) Astri Edvardsen, “Seeking Consensus for More Efficient Arctic Cooperation”, High North News, 20-an de Februaro 2024, www.highnorthnews.com

(4) Vidu “Le droit de la mer tangue mais ne coule pasLe Monde diplomatique, Decembro 2022 kaj "Geopolitiko de la marprofundoj", Le Monde diplomatique, Decembro 2023.

Hispana

de Didier ORTOLLAND je 2024-10-08 16:38

Neniam milito inter ni

« Gil prenas la grenadon kaj diras "mi amas vin" » : la korŝira atesto de Sabine Taasan, jaron post la atako de la Hamaso

AFP - JACK GUEZ 08/10/2024 Antaŭ jaro, la 7an de oktobro 2023, la plej murdita terorista atako en la historio de Israelo okazigis 1200 mortintojn. Ĉi tiun tagon, la homoj, kiuj mortis aŭ estis forkaptitaj estis plimulte civiluloj. Sabin Taasa, franca-israelanino...

de neniammilitointerni je 2024-10-08 13:53

Libera Folio

”Esperantistoj preferas konvinkadi aliajn”

La Interlingvistikaj Studoj en Universitato Adam Mickiewicz en Poznano, kredeble la plej ampleksa kaj plej oficiala universitatnivela instruado de Esperanto en la lastaj jardekoj, regule okazadis de 1998 ĝis 2024 sub la gvido de profesoro Ilona Koutny. Laŭ ŝi multaj esperantistoj preferas konvinkadi aliajn lerni Esperanton, sed opinias, ke ili mem ne bezonas plu lerni.

Bankedo kun la finstudintoj de 2024. Ilona Koutny meze.

Libera Folio: Kian signifon havis la interlingvistikaj studoj ĉe AMU por la Esperanto-movado?

Ilona Koutny: – Esperanto estas jam natura lingvo, ĝi funkcias kiel normale lingvoj funkcias: ni povas esprimi niajn pensojn kaj sentojn, interkomunikiĝi per ĝi, kaj ĝi ofte estas parto de identeco de esperantistoj kiel la gepatra lingvo.  Por iu ajn lingvo, sed ĉefe por minoritataj lingvoj – al kiuj lastatempe esperantistoj komparas Esperanton – estas grave havi lokon en la oficiala eduka sistemo. Tio montras iliajn vivkapablon kaj prestiĝon. Estas kompreneble, ke ankaŭ por la Esperanto-movado gravas havi oficialan rekonon kaj diskonigon en tiu formo. Lingvo kun 2 milionoj da parolantoj – kiel oni povas tion aŭdi, Amri Wandel parolas eĉ pri 3 milionoj – devus aperi en diversaj niveloj de la oficiala eduksistemo.

– Bedaŭrinde, Esperanto malofte estas instruata en lernejoj, en universitatoj eĉ malpli ofte. Se tamen, tiam temas pri lingvokursoj aŭ interlingvistikaj kursoj kiuj interalie prezentas ankaŭ Esperanton. Plenan instruprogramon (fakon) unue havis la Budapeŝta Eötvös-Loránd-Universitato (ELTE) kaj poste la Poznana Adam-Mickiewicz-Universitato (AMU). István Szerdahelyi (1924-1987) instituciigis la universitatan instruadon de Eo en 1966 kaj la kun ĝi ligitan sciencan esploradon. Nun ni festas lian 100-jaran jubileon.

– Mi daŭrigis lian laboron en ELTE kaj post mia transloĝiĝo al Pollando fondis la postdiplomajn Interlingvistikajn Studojn en AMU, en 1998, kaj la magistrajn studojn en 2022. Bedaŭrinde, la unikaj studoj ne havis sekvantojn.

Kial la universitato ne plu daŭrigas tiujn studojn?

Magistraj studentoj en Poznano 2024.

– Por subteni tiajn kompleksajn studojn necesas surloka instruisto-profesoro kaj ankaŭ aliaj kolegoj kaj multe da persisto, laboro. Mia ĉefa tasko en AMU estis la hungara fako kaj tiu de mia kolego, Michael Farris, estis la instruado de la angla lingvo, aldone ni prizorgis la interlingvistikan fakon. Por la postdiplomaj studoj, kiuj havis surlokajn sesiojn dufoje jare, la lasta grupo jam nur unufoje, ĉar ni povis uzi la retajn eblojn, kunlaboris pluraj eksterlandaj ĉefe universitataj kolegoj, de John Wells kaj Humphrey Tonkin tra Věra Barandovská-Frank kaj Katalin Kováts ĝis Nicolau Dols kaj István Ertl, por nur mencii la kutimajn kunlaborantojn. En la retejo de la universitato aperis raporto pri la fina sesio.

– Estis plano por konservi esperantologion kaj interlingvistikon en AMU post mia emeritiĝo. La fondo de la magistraj studoj pri interlingvistiko kadre de la studdirekto Lingvistiko kaj informmastrumado malfermis novan vojon, ja temis pri surlokaj studoj por junuloj kiuj volas magistriĝi. Tio respondis al la bezono de la bakalaŭraj studoj fonditaj en la Universitato en Zaozhuang en 2018 por daŭrigi iliajn studojn.

–Por tagaj studoj eblus peti la dungon de alia kolego, mia doktoriĝintino, Ida Stria. Post la sukcesa fondo kaj lanĉo de la magistraj studoj en 2022 (al kiu ŝi jam kunlaboris), por kiuj venis 10 ĉinaj studentoj, ni havis esperon ke en la sekva jaro venos studentoj el diversaj landoj kaj praktike realiĝos la planitaj interkulturaj studoj. La interkultura karaktero de la esperantologiaj studoj kombinitaj kun la daŭrigo de la angla kaj informatikaj konoj donas uzeblan diplomon al la kuraĝuloj.

Prelegintoj ĉe Internacia Kongreso de Lingvistoj en Poznano en septembro.

– Sed post la sukcesa unua jaro neniu aliĝis el la tuta mondo krom 5 ĉinaj studentoj. Tio ne sufiĉis por relanĉi la studojn, tiel malaperis la ŝanco dungi iun kaj konsidere mian emeritan aĝon la eblo estas fermita, do la unika sukcesa eksperimento finiĝis pro la malforteco de la Esperanto-movado. Mi sukcesis konvinki AMU pri la utilo de Esperanto por allogi eksterlandajn studentojn, disponigi interkulturajn teoriajn kaj praktikajn konoj tra Esperanto. Nur esperantistojn mi ne sukcesis konvinki pri la utilo de studado.

Kion eblus fari por ke tiaj studoj daŭru, ĉu ĉe AMU aŭ aliloke?

– Pesimisma respondo: post la provo en AMU mi konsideras ke la Esperanto-movado ne vere bezonas universitatajn studojn, ĝi preferas la hobian nivelon, amuziĝon kaj vojaĝojn helpe de Esperanto. Esperantistoj preferas konvinkadi aliajn por lerni Esperanton, sed ili mem ne bezonas plu lerni.

– Optimisma respondo: ELTE en Budapeŝto komencis universitatajn studojn pri esperantologio kaj dum pli ol 40 jaroj plenumis – eĉ se en malgranda skalo – sian rolon, AMU daŭrigis la formadon de esperantologoj, esperanto-instruistoj dum 26 jaroj kun bonaj rezultoj. Eble la ĉina universitato en Zaozhuang kun siaj bakalaŭraj studoj pluportos la torĉon. Miaj du eksgestudentoj ricevis laboron tie. Ankaŭ du aliaj jam instruas Esperanton en altlernejo en Ĉinio.

– Estas plano revivigi la postdiplomajn studojn en iom ŝanĝita, malpli longa formo en la Universitato de la Balearaj Insuloj, sub la gvido de Nicolau Dols. Mi helpos en tio kaj havas ankoraŭ multajn planojn. Feliĉe, ekzistas universitataj kolegoj kiuj science esploras Esperanton, kaj tiel akceptigas ĝin en lingvistiko, literaturo, sociologio. Elstare pruvis tion la Interlingvistika laborsekcio de la prestiĝa Internacia Kongreso de Lingvistoj (ICL), kiu okazis en septembro en Poznano kun 12 partoprenantoj.

de Libera Folio je 2024-10-08 07:09

Esperanta Retradio

Sana grundo, sanaj homoj

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
La grundo estas gravega ekologia sistemo kaj fundamento por la homa vivo sur la Tero. Ĝi liveras 95 procentojn el niaj nutraĵoj, subtenas biodiversecon kaj helpas ekvilibrigi la klimaton. Ĝi estas fonto de amaso da elementoj. Ĝi ligiĝas en intima maniero al nia korpa kaj mensa sano.

Tuŝi la grundon, paŝi sur ĝi sen ŝuoj, kaj malpurigi per ĝi la manojn povas plibonigi la intestan sanon. Ni havas grundajn bakteriojn en nia interno kaj sur nia haŭto. Popoloj vivantaj en arbaraj regionoj, en konstanta kontaktado kun la grundo, havas pli riĉan bakteriaron en sia intesto
.
Nia dieto devas havi sufiĉe da nutraĵoj, vitaminoj kaj aliaj substancoj,  devenantaj de plantoj kaj bestoj — siavice kreskintaj kaj elvolviĝintaj en sanaj, vivoplenaj grundoj, riĉaj je organika materio.

Se la grundo elĉerpiĝas, tiam rezultas el ĝi nebonaj nutraĵoj. Nuntempe, grundoj en multaj regionoj de la mondo troviĝas en tia situacio, kio signifas riskon al la homa sano. Se oni tro krude sulkas la teron por plantado, tiam la “vivanta” parto de la grundo ne renoviĝas normale. Almenaŭ 3 ĝis 6 procentoj el la konsisto de la grundo devas esti organika materio, por garantio de nutraj produktoj. Oni kalkulas, ke nuntempe 40 procentoj el la mondaj grundoj troviĝas en iom malriĉigita stato. 

Kiel jam dirite, ankaŭ la homa mensa sano suferas pro tiaj malekvilibroj. Ĝi ligiĝas al manko de vitaminoj el la grupo B. Tio povas kaŭzi eĉ depresion. En simila maniero, manko de mineraloj, kiel fero kaj zinko, povas kaŭzi cerban misfunkcion. Aliflanke, sanaj intestaj mikroboj asociiĝas al pli granda produktado de cerbaj substancoj, kiel serotonino kaj dopamino — kiuj rekte influas en la estiĝo de bona humoro.

Oni povas konservi la grundon sana, se oni praktikas taŭgajn teknikojn de plantado, cele al pliigo de organika materio. Temas simple pri la neceso eduki kaj kontroli la agrokulturon. Jen grava tasko por fakuloj kaj aŭtoritatuloj. 

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-08 06:00

2024-10-07

La Balta Ondo

Ni venis, ni vidis, ni Valenciis

hispana kongreso

La 82a Hispana Esperanto-Kongreso sukcese okazis de la 5a ĝis la 9a de septembro en Valencio kun 108 partoprenantoj el 20 landoj, plejparte el Eŭropo, sed ankaŭ el Azio kaj Nordameriko. La kongreso okazis en nekutima, neferia tempo, ĉar la lokaj esperantistoj volis okazigi ĝin en Universidad Laboral (fakte, Centro-Edukativo), kaj tio estis ebla nur en la unua semajno de septembro.

Unu el la ĉefaj trajtoj de la kongreso en Valencia/Cheste estis la abundaj prelegoj, atelieroj kaj horoj de aŭtoroj. Entute 23 prelegantoj prezentis diversajn temojn tra 32 paroladoj. Preskaŭ ĉiam la ĉeestantoj povis elekti inter tri samtempaj prelegoj, kaj ĉiam estis multaj esperantistoj en la prelegoj. Kerne de la tuto estis AMO-Seminario, spirite gvidata de Stefan MacGill, kaj surloke efektivigita de Duncan Charters, Laura Brazzabeni, Rubén Fernández kaj Dennis Keefe. Speciala aplaŭdo iras al Charters pro liaj kvin tre interesaj kaj celtrafaj intervenoj.

La festparolado de José Antonio del Barrio traktis la historion de Universidad Laboral, nia kongresejo. Del Barrio, emerita fizikisto, kaj eminenta esperantisto, kortuŝis nin speciale, ĉar li mem kiel junulo faris parton de sia studado ĝuste tie en Universidad Laboral, ĉeestante kursojn, manĝante, dormante, diplomiĝante tie surloke. Kaj por vespere fini la Kongreson, Arno Langrange aktoris en profunda, arte prezentita teatraĵo La ŝaknovelo de Stefan Zweig.

Alia speciala programero estis la vizito al la urbodomo de Cheste kun ceremonio kaj akceptado de ĝia urbestro. Tiaj vizitoj ofte okazas en Esperantujo, sed ĉi-foje ĝi estis iom speciala, ĉar, kvankam Cheste havas nur 8 mil 500 loĝantojn, ĝi posedas tiom da ZEOj, kiom la metropolo Barcelono! Tri stratoj en Cheste havas loke kaj internacie famajn esperantistojn kiel nomojn. Aliloke en la urbeto troviĝas arta grafitio pri la esperantisto Francisco Mañez.

La tria interesa parto estis la longa postkongreso, speciale por tiuj eksterlandaj esperantistoj kiuj havis liberan tempon en septembro. La postkongresaj ekskursoj havis plurajn ĉiĉeronojn, inter ili profesoro pri astrofiziko Amri Wandel, kiu gvidis postkongresanojn tra la bela scienca muzeo kaj tra la specialaj ekspozicioj pri spacesplorado. En la mezo de tri tuttagaj ekskursoj estis nostalgia tagmanĝo en la restoracio de la Palaco de Muziko, kie okazis la Universala Kongreso en 1993!

Fine menciindas, ke el la Kongreso venas nova konkurso, cerbo-bebo de Ramón Diago, pri ideoj kaj Esperanto, kun premioj de 1000, 600 kaj 400 eŭroj! La konkurso «Konkurso pri ideoj por disvastigo kaj disvolviĝo de Esperanto “Francisco Mañez”» estas sponsorita de neesperantista organizo: Kultura Societo Ateneo la Alianco el Cheste. Legu pli ĉe https://valencia.esperanto.es/eo/kalendaro/konkurso-ideoj-cheste-2024/.

Specialan dankon al ĉiuj LKKanoj, kiuj laboregis dum la Kongreso: Luis Salag, Rosa Zanón, Ana Montesinos, Niko Voloŝin, Ramón Diago kaj nia ĉionĉiamĉie-faranto Iván Garcia. Ankaŭ al Carmen López Martínez, Mari Carmen Segarra, kaj Duncan Charters, kiuj volontulis la tutan alven-tagon ĉe la stacidomo de Valencio por helpi la kongresanojn bone atingi la nefacile alireblan kongresejon proksime de Cheste. Kaj dankon al niaj konsilantoj, kiuj helpis dum la tuta planado-periodo: Ángel Arquillos, Laura Brazzabeni, Tonjo del Barrio kaj Alberto Granados Orcero.

Dennis Keefe
respondeculo pri prelegoj kaj postkongreso

Foto: José Antonio del Barrio

Ĉi tiu artikolo aperis en la septembra/aŭtuna eldono de La Ondo de Esperanto (2024).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2024, №3 (321).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/10/hispanujo-5/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Ni venis, ni vidis, ni Valenciis appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-07 21:59

TEJO

81-a IJK okazos de 2 ĝis 9 aŭgusto 2025 en Cisarua, Indonezio

Marku viajn kalendarojn, ĉar TEJO ĝojas anonci, ke la 81-a Internacia Junulara Kongreso (IJK) okazos de la 2-a ĝis la 9-a de aŭgusto 2025 en Cisarua, Indonezio! 

Cisarua estas distrikto en Bogor, en la insulo de Javo. La urbeto situas nur 78 kilometrojn sude de Ĝakarto, la aktuala ĉefurbo de Indonezio. Kuŝante ĉe la flanko de Pangrango, dormanta vulkano kies lasta erupcio restas nedatita, la urbeto estas populara feria celloko kaj por lokaj kaj alilandaj gastoj kiuj deziras pasigi trankvilan tempon kun naturo ĉirkaŭate de montara pejzaĝo kaj internacia etoso.

Venu al Indonezio, partoprenu en la 81-a IJK, kaj plonĝu en la mirindan diversecon de kulturoj, lingvoj, kaj pejzaĝoj de ĉi tiu insulara paradizo. De la imponaj vulkanoj ĝis la serenaj plaĝoj, Indonezio sendube ofertos unikan sperton por ĉiuj partoprenantoj. Informo pri kotizoj, programo, kaj aliaj elementoj de la 81-a IJK tre baldaŭ aperos. Se vi ŝatus iamaniere kunlabori kun la Kongresa Komisiono, kontaktu Michael Vrazitulis, TEJO-estraranon pri Kongresoj, ĉe michael.vrazitulis [ĉe] tejo [punkto] org.

The post 81-a IJK okazos de 2 ĝis 9 aŭgusto 2025 en Cisarua, Indonezio appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de mixalhsb je 2024-10-07 12:18

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 20

Antaŭ dek-naŭ semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la dudeka porcio. Ĝuu ĝin!

---
Vespere en granda salono okazis
klasika koncerto kun fama orkestro.
Konatajn kanzonojn prezentis kantisto.
Li trafis la guston de sia publiko.

La ĉambroj sufiĉas por du familioj.
La gastoj alvenis malfrue vespere.
La litoj ja estas sufiĉe komfortaj,
do ili tre baldaŭ ekdormis agrable.

La sekvan matenon la gastoj leviĝis
kaj manĝis ĝissate en restoracio.
La du familioj pasigis la tagon
komune ekstere, en bela pejzaĝo.

Du tagoj jam pasis de mia vizito
ĉe mia fratino vendredon vespere.
Ŝi estis kontenta pro mia alveno
kaj servis al mi vespermanĝon bongustan.

Lin eble subtenos tre riĉa onklino.
Ŝi certe lin helpos. Li devos nur peti.
La riĉa onklino ne loĝas proksime.
Li tuj sin preparas por tiu vojaĝo.
Li devos ja fari bonegan impreson.
Li tial kunportos bukedon da floroj.

Mi povos tranokti en loko tre bela,
kun vido al monto kaj lago apuda.
La ĉambro nur estas modeste meblita.
Gemastroj afable priservas la gastojn.

Ŝi pumpis aeron en guman boaton.
Ŝi havas por tio tre grandan pumpilon.
La temperaturo jam estas tre alta.
Ni restas volonte en ombro de arbo.
Sed multaj virinoj preferas sunumi.
Dum vintro mi ŝvitas prefere en saŭno.

La lingvo produktas la bildojn en kapo.
Ne estas tre streĉe rigardi la bildojn.
Pro tio la homoj preferas rigardi,
anstataŭ aŭskulti priskribon de bildo.
Blinduloj bezonas priskribon de bildoj,
do ili tre ŝatas aŭskulti radion.

En nia epoko la bildoj abundas.
Mesaĝoj nun ofte konsistas el bildoj.

Bonkore edzino karesas la edzon.
Li estas tre laca post longa laboro.
Iliaj infanoj jam kuŝas en lito,
do ili nun havas liberan vesperon.

La prezidentino sukbskribis dekreton
pri liberaligo de multaj reguloj.
Armeo sukcese defendis la landon.
Nun tamen necesas ripari damaĝojn.

Scienco kaj arto alportas progreson.
Ni devas akcepti la novajn kondiĉojn.
Ĉu neĝos aŭ pluvos, mi tute ne scias.
Mi povas konfirmi ke tio tre taŭgas.
Ne ĉiu konsentis kaj iuj protestis.

De kie ŝi venis? Neniu ŝin konas.
Aŭ kion vi pensas? Respondu rapide!
Ĝis kiam vi dormis? Nun urĝas la tempo.
Per tiom da mono mi pagos la ŝuldojn.
Nu, kial vi ploras? Mi vidas la larmojn.
Li kiel studanto jam lernis tre multe.
Ho, kian plezuron ŝi donis al gasto!

Matene la paro leviĝis senbrue.
Post kelkaj minutoj li ĝoje konstatis
ke ĉiuj lernantoj parolas tre bone.
Sincere dirite: Li estas stultulo!
Ĉu vere necesis mencii ĉi-tion?

------

Jen ĉi-sube la ligiloj al la ĝis nun aperintaj porcio de la ekzercaro:


Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al
retradio(ĉe)aldone(punkto)de

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-07 06:00

2024-10-06

La Balta Ondo

Estraro de TEJO por 2024-2025

estraro

La Komitato elektis la Estraron de TEJO por la mandato 2024-2025! Hodiaŭ ni ĝojas prezenti la novelektitan teamon al vi!

  • Prezidanto: Michal Matúšov (KuboF Hromoslav)
  • 1-a Vicprezidanto: Lucía Montserrat Fernández Barrera
  • 2-a Vicprezidanto: Shneur Agronin (Ŝneoro)
  • Ĝenerala Sekretario: Igor Almeida (Ikvero)
  • Kasisto: Manohimiharintsara Andrianirina (Mihary)
  • Estrarano: Michael Vrazitulis
  • Estrarano: Adam Żyłka (Adamo)

La nova Estraro ekoficis jam la 1an de septembro 2024. Gratulon al
ili, kaj ni deziras agrablan kunlaboron kaj sukcesan mandaton al ĉiuj!

Fonto: https://www.tejo.org/estraro-de-tejo-2024-2025/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Estraro de TEJO por 2024-2025 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-06 21:50

TEJO

Esperanto kaj migrado: pensoj el internacia junulara seminario

Tiu ĉi artikolo raportas pri junulara trejnado pri Homaj rajtoj, migrado,rifuĝintoj kaj azilpetantojorganizita deTutmonda Esperantista Junulara Organizo (TEJO) en Italio. Ĝiaj partoprenantoj povis lerni pri la nuna migrada situacio en Eŭropo, pri kiel agadi helpeme en tiu konteksto kaj la pasintaj agoj de la esperantista komunumo.

Legu la tutan artikolon ĉe retejo de UNOY!

