Blogoj en Esperanto

2025-02-13

La Balta Ondo

RenKEJtiĝo 2025

La Kataluna Esperanto-Junularo invitas vin al sia junulara Esperanto-aranĝo, de la 20a ĝis la 23a de februaro 2025 en Olot. RenKEJtiĝo estas la oficiala plurtaga aranĝo de la Kataluna Esperanto-Junularo (KEJ), por junaj esperantistoj kaj de Katalunio kaj de ĉie. La nomo estas vortludo kun la Esperanta vorto “renkontiĝo” kaj KEJ, la mallongigo de nia asocio.

En la lastaj jaroj, post granda klopodo por plibonigi la Esperantan junulan spacon en Katalunio, la rezultoj komencis montriĝi kiel plimultiĝo de katalunaj junuloj en Esperantujo! Sekve, ni bezonis plurtagan aranĝon por interkonatiĝi kaj ĝui interesan kaj diversan programon kun aliaj junuloj en Esperanto. Tial en 2023 ni unuafoje organizis RenKEJtiĝon, kiu estis tre sukcesa kaj helpis al ni esti pli konataj internacie.

RenKEJtiĝo 2025 okazos en Olot ekde ĵaŭdo la 20a, ĝis dimanĉo la 23a de februaro 2025. La gastejo estos Alberg Olot Xanascat (Passeig Barcelona, 15, Olot, 17800).

Ni kuraĝigas vin partopreni kaj ĝui bonegan etoson kune!

Legu pli ĉe https://www.esperanto.cat/junularo/la-renkejtigo/

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/katalunio-10/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post RenKEJtiĝo 2025 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-13 21:23

Esperanta Retradio

Filmetoj pri nazkataro aktivigas imunsistemon

Ĉu en fervojo, en oficejo aŭ en atendoĉambro: Se homoj en senpera proksimeco ternas, spiregas aŭ tusas, tio plej ofte estas por la kunhomoj malagrabla. Sed la korpo reagas adekvate pri tio, kiel tion montras testoj.

Jam la spektado de filmetoj kun malsanaj personoj aktivigas certajn areojn de la cerbo kaj la imunsistemon. Tion eltrovis du biologinoj de la universitato de Hamburgo en Germanio. La studrezultoj indikas ke la cerbo ne nur prilaboras la signojn de alvenanta infekto kiel tiajn, sed ke ĝi reagas per rekta imunrespondo pri tio, jam antaŭ ol infektantoj alvenas en la korpo.

Por la prilumigo estis rekrutitaj 32 virinoj kaj 30 viroj kun averaĝa aĝo de apenaŭ 25 jaroj. Al ĉiuj oni montris mallongajn filmetojn, kiuj aŭ prezentis infektajn aŭ neinfektajn situaciojn de la ĉiutago. Dume estis seninterrompe mezurita la cerba aktiveco de la partoprenantoj de la studo.

Ĉe malvarmo la korpo iniciatas protektan programon. Krome estis konstatita ankaŭ ŝanĝiĝo de la koncentriĝo de la tiel nomata sekretora imunglobulino A en la salivo de la testpersonoj. Tiuj antikorpetoj donas informon pri tio, ĉu aperas unua defenda reago de la mukhaŭta imunsistemo. Ĝi estas formata ekde kiam infektantoj trafas la mukan haŭton. De tiu mezurado 15 partoprenantoj devis esti eligitaj, ĉar ili ne povis doni sufiĉe da salivo por la prilumigo.

Ĉe la prijuĝa analizo montriĝis ke la percepto de malsanaj homoj kondukas al aktivigo de la antaŭa insulo en la cerbo. Tiu staras en kunteksto kun areoj por la prilaborado de emociaj sentoj kaj la retaro por gusto- kaj flarosenso. Samtempe tie povas ankaŭ ekesti la sento de naŭzo. La cerba regiono krome partoprenas en la perceptado de fiziologiaj reagoj de la propra korpo kaj prezentas gravan interfacon inter cerbo kaj imunsistemo.