The post Esperanto kaj migrado: pensoj el internacia junulara seminario appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2024-10-06 15:15

Esperanta Retradio

Blanka el ŝaŭmo (parto 1 de 2)

Tiun ĉi fabelon verkis kaj sonigis Luiza Carol el Israelo
Pentraĵo de Luch OFER, 1991 (detalo)
Vico de kameloj paŝas malrapide tra la dezerto. La sunsubiro proksimiĝas, homoj kaj bestoj jam malpaciencas atingi la ripozlokon, kiu videblas pli kaj pli proksime. Fin-fine ili atingas la oazon Blanka-el-Ŝaŭmo, kie tendaro atendas ilin apud fontano. Baldaŭ, en la malvarmeta vespero, ili ĉiuj manĝas ĉirkaŭ lignofajro. Malfrue, antaŭ enlitiĝo, oni trinkas bonodoran teon, dum la ĉiĉerono rakontas strangan legendon, pri la nomo de la oazo. Kaj jen kion li rakontas:

***
   
Antaŭ multaj jaroj, en malriĉa vilaĝo, vivis knabino, kiu ludis kun ludiloj, samkiel ĉiuj aliaj infanoj. Ŝi nomiĝis Blanka. Foje, Blanka trovis ĉe la rando de la arbaro etan vunditan cervidon. Ŝi prenis ĝin hejmen kaj flegis ĝin dum multaj semajnoj. Ŝi nomis ĝin Ŝaŭmo, ĉar ĝi havis brilblankajn hufetojn, kvazaŭ kovritajn per savonŝaŭmo. Kiam la cervido tute resaniĝis, Blanka brakumis ĝin kaj lasis ĝin reveni en la arbaron.

Kelkaj monatoj pasis. Unu someran vesperon, kiam Blanka estis ludanta sola kun la pupoj apud la domo… alvenis al ŝi orharara feino el la arbaro, rajdanta belegan junan cervon. Kaj Blanka ekkriis pro ĝojo, kiam ŝi rekonis la savonŝaŭmajn hufojn de la cervo. “Ŝaŭmo!” – ŝi alvokis ĝin, dum la bela cervo proksimiĝis por kisi ŝiajn manojn. La feino de la arbaro dankis la knabinon pro tio, ke tiu flegis ŝian cervidon. Tiuokaze, Blanka ricevis de la feino ludilon. “Kio estas tio?” – demandis la knabino. Sed la feino malaperis sur sia ŝaŭmhufa cervo. Nur poste, oni klarigis al Blanka, ke la feina donaco estas… pianeto. 

Blanka neniam vidis aŭ aŭdis veran pianon en sia vilaĝo, ĉar la vilaĝanoj estis tre malriĉaj kaj la veraj pianoj estis ege multekostaj tiutempe.

La ludilo aspektis kiel malpeza blanka skatolo, kun nur 19 klavetoj nigraj kaj blankaj. La blankaj estis brilŝaŭmaj. Al Blanka ŝajnis, ke la ludil-piano kantas kaj parolas… Ŝi estis ravita, brakumadis ĝin kaj alparoladis ĝin. Ŝi nomis ĝin Ŝaŭmo, ĉar ĝi rememorigis al ŝi la belan cervidon.

Blanka iom post iom kutimiĝis karesi la klavojn kaj eligi el la ludilo pli kaj pli agrablajn sonojn. Iom post iom, evidentiĝis ke Ŝaŭmo, la piano, estis sorĉita muzikilo. Ĝi ne muzikumis sola, sed ĝi igis la fingrojn de Blanka ludi laŭ ĝia propra deziro. Aŭ eble Blanka igis la pianon deziri la saman muzikon, kiun ŝi mem deziris… Nu, Blanka neniam kapablis klarigi kiamaniere Ŝaŭmo kaj ŝi ludis kune. Certas nur, ke Blanka ne kapablis ludi per alia piano kaj ankaŭ Ŝaŭmo eligis nur knarajn sonojn el sub la fingroj de aliuloj. 

Kelka tempo pasis kaj alia strangaĵo evidentiĝis: Blanka kaj Ŝaŭmo estis kreskantaj kune. Kiam la knabino jam fariĝis alta forta junulino, Ŝaŭmo fariĝis granda piano kun 91 klavoj. Kiam ĝi ne plu havis sufiĉan lokon en la dometo de Blanka, la vilaĝanoj decidis transloĝigi ilin ambaŭ en la plej belan konstruaĵon de la vilaĝo, kie oni organizis koncertojn kaj dancojn ĉiujn semajnfinojn. Blanka kaj Ŝaŭmo sentis sin tre bone tie. La tuta vilaĝo amis ilin kaj prifieris pri ili. Multaj homoj komencis viziti la vilaĝon nur por aŭskulti iliajn koncertojn, dum la semajnfinoj. Ŝaŭmo neniam eliris el la konstruaĵo, sed Blanka ofte eliris por viziti sian familion, promeni sur stratoj, manĝi kaj babili kun geamikoj.

Post kelka tempo, Blanka fariĝis malgaja. Ŝi rakontadis al Ŝaŭmo pri teruraj malfeliĉoj, kiuj okazis en la vilaĝo. Nekonata malsano frapis multajn infanojn kaj plenkreskulojn. La homoj suferis pri ostaj doloroj kaj ne plu kapablis labori. Malriĉeco kreskis, malgajeco kreskis kaj la vilaĝanoj ne plu havis emon aŭskulti koncertojn, des malpli danci dum la semajnfinoj. Blanka estis daŭre forta kaj sana, sed la malfeliĉoj ĉirkaŭantaj ŝin igis ankaŭ ŝin malfeliĉa. Ŝi estus dezirinta helpi la malsanulojn, sed eĉ sin mem ŝi apenaŭ kapablis vivteni. Ŝiaj manoj, kutimiĝitaj ludi, apenaŭ kapablis kuiri kaj eĉ la plej simplajn hejmlaborojn Blanka ne scipovis fari.

Unu vesperon, Blanka brakumis la pianon kaj ŝiaj larmoj fluis sur ĝiajn klavojn. “Mi volas aliajn fingrojn”  –  ŝi diris – “fingrojn,  kiuj kapablu fari ion vere utilan...  fingrojn, kiuj vere malpliigu la suferojn de la homoj…   .”

Mi komprenas vin”  –  respondis Ŝaŭmo. “Mi promesas ke vi havos, kion vi volas.”

(daŭrigota)

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-06 06:00

2024-10-05

La Balta Ondo

La dua Kalejdoskopo de lingvoj en Odincovo

odincovo

La 29an de septembro, dimanĉe, en la centra biblioteko de la apudmoskva urbo Odincovo (ĉ. 190 mil loĝantoj) okazis la dua “Kalejdoskopo de lingvoj”. Ĝi estas branĉeto de la Moskva Lingva Festivalo (MLF), kiun Moskva Esperanto-Asocio MASI okazigas dum 18 jaroj en la ĉefurbo de Ruslando.

Inter la dek kvin prezentitaj lingvoj estis ankaŭ Esperanto, dufoje aperinta en la programo. La celo de la Kalejdoskopo estas logi atenton de odincovanoj al la lingva diverseco en la mondo kaj eventuale interesigi kelkajn pri Esperanto. Ĵurnalistoj de la ĉefa Odincova gazeto kaj de la urba televido aktive intervjuis la prelegantojn kaj la organizantojn.

La dua celo estis doni al la komencantaj prelegantoj de MLF la eblon provi sin kiel lingvoprezentantojn. Kaj tiu ĉi celo plene sukcesis. Ĉiuj prelegintoj – plejparte studentoj-filologoj de Moskvaj universitatoj – ricevis valoran sperton kaj multajn pozitivajn emociojn. La gejunuloj ĝuis varmajn dankojn de la publiko kaj subtenon de la kolegoj.Ĉe la malfermo prezentis sin ensemblo de popolaj kaŭkazaj dancoj.

La estrino de la biblioteko invitis ĉiujn partopreni sekvontjare en la tria Kalejdoskopo de Lingvoj. Ni interkonsentis okazigi en aprilo 2025 novan aranĝon – “Kalejdoskopo de Kulturoj”. Sendube, ankaŭ rakonto pri Esperanto-kulturo havos lokon en la programo!

Irina Gonĉarova

Foto: Ensemblo de dancoj de Kaŭkazaj popoloj (Irina Gonĉarova)

Ĉi tiu artikolo aperis en la septembra/aŭtuna eldono de La Ondo de Esperanto (2024).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2024, №3 (321).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/10/ruslando-58/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La dua Kalejdoskopo de lingvoj en Odincovo appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-05 21:56

UEA facila

Neniam milito inter ni

« Mi volas braceleton, por ke oni povu identigi mian korpon »: la traŭmo de la libanaj infanoj delokitaj pro la milito

VIRGINIE PIRONON / RADIO France 05/10/2024 En Libano, ĉiuj lernejoj estas fermitaj, dum la israelaj bombadoj daŭras. Multaj el ili aliformiĝis en akceptejojn por centoj da miloj da delokitoj. 900 urĝaj centroj estis malfermitaj en la tuta lando. De antaŭ...

de neniammilitointerni je 2024-10-05 20:50

TEJO

Estraro de TEJO 2024-2025

La Komitato elektis la Estraron de TEJO por la mandato 2024-2025! Hodiaŭ ni ĝojas prezenti la novelektitan teamon al vi!

  • Prezidanto: Michal Matúšov (KuboF Hromoslav)
  • 1-a Vicprezidanto: Lucía Montserrat Fernández Barrera
  • 2-a Vicprezidanto: Shneur Agronin (Ŝneoro)
  • Ĝenerala Sekretario: Igor Almeida (Ikvero)
  • Kasisto: Manohimiharintsara Andrianirina (Mihary)
  • Estrarano: Michael Vrazitulis
  • Estrarano: Adam Żyłka (Adamo)

La nova Estraro ekoficis jam la 1-an de Septembro 2024. Gratulon al ili, kaj ni deziras agrablan kunlaboron kaj sukcesan mandaton al ĉiuj!

The post Estraro de TEJO 2024-2025 appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2024-10-05 19:08

Esperanta Retradio

Organizado de Esperanto-aranĝoj (2)

La celo de ĉiu E-aranĝo estas kunigi homojn kun malsamaj lingvoj. Sed kompreneble venas pli da homoj el la lando kie okazas la aranĝo ol el aliaj landoj, ĉar estas pli mallonga vojo al la aranĝo. Pro tio la organizantoj de aranĝo devas zorgi ke ne estu tro da partoprenontoj kiuj parolas la enlandan lingvon. Do ne estu pli ol la duono de la partoprenontaro samlingvanoj. La alia duono konsistu el eksterlandanoj, ĉu el najbaraj landoj, ĉu el pli foraj landoj. Povas ankaŭ esti studentoj el foraj landoj kiuj studas en la lando de la aranĝo.

La nombro de partoprenantoj dependas de pluraj faktoroj. La unua estas la organiza kapacito de la organizantoj: Kiom da homoj pretas partopreni en la organizado? Ĉu ili havas spertojn en la organizado de aranĝoj? 

La dua faktoro estas la disponebleco de taŭgaj gastigejoj por la aranĝo: Kiujn servojn ofertas gastigejo? Kio estas la prezoj por tranoktado, por la manĝoj, por la disponigo de salonoj? Ĉu la organizanto povas mem mastrumi la kafejon/trinkejon de la aranĝo?

La tria faktoro estas la amplekso de la programo: Kiom da prelegantoj venu? (Ili ja kaŭzas kostojn). Tio same validas por la kultura programo. Kutime prelegantoj kaj kontribuantoj al la kultura programo ricevas rabaton.

La unua kaj la dua faktoroj proponas tendence malgrandan nombron de partoprenontoj, dum la tria faktoro proponas laŭeble grandan aranĝon, kaj ankaŭ la pagipoveco de la partoprenontoj ludas rolon: Ĉu la nivelo de prezoj en la lando de la aranĝo estas pli alta ol en la najbaraj landoj?

Se oni kalkulas ĉiujn faktorojn, la konsilo por novaj organizantoj povas nur esti, ke oni komencu per sufiĉe malgranda aranĝo, ekzemple kun 30 enlandanoj (inkluzive de la organizantoj mem) kaj 30 eksterlandanoj. Tiu nombro permesas mem mastrumi multajn aferojn kaj tiel ŝpari kostojn kaj havi kromajn enspezojn. 

Gravas ke la organizantoj vivu laŭeble proksime al la loko de la aranĝo. Tiel ili povas pli ofte kunveni reale por pli detale aranĝi ĉion. Do loka E-grupo estas bona bazo por la organizado de E-aranĝo. Kaj la sukcesa organizado de aranĝo ankaŭ plialtigas la allogecon de tiu grupo por novaj membroj.

Estas ĉiam bone havi la subtenon de la urbaj aŭtoritatoj kaj de la turisma oficejo. Akcepto en la urbodomo povas esti interesa programero, kiu ofte estas ankaŭ kunligita kun manĝetoj tie. Dependas de la grandeco de la grupo unuflanke kaj de la grandeco de la urbo aliflanke, ĉu la urbestro mem parolas al la gastoj, aŭ ĉu tion faras alia membro de la urba registaro aŭ ĉu altranga oficisto. Se tio okazu, tiam necesas persono kiu interpretas la paroladon de la urba aŭtoritatulo kaj necesas interpretado de paroladoj en Esperanto al la enlanda lingvo por ke la aŭtoritatuloj komprenu tion. Kaj fine estas bone ke la aŭtoritatulo lernu frazon en Esperanto por saluti la gastojn en Esperanto.

La tria parto sekvos post unu semajno.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-05 06:00

2024-10-04

La Balta Ondo

Iĝu Komitatano B de TEJO

tejo

Ĉiu individua membro de TEJO rajtas elekti sian reprezentanton en la TEJO-Komitato. Kiel Komitatano B rajtas kandidatiĝi ĉiu individua membro de TEJO kiu aĝos almenaŭ 18 jaroj la tagon de la elektiĝo kaj dum la mandato ne fariĝus 36-jaraĝa (aŭ pli); kaj tiel rekte kundecidi en la Komitato pri gravaj okazaĵoj en la organizo.

TEJO fine de 2023 havis 1045 individuajn membrojn. Tial TEJO povas havi maksimume 11 Komitatanojn B. Post la oficiĝtago en la Komitato restos du Komitatanoj B, do elekteblaj estas pliaj naŭ. Kandidatiĝi rajtas individuaj membroj naskiĝintaj inter la 1a de decembro 1990 kaj la 30a de novembro 2006.

Legu pli ĉe https://www.tejo.org/igu-komitatano-b-de-tejo-ekde-decembro-2024/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Iĝu Komitatano B de TEJO appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-04 21:54

Le Monde diplomatique en Esperanto

Libano en la mezo de uragano

Same kiel en spionfilmo, sekretservoj insidis komunikilojn, kiuj sammomente eksplodis. Nu, realeco egalis fikcion en Libano, kie membroj de Hizbulaho mortis per tiaj atakoj verŝajne faritaj de Israelo. Jen okazaĵo, kiu minacas entiri la landon de cedro en novan militon kontraŭ ĝia potenca najbaro.

Antaŭ unu jaro, la 7-an de oktobro 2023, la sanga atako de Hamas kontraŭ Israelo enirigis Mez-Orienton en ampleksan perfortan periodon pro la detruega venĝo de Tel-Avivo. For el eventuala kvietiĝo, tiu konflikto, apenaŭ provizore interrompita de militpaŭzo en decembro, malfermis la vojon al regiona milito kunliganta Sirion, Iranon, kaj precipe Libanon. Dum bataloj plu daŭras en la palestina enklavo, kie okazis pli ol kvardek mil mortoj, la ĉefministro Benjamin Netanjahu, lia registaro kaj la armea ĉefstabo ŝajnas decidintaj alian gravan fronton por venki Hizbulahon. De pluraj tagoj celita kiel respondo al raketpafoj en Galileo (1), la milic-partio ĵus suferis du malvenkojn en kelkaj tagoj. Unue, la 17-an kaj 18-an de septembro, kiam preskaŭ ĉie en Bejruto kaj ĝia suda ĉirkaŭurbo komunikilaj aparatoj (televokiloj, promenkomunikiloj) sammomente eksplodis. Tiu novtipa atako atribuita al la israelaj sekretservoj mortigis preskaŭ kvardek homojn kaj vundis tri mil. Multaj viktimoj estis membroj de Hizbulaho sed estis ankaŭ civiluloj inter kiuj infanoj kaj hospitalaj sanlaboristoj (2).

JPEG - 117.8 kio
Eksplodinta vokilo en Libano (El Wikimedia commons)

Poste, bombado de la israela aerarmeo prenis la vivon de pluraj respondeculoj de la libana partio, inter ili Ibrahim Aqil, komandanto de la operacoj kaj simbola figuro de la armita lukto de tiu partio kontraŭ Israelo. Ankaŭ ĉi tiun fojon la civiluloj ne estis domaĝitaj. Denuncante la transpason de "ĉiuj ruĝaj linioj" fare de Israelo, ŝejko Hassan Nasrallah, ĝenerala sekretario kaj religia gvidanto de Hizbulaho, promesis "teruran punon" al Israelo (3). Ĉu venos nova milito simila al tiu de "tridek tri tagoj" de 2006 (4) ? Al tiu demando du kontraŭaj respondoj eblis je la horo de tiu artikolo. La unua vetas pri senŝanĝa situacio, konsiderante la firman volon de Hizbulaho strategie limiĝi al incitado de Israelo. Ĝiaj atakoj al Israelo tiel celas nur premi ĝin por ke militĉeso okazu en Gazao. Estante permanenta minaco, la libana partio devigas Tel-Avivon mobilizi trupojn en la nordo, kaj tio malstreĉigas la premilon, kiu pezas sur Hamas. Eĉ pli grave, devigante milojn da israelaj civiluloj evakui siajn hejmojn, Hizbulaho kreis gravegan politikan problemon por S-ro Netanjahu, kiu devas trakti la koleron de tiuj translokitoj, kiuj postulas revenon en siajn hejmojn. "Vi ne povas reirigi la nordajn loĝantojn en iliajn domojn. La fronto de Libano kun Israelo restos malfermita ĝis la fino de la agreso al Gazao", tiel avertis S-ro Nasrallah.

La dua eblo, neevitebla por multaj fakuloj de la araba mondo, estos pliakriĝo rezultigonta flamegiĝon kaj novan invadon de Libano fare de la israela armeo - la kvaran depost 1978. Fakte, eblas, ke la limiĝo de Hizbulaho iom post iom malfortiĝos, precipe se israelo donas aliajn batojn, ĉu okulfrapajn ĉu kaŝajn. Per la okazo de la insiditaj komunikilaj aparatoj estis ankaŭ trafita la reputacio de serioza - kaj nekoruptebla - organizo de tiu partio. Kiel pravigi, ke tiuj vokiloj ne estis ekzaminitaj antaŭ ol esti distribuitaj ? En februaro 2024, en mallonga televida parolado, S-ro Nasrallah ripetis siajn avertojn pri la poŝtelefonoj pro la kapablo de la israelaj sekretservoj inside uzi ilin per spionprogramoj. La doktrino "low-tech" - uzado de malnovaj aŭ simplaj teknikaĵoj - adoptita de Hizbulaho do montriĝis senefika, ĉar ĝi ne povis sekurigi sian provizadan proceson. En la tagoj, kiuj sekvis tiun atakon, nekontroleblaj informoj cirkulis en la sociaj retoj pri la destino de la rektaj respondeculoj de tiu fiasko. Akceptintaj monŝmiraĵojn de eŭropaj ekran-societoj, membroj de la libana partio ne estis tre atentemaj pri la kvalito de la akiritaj varoj. Jen kulpa senpripensemo, kiu mortpafigis ilin.

Ĉiel, nur brila ago de la milic-partio kontraŭ Israelon povas nun restarigi la prestiĝon, kiun ĝi perdis en tiu afero. Sen eĉ atendi tian pretekston, Israelo decidis plifortigi siajn operacojn per intensaj bombadoj la lundon 23-an de septembro, daton kiam la nombro de mortintoj jam atingis 492, inter kiuj 35 infanoj kaj 58 virinoj, sen preteratenti 1645 vunditojn, laŭ la Centro pri urĝaj operacioj de la libana ministrejo pri sano. Laŭ ĝia kutimo, Tel-Avivo ĝustigis sin argumentante, ke Hizbulaho uzis civilan loĝantaron kiel homan ŝildon, dum ĝi precizigis, ke ĝi pafis al 1300 militaj celoj. Restis sciinde ĉu tio aŭguris intensan aerarmean kampanjon sur la tuta lando, inkluzive Bejruton, kiu anoncos surgrundan invadon. "Ni estas renversantaj la ekvilibron de fortoj" [ĉe la landlimo] deklaris S-ro Netanjahu, tiel konfirmante la eblon de nova militon inter Israelo kaj Libano. En situacio de alvokoj al kvietiĝo sed ankaŭ de silento de la arabaj ĉefurboj, la ĉefministro scias, ke li povas enkalkuli la komplezemon de la okcidentuloj, kion ajn li faru. En Vaŝingtono, Parizo aŭ Londono oni ne indignas pri la maniero de lia interveno en Gazao, kvankam la Internacia Kortumo (IK) aludis ekde januaro riskon de genocido (5). Tio donas al la ĉefministro la eblecon efektivigi la saman manieron en la libana sudo kiel en la palestina enklavo. Tio verŝajne ebligos la kreon de senarmilaj zonoj en kiujn la israela armeo povos laŭplaĉe interveni por certigi la sekurecon de sia landlima loĝantaro. Krom la ebligo de prokrasto ad vitam aeternam (por eterneco) de la justicaj procesoj kontraŭ li, la ĉefministro des pli emas sekvi tiun vojon, ke liaj naciist-religiaj aliancanoj firme kredas ke ilia lando fine estas faranta la "grandan militon", kiu liberigos ĝin el ĉiuj iliaj malamikoj. Konklude S-ro Netanjahu pli vaste rigardas. Ataki Hezbulahon estas devigi Iranon - kaj marĝene ĝian sirian aliancanon - eniri en la konflikton. Nu, la obsedo de la israela ĉefministro estas perforte ĉesigi la nuklean programon de Teherano (6).

En tia situacio, kaj same kiel jam plurfoje okazis en la nuntempa historio, la libananoj scias, ke la destino de ilia lando ne estas en iliaj manoj, kaj ĝi dependas de la severecon, kiun la grandaj potenclandoj montros kontraŭ Israelo. En parolado supozata esprimi la solidarecon de Francio kun la lando de cedro, prezidanto Emmanuel Macron zorgis eviti kondamnon de la terorisma atako per insiditaj vokiloj, kaj nur admonis la libananojn eviti la plej malbonon solvonte la politikan krizon, kiu malebligas, ekde oktobro 2022 - dato de la fino de la mandato de S-ro Michel Aoun - la elekton de nova prezidanto. Kiu povas kredi, ke tio povos malhelpi la israelajn militajn celojn ? Fakte, Parizo, same kiel Vaŝingtono, favoras longtempan malfortigon de Hizbulaho, eĉ je la prezo de ĝenerala kaoso. Kaj tion, S-ro Netanjahu ja bone scias.


(1) Legu : Emmanuel Haddad, "Potenco kaj singardemo de Hizbulaho en Libano", Le Monde diplomatique, aŭgusto 2024.

(2) Vidu : Jean Luc Mounier, "Attaques au Liban : qui sont les victimes des explosions de bipeurs et talkie-walkies ?" France 24, 20-a de septembro 2024.

(3) Vidu : Pierre Barbancey kaj Vadim Kamenka, "Liban : Hassan Nasrallah promet que 'le châtiment viendra' ", L'Humanité, Saint-Denis, 1¸-a de septembro 2024.

(4) Legu : Tania-Farah Saab, "Un conflit de trente trois jours" en "Liban. 1920-2020, un siècle de tumulte", Manière de voir, n°174, decembro 2020-januaro 2021.

(5) Legu : Anne-Cécile Robert, La Internacia Kortumo sugestas riskon de genocido, Le Monde diplomatique, februaro 2024

(6) Legu : "Israelo-Irano, la baldaŭa milito", Le Monde diplomatique, majo 2024.

franca

de Akram BELKAID je 2024-10-04 17:16

Esperanta Retradio

La psiĥologio de nostalgio:

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Aaron Chapman el Kanado
Kial ni sopiras la pasintecon kaj kiel ĝi formas nian nunan vivon

Ĉu vi iam spertis tiun dolĉamaran senton rememorante viajn infanjarojn, aŭskultante malnovan kanton aŭ spektante filmon, kiu portis vin rekte en la pasintecon? Tio estas nostalgio, kaj kvankam ĝi povas esti simpla sento de sopiro, ĝi estas multe pli kompleksa ol ni ofte pensas. La psiĥologio de nostalgio esploras kial ni tiel ofte sentas nin altiritaj al niaj memoroj kaj kiel tiu fenomeno povas formi niajn pensojn kaj decidojn.

Nostalgio ne estas nova afero. Fakte, la termino origine signifis malsanon, kiun soldatoj sentis pro malproksimiĝo de hejmo. Hodiaŭ, tamen, nostalgio estas pli ligita kun la sopiro al tempoj pasintaj, ofte idealigitaj. Estas interesaj kialoj pri sperto de nostalgio, kaj psiĥologoj trovis, ke ĝi povas esti sana maniero plifortigi nian mensan bonfarton.

Nostalgio estas forta emocia ilo. Kiam ni rememoras pozitivajn okazaĵojn el la pasinteco, nia cerbo liberigas dopaminon – la ĥemiaĵon respondecan pri feliĉo. Tial, eĉ se la memoroj mem estas melanĥoliaj, la ago de memorado povas doni al ni senton de konsolo kaj kontento. Plie, esploroj montras, ke nostalgio povas plifortigi nian senton de identeco. Revivi tiujn momentojn el la pasinteco helpas onin memori, kiu oni estas kaj de kie oni venis, donante al oni senton de stabileco en tempoj de necerteco.

Sed nostalgio ne ĉiam temas nur pri la persona historio. Ĝi ofte estas kolektiva, ligita al pli grandaj kulturaj aŭ sociaj momentoj. Ĉu vi iam rimarkis, kiel retrostlaj aŭtoj, vinilaj diskoj, kaj klasikaj filmoj fariĝis denove popularaj? Kompanioj ofte ekspluatas nostalgion por vendi produktojn, rememorigante nin pri "pli simplaj tempoj." Tiu tendenco ne nur tuŝas individuajn emociojn, sed ankaŭ kolektivan sopiron al la pasinteco, kiam la mondo ŝajnis malpli komplika.

Tamen, estas grave atenti pri la limoj de nostalgio. Kvankam ĝi povas doni senton de komforto kaj ligo al la pasinteco, ĝi ankaŭ povas krei iluzion, ke la pasinteco estis perfekte ideala. Ni ofte forgesas la defiojn kaj malfacilaĵojn de tiuj tempoj, preferante memorojn, kiuj estas pli dolĉigitaj ol realaj. Tio povas esti problema, kiam ĝi influas kiel ni vidas la estontecon. Se ni tro multe fokusas pri tio, kio estis, ni riskas perdi la kapablon plene ĝui la nunon kaj maltrafi la ŝancojn antaŭ ni.

Nostalgio, do, estas kiel forta spico en la vivo – en malgrandaj dozoj, ĝi riĉigas nian sperton, helpante nin senti ligon al niaj radikoj kaj donante al ni momentojn de ĝojo. Sed kiam ĝi superregas nian pensmanieron, ĝi povas fariĝi kaptilo, kiu malhelpas nin moviĝi antaŭen.

La ŝlosilo estas en la ekvilibro. Anstataŭ provi rekrei la pasintecon, ni povas ĉerpi inspiron el ĝi por krei pli bonan estontecon. Kiam oni ekkomprenas la potencon de nostalgio, oni povas uzi ĝin por plifortigi sian senton de si mem, siajn rilatojn kaj eĉ sian kreemon. Ni povas ĝui la pasintecon sen kaptiĝi en ĝi – kaj tio estas la vera magio de nostalgio.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-04 06:00

2024-10-03

UEA facila

Verda somero 2024 en verda kastelo

En multaj landoj ekzistas Esperanto-kluboj. En iuj landoj ekzistas naciaj Esperanto-centroj. La plej granda Esperanto-centro en Francujo nomiĝas Kastelo Greziljono, france "château de Grésillon". Ĝin posedas ĉirkaŭ ducent kvindek esperantistoj el la tuta mondo, kadre de kooperativa societo kun la nomo "Kultur-domo de Esperanto". En ĝi okazas Esperanto-staĝoj kun kursoj kaj aliaj aktivaĵoj, precipe dum la francaj lernejaj ferioj en aprilo, julio kaj aŭgusto, kaj ankaŭ en oktobro. Dum la tuta somero 2024, preskaŭ ducent homoj restadis en kastelo Greziljono, iuj dum kelkaj tagoj, aliaj dum tuta monato. Ili venis por lerni aŭ praktiki Esperanton, por ĝui verdan esperantistan etoson kaj por admiri la kastelon, kiu staras meze de vasta parko. Jen mia raporto pri la someraj staĝoj en la jaro 2024: • Komence de julio okazis nia 5-a Verda Naturisma Semajno kun la asocio INOE (Internacia Naturista Organizo Esperantista). Naturismo estas movado de homoj, kiuj sen vestoj ĝuas la naturon. Antaŭtagmeze oni studis Esperanton en du kursoj, kaj posttagmeze okazis sportaj aranĝoj, promenado, turismaj vizitoj, prelegoj, muziko kaj ludoj. Laŭ la vetero kaj la programo, la ĉeestantoj vestis sin pli aŭ malpli libere. • Meze de julio dum dek tagoj okazis nia 8-a Maratona Esperanto-kursaro kun tri famaj instruistoj. Samtempe okazis la 36-a Internacia Esperanto-Konferenco kun dek ok prelegoj pri diversaj temoj. Krom intensa studado kaj praktikado de nia lingvo okazis ĉiutage ekskurso al lokaj vidindaĵoj. Ĉu vi volus mem iam studi en Greziljono – aŭ eble eĉ instrui tie? • Komence de aŭgusto okazis nia 14-a Festa Semajno por infanoj kaj familioj kaj samtempe nia 3-a renkontiĝo SOMERAS. Du homoj instruis Esperanton, dum aliaj uzis la lingvon laŭ praktika maniero por prezenti dancadon, kantadon, familian terapion, japanan paper-faldadon, kaj kurson de japana abako. • Fine de aŭgusto, esperantisto festis sian naskiĝtagon dum tuta semajno en nia kastelo, invitinte siajn malnovajn esperantistajn amikojn. Ankaŭ vi mem povus organizi similan eventon en nia kastelo. • La sekva renkontiĝo, AŬTUNAS, atendas vin fine de oktobro kun kursoj kaj ekzamenoj, kun ĥora kantado, japana paperfaldado, kaj uzado de japana abako. Vidu informojn pri la aranĝo en la retpaĝo de Kastelo Greziljono. Bert Schumann

2024-10-03 21:20

La Balta Ondo

Aŭtuna kunflugo kun eŭrop-parlamentano kaj aliaj famuloj

Andriukaitis

Litova Esperanto-Asocio (LEA) daŭrigas la tradicion organizi la printempajn kaj aŭtunajn kunflugojn de Litovaj esperantistoj. La dua aŭtuna kunflugo okazis la 21-22an de septembro 2024 en la sama loko – agroturismejo en la vilaĝo Antalkiai, 26 kilometrojn de Kaŭno. La kunflugoj estas destinitaj ĉefe por Litoviaj esperantistoj, sed ni akceptas ankaŭ gastojn el aliaj landoj. La programo okazas parte en Esperanto kaj parte en la litova lingvo. Dum kelkaj jaroj ni kutimas kompili la programon ne nur el esperantistaj eroj, sed ni strebas allogi al la renkontiĝo famulojn nur parte ligitajn kun Esperanto aŭ neesperantistojn, kiuj estas interesaj por ni.

Tiel okazis ankaŭ ĉi-foje. La ĉefa ĉi-jara programero estis renkontiĝo kun Vytenis Povilas Andriukaitis – esperantisto, subskribinto de la Akto pri la sendependiĝo de Litovio la 11an de marto 1990, eksa vicprezidanto de la Litovia parlamento, eksa ministro pri sanprotektado de Litovio, eksa membro de Eŭropa Komisiono, eksa sendito de Monda Sanorganizo por Eŭropo, honora prezidanto de Litovia Socialdemokrata Partio, membro de Honora Patrona Komitato de UEA, honora membro de Eŭropa Esperanto-Unio, nuna membro de la Eŭropa Parlamento. Li ĉefe parolis pri nunaj aktualaj problemoj en la mondo kaj en Eŭropo substrekante kulturajn aspektojn kaj konfliktojn inter civilizacioj kaj ligante tion kun ideoj de Ludoviko Zamenhof.

Sekvis renkontiĝo kun eksa eŭroparlamentano, profesoro de la Universitato Vytautas La Granda, fama kolektanto, Honora civitano de Kaŭno Liudas Mažylis. Li parolis ĉefe pri siaj historiaj esploroj kaj pri siaj aventuroj serĉante originalon de la Akto pri sendependiĝo de Litovio de la 16a de februaro 1918 en arkivoj de Germanio, kiun li trovis. Li demonstris esperantaĵojn, kiujn li havas en sia riĉa kolekto de historiaj artefaktoj.
Historiisto, ĵurnalisto kaj gvidanto de la eldonejo “Kalendorius” Aurelijus Noruševičius tre interese rakontis pri Litoviaj nomoj, eksponis siajn librojn pri tiu temo.

Dimanĉe nia gasto estis la verkisto, ĵurnalisto, prezidanto de Kaŭna filio de Litovia Verkista Asocio Gediminas Jankus. Li dum multaj jaroj kunlaboras kun LEA. Interesa fakto estas, ke liaj infanaĝo kaj junaĝo pasis en la malnova urboparto de Kaŭno sur la Zamenhof-strato, kie li tiutempe loĝis. Li konfesis, ke li delonge deziris lerni Esperanton kaj nun promesis ellerni ĝin antaŭ BET-59, kiu okazos sekvontjare en Kaŭno. Li estas ankaŭ kolektanto de sondiskoj, produktitaj antaŭ 1940, kaj li demonstris kelkajn malnovajn sondiskojn, interalie, kun la himno de Esperanto =La Espero.=

La dua dimanĉa renkontiĝo estis kun la verkistino kaj ĵurnalistino Rugilė Audenienė, kiu antaŭ kelkaj jaroj aperigis la libron =Vojaĝo= pri la sorto de sia esperantista avo kaj ricevis premion pro la plej bona litovlingva romano de la jaro.

La publiko estis tre aktiva, la prelegintoj ricevis multajn demandojn, ekestis diskutoj. La sabata vespero finiĝis per impona kaj varma violona koncerto de Ieva Laučkaitė kaj Živilė Kudirkaitė-Midvikienė. Poste sekvis komuna kantado de Esperanto-kantoj kun la gitara akompano de Vytautas Šilas.

Dimanĉe la kunflugo finiĝis per elĉerpa rakonto de Povilas Jegorovas pri aktualaĵoj de la Litovia Esperanto-movado. La ĉefa atento estis direktita al sekvontjara BET-59 en Kaŭno.

La renkontiĝon partoprenis 60 personoj el ses Litoviaj urboj. Krome, venis du litovoj el Germanio kaj el Britio. Funkciis riĉa libroservo. Laŭ ĉies opinioj la dua kunflugo estis tre interesa kaj tre sukcesa.

Povilas Jegorovas

Foto de Jurgita Narbutienė: Vytenis Andriukaitis, membro de la Eŭropa parlamento, prelegas en la aŭtuna kunflugo. Apud li sidas Povilas Jegorovas.

Legu ankaŭ:
Gražina Opulskienė. Printempa kunflugo en Litovio https://sezonoj.ru/2024/05/litovio-72/
BET-59: La unua informilo https://sezonoj.ru/2024/07/bet-146/

Ĉi tiu artikolo aperis en la septembra/aŭtuna eldono de La Ondo de Esperanto (2024).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2024, №3 (321).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/10/litovio-77/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Aŭtuna kunflugo kun eŭrop-parlamentano kaj aliaj famuloj appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-03 20:57

Esperanta Retradio

Radio en Aŭstrio centjara

"Halo, halo, ĉi tie Radio Vieno sur ondo 530": Estis nur tiuj ok vortoj, sed ili inaŭguris la 1-an de oktobro de la jaro 1924 novan eraon de komunikado en Aŭstrio. Antaŭ 11.000 geaŭskultantoj la tiama federacia kanceliero Ignaz Seipel proklamis "triumfon de la tekniko" kiu "servu por la ekonomia kaj kultura disvolviĝo de la lando", dum alia politika gravulo pledis por malmultekostaj radio-aparatoj por la edifo de "blinduloj el la Unua Mondmilito".

La teknika miraklo kiu naskiĝis el la sendrata transmitado de Morse-signaloj, de sendrata telefonio, kaj sekve de paroladoj kaj kantado, atingis Aŭstrion el Usono dum malstabila epoko: La Unua Respubliko havis malfirman bazon, en ĝi regis malriĉeco kaj senlaboreco, kaj minacis la Monda Ekonomia Krizo en 1929 kaj la faŝismo ekde 1933/34.

Ĉe la enkonduko de la radio regis ankoraŭ grandegaj antaŭjuĝoj kaj timoj kontraŭ tiu nova rimedo. Nur ekde la jaro 1929 la industrio komencis produkti radio-aparatojn kun laŭtparoliloj. Tiuj aparatoj havis komence tre grandajn dimensiojn. La elsendoj okazis sur mezondoj kaj la teknika kvalito de la transmititaj programoj estis laŭ nia hodiaŭa prijuĝo sufiĉe malforta.

Sed malgraŭ tio oni transmitis ne nur parolajn programojn por kiuj la kvalito estis sufiĉe bona, sed ankaŭ koncertojn aŭ spektaklojn de muzikteatro, ekzemple el la festivalo de Salzburg. Sed la radio fariĝis rapide populara, sed ankaŭ sufiĉe kosta: Unuflanke la radio-aparatoj estis multekostaj, kaj aliflanke la aŭskultantoj jam dekomence devis pagi kotizon por financi la programojn.

Kaj la gazet-eldonistoj vidis en la radio fortan konkuranton, ekzemple rilate al sport-raportoj. Sed la radio akiris pli kaj pli da potenco. Ne estis hazardo ke la unuaj regulaj radio-elsendoj ekde la 1-a de oktobro 1924 venis el la armea ministerio. La sendrata telefonio dum longa tempo estis afero de la armeo, kaj tiun povon oni nur malvolonte cedis al la mastrumantoj de la radio.

Kelkajn jarojn poste en Germanio okazis radio-elsendoj ankaŭ en Esperanto. Tiu pozitiva evoluo bedaŭrinde ĉesis pro la Monda Ekonomia Krizo kaj la sekva transpreno de la potenco flanke de la naziaj faŝistoj. Post la Dua Mondmilito la aŭstra radio ja denove elsendis semajnan programon en Esperanto, kio tamen finiĝis dum la 1990-aj jaroj, ĉar oni ne plu disponigis buĝeton por tio.

La Esperanta Retradio nun funkcias sen financaj rimedoj kaj tamen povas aperigi programojn ĉiutage danke al la interreto. La teknikaj cirkonstancoj ŝanĝiĝis favore al Esperanto.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-03 06:00

2024-10-02

Revuo Esperanto

Mesaĝo de UEA okaze de la Internacia Tradukada Tago, 30 septembro 2024. Komuniko 1188

El ĉiuj formoj de nejusta diskriminacio menciitaj en la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj, la plej subtaksata estas la diskriminacio surbaze de lingvoj. En mondaj aferoj, en scienco, en kulturo kaj en ĉiuj aliaj formoj de homaj rilatoj, la riĉa diverseco inter la lingvoj funkcias samtempe kiel fonto de scioj kaj esprimado, kaj barilo al la tutmonda komunikado.

Same, la relativa prestiĝo de certaj lingvoj, kaj ilia disvastiĝo, favoras certajn lingvojn super aliaj en difinitaj cirkonstancoj, kaj sekve ofte produktas nejustan diskriminacion.

La ĉefa faciligilo kaj egaligilo de komunikado inter la lingvoj, kaj sekve de la komunikado inter la homoj, estas aktuale la tradukado. Tradukado estas esenca vojo por konstrui pli justan mondon, alproksimigi popolojn, antaŭenigi dialogon, kaj krei interkompreniĝon kaj kunlaboron.

Tradukantoj kaj interpretantoj portas sciojn de unu lingvo al alia, disvastigas sciencon kaj kulturon, kaj, je individua nivelo, savas vivojn, ebligas pacon kaj helpas niajn malfortajn kaj persekutatajn gefratojn, ofte sub malfacilaj, eĉ vivminacaj, cirkonstancoj.

Kiel asertas la rezolucio pri la Internacia Tradukada Tago, respekto al kultura kaj lingva diverseco estas esenca antaŭkondiĉo por antaŭenigi spiriton de malfermiteco, egaleco kaj dialogo. La tradukada laboro estas grava subteno al la celoj kaj principoj de la Ĉarto de Unuiĝintaj Nacioj.

La laboro de Universala Esperanto-Asocio, kiu subtenas la ideon de dua, internacia lingvo por ĉiuj homoj, paralelas tiun de la tradukado: UEA konstante reasertas la gravecon de gepatraj lingvoj, kaj memorigas la internacian komunumon, ke ni devas pensi ankaŭ pri la lingva aspekto de la tri kolumnoj de UN: Paco, Evoluigo kaj Homaj Rajtoj. Same kiel tiuj tri aferoj integriĝas, lingvoj estas esenca elemento por aŭskulti kaj alproksimigi la tutan homaron.

En tiu ĉi tago, ni ree donas nian subtenon al multlingvismo kiel kerna valoro de UN, salutas la internaciajn organizaĵojn de tradukistoj kaj interpretistoj, kaj reasertas nian celon antaŭenigi, speciale per la Internacia Lingvo Esperanto, interkompreniĝon kaj estimon inter la popoloj.

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2024-10-02 18:43

Esperanto-kurso por hispanparolantoj en 2024. Komuniko 1187


Ekde 2020, seninterrompe, UEA kaj Kolombia Esperanto-Ligo (KEL) ĉefkunlaboras por ĉiujare okazigi retajn Esperanto-kursojn por hispanparolantoj. En kelkaj jaroj partneras ankaŭ TEJO kaj aliaj landaj asocioj de UEA, kiel Hispana Esperanto-Federacio kaj Meksika Esperanto-Federacio, krom aliaj grupoj. Tiu agado okazas kadre de la Amerika Komisiono de UEA ĉefe kiel informa agado, kiu tamen kontribuas ankaŭ al la instrua, reta kaj varba agadoj de UEA.

Al tiu agado entute ĝis nun aliĝis pli ol 2000 lernintoj el 29 landoj en la lastaj jaroj. La kursoj estas senpagaj kaj celas kaj komencantojn kaj progresantojn. Ĉiu lernanto havas aliron al vasta materialo, parolsesioj, lerniloj kaj virtualaj lecionoj gviditaj de spertaj esperantistoj, kiuj volontule instruas la bazojn de la lingvo, krom prononcadon, historion kaj panoramon de la Esperanto-movado kaj aliajn temojn.

En 2024 la kurso, al kiu jam aliĝis pli ol 300 lernontoj, okazos de la 2-a de oktobro ĝis la 23-a de novembro, tiel ke ĉiuj lernintoj povos post konkludo de la kurso tuj sperti Esperantujon per partopreno en la 5-a Virtuala Kongreso de Esperanto, komenciĝonta la 28-an de novembro: http://vk.esperanto.net.

La kurson oni proponas al lernantoj laŭ du diversaj horaroj: je la 17h00 UTC kaj je la 00h00 UTC, ĉiujn merkredojn kaj sabatojn, aldone al kromsesioj por solvi dubojn, pliesplori temojn kaj amike esperantumi kun lernantoj de aliaj klasoj kaj invititaj ĉeestantoj. Ĝis la 29-a de septembro eblas aliĝi al la kurso, ĉu kiel komencanto, ĉu kiel progresanto, ĉu kiel kunlaboranto per la ligilo http://cursos.esperanto.co, kie ankaŭ troviĝas kelkaj eblaj demandoj kaj respondoj, krom detala kalendaro kaj enhavo.

Ĉiujare la enhavo de la kurso pliboniĝas kaj la instrumetodoj evoluas. Jam en 2020, okaze de la Tago de Ameriko ( http://youtu.be/IAeaTnP1tFM), kelkaj el la lernintoj povis post la kurso plene sukcese prelegi, tute flue. Similaj fluaj paroladoj ankaŭ estis en 2021, okaze de la fermo de la 2-a eldono de la Esperanto-kurso por hispanparolantoj: de tiam la kurso ĉiam finiĝas per oficiala fermo, kiu enhavas kaj prelegojn de lernintoj kaj invitojn de E-organizoj al ekaktivado en nia komunumo.