Apud la antaŭa insulo la partoprenantoj montris aktiviĝon ĉe la spektado de la filmetoj ankaŭ en alia areo, la tiel nomata amigdalo. "Kontraŭe al tio montris la amigdalo - cerba regiono kiu partoprenas en emociaj reagoj kiel timo kaj anksio - pli altan aktiviĝon ĉe ĉiuj filmetoj en kiuj videblis homoj. Tio indikas pri nespecifa atentemo rilate al la ĉeesto de homoj", diras kunaŭtorino de la studaĵo. "Dum la insulo kunordigas la centran imunan aktivigon, la amigdalo povus funkcii pli kiel alarmsistemo por sociaj situacioj kun pli alta infekta risko", klarigas pri tio alia sciencistino. La studrezultoj estis publikigitaj en faka ĵurnalo.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-13 07:00

2025-02-12

Le Monde diplomatique en Esperanto

Merkosudo : agrikultura bombo

Antaŭ jaro, eŭropaj terkulturistoj estis pretaj por milito. Precipe post kiam la forigo de dogantarifoj por ukrainaj nutraĵoj kaŭzis malaltiĝon de prezoj en Eŭropa Unio. Tamen la 6-an de Decembro la Eŭropa Komisiono sukcese finis intertraktadon pri liberkomerca interkonsento kun pluraj sudamerikaj regnoj. Ĝia ratifo eĉ pli endanĝerigos la situacion de terkulturistoj kaj nutradan suverenecon de regnoj kiel Hispanujo aŭ Francujo.

Pneŭoj antaŭ prefektejoj kaj sidejoj de regionaj registaroj, pakoj da fojno en trafikcirkloj, traktoroj en urbaj centroj : ĉu tia sceno fine iĝos vintra rito ? Antaŭ jaro, ampleksa socia movado skuis la eŭropan terkulturan mondon. En Francujo, ĝi estiĝis en la regna sudokcidento kaj subtenata de la ĉefa sektora sindikato, Tutlanda Federacio de Sindikatoj de Terkulturaj Ekspluatantoj (FNSEA, pro ĝiaj komencliteroj en la franca), ĝi rapide disvastiĝis en la tuta teritorio. Kelkaj urĝaj dispozicioj provizore kvietigis la malkontenton, sed sen solvi la esencajn demandojn. Tial terkulturistoj ne longe atendis por reveni sur la protestvojo. Pasintan novembron ili ree manifestaciis, ĉiam denuncante la maleblecon digne vivi el la produktado de siaj ekspluatejoj pro la premo, kiun faras sur la prezoj la importitaj terproduktaĵoj.

JPEG - 182 kio
Ursula Von der Leyen kaj la prezidantoj de Argentino, Urugvajo, Brazilo kaj Paragvajo la 5-an de decembro 2024

En la politika klaso, ĉiuj hodiaŭ skurĝas la “mallojalan” konkurecon fare de regnoj kun malaltaj produktadkostoj, eĉ la reprezentantoj de partioj kiuj de antaŭ tridek jaroj senĉese aprobas liberkomercajn interkonsentojn kaj favoras ĉiam pli grandan eniron de terkulturaj importaĵoj. La franca pluso en ĉi tiu medio —7,8 miliardoj da eŭroj en 2019— rezultas el eksportado de vino kaj likvoroj, same kiel cerealoj ; krom ĉi tiuj du eroj, la deficito altiĝas al 11 miliardoj da eŭroj, preskaŭ duoble pli ol 2010 (1). En Francujo, importaĵoj pasis de 28.000 al 56.000 milionoj da eŭroj ekde la jaro 2000 kaj nuntempe signifas 20% de la regna nutrado, 45% de la konsumo de kokaĵoj, 56% de ŝafaĵo, 63% de vegetaĵaj proteinoj el oleoaĵoj destinitaj al bestoj kaj 71% de fruktoj (2). Francujo do dependas de eŭropaj partneroj —inter aliaj—, kiuj disponas pli malmultekostan laborforton. Triono de la kokaĵo kaj kvarono de la porkaĵo industrie prilaborita en Francujo devenas de Nederlando, Belgujo, Germanujo, Pollando kaj ankaŭ de Ukrainujo, regno kiu, kvankam ne apartenanta al Eŭropa Unio, profitas de tre favoraj eksportadkondiĉoj.