Ĉar la kurso estas tute senpaga por ĉiuj aliĝintoj kaj aldone UEA simbole kompensas instruistojn kaj organizantojn, se vi volas kaj povas helpi, via amika donaco bonvenas al la Fondaĵo Ameriko de UEA ( http://uea.org/alighoj/donacoj/ameriko). Pagmanieroj troviĝas ĉe http://uea.org/alighoj/pagmanieroj. Se eble, bonvolu informi al financoj@co.uea.org pri via donaco, indikante “E-kurso”.

UEA kore dankas al la instruistoj kaj organizantoj, kiuj diligente laboras por tiu grava agado, kaj bondeziras al ĉiuj lernontoj agrablan ekposedon de la internacia lingvo Esperanto, kiu fine apartenas al la tuta homaro.

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2024-10-02 17:49

La Balta Ondo

KonSciU: La dua konkurso por sciencistoj kaj universitatanoj

konsciu

TEJO, kunlabore kun ILEI kaj UEA, okazigas denove sian konkurson por junaj esploristoj, scientistoj, kaj studentoj. La Komisiono pri Edukado, Scienco, kaj Kulturo (ESK) de TEJO fiere prezentas la duan eldonon de sia konkurso KonSciU: Konkurso por junaj Sciencistoj kaj Universitatanoj, kiu okazos la 28an de novembro 2024 (dimanĉo), 13:00 UTC kadre de Virtuala Kongreso.

KonSciU estas malfermita al ĉiuj junaj sciencistoj, esploristoj, kaj studentoj ekde la bakalaŭra ĝis la (post)doktora nivelo, kiuj estas samtempe individuaj membroj de TEJO. Fiere kaj atentokapte prezentu vian esploron, montru viajn kreemon kaj komunikajn lertojn, kaj gajnu diplomon kaj aliajn premiojn!

Kiuj estas la kondiĉoj por partopreni en la Konkurso?

  • Esti individua membro de TEJO kaj esti aliĝinta al 5a Virtuala Kongreso;
  • Prezenti esploron aŭ analizon, kiun vi mem realigis aŭ/kaj publikigis.

Ne necesas esti profesia sciencisto aŭ esploristo. Se vi estas studento aŭ laboristo en alia profesio sed fakas aŭ esploras pri iu fako, ne hezitu aliĝi kaj prezenti vian esploron!

Kion mi devas fari?

  1. Preparu mallongan (triminutan) prezenton pri via esploro. Plej gravos la voĉa komunikstilo kaj la enhavo de via parolado, sed ni ankaŭ rekomendas, ke vi preparu videblan prezentaĵon por akompani vian paroladon.
  2. Prezenti vian esploron aŭ analizon la 28an de novembro je 13 UTC.

La gajnintoj ricevos diplomon kaj diversajn donacojn de TEJO, UEA, kaj ILEI. Krome, ili ankaŭ havos la ŝancon laŭelekte prelegi pri siaj esploroj dum la 81a Internacia Junulara Kongreso (IJK) en Indonezio.

Aliĝu al la konkurso ĉe http://tinyurl.com/konsc ĝis la 25a de novembro 2024 (lundo).

Por havi impreson pri la unua KonSciU (2022), vi povas spekti ĉi tiun filmon en YouTube.

Se vi havas demandon, kontaktu retpoŝte unu el la kunordigantoj de KonSciU: Michael Vrazitulis (michael.vrazitulis@tejo.org) aŭ Snehaja Venkatesh (snehaja.venkatesh@tejo.org).

Fonto: https://www.tejo.org/partoprenu-en-konsciu/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post KonSciU: La dua konkurso por sciencistoj kaj universitatanoj appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-02 17:43

Le Monde diplomatique en Esperanto

La taĝika nacio rekonsideras la arjan miton

Forĝi la grandecon de nacio el la ideo, ke ĝi devenas de unua nobla kaj supera popolo, estas programo kiun oni opinias malaperinta de post la malvenko de nazia Germanujo en 1945. Hodiaŭ, tamen, Taĝikujo, malgranda centr-azia regno serĉanta nacian identecon, rekonsideras ĉi tiun arjan miton je distanco de dekoj da miloj da kilometroj de Eŭropo, kiu vidis ĝian naskiĝon.

Emiro Ismail Samani, rigardante la estontecon, elstaras super la ĉefa placo de Duŝanbo, ĉefurbo de Taĝikujo. Ĉiam sur sia loko, eĉ en tiu tago de malbona vetero, pluraj stratfotistoj proponas al la malmultaj promenantoj, ke ili pozu ĉe la piedoj de la du leonoj flankantaj la monumentan statuon. Je la kosto de kelkaj tordiĝoj, ili sukcesas, ke eniĝu en la fotografaĵon la ora arko, kiu enkadrigas la gigantan figuron, same kiel la brilan kronon kiu superas la strukturon. Post la diseriĝo de Sovetunio kaj sekvanta enlanda milito —kiu daŭris de 1992 ĝis 1996 kaj kaŭzis inter 100.000 kaj 150.000 mortintojn kaj unu milionon da delokigitoj el loĝantaro, kiu tiutempe nombris ses milionojn—, la regantoj elektis tiun historian gravulon, kiel simbolon de unueco en rompita regno. Tiu reĝo de la persa dinastio de la Samanidas regis, inter la fino de la 9-a kaj komenco de la 10-a jarcentoj, vastan imperion —nuntempe konsideritan de iuj kiel la “unuan taĝikan ŝtaton” — kiu inkluzivis Afganujon kaj grandan parton de la aktualaj teritorioj de Taĝikujo, Uzbekujo, Kirgizujo kaj Turkmenujo ĝis la limoj de Pakistano kaj Irano. La vizaĝo de tiu emiro ankaŭ aperas sur la monbiletoj de 100 somoni-oj, la loka valuto, ankaŭ nomita en lia honoro.

JPEG - 237.9 kio
Noŭruzo en Duŝanbo (laŭ Wikimedia commons)

Taĝikujo — la plej malriĉa el la kvin ekssovetiaj respublikoj de Centr-azio kaj la nura de persa lingvo— trovis en la irana kulturo la rimedojn por firmigi sian identecon, precipe kompare kun la najbara Uzbekujo. Post sendependeco konsentita sen subteno de lokaj elitoj kaj forta popola movado, endis starigi la ideon de taĝika nacieco en lando karakterizita de fortaj etnaj kaj regionaj malegalecoj (vidu “Regionaj rompoj”). En la lastaj tri jardekoj, ĝia ĉefurbo, Duŝanbo, kun miliono da loĝantoj, vidis kiel ĝiaj ĉefaj arterioj estis renomitaj per la nomoj de grandaj verkistoj en persa lingvo. Kelkaj el ili donis formon al la “taĝikeco” ekde sovetiaj tempoj, ĉefe Sadriddin Aini (1878-1954), kiu ankaŭ estas la vortaristo kiu plifirmigis la modernan skriblingvon. Aliaj atendis ĝis la sendependeco por trovi sian lokon en la nacia rakonto, kiel ekzemple la mez-epoka poeto Rudaki (859-941), konsiderita kiel fondinto de la klasika persa literaturo. Lia figuro okupas la plej gravan lokon de la centra parko de la urbo, kiu portas lian nomon, sub arko de mozaikoj kaj meze de fontanoj kaj laŭtparoliloj elsendantaj naciajn kantojn kaj pompajn deklamadojn de poemoj.

Prezidanto Emomali Rahmon, enposteniĝinta en 1992, ne hezitas serĉi siajn modelojn en eĉ pli antikva pasinteco. Unu el la plej periodaj mitoj de la oficiala parolado prezentas la taĝikojn kiel la posteulojn de la “arjanoj” : termino kiu ankaŭ vekas multnombrajn elvokojn en Okcidento. Aŭdinte ĝin, oni neeviteble rememoras tiun originan “puran” popolon elpensitan de la nazioj por fundamenti la superecon de la eŭropa blanka “raso” kaj ties pretendo superregi aŭ detrui la ceterajn popolojn. Ĝia ideologio devenis de la rasismaj teorioj, kiuj abundis en Eŭropo ekde la mezo de la 19-a jarcento tuj post la unuaj (kaj taŭgaj) esploradoj pri la origino kaj genezo de hindoeŭropaj lingvoj. “Tre baldaŭ oni transiris el la ideo de hindoeŭropa lingvo en tiun de praa lingvo supozeble parolita en antikvaj tempoj de la ‘hindoeŭropeanoj' por, poste, promocii ilin al la kategorio de ‘raso', kompreneble konkeranta kaj, sekve, ‘supera'”, rememoras la geografiisto kaj historiisto Jean Sellier (1). Tia rezono kondukis, ekzemple, la francan Arthur de Gobineau (1816-1882) karakterizi la “blankan rason” kiel arjan, adjektivon derivitan de la vorto arya (‘nobla') de la sanskrito, tiam konsiderita la lingva formo plej proksima al la hindoeŭropa pralingvo.

En Taĝikujo, la registaro neas ĉian rilaton kun ĉi tiu pensmaniero. Ĝi juĝas pruvita la ekziston de la arja popolo kaj konsideras, ke la korupto de tiu supozebla fakto fare de la nazia ideologio ne estas kialo por ke oni senigu la taĝikan popolon —unu el ĝiaj plej antikvaj branĉoj— je la ebleco postuli tian devenon. Surbaze de ĉi tio, la registaro decidis en 2005 stimuli la svastikon kiel nacian simbolon, kio kaŭzis ŝokon en la eŭropaj kaj usona ambasadoj, kiuj identigis ĝin kun la nazia hokokruco. Pluraj lokaj asocioj de veteranoj de la dua mondmilito ankaŭ sin mobilizis. Kvankam ĝi fine rezignis sian ideon, la registaro denuncis premojn kaj, eĉ hodiaŭ, insistas atribui noblecon al la koncepto de la arja raso (2).

La aludo troveblas en ĉiuj aspektoj de la oficiala identeco. Promeno tra la urbo sufiĉas por renkonti hotelojn, bankon aŭ fondaĵon —por citi nur kelkajn ekzemplojn—, kiuj portas la nomon de Oryo —‘arjano' en la taĝika— aŭ Ariana, greka nomo de ĝia teritorio. Prezidanto Emomali Rahmon mem antaŭ jaroj stimulas la ideon, ke taĝikoj estas rektaj kaj legitimaj posteuloj de la arjaj triboj. Rahmon eĉ asertis ke “la vorto ‘taĝiko' estas sinonima de la vorto ‘arjano', kiu signifas malavaran kaj noblan (3), identiĝo kiun oni kelkfoje povas trovi en historiaj manlibroj kaj regnaj muzeoj. Dum siaj pli ol tridek jaroj da regado, la regna gvidanto havis tempon por skribi —aŭ pli ĝuste subskribi— dudek librojn. Lia plej granda sukceso estis La taĝikoj antaŭ la spegulo de la historio, kies unua volumo, publikigita en 1999, titoliĝas De la arjanoj al la samanidas. En Taĝikujo estas bontone prezenti ĝin kiel brilan sintezon de sciencaj esploradoj tradukitan, cetere, al pluraj lingvoj. Kelkaj universitatoj de la regno eĉ organizas deklamadajn konkursojn de ĝiaj plej bonaj paĝoj.

Kvankam la taĝikaj konceptoj pri la arja raso ne devenas de la nazia ideologio, ili ja havas rilatojn al la rasismaj ideoj de la 19-a kaj 20-a jarcentoj, precipe al ilia rusa varianto (4). En la carisma imperio, la arja mito ebligis al la potenco prezenti la rusan konkeron de Centr-azio kiel la unuiĝon de vasta eŭropa civilizacio kaj la lulilo de ties arjaj originoj. Rusujo devis do plenumi la rolon de interligo, penetrante en Azion kaj submetante la tjurkajn popolojn de Centr-azio. Tiaj prezentadoj ne estas for de la vidpunkto de la nunaj taĝikaj aŭtoritatoj, kiuj reproduktas la kliŝon —de eŭropa origino— kiu kontrastas la tjurkajn popolojn (nomadajn kaj barbarajn) kun la persaj popoloj (urbaj kaj civilizitaj). La arja rakonto ebligas al la taĝikoj sin prezenti kiel la “rason” indiĝenan noblan kaj “puran”, kiu antaŭis la “barbarajn” invadojn. Tial la eksdirektoro de la tre oficiala Instituto pri Historio de Duŝanbo, Rahim Masov, povis diri pri la uzbekoj ke ili neniel estas “kompareblaj [al la taĝikoj] rilate al korpaspekto kaj rasa origino... La arjoj estis blondaj, altaj kaj kun bluaj okuloj, dum la turkoj havas larĝajn vizaĝojn, malgrandajn okulojn, platigitajn nazojn, malgrandajn barbojn kaj mongolan korpaspekton (5). La celo de la arja “atuto” estas starigi privilegian ligon kun Rusujo aŭ Eŭropo kaj vigligi senton de supereco antaŭ la najbara Uzbekujo, pli loĝata kaj pli potenca. Tial do, oni ne miros, ke Masov membriĝas en la Internacia Eŭropaziisma Movado, fondita de la ekstremdekstra ideologo Alexander Duguin proksima al Kremlo (6). Masov, universitata profesoro ankaŭ proksima al la prezidanto de sia regno, defendas profundan integriĝon inter taĝikoj kaj rusoj, du supozitaj “arjaj” popoloj.

La identecaj politikoj de la nuna taĝika regno ankaŭ havas sian originon en la sovetia sperto. Komence, la regno ŝuldas siajn nunajn landlimojn al divido elpensita de bolŝevistaj gvidantoj. Por rompi la caran imperion kaj reagi al la eksplodo de naciaj depostuloj dum la revolucio de 1917, la revoluciuloj atribuis respublikojn al la samnomaj naciecoj (ĝenerale, plimultaj) de ĉiu teritorio en kiu ili samtempe rezervis aŭtonomajn regionojn aŭ specifajn kulturajn rajtojn por kelkaj malplimultoj. Tiel, Taĝikujo unue ricevis la statuson de aŭtonoma respubliko ene de la Soveta Socialisma Respubliko (SSR) de Uzbekujo. Sed, en 1929, oni donis al la perslingvaj taĝikoj kompletan socialisman respublikon disigitan de tiu de la turklingvaj uzbekoj, malgraŭ la fakto ke ambaŭ tiutempe ne sin konsideris kiel du vere diferencigitajn etnajn grupojn. La urboj de Bukhara kaj Samarkando, kie naskiĝis la taĝika lingvo, ties literaturo kaj kulturo, falis en manojn de Uzbekujo. Internaj politikaj faktoroj ankaŭ kontribuis al la disigo : la perslingvaj membroj de la Komunista Partio de Uzbekujo uzis la minacon de alianco de la turklingvaj popoloj kontraŭ Moskvo, tiel stimulante la kreon de Taĝikujo regita de nova sekcio de la Komunista Partio —perslingva— kiel kontraŭpezon.

Loĝi dum kelka tempo en la ĉefurbo sufiĉas por sin konvinki, ke la du popoloj kaj ties lingvoj daŭre estas miksitaj : kvankam la taĝika estas senkompare la superreganta lingvo, oni aŭdas paroli ankaŭ la uzbekan en la negocoj, kafejoj, taksioj aŭ koridoroj de la Nacia Operejo. Dulingvismo estas, tiel hieraŭ kiel hodiaŭ, kutima en granda parto de la teritorioj de ambaŭ respublikoj : almenaŭ 11% de la loĝantaro de Taĝikujo estas etne uzbeka (7), kaj multaj el la etnaj taĝikoj, precipe en la okcidento de la regno, flue parolas la uzbekan. Kiel diras fama —kaj polemika— frazo atribuita al la unua uzbeka prezidanto Islam Karimov (1991-2016), “taĝikoj kaj uzbekoj estas ununura popolo parolanta du lingvojn”.

Ekde la sendependeco de ambaŭ respublikoj, la diferenciga proceso —kiu restis pli-malpli latenta dum la ses sovetiaj jardekoj— intensiĝis. Hodiaŭ, historiistoj ambaŭflanke de la landlimo reciproke sin akuzas pri manipulado de la pasinteco (8). La taĝika registaro depostulas la ekskluzivecon de la arja deveno, ankaŭ de zoroastrismo, la preskaŭ malaperinta antaŭ-islama religio, kiun oni kutime rilatas al ĝi. Uzbekujo kontestas ĉi tiun pretendon. Kiam, en Septembro 2023, la uzbeka regno decidis soleni la jaron de Avesto —kolekto de sanktaj tekstoj de Zoroastrismo— sub la aŭspicioj de la Organizaĵo de Unuiĝintaj Nacioj por Edukado, Scienco kaj Kulturo (Unesko), la iniciato kolerigis la taĝikojn tiel, kiel incitis la uzbekojn la organizo fare de Taĝikujo de la jaro de la arja civilizacio en 2006.

Konforme al tio, kio oftis en sovetiaj tempoj, la lingvo estas kerno de konstruo de la taĝika ŝtato-nacio. La prezidanto mem asertas en siaj verkoj specifecon de la taĝika kompare kun la farsi (nomo en la persa de la lingvo parolata en Irano). Krome, li baziĝas sur la verko de lokaj esploristoj, kiuj prezentas la loĝantojn de Taĝikujo kiel “la lastajn parolantojn de la vivantaj arjaj lingvoj (9). La insistado pri arkaismo kaj pureco de la taĝika lingvo tamen preterlasas multnombrajn influojn. Okazas ke, kvankam la taĝika konservas formojn malaperintajn en aliaj iranaj lingvoj, ĝi ankaŭ inkluzivas multajn elementojn de la uzbeka kaj oni konstatas la ruslingvan influon per multaj aliaj pruntvortoj kaj la adopto de la cirila alfabeto en 1940.

En la lastaj jaroj okazis pluraj lingvaj reformoj. Ekde 2020, leĝo devigas al ĉiu etne taĝika novnaskito adopti nomon al kiu aldoniĝu tradicia, ne-rusa sufikso ; la prezidanto mem donis ekzemplon pri tio : en 2007 li demetis de sia famili-nomo la sufikson -ov, tre rusan. Antaŭe, li nomiĝis Rahmonov... Por imiti la karakterizaĵojn de supozeble “pure” taĝika lingvo, arkaismoj kaj vortoj proksimaj al la persa aŭ depruntitaj el ĝi aperas en administraj dokumentoj, restoraciomenuoj, gazetaro kaj, ĝenerale, kie ajn la leĝo aplikiĝas. Grandiĝas la breĉo inter la dialektoj parolitaj de la loĝantaro kaj la senĉese reguligita “oficiala” lingvo. Por multaj loĝantoj de la regno estas malfacile deĉifri administrajn formularojn. Eĉ tiuj, kiuj parolas la tri plej disvastigitajn lingvojn de la regno —taĝikan, uzbekan kaj rusan—, sentas sin konfuzitaj...

Kvankam Irano ankaŭ havas siajn ideojn koncerne la arjan originon de sia popolo –ideoj, kiujn Duŝanbo ne hezitis kopii–, prezidanto Rahmon timas ke lia regno ensorbiĝos en la sferon de kultura kaj politika influo de Teherano. Tial, Taĝikujo havas kun Irano rilaton, kiun esploristo Stéphane Dudoignon priskribas kiel “scivoleman kaj laŭmedian“, konsistigitan de kulturaj proksimecoj kaj pliakrigitaj politikaj rivalecoj. Kvankam ŝijaisma, la respubliko de la mulaoj subtenas la ĉefan opozician forton de la regno, la Partio de la Islama Renaskiĝo de Taĝikujo (PIRT), organizaĵo de sunaisma tradicio (kiel la plimulto de la loĝantaro). Tiu partio alfrontiĝis al la registara tendaro en la sanga enlanda milito de la 1990-a jardeko kaj pro tio suferis dekojn da miloj da mortintoj.

La traŭmato de tiu militkonflikto inklinigas la potencon singarde uzi la aludojn al Islamo. Kvankam la taĝika prezidanto faras elmontrojn esti bona islamano — li eĉ pilgrimis al Mekko—, al si kreskigi barbon aŭ surporti hijabon povas sufiĉi por havi problemojn kun la polico. Ekde la inkluzivo de PIRT en la listo de teroristaj organizaĵoj en 2015, la batalo kontraŭ la islama radikalismo utilas kiel preteksto por aŭtoritatemaj agoj. En la listo de plenumantoj de teroristaj atakoj faritaj de la Organizaĵo Islama Ŝtato (OIŜ), oni povas ofte trovi taĝikajn civitanojn ; tamen, ĝenerale, ili estas varbitaj eksterlande, dum, ene de la lando, tiuj, kiuj alfrontas juĝojn pro ekstremismo, estas, en la plej multaj de la okazoj, ne-radikaligitaj personoj. En la lastaj du jaroj, okazis rekorda nombro de arestoj inter la kritikaj voĉoj kaj pro la brutala subpremo de la aŭtonomismaj depostuloj de la regiono de Pamiro.

Sur fono de la lukto kontraŭ radikala islamismo, la regno klopodas por revivigi kelkajn antikvajn solenojn kvalifikitajn ĉu arjajn aŭ zoroastrajn. En tiu oktobra tago, la parko Ferdousí de Duŝanbo estis tute ornamita de fruktoj kaj manĝaĵoj. Antaŭ piramido el melonoj, tradiciaj muzikistoj kaj dancistoj ludis antaŭ sufiĉe disa publiko : la urbo organizis sian aŭtunan feston, la Mehrgon –taĝika nomo de Mehregan–, celebradon honore al la dio Mitrao. En Januaro, laŭ la sama patriota modelo, estis la vico de Sada —taĝika nomo de Sadeh—, la festo de la apero de la fajro. Homoj ŝajnis amuziĝi, kvankam ne kolektiĝis homamaso. Piediranto kuraĝis ĵeti iom mokeman kaj ingulgeman rigardon. Publike, li ne kuraĝis klarigi sin al nekonato, sed kiam li estis invitita paroli pri tio en pli diskreta loko, li agnoskis : “Eblas ke iuj vere celebras ĉi tiujn festojn, sed ili ne estas veraj islamanoj”.

La loĝantaro, plejparte, esprimas ian indiferentecon pri tiuj kulturaj okazaĵoj, same kiel pri historiografiaj disputoj. Kvankam veras, ke Zoroastrismo lasis markojn en Islamo kaj lokaj moroj, por kultobservanta islamano, honori Zoroastron kaj celebri kelkajn el liaj antikvaj festoj similas artefaritan aldonaĵon, se ne herezon. Prezidanto Rahmon ne plu prezentas la fondinton de Zoroastrismo, kiel “la unuan profeton de la taĝikoj, kies spuroj sur la tero ne estis forviŝitaj de la polvo de la pasintaj jarmiloj nek de la cindro de sennombraj sangaj militoj” (La taĝikoj antaŭ la spegulo de la historio). Lia figuro estis iom post iom sekularigita kaj hodiaŭ fine iĝis etika ekzemplo. Pro la malebleco revivigi la antaŭ-islaman religion, la regno fidas, almenaŭ, “mildigi” la lokan Islamon igante ĝin pli “nacia” kaj, sekve, malpli elmetita al eksteraj influoj, tiel ŝijaistaj kiel sunaistaj.

La reenpotenciĝo de la talibanoj en Afganujo —de kiuj Duŝanbo estas la plej fera malamiko en la regiono— flankenmetigis la kulturajn disputojn kun Uzbekujo sur meza plano (kiuj jam estis mildigitaj pro la enpotenciĝo kiel prezidanto de la regno, en 2016, de la reformisto Shavkat Mirziyoyev) kaj favoris proksimiĝon al Teherano. La ĉeesto en Afganujo de ĉirkaŭ dudek teroristaj grupoj pliaj —inter ili, Jamaat Ansarullah, konsistigita de etnaj taĝikoj apogitaj de talibanoj–, multe zorgigas la aŭtoritatojn. Afganujo ankaŭ estas loĝistika bazo por la atakoj de la Islama Ŝtato de la Granda Ĥorasano en la regiono. Estis pluraj taĝikaj partoprenantoj en la atenco, kiu murdis 90 personojn la pasintan 3-an de Januaro en la irana urbo de Kerman, same kiel en tiu de Crocus City Hall, en la sudo de Moskvo, la 22-an de Marto 2024, kiu kaŭzis 145 mortojn (10).

En situacio de kvietigo de la rilatoj kun Teherano, la aserto de apartenado al la persa mondo ŝajnas malpli problema por Duŝanbo. Male, ĝia intensa uzo de la arja mito daŭre prezentas gravajn kontraŭdirojn kiam oni ektraktas la “demandon” de la Monta Badaĥŝano, aŭtonoma regiono kiu ampleksas 45% de la nacia teritorio, sed enhavas nur 3% de la loĝantaro (legu “La longa agonio de Pamiro”). La loĝantoj de ĉi tiu montara regiono, kiuj precipe loĝas en la valoj limantaj Afganujon, havas ambiguan statuson. Ili ne estas akceptitaj kiel veraj taĝikoj pro siaj kulturaj kaj, ĉefe, religiaj propraĵoj (ili estas ismailismaj ŝijaistoj), sed oni ofte ilin devigas esti parto de la nacia konstruo, pro ilia historia ĉeesto en la teritorio okupita de ili (11). Ili mem kontraŭdiras sin tiurilate : kelkaj sin konsideras apartenantaj al malsama etna grupo, la pamiranoj, dum aliaj nomas sin “taĝikoj de la montoj”.

Jam en sovetia tempo ekzistis iom da akriĝo inter ĉi tiu regiono kaj Duŝanbo, ĉar la Monta Badaĥŝano profitis de certaj privilegioj kompare kun la cetero de SSR de Taĝikujo, precipe pri instruado. Moskvo, efektive, deziris transformi tiun el siaj plej nealireblaj regionoj, la plej sudan de Sovetunio, en montrofenestron de la atingoj de la komunismo. Sed malamikeco konkretiĝis per la eksplodo de enlanda milito : la alfrontoj havis karakteron samtempe klanan kaj etnan ; de tiam, la Monta Badaĥŝano plenumis rimarkindan rolon en la opozicio al la tendaro de prezidanto Emomali Rahmon. Malgraŭ la pacinterkonsentoj subskribitaj en 1997, la registaro daŭre konsideras Pamiron —same kiel PIRT-on— kiel eblan danĝeron.

Ironie, ĉi tiu pamira malplimulto pli adoptas la ideon rekte deveni de la arjoj ol la resto de taĝikoj, tamen ĝi antaŭmetas ĉi tiun kialon nur por distingi sin de la plimulta grupo. Ne maloftas en Pamiro, ke oni insistas pri la pli helaj haŭto kaj okuloj de la loĝantoj de la regiono. Oni ankaŭ sin turnas al aliaj strangaj klarigoj : estas iuj, kiuj diras sin posteuloj de la soldatoj de Aleksandro la Granda, kiuj trapasis la regionon en la 4-a jarcento a.K., kaj kiuj supozeble restis senŝanĝaj tie danke al la izoliteco, kiun al ili donis la montoj. Tial iuj deklaras sin “pli arjanoj ol la arjanoj”. La prezidanto povas nur bedaŭri ĉi tiun aferstaton : la mitoj cirkulas kaj ebligas ĉiajn uzojn. Kvankam Emomali Rahmon al si alproprigis ĝin, li neniam estis ĝia ekskluziva posedanto.


(1) Jean Sellier, Une histoire des langues et des peuples qui les parlent, La Découverte, Parizo, 2019.

(2) Marlène Laruelle, “Aryan Mythology and Ethnicism : Tajikistan's Nationhood”, Central Peripheries : Nationhood in Central Asia, UCL Press, Londono, 2021.

(3) Emomali Rahmon, Les Tadjiks dans le miroir de l'histoire : des Aryens aŭ Samanides, Big Media Group, Bruselo, 2014. Krom se oni diras alie, ĉiuj citaĵoj de la prezidanto devenas de ĉi tiu libro.

(4) Matthias Battis, “The Aryan Myth and Tajikistan : From a Myth of Empire to One National Identity”, Ab Imperio, Miamo, n-ro 4, 2016.

(5) Rahim Masov, “Falsi kaj al si alproprigi la historion de alia” [en la rusa], 9-an de Marto 2006, www.centrasia.ru, citita de Marlène Laruelle, “Aryan Mythology and Ethnicism : Tajikistan's Nationhood”, citita verko.

(6) Vidu Jean-Marie Chauvier, “La versión rusa del ‘choque de civilizaciones'””, Le Monde diplomatique en español, Majo 2014.

(7) Fernand de Varennes, “End of Mission Statement of the United Nations Special Rapporteur on minority issues”, Duŝanbeo, 19-an de Oktobro de 2023.

(8) Slavomír Horák, “In Search of the History of Tajikistan. What Are Tajik and Uzbek Historians Arguing About ?”, Russian Politics and Law, Novjorko, volumo 48, n-ro 5, Septembro-Oktobro 2010.

(9) Sulton Hasan Barotzoda, “La langue tadjike et l'identité nationale”, Scientific Collection InterConf, n-ro 71, 19-20-an de Aŭgusto 2021.

(10) Khursan Khurramov, “Minacoj de la sudo por Taĝikio : ĉu realo aŭ politika ludo ?” [en la rusa], Radio Ozodi, 13-an de Novembro 2023, https://rus.azathabar.com

(11) Antoine Buisson y Nafisa Khusenova, “La production identitaire dans le Tadjikistan post-conflit : état des lieŭ”, Cahiers d'Asie centrale, Parizo, n-roj 19-20, 2011.

Hispana

de Judith ROBERT je 2024-10-02 15:28

La longa agonio de Pamiro

Ĉiuj foriras. Se tio daŭras tiel, baldaŭ restos neniu en Pamiro”, diras Ĉorshanbe (1) dum li stiras sian taksion laŭ la kurso de Pjanĝ —rivero kiu apartigas Taĝikujon disde Afganujo— sude de Khorog, la ĉefurbo de la Monta Badaĥŝano. Li montras per mentongesto la paŝtistojn, kiuj staras trans la riverbordo : li sin konsideras pli bonŝanca ol siaj najbaroj tie transe. Kvankam ne tiel certe, kiel iam antaŭe.

En ĉi tiu malriĉa kaj fora regiono, la kutima afero de antaŭ longe —kiel en la ceteraj regionoj de Taĝikujo— estas foriri por serĉi laboron eksterlande. Nu, de antaŭ pli ol du jaroj, la elmigrado iĝis amasa : laŭ nombroj registritaj de reprezentantoj de la diasporo, 50.000 homoj forlasis la regionon inter 2022 kaj Novembro 2023, kio estas inter kvarono kaj kvinono de ĝia loĝantaro.

La krizo eksplodis fine de Novembro 2021, kiam ĝiaj loĝantoj postulis enketon pri la morto de junulo, kiu perdis la vivon dum sia aresto. La protestoj estis perforte subpremitaj kaj interretaliro estis interrompita dum pluraj monatoj. Kiam la manifestacioj rekomencis en Majo 2022, Duŝanbo sendis armean ekspedicion en la regionon. La subpremo estis eĉ pli mortiga kaj, ŝajne, pli definitiva en ĉi tiu regiono regule skuita de popolaj protestoj.

Ĝiaj loĝantoj, la pamiranoj, apartenas al etna grupo proksima al tiu de la plimultaj taĝikoj, de kiuj, tamen, ili distingiĝas per illaj religio -ismailismo, elirinta el ŝijaismo–, lingvo kaj vesto. La aŭtonomeco de tiu regiono iom ebligis ĝis tiam opozicion al la centra potenco. Kvankam la pamiranoj ne povas loke elekti siajn reprezentantojn, la stratpremo ebligis al ili akiri koncedojn de la Registaro pli ol unu fojon. Sed lastjare la ŝtato havis pli da okazoj kaj pli liberajn manojn por subpremi la protestojn. Aliflanke, la regno ŝajnas nekapabla rezisti la premon de sia ĉina najbaro. “De 2022, la apatio estas tia, ke la registaro baldaŭ povos nuligi la aŭtonomecon kaj cedi terojn de la Monta Badaĥŝano al Ĉinujo por kompensi la astronomian ŝuldon de la regno”, konsideras reprezentanto de la diasporo. La verŝajneco de tiu analizo de la situacio estas apogita de la fakto ke Taĝikujo jam cedis 1.000 kvadratajn kilometrojn da teritorio al Ĉinujo, kaj ke ĉi lasta daŭre postulas 20.000 pliajn. Krome, Pekino anstataŭis Moskvon kiel aliancano pri sekureco, partoprenigante ĝiajn specialajn trupojn en la “purigado” de manifestaciantoj dum la lastaj tumultoj (2). Ĉi-foje ne sufiĉas kalkuli la mortintojn —“verŝajne pli ol kvardek”, laŭ la speciala fakulo de Unuiĝintaj Nacioj pri aferoj de malplimultoj (3)—, sed ankaŭ la arestojn de aktivuloj, opoziciuloj, ĵurnalistoj, advokatoj, entreprenistoj, atletoj, neoficialaj komunumaj gvidantoj kaj kulturaj aŭ religiaj gravuloj.

Kvankam la manifestacioj estis kaŭzitaj de tragika okazaĵo, la postuloj pri socia justeco kaj pli bona politika reprezentado jam ekzistis. La forlaso fare de la ŝtato ekde la sendependeco lasis la vojon libera al la Fondaĵo Aga Khan, kiu estas nomita laŭ la titolo atribuita al la spirita gvidanto de la ismailanoj, la miliardulo Karim al Hussayni. Ĉi tiu organizaĵo kun sidejo en Ĝenevo realigas humanajn projektojn de disvolviĝo en tridek landoj, investante entute miliardon da dolaroj ĉiujare. Nuntempe, la aŭtoritatoj luktas kontraŭ tiu helpo —kiun ili karakterizas kiel eksterlandan enmiksiĝon—, ŝtatigante la propraĵojn de la fondaĵo, unu post alia.

La celo de la prezidanto daŭre estas la deviga asimilado de la diversaj popoloj en la plimulta kulturo. Pamiro estas hejmo de pli ol dek orientaj iranaj lingvoj, kelkaj el ili en risko de malapero. Koncerne la praktikon de la ismailismo, ĝi estas strikte limigita al oficialaj kultejoj, sed la regno havas nur du, kaj la ĉefa loka religia gvidanto nuntempe estas kondamnita al mallibereja puno. Dum sia vizito al la regno en Oktobro, la speciala fakulo de UN pri aferoj de malplimultoj konstatis, ke la pamiranoj multe abundas en la malliberejoj, sed mankas en la Parlamento (4).


(1) La nomoj estas ŝanĝitaj.

(2) David Gaüzere, “Haut-Badakhchan : la revendication autonomiste au cœur de la nouvelle donne du grand jeu géopolitique régional”, Centre Français de Recherche sur le Renseignement, bulteno de dokumentaro n-ro 30, Junio 2022, https://cf2r.org/documentation/haut-badakhchan-la-revendication-autonomiste-au-coeur-de-la-nouvelle-donne-du-grand-jeu-geopolitique-regional/

(3) Gazetara komunikaĵo de la 6-a de Decembro 2023.

(4) Fernand de Varennes, “End of Mission Statement of the United Nations Special Rapporteur on minority issues”, Duŝanbeo, 19-an de Oktobro 2023.

Hispana

de Judith ROBERT je 2024-10-02 15:27

Regionaj rompoj

Antaŭ la baldaŭa diseriĝo de Sovetunio, Taĝikujo travivis gravajn etnajn kaj regionajn kverelojn, kiuj malhelpis ke ĝia loĝantaro sin sentis apartenanta al sola lando (1). Ankaŭ ĝenis la foresto de suvereneco super la urboj de Bukhara kaj Samarkando —loĝlokoj de prestiĝa historia heredaĵo loĝataj plejparte de taĝikoj sed situantaj en Uzbekujo—, same kiel la fakto ke loĝis pli da taĝikoj en Afganujo ol ene de la landlimoj de la regno. Krome, la kreo de nacia identeco renkontis la traŭmaton de enlanda milito kiu signis la unuajn jarojn de sendependeco de la regno. La internaj dividoj degeneris en politikan krizon post la decido de la prezidanto de la Taĝika Soveta Socialisma Respubliko, Kahhor Mahkamov, subteni la puĉistojn de Aŭgusto 1991 kontraŭ la ĝenerala sekretario de la Sovetia Komunista Partio Miĥail Gorbaĉov. Dum la sekvaj monatoj, la centra potenco estis celo de atakoj de heterogena opozicio postulanta malpermeson de la Komunista Partio. En Majo 1992, eksplodis la unuaj armitaj konfliktoj inter du radikaligitaj tendaroj : la proregistara Popola Fronto de Taĝikujo (PFT) —konsistigita de juyandi-oj (superreganta grupo situanta norde), kulabi-oj (sude) kaj hissari-oj (ĉirkaŭ Duŝanbo)— kontraŭ la Unuiĝinta Taĝika Opozicio (UTO), kiu grupigis kvar kontraŭkomunistajn partiojn, inter ili la Partio de la Islama Renaskiĝo de Taĝikujo (PIRT, fondita en 1990 kaj kiu vaste superregis la koalicion) aŭ Lali-Badakhshan (‘Rubenoj' de Badaĥŝano), pamira aŭtonomisma movado. La enlanda milito finiĝis en Junio 1997 danke al mediaciaj klopodoj de Rusujo kaj Irano. La nuna prezidanto de la regno —fojon post fojo reelektita en sia posteno per balotrezultoj superantaj 80% de kiam li estis elektita unue— konstruis sian legitimecon sur sia titolo de “fondinto de la paco kaj nacia unuiĝo”, sed li rifuzas malfermi la plej etan politikan spacon al opozicio. Post jaroj da progresiva malmoliĝo de la reĝimo, PIRT estis denove malpermesita en 2015.


(1) Michaël Levystone, Asie centrale. Le réveil, Armand Colin, Parizo, 2024.

Hispana

de Hélène RICHARD je 2024-10-02 15:27

Esperanta Retradio

Degelas glacio en la arktika maro

Tiun ĉi sonartikolon produktis Zdravka Metz el Kanado
Degelanta mara glacio devus esti helpo en la ŝipa trafiko en la Arktiko, sed novaj esplorrezultoj pruvas la malon. Ŝipveturaj itineroj fariĝas pro jarcentojn aĝa, dika glacio pli kaj pli nealireblaj.

Tio kontraŭstaras al pli fruaj esplorrezultoj kiuj indikis ke ekestos per tio novaj, pli mallongaj itineroj, kiuj povus fariĝi pli favoraj alternativoj al la tradiciaj itineroj, kiuj kunligas la atlantikan kun la pacifika oceano.

Estas ĝuste ke la arktika mara glacio ĝenerale montras signifan malkreskon kaj fortan degelon, sed nova studaĵo montras ke tio ne estas simpla afero, diras la ĉefa aŭtorino de la studaĵo de la Skota Asocio pri Marscienco.

La esplorista teamo konstatis ke pro la degelado de la pli maldika glacio pro la klimata ŝanĝo liberiĝas jarcentojn aĝa dika mara glacio el la arktika oceano. Laŭ tiucele ellaboritaj mapoj pri la glacio tiu dika mara glacio fluas suden kaj kreas barojn - kio igas lokojn kiel la nordokcidenta pasejo pli danĝeraj kaj pli nekalkuleblaj.

La nombro de la vojaĝoj en la kanada Arktiko ekde la jaro 1990 kvarobliĝis kaj tial en certaj regionoj la sezonoj por la ŝipa trafiko estas pli longaj. La esploro tamen montras ke gravaj itineroj estas trafitaj de la danĝero de la mara glacio, kio signifas ke malkreskas la nombro de semajnoj dum kiuj ŝipoj povas sekure traveturi la pasejon.

La esploristoj konstatis ke certaj vojpartoj de la nordokcidenta pasejo estas ŝtopitaj per glacio. Eĉ se do aliaj partoj estas senglaciaj, tio tamen ne estas praktikebla komerca itinero, se ekzistas certaj partoj kiuj ne estas senglaciaj.

Kio distingas tiun esploradon, tio estas ke ĝi ne baziĝas sur modeloj. Ĝi respegulas la faktan ŝiptrafikon en la kanada Arktiko inter la jaroj 2007 kaj 2021 - kiuj estis kelkaj el la plej varmaj jaroj ekde la komenco de la registrado de vetero.

Kvankam la dika glacio povus ŝajni esti dumtempa problemo, ĝis ĝi estos degelinta, la studestrino indikas ke tio ne estas trafa. Tiu mara glacio estas rezervujo kiu ne tiel rapide malaperos.

Tiuj ŝanĝoj de la mara glacio efikas al la homoj kiuj vivas kaj laboras laŭlonge de la nordokcidenta pasejo. Tie la komunumoj bezonas la perŝipan transporton de nutraĵoj kaj provizoj. Sendanĝera ŝiptrafiko estas do esence grava por ili.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-02 06:00

2024-10-01

Libera Folio

Kien iros CDELI kaj al kiu ĝi apartenas?

La Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia (CDELI) en la urba biblioteko de La Chaux-de-Fonds en Svisio estas riĉega kolekto de materialoj pri Esperanto kaj la diversaj planlingvaj movadoj. En februaro 2023 demisiis ĝia nun 93-jara fondinto Claude Gacond. La estonteco de la arkivo malklaras. Antaŭ eventuala transporto al alia loko kaj sarkado nepre necesas profesia katalogado, skribas Rubeno Fernández Asensio en sia vidpunkta artikolo.

La salono de Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia (CDELI) en La-Chaux-de-Fonds, Svisio. CDELI estis iniciatita de Claude Gacond en 1954 kaj nun estas fako de la urba biblioteko. Foto:La salono de Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia (CDELI) en La-Chaux-de-Fonds, Svisio. CDELI estis iniciatita de Claude Gacond en 1954 kaj nun estas fako de la urba biblioteko. Foto: Rubeno Fernández Asensio

Rubèn Fernández Asensio verkis magistriĝan disertaĵon pri esperantistaj arkivoj. Laŭ li, la esperantistoj mem devus pli bone konscii pri la vera karaktero de la movado, por povi komprenigi ĝin al eksteruloj. Pri tio li pli frue rakontis en intervjuo de Libera Folio.

Kuras onidiroj pri la stato de CDELI (Centre de Documentation et d’Étude de la Langue International), la konata esperantista kaj interlingvistika arĥivejo en Ĉaŭdefono (La Chaux-de-Fonds, Neŭŝatelo, Svisujo), kaj pri ĝia baldaŭa translokado al nova loko, dum ĝia oficiala retejo absolute silentas, eĉ pri la demisio de la 93-jara fondinto Claude Gacond en februaro 2023.

La Amikaro de CDELI, asocio de volontuloj kaj mondonacantoj subtentantaj CDELI-n, tiam elektis d-ron Sébastien Moret, docenton en Universitato de Laŭzano, kiel prezidanton, sed eĉ tiuj bone informitaj ne scias kiu anstataŭas Gacond kiel arĥiviston kaj ĉefan respondeculon. Dum li loĝis en Ĉaŭdefono kaj laboris en CDELI preskaŭ ĉiutage, nuntempe deĵoras regule nur vendrede du-tri amikaranoj loĝantaj en la apuda kantono Vaŭdo.

En oktobro 2022, dum la 94-a AMO-Seminario de UEA ”Kolektado kaj arkivado de esperantaĵoj”, s-ino Mireille Grosjean, prezidanto de Svisa Esperanto-Societo kaj membro de la Amikaro, donis la plej freŝajn novaĵojn kun sia propra komentario. La baldaŭan translokadon konfirmas ankaŭ la oficiala retpaĝo de la kantono Neŭŝatelo pri la projekto de nova Centro de Arĥivoj kaj Heredaĵo en Ĉaŭdefono gastigonta arĥivojn posedatajn de la kantona registaro, la ĉaŭdefona magistrato kaj la urba biblioteko.

En decembro 2022 estis publikigita la decido de la ĵurio por la aljuĝo de la arĥitektura konkurso, kaj tie, en organigramo pri la ejoj kaj interna cirkulado proponita al konkursontoj (Fig. 2 p. 10), en ”duon-publika” areo por respondeculoj kaj laborantoj de la diversaj arĥivaj fakoj de la biblioteko, aperas salono por ”kunlaborantoj de CDELI”; plie, la venkinta projekto vere inkluzivas 45-kvadratmetran salonon por ili, krom aljuĝi al ĝi parton de konservejo 170 kvadratmetrojn granda. Sekve CDELI vere iros al la nova kantona arĥivejo inaŭgurota en 2028, kune kun la aliaj arĥivoj en la biblioteko. Tio kongruas kun la ofta klarigo de lokaj esperantistoj, ripetata de Grosjean, ke CDELI estas ”fako” de la biblioteko.