Kvankam la liberigo de komercaj interŝanĝoj triumfis en Eŭropo per la reformoj enkondukitaj de la Komuna Agrikultura Politiko (KAP) ekde 1992 kaj la ekvalidiĝo de la ununura merkato en 1993, je tutmonda nivelo ĝi havas siajn originojn en la Interkonsento de Marakeŝo kiu starigis la Mondan Organizaĵon pri Komerco (MOK) kaj ĉesigis la reguligon de agrikulturaj merkatoj per la prezoj. Eŭropa Unio anstataŭigis internajn reguligajn dispoziciojn (kiel ekzemple publikan financadon de stokoj) per livero de rektaj monhelpoj al terkulturistoj kaj aprobis konstantan redukton de doganoj. Dum la lastaj dek kvin jaroj, Eŭropa Unio subskribis liberkomercajn interkonsentojn kun Kanado, Japanujo, Vjetnamujo, Sud-Koreujo, Nov-Zelando, Aŭstralio, Britujo, Ebura Bordo, Malio...

Fanatikuloj de la Ricarda teorio

La prezidanto de la Eŭropa Komisiono Ursula von der Leyen numtempe esperas trudi komercan interkonsenton kun la Merkato Komuna de la Sudo (Merkosudo (3)) (4). La 6-an de Decembro S-ino Von der Leyen kaj la argentina, brazila, paragvaja kaj urugvaja ŝtatestroj finis dudek kvin jarojn da intertraktadoj. La fakto estigis fortajn kritikojn en Francujo fare de la agrikultura sektoro kaj, malantaŭ ĝi, de la politika klaso entute. La sudamerika regiono, granda provizanto de nutraĵoj, precipe viando, havas la kapablon malekvilibrigi la francan merkaton. Inter la produktadkostoj de francaj kaj brazilaj bovobredejoj estas proporcio de unu al du (5). La bovaĵo devenanta de Merkosudo jam signifas 70% de la eŭropaj importadoj, kaj rilate al kokaĵo la procento estas 50%. Kio okazos se la interkonsento ekvalidiĝos (6) ? Eŭropaj intertraktantoj ne multe zorgas pri tio, ĉar ili estas konvinkitaj adeptoj de la Ricarda teorio —aludo al David Ricardo, angla ekonomikisto de la 18-a jarcento—, ankaŭ konata kiel “teorio de kompara avantaĝo”, kiu specifas ke ĉiujn partiojn interesas komerci, ĉiam kiam ili elektos taŭge specialigi sian produktadon. Por atingi redukton de doganoj por eŭropaj industriaj produktaĵoj, Phil Hogan, eŭropa Komisaro pri Terkulturo kaj, poste pri Komerco, konfesis, ke “oni koncedis iom da bovaĵo [al la regnoj de Merkosudo], ĉar endis fari koncedojn” (Le Monde, 4-an de Julio 2019).

La interkonsento forigas 92% de doganoj por varoj importitaj en Eŭropa Unio devenantaj de Merkosudo. Ĝi antaŭkalkulas por nutraĵoj kvotojn por doganliberaj produktoj aŭ malpliigitajn doganojn, ekzemple, 99.000 tunoj da bovaĵo kun reduktita imposto de 7,5%. Bruselo elektis favori importaĵojn, kiuj ne respektas la regularon truditan al siaj propraj produktantoj. Nuntempe, brazila regularo permesas la uzon de bestoriginaj farunoj kaj antibiotikoj por rapidigi la kreskon. Ĝi ne trudas bestprotektadajn transportkondiĉojn kaj malhavas dispoziciojn pri la spurebleco de la bestoj de ilia naskiĝo ĝis ilia buĉo. La eŭropa merkato devas do enmerkatigi produktaĵojn en kiuj oni uzis aktivajn ingrediencojn ĉeestantajn en insekticidoj malpermesitaj en Eŭropa Unio, sed grandskale uzataj en la regnoj de Merkosudo... kiuj siaflanke sin provizas de germanaj, britaj aŭ italaj industrioj. Inter 2015 kaj 2019, eksportantoj de la Malnova Kontinento sendis al Merkosudo 56.600 tunojn da produktaĵoj malpermesitaj en siaj propraj regnoj (7).

En Marto 2024, post kiam la krizo de la agrara sektoro de la pasinta vintro prezentis ĉi tiun projekton de traktato kun Merkosudo kiel simbolon de mallojala konkurenco, franca prezidento Emmanuel Macron karakterizis ĝin antaŭ kunveno de brazilaj produktantoj kiel “tre malbonan interkonsenton”, intertraktitan “kiel oni faris je la 90-a jardeko”, kontraŭe al la virtaj traktatoj “de nova generacio” kiuj supozeble ebligas la kunordigitan evoluon de la subskribantaj partioj. Jaron poste, S-ro Macron fanfaronas pri tio, ke li alfrontis Eŭropan Komisionon : “Niaj kamparanoj ne estos oferitaj nome de merkantilismo de la pasinta jarcento”, li asertis en Pollando la 12-an de Decembro.