Organigramo de la ĵuria raporto, postulanta ĉambron por ”kunlaborantoj de CDELI”.

Tamen Grosjean ne trankvilas, ĉar la aljuĝita magazeno estas dividota inter la havaĵoj de CDELI kaj tiuj de aliaj du arĥivoj aŭ fakoj, kaj ŝi, malgraŭ persona kontakto kun la direktoro, ne sukcesis ekscii kiom da spaco disponeblos post la translokiĝo; la bibliotekestro nur avertis, ke nuntempe mankas spaco por akcepti pli da esperantaĵoj. Plie, ŝi ankaŭ ne scias kiom da bretospaco okupas CDELI, malgraŭ demandoj al Gacond kaj aliaj komitatanoj de la Amikaro.

Tial ŝi timas, ke necesos trasarki la havaĵojn, kaj ke la komitato subtaksas la malfacilecon de la tasko:

”Imagu se ni devas kontroli la havaĵojn de CDELI por decidi kion transloki; tio estas giganta laboro… Estas decido pri ĉiu ero… Translokadon oni ne komencas prepari matene. Matene venas la kamionoj, kaj oni devas antaŭe ordigi, prepari la skatolojn, kaj decidi kio iros al la nova loko.”

Esperantistoj devus mem fari la preparon, ĉar ”la biblioteko ne povas decidi kion forĵeti” pro la simpla kialo ke ĝi ne posedas la havaĵojn laŭ deklaro de kultura skabeno kiun ŝi citas: ”kion Gacond arigis ne fizike apartenas al la biblioteko”.

Laŭ tio, la biblioteko posedas nur la spacon, kaj sekve povus peti ke esperantistoj vakigu ĝin pri sia privata, ne publika posedaĵo. Se tiel, CDELI submetiĝus al la sama risko kiu trafis la Fondaĵon Cesar Vanbiervliet en Kortrejko (Flandrujo). La leciono estus klara: esperantistoj estu obeemaj; kiam translokado tujos, ”ili ne konsultos nin sed venos kun postuloj”.

Plano el la venkinta projekto, indikanta ĉambron por ”kunlaborantoj de CDELI”.

En kiu senco do CDELI estas ”fako” de la urba biblioteko? La bibliotekaj jarraportoj neniam uzas tiun germanecan esprimon, sed nur listigas ĝin en aparta rubriko titolata ”aliaj bibliotekoj”. En tiu kategorio la aliaj ekzemploj vere estas privataj kolektoj nur deponitaj en la urba biblioteko: la asocia biblioteko de Svisa Speleologia Societo kaj la arĥivo de Civila Servo Internacia, ambaŭ kun siaj propraj katalogoj.

Laŭ la arĥitekta projekto neniu el la du translokiĝos, ĉar kompreneble ne eblas devigi ilin. Plie, la aserto ke la havaĵoj de CDELI apartenas nur al esperantistoj havas neniun konatan juran bazon. Laŭ artikolo 10-a de la fonda statuto de CDELI (tiu de 1967, ne tiu de la Amikaro), kies originalon mi konsultis en la arĥivo de CDELI mem, ĝia tuta havaĵo fariĝos posedaĵo de la biblioteko okaze de ĝia malfondo.

Tiun interpreton pravigas linio de la biblioteka raporto por la jaro 1970-1971, la unua mencianta CDELI-n: ”La statutoj de ĉi tiu centro faras nian bibliotekon posedanto de la dokumentaro de CDELI.” Simile tekstas aliaj fondaj dokumentoj kiujn mi konsultis, ekzemple la interkonsento de CDELI kun Svisa Esperanto-Societo, laŭ kiu ĉiuj arĥivaĵoj de SES transiros al posedo de la biblioteko post 30 jaroj.

La transdonaj aktoj de aliaj donacintoj klarigis ke la partoj ne tuj donacitaj estis testamentaj legacoj al la biblioteko; ĉar ĉiuj donacintoj krom Tazio Carlevaro jam forpasis, ĉiuj ĉi personaj legacoj estas nun publika posedaĵo. Koncerne CDELI’n mem, mi ne trovis protokolojn de ĝiaj asembleoj kaj de ĝia komitato post la jaro 1976-1977. Sekve, eblas konsideri ĝin efektive malfondita.

Tamen, oportunas por nespoj1

Ili volas mensogi kaj kredigi al esperantistoj, ke ili povus forpeli nin per piedfrapo, por ke ni, apenaŭ tolerataj okupantoj, pagu la kostojn de translokado, kiel ni pagis ĝis nun la kostojn de prizorgado kaj katalogado. La artikolo 9-a de la statuto devigis la bibliotekon disponigi siajn servojn kaj personaron al CDELI, kion ĝi faris en la unuaj jardekoj, kiam salajrata katalogisto dediĉis unu tutan tagon semajne al katalogado de libroj.

Tiu disponigo ĉesis ĉirkaŭ 1994, kiam la biblioteko transiris al komputila katalogo, sub la preteksto ke ĝi ebligis tajpi nenion krom la francan lingvon. Kiam en 2000 tiu teknika baro malaperis, la direktoro de la biblioteko konvinkis Gacond lernigi uzon de la katalogo al esperantistino, Martine Schneller, kaj mem pagi al ŝi el sia poŝo, tiel ke ĝuste financado de ŝia laboro estis unu el la kialoj fondi la Amikaron, malgraŭ tio ke antaŭe esperantisteco ne estis bezonata por katalogado, kaj ke fakte, de kiam Schneller emeritiĝis, la Amikaro mem dungis katalogistinon sen scio de Esperanto, senrilatan al la biblioteko, por daŭrigi la katalogadon.

Dum librokatalogado daŭras, la revuoj kaj arĥivaĵoj kontraŭe neniam estis katalogitaj, aŭ nur amatore. Ĉiuj arĥivoj de la biblioteko aperas en Flora, la arĥiva retkatalogo de la kantono, krom tiuj de CDELI. Ankaŭ, dum la nova arĥivejo enhavos oficejojn por la estroj kaj laboristoj de ĉiuj fakoj de la bibliotekaj arĥivoj, aperas neniu oficejo por respondeculo de CDELI, sed nur por ĝiaj ”kunlaborantoj”, fakte sensalajraj laborantoj.

La organigramo kaj plano spegulas la nunan hierarĥion, en kiu volontulaj esperantistoj nur obeas ordonojn kaj disponigas senpage siajn laborfortojn kaj monon. Dum Grosjean insistas, ke ĉiuj svisaj kulturaj institucioj havas amikarojn, la taskoj de la Amikaro de CDELI neniel similas al tiuj de la Asocio Apoganta la Urban Bibliotekon: la Amikaro akiras novajn arĥivojn, katalogas, kaj disponigas ilin al esploristoj. Tiuj estas strukturaj taskoj de profesia arĥivisto, kaj la statuto de CDELI vere donis al Gacond la titolon de ”Arĥivisto de CDELI”, malgraŭ tio ke lia laboro neniam estis pagita. Al mi, kiel arĥivisto, tio ŝajnas kaj nefakula praktikado de profesio kiun la biblioteko mem postulis, kaj senhonta ekspluatado.

Plano el la venkinta projekto, indikanta konservan magazenon dividotan inter CDELI, DAV (Département Audiovisuel) kaj INE (Imprimés des Montagnes Neuchâteloises).

Tamen, nek nespoj nek esperantistoj rajtas facilanime trasarki nekatalogitan arĥivon aŭ forĵeti ion ajn sen profesia superrigardo, ĉar tio lezus ĉiujn arĥivistikajn principojn, sed ankaŭ la leĝojn de la kantono kaj la Svisa Federacio. La tuto de la heredaĵaj kolektoj de la biblioteko estas inkluzivita en la kantona inventaro de kulturaj havaĵoj nacie kaj regione gravaj en la kategorio A (nacia graveco) laŭ la federacia leĝo por protekto de kulturaj havaĵoj.

Plie, en decembro 2022 la Conseil d’État, plej alta ekzekutiva povo en la Neŭŝatela Respubliko, dekretis inkludigi CDELI’n en la liston de ”dokumentaj havaĵoj kun kantona intereso” laŭ la Neŭŝatela leĝo pri protekto de kantona heredaĵo. Laŭ la Regularo aplikanta la kantonan leĝon, kiu ajn interveno sur protektitaj havaĵoj devas esti rajtigita de la Oficejo pri Heredaĵo kaj Arĥeologio ”eĉ se temas pri simplaj plutenadaj laboroj”, sendepende ĉu ili estas publike aŭ private posedataj.

La pasintjara biblioteka raporto informas, ke aliaj arĥivaj fakoj jam komencis prepari sin por la translokiĝo, dum de CDELI venas neniu signo, ke la spito estas komprenata. La 22-an de aŭgusto mi parolis kun la vicprezidanto kaj retejestro de CDELI, kiu ŝajnis tute senzorga, ne klarigante kiom da spaco estos por ĝi, aŭ ĉu la aŭtoritatoj planas disigi la havaĵojn inter la nova kaj malnova sidejoj.

Ne multe gravas, ĉu li nur ŝajnigis, kaj fakte li estas bone informita, ĉar ŝajne ne konvenas tiom da silento pri la estonteco de la dua plej grava interlingvistika kolekto en la mondo. CDELI ne estas privata posedaĵo de la Amikaro, sed publika posedaĵo de ĉiuj neŭŝatelanoj kaj svisoj, kaj morala posedaĵo de la tutmonda esperantistaro, kiu kreskigis tiun senegalan trezoron per donacoj dum jardekoj je neniu kosto por la ĉaŭdefona magistrato. Ni ĉiuj meritas pli da travidebleco.

Esperantistoj rifuzu perfortan translokadon de CDELI, ĝis la kolekto estos profesie katalogita okaze de eventuala trasarkado. Se neniu esperantisto trejnita en arĥivistiko estos disponebla, iu loka arĥivisto lernu nian lingvon almenaŭ ĝis legokapablo por tiu celo. Ni ĉesu esti timemaj gastoj kaj depostulu niajn rajtojn.

Rubeno Fernández Asensio

Postskribo: La komitato de la Amikaro de CDELI, pere de sia prezidanto, komentis malneton de ĉi tiu artikolo nur asertante ke ĝi ”entenas malprecizajn analizojn” (sen precizigi kiujn kaj sen korekti ilin) kaj ke tamen la komitato mem ne havas sufiĉan informon por antaŭvidi la estonton de la kolekto: ”En la nuna momento ne eblas hipotezi pri tiu estonto.”

Legu pli:La movado krizas kaj niaj arĥivejoj same”


1    Eble iom infaneca, slanga kaj malformala mallongigo “nespo”, nur uzata en tujmesaĝiloj, ne konvenas al la tono de ĉi tiu artikolo, sed jam delonge necesas krei nomon pli mallongan kaj belsonan, kaj pozitivan anstataŭ negativan, ol “neesperantistoj”, sen kiu la memkonscio kaj emancipiĝo de esperantistoj ĉiam lamos. “Neverduloj” estas tro metafora kaj beletra. Kelkaj membroj de la Esperanta Civito diras “gaĝoj”, sed tio estas pruntaĵo de la romaa lingvo kiu fakte signifas “neromaon”. Mi ne rigardas stranga aŭ sekteca la bezonon de tia nomo. Ĉu la angla “straight” estas sekteca? Certe malpli ol “malgejo”… Kion diri pri la esprimo “neŭrotipa” (neurotypical), kiu lastatempe furoras inter aŭtismuloj, aŭ pri la gesto “aŭdanto” uzata de surduloj en multaj gestlingvoj? “Virino” certe estas derivita de “viro” (kiel “women” de “men“), sed almenaŭ sufiĉe mallongas. Dum mia loĝado en Havajujo mi lernis ke mi estas “haole” (blankulo) kaj ne ofendiĝis tial, dum eŭropdevenaj novzelandanoj estas “pakeha“. Katalunoj tradicie nomas hispanparolantojn “kastilianoj” (castellans), ĉar la pli preciza “hispanoparlants” estas tro longa kaj sciencosona. El ĉiuj lingvaj minoritatoj nur diasporanoj, kiel romaoj, jidparolantoj kaj ni mem, bezonas komunan nomon por ĉiuj aliaj popoloj, ĉar ni loĝas inter ĉiuj. Nur pli facila distingo inter esperantistoj kaj nespoj en normala parolado kreskigos la internan solidarecon de la esperantistaro. Ĉiuokaze, por nespoj la ekzisto kaj uzo de esperanto estas en si mem sekteca, kaj ni estas nur ŝovinistoj de nia lingvo same kiel ĉiuj naciistoj; neniu pretendo aŭ memmensogo nia ŝanĝos tiun vidpunkton. Tial mi decidas entrepreni disvastigon de tiu nomo.

de Libera Folio je 2024-10-01 19:58

TEJO

Iĝu Komitatano B de TEJO ekde Decembro 2024

La 1-a de Decembro 2024 estos oficiĝtago de novaj Komitatanoj B de TEJO. Tial ekde nun ni bonvenigas kandidatiĝojn por Komitatanoj B de TEJO ekde la 1-a de Decembro 2024 ĝis la 30-a de Novembro 2026.

Komitatanoj B reprezentas individuajn membrojn de nia organizo en la Komitato, la supera organo de TEJO.

Ĉiu individua membro de TEJO rajtas elekti sian reprezentanton en la TEJO-Komitato. Kiel Komitatano B rajtas kandidatiĝi ĉiu individua membro de TEJO kiu aĝos almenaŭ 18 jaroj la tagon de la elektiĝo kaj dum la mandato ne fariĝus 36-jaraĝa (aŭ pli); kaj tiel rekte kundecidi en la Komitato pri gravaj okazaĵoj en la organizo.

TEJO fine de 2023 havis 1045 individuajn membrojn. Tial TEJO povas havi maksimume 11 Komitatanojn B. Post la oficiĝtago en la Komitato restos 2 Komitatanoj B, do elekteblaj estas pliaj 9. Kandidatiĝi rajtas individuaj membroj naskiĝintaj inter la 1-a de Decembro 1990 kaj la 30-a de Novembro 2006.

Kiel kandidatiĝi

Por ke via kandidatiĝo estu valida, bonvolu sendi, retpoŝte aŭ paperpoŝte, al la Centra Oficejo kaj al la Ĝenerala Sekretario de TEJO, la jenajn informojn:

  • personajn datumojn (nomon, naskiĝdaton, retan kaj poŝtan adresojn, telefonnumeron).
  • biografieton kaj priskribon de viaj movadaj celoj (kiuj kune ampleksas maksimume 100 vortoj).
  • subskribon de la kandidato (akceptata estas ankaŭ teksta subskribo en retpoŝta mesaĝo)
  • subtenleterojn aŭ subtenajn subskribojn de minimume 5 individuaj membroj de TEJO en 2024 el minimume 2 landoj.

Kvanto de esprimitaj subtenoj kaj kvanto de landoj de subtenintoj estos sciigita al voĉdonantoj. Se kaj subteninto kaj la kandidato eksplice permesas tion, estos sciigita ankaŭ la nomo kaj lando de subteninto kaj enhavo de subtenletero en maksimuma longeco de 100 vortoj (se subtenletero estas pli longa, ĝi estos aŭtomate tranĉita sen plua konsulto).

Memoru subskribi vian kandidatiĝon, se ĝi estas paperpoŝta! Aldone memoru, ke sen iu el la menciitaj eroj via kandidatiĝo ne estos valida! Via kandidatiĝletero devas alveni plej laste la 31-a de Oktobro 2024 (inklude). Uzu la jenajn adresojn:

  • paperpoŝte: TEJO, Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, Nederlando.
  • retpoŝte: gxen-sek@tejo.org kaj kandidatigxoj@tejo.org

Por pliaj informoj, bonvolu legi la reglamenton.

The post Iĝu Komitatano B de TEJO ekde Decembro 2024 appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2024-10-01 17:50

La Balta Ondo

Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en oktobro 2024

oktobro

1. Antaŭ 60 jaroj naskiĝis Mariana Evlogieva (Мариана Петрова Евлогиева, 1964-1981- ), bulgara verkisto, entreprenisto kaj esperantistino; Esperanto-instruanto (1983-), aŭtoro de multaj artikoloj en/pri Esperanto, redaktoro de Esperato-libroj; aktivulo kaj estrarano de Bulgara Esperanto-Junularo (1986-90) kaj Bulgara Esperanto-Asocio (2000- ), ĉefdelegito kaj A-Komitatano de UEA (pluraj oficperiodoj ekde 2002); adaptinto de la zagreb-metoda lernolibro por bulgaroj (1991, rete kaj teletekste 1996) kaj de la multmedia kurso de Esperanto de Carlos Pereira (lumdisko 2003); membro de la Akademio de Esperanto (2022- ).

5. Antaŭ 140 jaroj naskiĝis Georges Warnier (varnjé, 1884-1903-1953), franca komercisto kaj esperantisto; fondinto de Librejo de Esperanto (1906) kaj Domo de Esperanto (kun E. Archdeacon, 1928), prezidanto de la landa asocio UEF (1948-50), sekretario de la 10a UK (Parizo, 1914), prezidanto de LKK de la 24a kaj 35a UKoj (Parizo, 1932 kaj 1950); aŭtoro de kelkaj lerniloj, inter kiuj la plej populara estis Esperanto manuel (kun G. Chavet, 1907), kies 17a eldono aperis en 1958; ofta partoprenanto de la Esperanto-kabaredo Tri koboldoj.

13. Antaŭ 100 jaroj naskiĝis Ignat Florian Bociort (boĉórt, 1924-1969-2015), rumana lingvisto kaj esperantisto; fondinto kaj gvidanto de la kolektivo “Esperanto kaj interlingvistiko” ĉe Akademio pri Sociaj kaj Politikaj Sciencoj de Rumanio (1978-89); enkondukinto de Esperanto kiel nedeviga studobjekto en la filologiajn fakultatojn de Rumanio (1978), la unua prezidanto de la landa asocio EAR (1990), aŭtoro de kelkaj Esperanto-lerniloj kaj de interlingvistikaj libroj; honora membro de UEA (1998).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 37-38).

14. Antaŭ 45 jaroj mortis Milda Jakubcová (fraŭline: Vasermanis, en la unua edzineco: Pirksts, 1899-1924-1979), latva oficistino kaj esperantistino, post la edziniĝo kun František Jakubec (en 1932) loĝinta en Ĉeĥoslovakio, Esperanto-instruistino kaj poetino (Elektitaj versaĵoj, 1969; Estrado de animaloj, 1970), tradukinta al Esperanto beletraĵojn el la latva, rusa, ĉeĥa kaj slovaka lingvoj.

26. Antaŭ 20 jaroj mortis Chen Yuan (1918-1931-2004), ĉina lingvisto, redaktoro, ŝtatoficisto (vicprezidanto de Ŝtata Skriblingva Reformkomisiono, vicprezidanto de Ĉina Eldonista Asocio, direktoro de Instituto pri Aplika Lingvistiko ĉe la Ĉina Akademio de Sociaj Sciencoj, vicministro en Ŝtata Komisiono pri Lingvaj Aferoj) kaj esperantisto; redaktoro de la dummilitaj Esperanto-gazetoj Informilo el Ĉinio, Justeco, Al Nova Etapo, kunfondinto (1951) kaj ĝenerala sekretario de Ĉina Esperanto-Ligo (ĈEL) antaŭ la Kultura Revolucio; vicprezidanto (1980-89), prezidanto (1989-95) kaj honora prezidanto (1995) de ĈEL, redaktoro de pluraj Esperanto-eldonaĵoj, vicprezidanto de LKK de la 71a UK (Pekino, 1986); membro de la Honora Patrona Komitato de UEA (1986).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 58-59).

26. Antaŭ 60 jaroj mortis Rudolf Hromada (1890-1907-1964), ĉeĥa bankoficisto kaj esperantisto; membro de Internacia Centra Komitato de Esperanto-Movado (1922-30), redaktoro de Ĉeĥoslovaka Gazeto, La Progreso kaj Esperantista, aŭtoro de kelkaj Esperanto-vortaroj, tradukinto de centoj da poemoj (parto de ili aperis en la antologio Intima Triptiko, 1978) kaj Riporto skribita en la pendumila maŝo (1979) de Julius Fučík; membro de Lingva Komitato (1921-48) kaj Akademio de Esperanto (1948-62); honora membro de UEA (1933).

30. Antaŭ 85 jaroj naskiĝis Ivaniĉka Maĝarova (Иваничка Райкова Маджарова, 1939-1989- ), bulgara kulturfaka oficistino, verkistino kaj esperantistino; sekretario (1989-99), prezidanto (1999-2014) kaj vicprezidanto (2014- ) de la Esperanto-Kulturdomo “Ivan Kirĉev” en Razgrad, senatano de la Esperanta Civito ekde 2000, lanĉinto kaj redaktoro de la almanako Esperantista tribuno (1991- ), organizanto de la ĉiujara renkontiĝo EKRA kaj de la literatura konkurso Abritus; aŭtoro de la novelaro Vi kaj mi (2000) kaj de kelkaj dulingvaj poemaroj, interalie, de la hajkaro Kardo sur kasko (2010) kiu ricevis la premion “La verko de la jaro” en 2011; kompilinto de la antologioj Sonoj kaj kredoj el Razgrad (1999) kaj Abritus: Poezia kaj humura antologio (2016); en 2011 ŝia poemaro Kardo sur kasko ricevis la premion “La verko de la jaro”.

31. Antaŭ 115 jaroj naskiĝis Ludwig Schödl (1909-1928-1997), germana metiisto, instruisto kaj esperantisto; aktivulo de la intermilita laborista Esperanto-movado (SAT, GLEA, IPE), pledanto por restarigo de Esperanto-movado en GDR, kunfondinto (1965) kaj vicprezidanto (1977-81) de Centra Laborrondo Esperanto ĉe Kulturligo de GDR, vicprezidanto de GDREA (1981); aŭtoro de la unua Esperanto-lernolibro en GDR (1967).

Aleksander Korĵenkov

Ĉi tiu listo de jubileoj kaj memordatoj por oktobro 2024, kompilita de Aleksander Korĵenkov, aperis en la septembra (aŭtuna) eldono de La Ondo de Esperanto (2024).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2024, №3 (321).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/10/oktobro-10/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en oktobro 2024 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-10-01 10:44

Esperanta Retradio

Kiam kuracisto sidiĝas apud paciento

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Medicino ne estas ekzakta scienco, kiel oni de longe scias. Interalie pro tio, ke inter kuracistoj kaj pacientoj kreiĝas ia tute speciala interrilato, kiu estas tre grava por la sukceso de la flegado. En tia interrilato ekzistas psikaj fenomenoj, foje komplikaj kaj subtilaj, kiuj estas parto de la kuracado. Oni diras en la fakultato de medicino, ke la unua medikamento, kiun la doktoro proponas al sia kliento estas lia personeco. Paciento serĉas kuraciston en situacioj de fragileco, de perdo de memfido, foje de konfuziĝo, eĉ se lia malsano estas pure fizika (se entute ekzistas pure fizikaj malsanoj). La psiko estas tamen nedisigebla de la korpo.

Aliflanke, la moderna vivo kondukas dum la lastaj jaroj al iom da ŝanĝo en la rilatoj inter pacientoj kaj kuracistoj.En multaj lokoj tiuj rilatoj fariĝas tro supraĵaj, nekompletaj, kaj tro teknikaj. Konsultoj fariĝas foje tro rapidaj, kaj la kuracistoj demandas nur pri la fizikaj simptomoj. Reeĥoj de la malsano en la menso de la pacientoj estas tiam ignorataj. Kaj multaj pacientoj plendas, ke la doktoro ne sufiĉe aŭdis lin...

La medicina retejo medscape.com publikigis antaŭ nelonge kuriozan esploron pri tiu delikata energio, kiu fluas inter tiuj du homoj. Temas pri objektiva klopodo mezuri faktoron, kiu povas influi en tiu interrilato. Nome, jen la demando: ĉu favore influas la konsulton, en hospitaloj, kiam kuracisto sidas apud la lito de paciento por interparoli kun li dum kelkaj minutoj? 

Kompreneble, ne ĉiutage kuracistoj havas tempon por tion fari — ili ja foje estas tro ŝarĝitaj de laboro. Sed britaj esploristoj antaŭ iom da tempo decidis detale esplori, ĉu tio estas signifoplena konduto. En unu studaĵo, la esploro kunigis 51 kuracistojn, kaj analizis 125 klinikajn intervjujojn, nome kun 125 pacientoj. Nek la kuracistoj, nek la pacientoj ricevis informojn pri la celo de la esploro. La observoplano inkluzivis du malsamajn situaciojn: antaŭ la alveno de la doktoro, oni lasis seĝon apud la lito de la paciento, je distanco de 90 centimetroj; aŭ oni lasis seĝon en kutima videbla loko. Oni notis la sintenon de la kuracistoj post ĉiu intervjuo.

Oni konstatis, ke la loko de la seĝo ne influis la mezuman tempon de la intervjuoj, sed kiam la seĝo estis pli proksima, tiam la kuracistoj multe pli ofte sidiĝis. Kaj kvankam la kuracistoj restis en la ĉambro dum la sama tempo en ambaŭ situacioj, tamen la sento de kontentiĝo de la pacientoj estis klare pli forta, kiam la kuracistoj sidiĝis. Tio kaŭzis ankaŭ pli grandan fidon pri la proponita flegado.

Ĉi tiu studaĵo kompreneble ne povas esti definitiva kaj senkontesta. Estas en ĝi metodologiaj difektoj, kiuj postulas pliajn studojn. Sed ĝia ĉefa merito staras en la motivo de la temo: la rilatoj inter pacientoj kaj kuracistoj estas pripensinda afero, kiu povas influi la rezultojn de la medicina agado.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-10-01 06:00

2024-09-30

La Balta Ondo

Rusa novelaro 2

runo

Okaze de la hodiaŭa Internacia tago de tradukado, festata ĉiujare la 30an de septembro, ni memorigas, ke jam la trian jaron en ĉiu numero de la Ondo aperas la ciklo Rusa novelaro 2 (RuNo-2, la unua parto kun tradukoj de verkoj 19-jarcentaj aŭtoroj aperis libroforme en 2003). En ĝi ĉiusezone aperas Esperantaj tradukoj de prozaĵoj de rusaj aŭtoroj, kiuj publikigis siajn ĉefajn verkojn en la 20a jarcento.

En dek sinsekvaj Ondoj jam aperis tradukoj de 49 verkoj de dek rusaj aŭtoroj. La tradukojn garnas enkondukaj artikoloj, notoj kaj ilustraĵoj. Ĉiu publikaĵo ampleksas ĉirkaŭ 30 paĝojn. En la laboro pri RuNo-2 partoprenas kvar tradukantoj: Vladimir Jurganov, Aleksander Korĵenkov, Ludmila Novikova kaj Vladimir Vyĉegĵanin; ĉiu el ili, krom Ludmila, partoprenis ankaŭ en RuNo-1.

Laste, en la somera Ondo aperis tradukoj de kvar noveloj de Miĥail Bulgakov. En la nun redaktata aŭtuna eldono de La Ondo de Esperanto ni publikigos tradukojn de kvin noveloj de Vsevolod Ivanov.

Jam aperis:

Ivan Bunin. En bieneto. Facila spirado. Sunfrapo. En Parizo. “Madrido” (Tr. A. Korĵenkov). La Ondo de Esperanto, 2022, №1.
Aleksandr Kuprin. Siringo. Viando. Helenjo. Nokta violo (Tr. V. Jurganov, A. Korĵenkov, L. Novikova). La Ondo de Esperanto, 2022, №2.
Maksim Gorjkij. Foje en aŭtuno. La naskiĝo de homo. Helgriza kaj lazura. La gvidisto (Tr. V. Jurganov, A. Korĵenkov, L. Novikova). La Ondo de Esperanto, 2022, №3.
Fjodor Sologub. La belo. Transformiĝoj. La reĝino de kisoj. Traserĉo. La vojo al Emaus. La fianĉino de Judaso (Tr. V. Jurganov, A. Korĵenkov, L. Novikova). La Ondo de Esperanto, 2022, №4.
Leonid Andrejev. La anĝeleto. Silento. La abismo. El rakonto, kiu neniam estos finita (Tr. V. Jurganov, A. Korĵenkov, L. Novikova, V. Vyĉegĵanin). La Ondo de Esperanto, 2023, №1.
Ivan Ŝmeljov. La febro. La oveto. La mirakla bileto. La eterna lumo. La agrabla promeno (Tr. V. Jurganov, A. Korĵenkov, L. Novikova, V. Vyĉegĵanin). La Ondo de Esperanto, 2023, №2.
Aleksej N. Tolstoj. La morto de la familio Nalymov. La inkmakulo. Nataŝa. Manjo. La kunloĝanto (Tr. V. Jurganov, A. Korĵenkov, L. Novikova, V. Vyĉegĵanin). La Ondo de Esperanto, 2023, №3.
Vladimir Nabokov. La vorto. Kristnasko. Fabelo. Razilo. Teruro. Nubo, lago, turo (Tr. A. Korĵenkov, L. Novikova, V. Vyĉegĵanin). La Ondo de Esperanto, 2023, №4.
Aleksandr Grin. La pilorio. Nokte kaj tage. La parolema koboldo. La edziĝo de Aŭgusto Esborn. La akvarelo. La komandanto de l’ haveno (Tr. V. Jurganov, A. Korĵenkov, L. Novikova). La Ondo de Esperanto, 2024, №1.
Miĥail Bulgakov. La ruĝa krono. La ĥana fajro. La blizardo. Estis majo (Tr. V.  Jurganov, A. Korĵenkov, L. Novikova, V. Vyĉegĵanin). La Ondo de Esperanto, 2024, №2.

Nur la abonantoj de La Ondo de Esperanto povas legi la tradukojn de RuNo-2. Sed tiuj, kiuj unuafoje abonos La Ondon ĉi-jare, rajtos elŝuti ankaŭ ĉiujn numeron de La Ondo por 2022 kaj 2023, kaj do ili ricevos ĉiujn tekstojn de la projekto.

AlKo

Legu pli pri RuNo-1 https://esperanto-ondo.ru/Knigi/Kniga082.htm.
RuNo-1 estas aĉetebla ĉe UEA https://katalogo.uea.org/katalogo.php?inf=7088.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2024/09/runo-3/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Rusa novelaro 2 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-09-30 14:27

Aminda Radio Esperanto

Panoramo de la Granda Insulo N°07/Septembro 2024

Post dumonata paŭzo, ni proponas al vi interesajn enhavojn de la gazeto Panoramo de la Granda Insulo. Ĉiuj rubrikoj rivelas al vi la nekonatan vivflankon de Malagasoj kaj la vivsituacion en Malagasio :

1.Esperanto kaj ni : Kion la UK en Aruŝa povus ŝanĝi ? 2.Iom pri nia kulturo : Hinduismo, Baratano kaj Karàna 3.Originale en Esperanto Pripensoj dum malsaniĝo 5.Konatiĝi kun iu loko : Collège Saint-Michel Amparibe 6.Medio kaj nia farto : Klimatŝanĝiĝo 7.Parto de la malagasa historio: Kion ni scias pri la Vazimba ? 8.Novaĵoj de la kuranta monato (3 paĝoj) 9.Vivo de ordinarulo: Lalaina, vigla komercistino 10.Inico al la malagasa lingvo : Marĉandi legomojn en subĉiela bazaro 11.Fotoj pelmele : Kvar diverstemaj fotoj

Danke al Esperanto, vi povas konatiĝi kun la malagasa kulturo, historio kaj lingvo.Sed se la dekjara ekzistado de nia gazeto alportis al vi plezuron kaj scion pri nia lando, bv ne forgesi aboni nian gazeton por apogi nian klopodon utiligi Esperanton por nia vivteno. Vi povas uzi Paypal aŭ nian UEA-konton. Agrablan legadon al vi ĉiuj !!!

de fidilalao henriel je 2024-09-30 12:04

TEJO

Partoprenu en 2a KonSciU (2024): Konkurso por Sciencistoj kaj Universitatanoj!

TEJO, kunlabore kun ILEI, UEA kaj CED, ĉi-jare en 2024 okazigas denove sian konkurson por junaj esploristoj, scientistoj, kaj studentoj! 

La Komisiono pri Scienco de TEJO fiere prezentas la duan eldonon de sia konkurso KonSciU: Konkurso por junaj Sciencistoj kaj Universitatanoj, kiu okazos la 28an de novembro 2024 (dimanĉo), 13:00 UTC kadre de Virtuala Kongreso.

KonSciU estas malfermita al ĉiuj junaj sciencistoj, esploristoj, kaj studentoj ekde la bakalaŭra ĝis la (post)doktora nivelo, kiuj estas samtempe individuaj membroj de TEJO. Fiere kaj atentokapte prezentu vian esploron, montru viajn kreemon kaj komunikajn lertojn, kaj gajnu diplomon kaj aliajn premiojn! 

Kiuj estas la kondiĉoj por partopreni en la Konkurso?

  • Esti individua membro de TEJO kaj esti aliĝinta al 5a Virtuala Kongreso; 
  • Prezenti esploron aŭ analizon, kiun vi mem realigis aŭ/kaj publikigis.

Ne necesas esti profesia sciencisto aŭ esploristo. Se vi estas studento aŭ laboristo en alia profesio sed fakas aŭ esploras pri iu fako, ne hezitu aliĝi kaj prezenti vian esploron!

Kion mi devas fari?

  1. Preparu mallongan (3-minutan) prezenton pri via esploro. Plej gravos la voĉa komunikstilo kaj la enhavo de via parolado, sed ni ankaŭ rekomendas, ke vi preparu videblan prezentaĵon por akompani vian paroladon. 
  2. Prezenti vian esploron aŭ analizon la 28an de novembro 2024 je 13 UTC.

La gajnintoj ricevos diplomon kaj diversajn donacojn de TEJO, UEA, ILEI kaj CED. Krome, ili ankaŭ havos la ŝancon laŭelekte prelegi pri siaj esploroj dum la 81a Internacia Junulara Kongreso (IJK) en Indonezio.

Aliĝu al la konkurso ĉe http://tinyurl.com/konsciu24 ĝis la 25a de novembro 2024 (lundo).

Por havi impreson pri kiel KonSciU okazis lastfoje (en 2022), vi povas spekti tiun ĉi filmon en YouTube.

Se vi havas demandon, kontaktu retpoŝte unu el la kunordigantoj de KonSciU, t.e. Michael Vrazitulis (michael.vrazitulis[ĉe]tejo.org) aŭ Snehaja Venkatesh (snehaja.venkatesh[ĉe]tejo.org).

The post Partoprenu en 2a KonSciU (2024): Konkurso por Sciencistoj kaj Universitatanoj! appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de mixalhsb je 2024-09-30 11:56

UEA facila

Ĉu vere ĉiuj parolas la anglan?

La informo, ke "ĉiuj parolas la anglan", estas ofte ripetata, precipe de tiuj, kiuj gajnas monon per instruado de la angla. Ekzistas ankaŭ tiuj, kiuj deziras konvinki nin ĉiujn, pro ideologiaj kialoj, ke la angla estas la internacia lingvo. La Eŭropa Komisiono foje prezentas la kreskantan nombron de junuloj, kiuj deklaras ke ili parolas la anglan, por montri la sukceson de la multlingvisma politiko en Eŭropo. Sed ĉu estas vere, ke pli kaj pli da junuloj parolas la anglan? Tiaj raportoj kutime estas bazitaj sur Eurobarometer*. Eurobarometer estas instanco, kiu faras esplorojn de la publika opinio pri diversaj demandoj interesaj por Eŭropa Unio (EU). Por informiĝi pri lingva kompetento, ĝi simple demandis al eŭropaj civitanoj, kiujn lingvojn ili parolas, naive kredante, ke homoj neniam troigas sian propran kompetenton. Tamen, malmultaj homoj kapablas objektive taksi sin mem. Ĉu EU iam pli profunde esploris, kiom bone la homoj parolas fremdajn lingvojn? Jes, sed tio okazis nur unu fojon. En 2012 la Eŭropa Komisiono organizis esploron kun la nomo SurveyLang. Oni kontrolis la atingojn de lingvolernantoj en 14 EU-landoj rilate al kvin lingvoj: la angla, la franca, la germana, la hispana kaj la itala. La kontrolitaj niveloj estis de A1 ĝis B2. La Komisiono klarigis, ke ĝi ne organizis provojn je la nivelo C1, "ĉar lernantoj, kiuj atingas tiun nivelon, eĉ en sia unua fremda lingvo, konsistigas nur 1% de lernantoj". Do la Eŭropa Komisiono mem rekonas, ke la homoj apenaŭ sukcesas lerni fremdajn lingvojn ĝis flua nivelo. Estas rimarkinde ke la objektiva esploro de SurveyLang okazis nur unu fojon, jam antaŭ 12 jaroj. Poste la Eŭropa Komisiono preferis bazi siajn konkludojn sur la malpli objektivaj rezultoj de Eurobarometer. Ĉu la konkludoj de SurveyLang estis tro malkomfortaj por la Eŭropa Komisiono? Kial tiom da homoj atingas tiom malmulte da sukceso en lingvolernado? La ĉefa kialo estas la malfacila kaj neregula gramatiko de la lingvoj plej ofte instruataj en Eŭropo. La angla havas (sufiĉe) simplan gramatikon, aliflanke ĝia skribsistemo nur malproksime rilatas al la parolata lingvo. La uzo de la angla en supera edukado ĉiam pli enradikiĝas tutmonde. Sekve, kreskas la distanco inter elito, kiu regas la anglan, kaj la vasta plimulto de la monda loĝantaro. La elito konsistas el 1) denaskaj anglalingvanoj (proksimume 6% de la homaro); 2) tiuj, kiuj loĝas dum jaroj en anglalingvaj landoj; kaj 3) homoj kun aparta kapablo pri lingvolernado. La uzo de la angla en internaciaj rilatoj donas avantaĝon al tiu malgranda elito, kaj malavantaĝon al ĉiuj aliaj. Tio estas ne nur maljusta, sed ankaŭ malefika. Estus multe pli efike, se la Eŭropa Komisiono kaj aliaj internaciaj organizaĵoj celus lingvan justecon, kaj klopodus doni al ĉiuj civitanoj la samajn lingvajn rajtojn. --------------------- * Europeans and their languages - May 2024 - - Eurobarometer survey (europa.eu) Seán Ó Riain

2024-09-30 11:24

Le Monde diplomatique en Esperanto

Oktobro, tempo de reviziismo

La kapitulaco de Germanujo estis apenaŭ subskribita, kiam la Franca Instituto pri Publika Opinio (IFOP) jam demandis la francojn : “Kiu nacio, laŭ via opinio, plej kontribuis al la malvenko de Germanujo en 1945 ?” Tiam, en Majo de 1945, ĉiu havis en sia menso la milionojn da sovetiaj soldatoj falintaj ĉe la orienta fronto, ilian decidan rolon en la malfortigo de la nazia armeo kaj la malfruan engaĝiĝon de la usonanoj en tiu konflikto. Do, 57 elcentoj de la demanditoj respondis : la USSR, kontraŭ nur 20 elcentoj : Usono. Sed kiam, en 2024, la IFOP refaris la saman demandon, la respondoj inversiĝis : 60 elcentoj de la demanditoj nomis la usonanojn kaj 25 elcentoj la sovetianojn.

La kolektiva memoro varias laŭ la epokoj, la fortrilatoj kaj la aktualaj interesoj. En la fluo de la tempo, Holivudo levis Usonon al savinto de la planedo, kun siaj filmoj kiuj celebris la heroismon de la GI, de La plej longa tago (1962), ĝis Necesas savi la soldaton Ryan (1998), de Patton (1970) ĝis Transe de la gloro (1980) kaj dekoj da aliaj. Post malapero de la USSR, la Franca Komunista Partio, kiu, kun aliaj, flegis la memoron pri la sovetia ofero, kolapsis. Kaj de kvardek jaroj la ŝtato kun granda pompo celebras la albordiĝon en Normandio por fari ĝin la turnopunkto de la dua mondmilito.

Tiu ĉi evento tamen dum longa tempo estis konsiderata relative pli malgrava. Ekzemple la 6-an de Junio 1949,ĝia 5-a datreveno, okazis modesta ceremonio : grupo de lokaj klarionoj, du knabinoj kiuj demetis florkronojn sur la plaĝo kaj kelkaj bomb-aviadiloj flugantaj super la lokoj kaj faligantaj bukedojn kaj pafante raketojn. Kvankam la fest-aranĝoj poste fariĝis pli ampleksaj, neniu usona prezidanto venis por partopreni. En la jaro 1964, la generalo de Gaulle mem rifuzis veni al Normandio : Ĉu vi volas ke mi iru tien por memori la albordiĝon, kvankam ĝi estis la antaŭludo por dua okupado de la lando ? Ne, ne, ne kalkulu kun mi.” (1)

Ĉio ŝanĝiĝis en la jaro 1984, en kunteksto de akriĝo de la usonaj-sovetiaj streĉitecoj. Nun aranĝitaj por konformiĝi kun la matenaj televid-elsendoj en Usono, la memoradoj de la 6-a de Junio fariĝis impresaj kaj akiris geopolitikan dimension, kiun ili ne plu perdis. François Mitterrand tiam invitis Ronald Reagan, Elizabetan la 2-an, la kanadan ĉefministron Pierre-Elliott Trudeau, Baudouin la 1-an de Belgujo … La “ libera mondo ” demonstras sian unuecon kaj sian rolon de protektisto de la demokratio. “ La sovetiaj trupoj, kiuj venis en la centron de tiu ĉi kontinento, ne foriris kiam la paco revenis, Reagan akuzis en parolado kun ofensiva tono. Ili estas daŭre tie, sen esti invititaj, sen esti dezirataj, senĉese, preskaŭ kvardek jarojn post la milito ”.

De tiam, ĉiu celebrado fariĝis okazo por transigi mesaĝon, tra la listo de la gastoj, tra la ordo kaj la enhavo de la paroladoj, la okaziĝo de la armeaj paradoj … La ĉi-jara 6-a de Junio, por la 80-a datreveno, ne malpli ol dudek kvin ŝtatestroj kaj kronitaj kapoj troviĝis sur la plaĝoj de Normandio. La atlantikista tendaro estis komplete tie. Por la unua fojo post la fino de la malvarma milito, neniu rusa reprezentanto estis invitita, eĉ ne ambasadeja konsilisto. “ Ruslando ne estas invitita, ĉar la kondiĉoj ne estas plenumitaj, konsidere la agres-militon kiun ĝi faras kontraŭ Ukrainujo ”, pravigas tion la franca prezidantejo. La ukraina prezidanto siavice ja ĉeestas, longe aplaŭdata de la 4000 zorge elektitaj spektantoj. Dum s-ro Joseph Biden fieras pro la ofero de la usonaj soldatoj – “ la libereco valoras la penon, la demokratio valoras la penon, Usono valoras la penon, la mondo valoras la penon ” –, s-ro Volodymyr Zelensky ĵetas sin en historian komparon, kies sekreton konas nur li. (2), klarigante “kiom la albordiĝo akordiĝas kun la ĝusta luktado kiun la ukraina nacio faras hodiaŭ”. Tiel Ruslando, kiu rompis la hitleran militmaŝinon en Stalingrado, estas kaŝe metita en la rangon apud la nazia reĝimo.

Pri tio, ke memoradoj donas misformitan spegulon de la pasinteco, nur naivulo povas miri. Ili servas antaŭ ĉio por surscenigi rakonton kiu kongruas kun la interesoj de tiuj, kiuj ilin organizas. Sed la reverkado de la historio de la dua mondmilito estas multe pli vasta. Ĝi tuŝas ankaŭ la komunikilojn, la lernolibrojn, la muzeojn kaj, en certaj landoj, la publikan politikon.

Ruslando jam delonge vidis sian rolon etigita kompare kun tiu de la usona kontribuo. Ĝi estas nun konsiderata kunrespondeca pri la katastrofo, egalece kun Germanujo. Tiu ĉi retoriko estiĝis unue en centra kaj orienta Eŭropo kaj en la baltaj landoj, favore al restariĝo de la naciistaj movadoj fine de la 2000-aj jaroj. En tiuj ĉi landoj, okupataj de la nazioj, je kiuj ili estis liberigitaj de la sovetianoj kaj post la milito restis en la sino de Moskvo, trudiĝis la ideo de “duobla okupado”, unue de Germanujo, poste de la USSR, la “du totalismoj”. Por firme ankri tiun ĉi rakonton necesis bone estingi la spurojn de la pasinteco, precipe tiujn kiuj montris la venkon de la Ruĝa Armeo aŭ la francan kunlaboradon kun la germana okupanto.