Tamen, ĉe la fino de la intertraktadoj, en Junio 2019, S-ro Macron taksis, ke la interkonsento estas “bona por la nuna aferŝtato” kaj bedaŭris la “novprotektismajn” reagojn (8). La franca prezidanto faris unuan ŝanĝiĝon du monatojn poste, dum pintkunveno de G7 en Biarritz, reage al la insolentaj deklaroj pri klimato de Jair Bolsonaro. Sed finfine nenio okazis. Francujo neniam petis la interrompon de la procezo nek sugestis, ke oni reviziu la intertraktadan mandaton, kiun Eŭropa Konsilio (reprezentanta la membrajn regnojn) konfidis al la Eŭropa Komisiono. Printempe de 2023, la franca ministro pri Ekstera Komerco, Olivier Becht, eĉ pledis por subskribi tekston, kiu ne estis modifita, atentigante la ekziston de “dispozicioj tre favoraj por niaj kompanioj”, ĉar laŭ li, la franca registaro neniam “kontraŭis la subskribon de la interkonsento (9).

La opono montrita de S-ro Macron en 2024 antaŭ ĉio ŝajnas malespera provo por savi la politikon de malreguligo de komercaj interŝanĝoj oferante (ĉu provizore ?) la interkonsenton kun Merkosudo. La 24-an de Januaro 2024, la deputitoj de la prezidenta tendaro en la Eŭropa Parlamento aprobis tekston intertraktitan kun Ĉilio. Prezentita kiel “virta”, ĝi pliigas importadkvotojn liberajn de doganoj por porkaĵo, bovaĵo, vino, kokaĵo, fruktaĵoj, olivoleo aŭ etanolo. Kaj ĝi tute forigas kvotojn por la eniro de pomoj kaj kivioj. Kelkajn monatojn antaŭe, la 9-an de Julio 2023, Francujo aprobis atingi interkonsenton kun Nov-Zelando kiu pliigis importadkvotojn por ŝafaĵo (ja tikla sektoro en Eŭropo) kaj laktaĵoj, kvankam en la Malnova Kontinento oni troe produktas ilin.

La instigantoj de tiuj laŭdire novaj interkonsentoj laŭdas la inkludon de reciprokecaj klaŭzoj —la tielnomitaj “speguloklaŭzoj”—, kiuj supozeble trudas identajn normojn al importitaj kaj lokaj produktoj. Sed, laŭ la opinio de Marine Colli, konsilisto pri publikaj agrikulturaj politikoj, ĉi tio estas artifiko. La mekanismo tute ne malhelpas al Nov-Zelando eksporti produktaĵojn en kiuj oni uzis herbicidojn kaj insekticidojn malpermesitajn en Eŭropa Unio. La sola vera malpermeso koncernas la importadon de viando de bestoj nutritaj en grasigejoj : io preskaŭ neekzistanta en Nov-Zelando...

Speguloklaŭzoj

La defendantoj de la Ĝenerala Ekonomia kaj Komerca Traktato (CETA, pro ĝiaj komencliteroj en la angla) subskribita inter Eŭropa Unio kaj Kanado ankaŭ laŭdas la ĉeeston de speguloklaŭzoj "dum ĝi enhavas neniun" atentigas S-ino Colli, kiu precizigas ke, "estas neniu diferenco inter la brazila kaj la kanada bredadomodeloj". Tute male, ĉi tiu interkonsento preskaŭ tute malreguligas agrikulturajn interŝanĝojn inter ambaŭ partioj, ĉar ĝi forigas 93,8% de doganoj por la kanadaj produktaĵoj. La kvotoj de sendoganaĵoj pliiĝas ĝis 80.000 tunoj da porkaĵo kaj 65.000 tunoj da bovaĵo, malgraŭ la konsiderindaj diferencoj inter la ekspluatadmaniero de ambaŭ areoj : “La averaĝa modelo konstatita en la kanadaj ekspluatejoj kaj, pli ĝenerale, en la regnoj aŭ regionoj kun kiuj oni pripensas atingi liberkomercajn interkonsentojn ŝajnas sufiĉe malproksima de la franca kaj eŭropa modelo de familia ekspluatejo —atentigas senatano de La Respublikanoj Laurent Duplomb en opinio pri leĝopropono, kiu rajtigas la ratifon—. Oni faras grasigon en grandaj ekspluatejoj de 30.000 lokoj, kie la herbo rapide malaperas pro la denseco de bestoj ; la nutra porcio konsistas el 80% de produktaĵoj ellaboritaj per genetike modifita sojfaruno”. La parlamentano ankaŭ substrekas multe pli malstriktajn regulojn pri la uzo de bestaj farunoj kaj antibiotikoj aŭ pri spurebleco (10).

Tiu interkonsento —ankaŭ tre mallaŭdita— estis ratifita de la Eŭropa Parlamento la 15-an de Februaro 2017. En Francujo, la Nacia Asembleo ĝin aprobis la 23-an de Julio 2019 kun la sola subteno de la grupo apoganta S-ron Macron. La 21-an de Marto 2024 —kvin jarojn post ĝia aprobo fare de la Malalta Ĉambro—, la Senato voĉdonis kontraŭ la ratifo, kio teorie signifas ĝian redonon al la deputitoj. Sed la registaro ne antaŭvidas ion tian. Ĉiel, la manko de ratifo fare de Francujo kaj granda nombro de membrantaj regnoj —numtempe nur 17 faris tion— ne malhelpas la aplikon de la parto de la interkonsento kiu rekte dependas de EU, kio egalvaloras 90% de la punktoj de la traktato (11).

Subtenantoj de CETA prezentas alian strangan argumenton : Kanado nuntempe uzas nur 3% de la kvanto de kvotoj donitaj al siaj bovaĵeksportoj, tial la efiko de la interkonsento sur ĉi tiu sektoro estos bagatela. Fakte, kvankam nuntempe kanadaj brutobredistoj produktas viandon destinitan, ĉefe, por usona kaj ĉinuja merkatoj, Otavo prepariĝas por la transatlantika konkero : ĝi ĵus petis de la Eŭropa Instanco pri Nutraĵa Sekureco la agnoskon de la desinfektan traktadon de brutaro per peraceta acido. Se la formalaĵo sukcesas, Kanado povos amase pliigi siajn eksportaĵojn al Eŭropo.

Malantaŭ la industrio, la nutrado

Siaflanke, la mekanismo por solvi konfliktojn inter regnoj kaj privataj investantoj —kiu ebligas al ĉi-lastaj sin turni al arbitracia institucio se ili konsideras, ke tiuj faris decidon kontraŭan al la traktato kaj malutilan al siaj interesoj— ankoraŭ ne estis efektivigita. Ĉeestanta en ĉiuj traktatoj ellaboritaj de la Eŭropa Komisiono, ĉi tiu mekanismo mistraktas demokration jam vipitan de la maniero mem de la intertraktadoj : diskutoj plenumitaj de la Komisiono surbaze de mandato ne publikigita, sekreteco de la intertraktadoj kun la kontraktanta partio kaj flankenmetadon de regnaj parlamentoj.

Oni defendas la liberan komercon por apogi kelkajn eksportantajn sektorojn, sed oni ĝin denuncas kiam ĝiaj efikoj estas taksitaj ruinigaj por aliaj sektoroj : la politikaj gvidantoj implikiĝas en siaj propraj kontraŭdiroj. Ĉi tio okazas al la prezidanto de FNSEA, kiu defendas la mobilizojn kontraŭ la interkonsento kun Merkosudo, sed li asertas : “La protektismo ne havas sencon en la franca terkulturo” (BFMTV, 25-an de Februaro 2024). Dume, daŭre estas en senelirejo la ellaborado de kohera politiko centrita en la nutrada suvereneco, konservo de la enspezoj de produktantoj kaj protektado de la naturmedio. Ekde la krizo de Kovim-19, kutimas sin deklari favora al suvereneco ; tiel, eksĉefministro Michel Barnier elektis kompletigi la oficialan nomon de la ministrejo pri Agrikulturo aldonante “de la Nutrada Suvereneco kaj Arbaroj”. “La demando de la komercaj interŝanĝoj daŭre estas netuŝebla kampo [de EU]”, klarigas Jonathan Chabert, unu el la proparolantoj de la franca agrikultura sindikato Confédération Paysanne, kiu diras, ke li kredas “eĉ ne unu sekundo, ke ekzistas solvo ene de la liberkomerca procezo mem, ĉar la speguldispozicioj estas tute senefikaj”. Tial lia sindikato postulas doganajn dispoziciojn pri grandoj kaj prezoj. Specife, ĝi defendas la efektivigon de minimumaj enirprezoj aplikitaj al importaĵoj. Laŭ tiu mekanismo, la prezo ne devas esti malpli ol la nivelo de kostoj, kiujn havas la regnaj produktantoj (laŭ salajroj, kostoj de la sociala asekuro, ktp.).