Ekde la jaro 2007, Estonujo do decidis detrui statuon, kiu en la centro de Tallin estis starigita en 1947 honore al la sovetiaj soldatoj mortintaj en batalo : oni faris de ĝi la simbolon de la “ sovetia okupado ”. La rusa malplimulto protestis, la disputo degeneris en ribelojn kaj la registaro decidis kontentiĝi per lokŝanĝo. Tiaj agadoj fariĝis normalaj. De antaŭ dek kvin jaroj okazis centoj da ili, en Bulgarujo, en Hungarujo, en Latvujo, en Pollando, en Rumanujo aŭ en Ukrainujo. En 2017, la pola registaro donis al la lokaj instancoj dek du monatojn por malaperigi ĉiujn publikajn monumentojn kiuj “ omaĝas personojn, organizaĵojn, eventojn aŭ datojn kiuj simboligas la komunismon aŭ aliajn totalismajn reĝimojn ”. La sekvan jaron ĝi estigis leĝon por sankcii “ la mensogan imputon de krimoj kontraŭ la homaro al la nacio aŭ al la pola ŝtato ”. Malpermeso paroli pri la kunlaborado kun la naziismo : la “ Instituto de la nacia memoro ” atentas. En Ukrainujo, en 2018, oni malpermesis libron de la historiisto Antony Beevor pri la batalo de Stalingrado. Pri kio ĝi kulpis ? Kelkaj paragrafoj elvokis ukrainajn naciistojn, kiuj, ene de la germana armeo, en la jaro 1941,ekzekutis 90 judajn infanojn.

La ideo de kuna respondeco de Moskvo kaj de Berlino iom post iom atingis la okcidenton de la kontinento, kie ĝi ĝis tiam estis precipe limigita al la novkonservativaj rondoj. Ĝi fariĝis eĉ oficiala doktrino de la Eŭropa Parlamento, kiam, la 19-an de Septembro 2019, laŭ iniciato de la orientaj landoj, la deputitoj voĉdonis por rezolucio pri la “ graveco de konservado de la historia memoro por la estonteco de Eŭropo ”. Tiu ĉi teksto fiksas la interpreton ke la milito estis “ la tuja rezulto de la nazia-sovetia kontrakto pri ne-agreso ”. Ĝi rekomendas deklari la 25-an de Majo (dato de la ekzekuto de Witold Pilecki, heroo de Aŭŝvico) la “ Monda tago de la herooj de la luktado kontraŭ la totalismo ”, kio implicite asocias la USSR kun la popolekstermo de la judoj.

Estas per si mem kontesteble ke delegitoj skribu kaj fiksu la historion. En 1990, renomaj historiistoj kiel Madeleine Rebérioux kaj Pierre Vidal-Naquet jam kontraŭis al la leĝo Gayssot, adoptita en la emocio du monatojn post la profanado de juda tombejo en Carpentras, kiu malpermesas nei la ekstermadon de la juda popolo. “Klarigi la krimon donas al ĝi ĝian historian dimension, kompari la nazian popolekstermon kun aliaj krimoj kontraŭ la homaro. Per tio ĉi – kaj ne per subpremado – oni edukas liberajn mensojn” (3), tiam la unua opiniis. Pri la temo almenaŭ la esploristoj samopiniis. Same kiel la leĝoj pri la memorado, kiuj sekvis al la armena popolekstermo de 1915 kaj al la sklavismo : neniu serioza historiisto neis la popoleksterman karakteron de la unua, nek ke la dua estas krimo kontraŭ la homaro. Nun la leĝdonantoj intervenas pri temoj ankoraŭ debatataj de la historiistoj, pri kiuj ili scias nenion, kun celo sole politika. Tiel, laŭ peto de Kievo, la 28-an de Marto 2023, kelkajn semajnojn post iliaj eŭropuniaj kolegoj, la francaj deputitoj, per grandega plimulto, agnoskis la popoleksterman karakteron de la “ granda ” ukraina malsatego de la jaro 1933. Tia kvalifiko estas temo de akraj diskutoj inter la specialistoj. Sed, kiel delegito defendanto de tiu ĉi teksto, (4) “ kvankam mi komprenas, ke povas esti debato pri la popoleksterma karaktero de la holomodor, post momento necesas fari politikon ! ”

Per sia rezolucio de 2019, la eŭropaj delegitoj ne kontentiĝas preni partion en disputata temo. Ili revizias la historion per tio ke ili forigas ĉiujn elementojn kiuj povus ĝeni ilian novan rakonton. Ĉar necesas havi evidentan malsinceron por kulpigi Moskvon pri la dua mondmilito kaj samtempe kaŝi la francajn kaj britajn respondecojn. Kiam la Sovetunio subskribis sian traktaton kun Germanujo, la 23-an de Aŭgusto 1939, Britujo kaj Pollando estis rompintaj ĉian eblecon de traktato por kolektiva sekureco kiu inkludus Sovetion. La britaj elitoj tiam subtenis politikon de kvietigo, por ne diri de kompromitiĝo, kun la nazioj, kiujn ili konsideris multe pli respektindaj ol la komunistojn. Tiu ĉi komplezo de la politika klaso, de la financistoj de la City, de la aristokrataro kaj de la gazetaro estas determina elemento por kompreni la marŝon al la milito. Tamen ĝi estas ignorata de la publika retoriko, malĉeesta en la lernolibroj kaj en la televid-programoj.

Fronte al tiu ĉi ideologia ofensivo, s-ro Vladimir Putin povas facile kritiki la kontraŭrusan “reviziismon”. “La historia reviziismo, kies manifestiĝojn oni observas en la Okcidento, precipe pri la dua mondmilito kaj pri ĝiaj konsekvencoj, estas danĝera, ĉar ĝi krude deformas la komprenon de la principoj de paca disvolvado difinitaj dum la konferencoj de Jalto kaj de San-Francisko en la jaro 1945”, li akuzas en Junio de 2020, en longa artikolo pri “La veraj lecionoj de la 75-a datreveno de la dua mondmilito”, publikigita de la usona konservativa revuo The National Interest. Por malmunti la okcidentajn manipuladojn, la prezidanto transformiĝis en profesoron pri historio. En sia parolado li montras la okcidentan respondecon en la eksplodo de la konflikto, li tradraŝas la “perfidon de Munĥeno”, li akuzas la koluzion de Pollando kun la nazia Germanujo, li celebras la heroismon de la sovetiaj soldatoj. Kaj, same kiel siaj kontraŭuloj, li deformas la pasintecon por servi siajn interesojn, per tio ke li malpermesas elvoki la ligojn inter la USSR kaj Germanujo, per aliskribado de la programoj kaj lernolibroj, nome por pravigi la “sennaziigon” de Ukrainujo kaj nei ties historian legitimecon.

Tio efektive estas unu el la obsedoj de la rusa prezidanto. Kun arĥivoj ĉe la mano, s-ro Putin jam de jaroj kontestas al sia najbaro ĉian pasintecon. En Majo de 2023 li aperis sur la ekranoj rigardante mapon de la 17-a jarcento, antaŭ ol konkludi : “La sovetia registaro kreis la sovetian Ukrainujon. Tion ĉiuj bone scias. Ĝis tiam neniam ekzistis Ukrainujo en la historio de la homaro.” Du jarojn antaŭe, en Julio de 2021, li publikigis dek-kvin-paĝan tekston por demonstri “la historian unuecon inter Ruslando kaj Ukrainujo”, retroirante ĝis la reĝlando de la Rus, fondita en Kievo en la 9-a jarcento. “En la ebenaĵo de Kulikovo, la granda princo Dimitri de Moskvo batalis ĉe la flanko de la vojvodo Bobrok de Volhinio kaj de la filoj de la grandduko de Litovujo Olgierd, Andreo de Polotsk kaj Dmitri de Briansk. Samtempe la grandduko de Litovujo Jagellon, filo de princino Tver, kondukis siajn trupojn helpe al Mamaj. Jen la paĝoj de nia komuna historio”, li ekzemple skribas. Al tio s-ro Zelenski al li respondis, dum longa parolado la 23-an de Aŭgusto 2021 : [“Nia hryvnia [la ukraina mono], estas pli ol miljara. Ĝi ekzistis en la epoko de Vladimir la Granda. Nia tridento [la blazono de la lando] estis aprobita de la ukraina konstitucio antaŭ 25 jaroj. Tiu ĉi sama tridento estis jam reprezentita en la brikoj de la eklezio de la Dîme antaŭ 1025 jaroj.”

Pri tiuj ĉi interkrucitaj cerbumaĵoj oni povus rideti, se la milito de memoroj ne jam degenerintus en sangan konflikton. Kaj se aliaj landoj ne uzus la pasintecon same frenezete kiel murde en sanga konflikto. Simile kiel Israelo, kies gvidantoj ne hezitas referenci la reĝlandon de Juda, starigitan de la israelanoj en la ferepoko, aŭ svingi arĥeologiajn malkovrojn, per kiuj oni kredas demonstri kontinuecon de juda ĉeesto en la regiono ; monpecoj, tomboj, steleoj plurmiljaraj, sed kiuj hodiaŭ servas por pravigi koloniigon kaj subpremadon tie ankoraŭ tute realajn.

La historio, manipulata por nutri tiujn ĉi konfliktojn, devus servi por ilin kompreni, por kapti iliajn radikojn, defiojn. Sed la instanteco taŭgas pli por la rakonto, kiun la komentistoj deziras liveri al la publiko. Por ili, la afero estas do klara : la milito en Ukrainujo komenciĝis la 24-an de Februaro 2022 kaj tiu de Gazao la 7-an de Oktobro 2023 ; en la unua okazo, Ruslando agresis Ukrainujon kaj en la alia, la Hamas atakis Israelon. Nu, la viktimoj ja havas la rajton sin defendi, kaj la Okcidento ilin ĉe tio helpi. Kio estis demonstrenda.

Tio ne estas malĝusta. Sed paŝo malantaŭen montras tute alian pejzaĝon. La milito en Ukrainujo ne kompreneblas sen memorigi ke en la momento en kiu la USSR falis, dum Ruslando estis sur la genuoj kaj jam ne estis danĝera, Usono decidis konservi la NATO-n. Kaj poste aligi kreskantan nombron da landoj, kiuj antaŭe estis membroj de la Varsovia Traktato, kaj eksajn sovetiajn respublikojn, kun la projekto aligi Kartvelujon kaj Ukrainujon. Alianco kontraŭrusa, konsiderinda armea kaj strategia dismetado ĉe la pordoj de Ruslando. Ni imagu, ironiis Noam Chomsky (5), ke Meksiko subskribas militan aliancon kun Ĉinujo kaj poste permesas al ĝi tie instali trupojn kaj armilojn, tuj malantaŭ la usona landlimo, malgraŭ la avertoj de Vaŝingtono … Kaj se Usono reagus per invado al la meksika teritorio, kiu imagus ke la Eŭropa Unio, zorganta por respektigi la internacian juron, liverus dekojn da miliardoj da dolaroj al la invadata lando ?

La masakro farita de la Hamaso ankaŭ estas parto de historio. Tiu de la ses israelaj pun-operacioj organizitaj kontraŭ Gazao en dek ok jaroj ; tiu de tera kaj mara blokado inter la plej severaj de la planedo ; tiu de kontraŭleĝa okupado de la palestinaj teritorioj, multfoje akuzata de la Unuiĝinta Naciaro ekde 1967. Anstataŭ montri tiun ĉi perspektivon, la komunikiloj favoras tujan kronologion, kiu ebligas al ili preterlasi la ordinarajn ĉikanadojn trudatajn al la palestinanoj, la konstantajn kontroladojn, la armean okupadon, la disigan muron, la eksplodigon de iliaj domoj, la koloniigon de iliaj grundoj. La atako de la 7-a de Oktobro tiamaniere fariĝas senracia, se ne pro etnaj aŭ religiaj kialoj. Mortigo de judoj – “pogromo”, kaj eĉ “la plej granda pogromo post la popolekstermo”, kiel baldaŭ poste diris ĵurnalistoj kaj politikaj gvidantoj, kiuj tiel metis la eventon en la longan historion de la kontraŭjuda persekutado – kio permesas taksi ĉiun kiel kontraŭjudiston kiu provus klarigi la atakon de la Hamaso (vidu la artikolon de Serge Halimi kaj Pierre Rimbert) (6)

Tiel la historio estas abunde manipulata. Ĝi pravigas militojn, senkvalifikas kontraŭulojn, kunveldas kolektivajn identecojn. Ĉiu povas tion kaŝi, reskribi, distordi, en ĝi elhaki analogion, referencon ekde kiam ili komfortigas demonstradon. En tiu ĉi batalo por fasoni la publikan debaton ĉirkaŭ rakonto taŭga por iliaj interesoj, tiuj, kiuj posedas la grandajn komunikilojn, disponas pri timinda armilo. Ĉar ilia ĉefa povo konsistas en la kapablo difini la spacon kaj la perimetron de la debato, la komunikiloj zorgas por teni la paĝojn “ekster la kadro”, kiuj povas makuli la bildon de la liberalaj demokratioj. Kiu en la Okcidento memoras pri la malemo de Usono eniri la batalon kontraŭ la naziismo ? Pri la respondeco de Churchill en la malsatego de 1943 en Bengalujo (3 milionoj da mortintoj) ? Pri la masakro de centoj da miloj da komunistoj en Indonezio, kun la konsento de Parizo kaj de Vaŝingtono ? Pri la forta subteno de la liberalaj rondoj al la diktatoreco de Pinochet ?

Fronte al la rulprem-maŝinego de la komunikiloj kaj de la eldonejoj, la klepsidro de Klio, la muzo de la historio, kaj la dolĉaj vortoj de Mnemosino, diino de la memoro, ne sufiĉas. Por kontraŭagi la dominantan pensadon daŭre necesas duobla laboro. Ĉar eĉ antaŭ ol montri miskonatan vidon al la pasinteco, necesas forigi la kliŝojn kiuj nebuligas nian klarvidon. La kontestantoj do naĝas kontraŭflue, kontraŭ “la implicitajn nociojn neniam ekzamenitajn sed komune akceptatajn, akceptatajn per mem-konfirmado, pro ilia konformeco al tio kio jam estas akceptita kiel vera. Tiu ĉi estigita familiareco, tiu ĉi unuanimeco de antaŭjuĝoj estas ofte konsiderata kiel “la objektiveco”, observis la usona historiisto Michael Parenti. Pro tio la disidentoj devas konstante defendi sin kaj precize apogi ĉiujn siaj demonstrojn”. (7) Disponigi metodon kaj instrumentojn ebligas al ĉiu rompi la gangon de la kliŝoj kaj orientiĝi tra la makiso de la rakontoj, jen la ambicio de la Manlibro de intelekta memdefendo publikigita en Septembro de Le Monde diplomatique. Klio mem mendus plurajn dekojn da ekzempleroj por provizi la kioskojn de la Olimpo.


(1) Citita en la memoraĵoj de Alain Peyrefitte, C'était de Gaulle (vol. 2), Fayard, Parizo, 1997.

(2) Madeleine Rebérioux, « Le génocide, le juge et l'historien », L'Histoire, Parizo, Novembro de 1990.

(3) Madeleine Rebérioux, « Le génocide, le juge et l'historien », L'Histoire, Parizo, Novembro 1990.

(4) S-roAurélien Taché, tiam deputito de Europo-Ekologio-La Verduloj, post porti la etikedon En Marche. Li estas nun delegito de La Nesubmetita Francujo. Citita de Mediapart, 31-an de Marto 2023.

(5) Interparolado de Noam Chomsky kun Jeremy Scahill, The Intercept, 14-an de Aprilo 2022.

(6) Enzo Traverso, Gaza devant l'histoire, Lux, Montréal, 2024.

(7) Michael Parenti, History as Mystery, City Lights Books, San Francisko, 1999.

franca

de Benoît BRÉVILLE je 2024-09-30 10:53

La Balta Ondo

Mesaĝo de UEA okaze de la Internacia Tradukada Tago, 30 septembro 2024

ueaEl ĉiuj formoj de nejusta diskriminacio menciitaj en la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj, la plej subtaksata estas la diskriminacio surbaze de lingvoj. En mondaj aferoj, en scienco, en kulturo kaj en ĉiuj aliaj formoj de homaj rilatoj, la riĉa diverseco inter la lingvoj funkcias samtempe kiel fonto de scioj kaj esprimado, kaj barilo al la tutmonda komunikado.

Same, la relativa prestiĝo de certaj lingvoj, kaj ilia disvastiĝo, favoras certajn lingvojn super aliaj en difinitaj cirkonstancoj, kaj sekve ofte produktas nejustan diskriminacion.

La ĉefa faciligilo kaj egaligilo de komunikado inter la lingvoj, kaj sekve de la komunikado inter la homoj, estas aktuale la tradukado. Tradukado estas esenca vojo por konstrui pli justan mondon, alproksimigi popolojn, antaŭenigi dialogon, kaj krei interkompreniĝon kaj kunlaboron.

Tradukantoj kaj interpretantoj portas sciojn de unu lingvo al alia, disvastigas sciencon kaj kulturon, kaj, je individua nivelo, savas vivojn, ebligas pacon kaj helpas niajn malfortajn kaj persekutatajn gefratojn, ofte sub malfacilaj, eĉ vivminacaj, cirkonstancoj.

Kiel asertas la rezolucio pri la Internacia Tradukada Tago, respekto al kultura kaj lingva diverseco estas esenca antaŭkondiĉo por antaŭenigi spiriton de malfermiteco, egaleco kaj dialogo. La tradukada laboro estas grava subteno al la celoj kaj principoj de la Ĉarto de Unuiĝintaj Nacioj.

La laboro de Universala Esperanto-Asocio, kiu subtenas la ideon de dua, internacia lingvo por ĉiuj homoj, paralelas tiun de la tradukado: UEA konstante reasertas la gravecon de gepatraj lingvoj, kaj memorigas la internacian komunumon, ke ni devas pensi ankaŭ pri la lingva aspekto de la tri kolumnoj de UN: Paco, Evoluigo kaj Homaj Rajtoj. Same kiel tiuj tri aferoj integriĝas, lingvoj estas esenca elemento por aŭskulti kaj alproksimigi la tutan homaron.

En tiu ĉi tago, ni ree donas nian subtenon al multlingvismo kiel kerna valoro de UN, salutas la internaciajn organizaĵojn de tradukistoj kaj interpretistoj, kaj reasertas nian celon antaŭenigi, speciale per la Internacia Lingvo Esperanto, interkompreniĝon kaj estimon inter la popoloj.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2024, №1188.

Abonu La Ondon de Esperanto por 2024 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2022 kaj 2023. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Mesaĝo de UEA okaze de la Internacia Tradukada Tago, 30 septembro 2024 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2024-09-30 08:58

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 19

Antaŭ dek-sep semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la dek-oka porcio. Ĝuu ĝin!
---
Finfine alvenis someraj ferioj.
La freŝaj ventetoj mildigas varmegon.
Ŝi sidas sur benko kaj legas revuon.
Ni faris kvinope biciklan ekskurson.

Someran plezuron ŝi trovis ĉe lago.
Boatveturado nur kostis malmulte.
La homoj atendis la ŝipon sur kajo.
Ĝi baldaŭ alvenis kaj donis signalon.

Somere mi ofte veturas al lago.
Ni sidas en klimatizita vagono.
Ja estas agrable veturi per trajno.

Mi verkas versaĵojn somere ĉe lago.
La gaja etoso akcelas kreivon.
Ne mankas ideoj pri kio mi skribu.
La vivo senfine ofertas la temojn.
Sed nun mi malsatas kaj paŭzon bezonas.
Mi manĝos salaton kaj trinkos bieron.

Fortegajn dolorojn ŝi sentis en brusto.
Ni volas apliki naturan metodon.
Rakontu al ili tutsimple la veron!
Ne estas facile decidi pri tio.
Li estas sendube tre sperta fakulo.
La lumbildprelego tre plaĉis al ĉiuj.
Li montris la fotojn sur granda ekrano.

Vi devas enŝalti la laŭtparolilon!
Aŭ ĉu vi preferas orelaŭskultilojn?

Li trovis abunde da materialo
por plene malkovri grandegan skandalon.

Ne estas facile eduki infanojn.
Kaj ili bezonas ja multe da amo.
Sed ankaŭ ordemon infanoj akiru.
Gepatroj atentu pri siaj gefiloj.

Post aktualigo de IT-sistemoj
softvara problemo lamigis servilojn.
Suferis klinikoj, suferis trafiko.
Sed oni rapide riparis la cimon.
La cimo koncernis vindozajn sistemojn.
Ĝin kaŭzis usona softvara firmao.

Jen malavantaĝo de centra regado.
Malcentre la vivo funkcias pli bone.
Eraroj okazas kaj ĉiam okazos.
Malcentra agado limigas damaĝojn.

Okazis tertremoj sur tri kontinentoj.
Jen foje tre fortaj, jen foje malfortaj.

Alvoko atingis lin dum konferenco.
Li devis rapide forlasi la ejon.
Li urĝe veturis al siaj gepatroj.
La patro suferis trafikakcidenton.
Bonŝance la patro ne estis vundita.
La aŭto nun havas signifajn damaĝojn.
Ankoraŭ ne eblas kalkuli la kostojn.
Sed asekurita la aŭto ja estas.

Laŭ mia pritakso la situacio
ne estas danĝera, sed konsiderinda.
Nun gravas rapide reagi je tio,
ĉar tamen ja povus aperi problemoj.

La estro senŝanĝe aprobis proponon.
Nun ĉiuj klopodas atingi la celon.

Ŝi devis promesi al sia patrino,
ke ŝi post la balo tuj hejmenveturos.

Li ne plu kapablas repagi krediton,
ĉar liaj enspezoj enorme malkreskis.
Li havas ankoraŭ privatajn rezervojn,
sed tiuj necesas por pagi la vivon.
------

Jen ĉi-sube la ligiloj al la ĝis nun aperintaj porcio de la ekzercaro:


Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al
retradio(ĉe)aldone(punkto)de

de peranto (noreply@blogger.com) je 2024-09-30 06:00