La pasintan 12-an de Novembro, pli ol sescent francaj parlamentanoj petis al la Komisiono, ke ĝi ne prezentu la interkonsenton de asocio kun Merkosudo al la aprobo de la Eŭropa Parlamento kaj Konsilio. Post tri jardekoj da liberkomercisma traktado, la proporcio de la industria sektoro en la regna produktado falis ĝis 11%. Post la perdo de industria suvereneco, ĉu venos la fino de nutrada suvereneco ? Por eviti tion, limigita cirkonstanca oponado al la interkonsento kun Merkosudo ne sufiĉos.


(1) “La France est-elle une grande puissance agricole et alimentaire ?”, Alta Komisararo pri Planado, Parizo, 9-an de Julio 2021.

(2) Laurent Duplomb, Hervé Gillé, Daniel Gremillet, Anne-Catherine Loisier, Frédéric Marchand kaj Kristina Pluchet, “Alimentation durable et locale”, raporto n-ro 620 ellaborita pro komisio de la Komisiono pri Daŭripova Evoluo kaj Teritoria Planado kaj la Komisiono pri Ekonomiaj Aferoj, prezentita la 19-an de Majo 2021, www.senat.fr

(3) (JG) Mercosur en la hispana kaj Mercosul en la portugala

(4) Vidu Luis Alberto Reygada, “Le rêve progressiste, et libre-échangiste, de la gauche latina”, Le Monde diplomatique, Majo 2023.

(5) “La compétitivité agricole du Mercosur. Le cas des filières d'élevage brésiliennes”, studaĵo farita de la Instituto de Brutobredado, Instituto de la Porka Sektoro kaj Teknika Instituto de Birdobredado por la Ministrejo de Terkulturo kaj FranceAgrimer, 24-an de Oktobro 2013, https://agriculture.gouv.fr

(6) “EU-Mercosur : les dangers d'une ratification de l'accord de commerce en l'état”, Fondaĵo por la Naturo kaj Homo (FNH), Instituto Veblen kaj la Interprofesiularo de la Brutaro kaj Viando (Interbev), Marto 2023, www.veblen-institute.org

(7) (6) “Mondialisation : Comment protéger nos agriculteurs et l'environnement ? Un règlement pour stopper l'importation d'aliments issus de pratiques interdites en Europe”, Fondaĵo Nicolas Hulot (FNH), Instituto Veblen kaj Interbev, Marto 2021, www.veblen-institute.org

(8) Maxime Vaudano, “Comprendre le revirement d'Emmanuel Macron sur l'accord EU-Mercosur”, Le Monde, 26-an de Aŭgusto 2019.

(9) Giorgio Leali, “Paris is warming up to EU-Mercosur deal, but slowly”, 10-an de Junio 2023, www.politico.eu

(10) Laurent Duplomb, “Avis présenté au nom de la commission des affaires économiques sur le projekt de loi, aŭtoritata la ratifiko de l'accord économique et komerca tutmonda inter l'Union européenne et ses États membroj, d'une part, et le Canada, d'autre part”, n-ro 410, registrita la 12-an de Marto 2024, www.senat.fr

(11) “Accord Economique et Commercial Global (AECG/CETA)”, Ĝenerala Direktantaro de la Fisko, 30-an de Julio 2024, www.tresor.economie.gouv.fr

Hispana

de Morvan BUREL je 2025-02-12 20:49

La Balta Ondo

BET-59: Konatiĝu kun Ite Tytgat

Tytgat“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). Jam aperis dek naŭ prezentoj. La dudeka estas Ite Tytgat (Belgio), kiu ĉi-sube mem prezentas sin kaj siajn kontribuojn al BET-59.

Ite Tytgat naskiĝis la 8an de aŭgusto 1957 en Ekeren, Belgio. Kiel nepino de Esperantisto de la 20aj jaroj de la pasinta jarcento, ŝi kreskis en Esperanta familio kaj edziniĝis al kataluna esperantisto, Alex Humet, kun kiu ŝi konatiĝis en unu de la pluraj aranĝoj kiujn ŝi partoprenis. Kun li ŝi formis Esperantan familion kun tri infanoj, kiuj parolas Esperanton. Ŝi loĝas en Antverpeno.

Tytgat studis biomedicinajn sciencojn en Loveno, laboris en diversaj laboratorioj en hospitalo kaj esplorinstituto dum kelkaj jaroj. Poste ŝi iĝis docento en altlernejo pri mikrobiologio, molekula biologio kaj klinika biokemio.

Nuntempe ŝi emeritas kaj ŝi klopodas ĉiujare fari prelegon en Esperanto pri scienca temo por disvastigi en esperanto tiajn sciencajn temojn.

En BET-59 Ite Tytgat prelegos pri la temo “Vitaminoj, esencaj eroj en nia nutrado”.
En tiu ĉi prelego ŝi donos superrigardon pri la aro da vitaminoj kiujn oni povas akiri pere de diversaj legomoj kaj aliaj produktoj. Por bone kompreni la digestadon, ŝi mallonge parolos pri ties funkciado. Mi ne nur koncentriĝos je la vitaminoj mem sed ankaŭ je la diversaj nutraĵoj. Pri la patologioj kiuj povas ekesti pro manko de ili, ŝi parolos nur supraĵe.

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/bet-172/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post BET-59: Konatiĝu kun Ite Tytgat appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-12 20:16

Esperanta Retradio

Ne tiom oro kiom salo valoras

Tiun ĉi fabelon produktis Jarka Malá el Ĉeĥio

Maljuna reĝo havis tri filinojn, kiujn li amis tutkore. ĉar li sentis, ke liaj vivofortoj malpliiĝas jam, li ofte meditadis, kiu el tiuj tri fariĝu estrino de la regno post lia morto. Amante ilin egalmezure, li tre zorgumis por decidi juste. Finfine venis al li ideo elekti tiun, kiu plej multe amas lin. Li do tuj venigis la filinojn kaj al ili diris: "Filinetoj miaj! Mi maljunas jam kaj neniu scias, kiom longe mi estas vivonta ankoraŭ. Tial mi volas decidi, kiu el inter vi estu reĝino, post kiam mi malviviĝos.

Sed unue mi ŝatus scii, knabinetoj miaj, kiom vi amas min. Nu, filino plej aĝa, diru vi, kiom vi amas vian patron!"

"Ho patro mia, pli kara ol oro vi estas por mi!" respondis tiu plej aĝa kaj dece kisis manon de sia patro.

"Nu bone; kaj vi, filino mezaĝa, kiom vi amas vian patron?"

"Ho patro mia dolĉa, kvazaŭ gemaron de l' tuta mondo mi amas vin!" asertis la demandita filino kaj flate sin tenis al la patro.

"Bone tiel," diris la reĝo kontentigita kaj turnis sin al la filino malplej aĝa: "Nun diru do ankoraŭ vi, Marinjo - kiel vi amas min?"

"Mi vin amas, paĉjo, kaj estimas same kiel salon," respondis ŝi kaj malruze la patron rigardis.

"Ha, vi fiulino!" ekkriis ambaŭ ŝiaj fratinoj, "ĉu vi amas vian patron ne plie ol salon?"

"Samkiel salon," trankvile jesis Marinjo kaj denove rigardis la patron, afable ridetante.

Sed la reĝo ege koleriĝis kontraŭ la filino pro la diro, ke ŝi amas lin nur kiel salon, tian tute ordinaran, bagatelan aĵon, kiun ĉiu ajn povas havi en laŭplaĉa kvanto kaj kiu preskaŭ neniom ja valoras.

"Iru for!" li kriis. "For de mia rigardo, se vi ne estimas min plie ol salon! Nur kiam salo iam povus fariĝi pli valora ol oro, vi povos reveni; poste mi faros vin reĝino!"

Post jenaj vortoj - Marinjo, kiu kutimis ĉiam obei al sia patro, vole-nevole foriris havante larmojn en siaj okuloj kaj grandan ĉagrenon en sia koro. Ne sciante, kien direkti sin, ŝi ekiris laŭvente trans montojn kaj valojn, ĝis ŝi venis en densan arbaron. Kaj subite ŝi vidas maljunulinon survoje: de ie-nenie ŝi aperis jen. Marinjo dece salutis - la maljunulino afable respondis; kaj vidante postsignojn de ploro sur vangoj de la junulino, ŝi demandis pri kaŭzo de ŝia aflikto.
La malfeliĉulino rakontis do al la avino sian okazintaĵon kaj aldone asertis, ke ŝi tute ne deziras fariĝi regino, sed nur ŝatus konvinki sian patron, ke ŝi amas lin neniom malpli ol ŝiaj fratinoj.

La maljunulino jam antaŭe sciis, kion Marinjo rakontos; ŝi nome estis bonsorĉistino. Konsoleme tuŝinte manon de Marinjo, ŝi demandis, ĉu tiu ne emas helpservadi ŝin. Volonte Marinjo konsentis, ĉar egale ŝi ne sciis, kie ripozigi sian zorgumplenan kapon. La afabla virino do kondukis ŝin en sian kabanon kaj unue ŝin manĝigis kaj trinkigis. Tio ja konvenis al Marinjo, ĉar pro longdaŭra iro ŝi jam tre malsatis kaj soifis.

Poste la maljunulino ŝin demandis: "ĉu vi scipovas ŝafojn paŝti kaj melki? ĉu ŝpini kaj tolon teksi vi scipovas?"

"Mi ne scipovas," diris Marinjo, "sed se vi al mi diros kiamaniere fari, vere mi ŝatos plenumadi."

"Ja pri ĉio mi volonte vin instruos; vi nur estu obeema koncerne ĉion, kion mi ordonos. Kiam venos la ĝusta tempo, vi ne bedaŭros."

Marinjo promesis ĉiam obei - kaj senprokraste ankaŭ ekis la laboron, ĉar ŝi estis knabino vigla kaj laborema.

Dum Marinjo estis servanta ĉe la saĝa avino, ŝiaj pli aĝaj fratinoj hejme maldiligentis kaj zorgis nur, kiamaniere amuziĝi kaj sin distri. Senĉese ili flatis la patron kaj hipokrite dorlotis lin, ĉiutage petante novajn kaj novajn donacojn. Tiu plej aĝa ŝatis nur ĉiaokaze surmeti grandvalorajn robojn kaj oraĵojn, tiu mezaĝa siavice aranĝis luksajn festenojn kaj devigis sian patron aĉetadi pluajn kaj pluajn juvelojn kun multekostaj gemoj ĉiaspecaj.

Tiam la reĝo ofte pensadis je Marinjo, konsciiĝinte, ke ŝi estis multe pli modesta kaj aminda ol ambaŭ ŝiaj fratinoj. Multfoje li eksopiris revenigi ŝin, sed neniu en la tuta regno sciis, kie ŝi restadas. Krome, ĉiam denove li koleriĝis kontraŭ ŝi, rememorinte ke ŝi amis lin ne pli ol salon.
Iutage, en la reĝa palaco estis aranĝota granda festeno, al kiu multaj estimindaj gastoj estis invititaj. Sed subite antaŭ la reĝo aperis lia ĉefkuiristo tute konsternita:

"Ho ve, Reĝa Moŝto!" li lamentis. "Kia malagrabla akcidento al ni okazis! Tuta nia salprovizo degelis - kion ni faru ?. . ."

"Ordonu do alvenigi alian," rediris la reĝo nubmiene.

"Ho Reĝa Moŝto, kiom da tempo oni bezonos por transporti ĝin el alia lando! ĝis tiam, per kio mi salu?"

Ne sciante kion respondi, la reĝo tre riproĉis la ĉefkuiriston kaj foririgis lin ordoninte, ke li kuiru sen salo. "Kiel Reĝa Moŝto deziras, tiel mi faros," opiniis la kuiristo. Kaj tiutage en la reĝkastela kuirejo oni pretigis manĝaĵojn tre abundajn sed sensalajn.

Stranga festeno estis tiame kaj al la gastoj malbongustis, kvankam ĉiuj manĝaĵoj estis laŭvide allogaj kaj luksaspektaj. La reĝo tre malbonhumoriĝis pro la evento. Multnombraj senditoj senprokraste ekvojaĝis ĉiuflanken por aĉeti salon - tamen ĉiuj revenis sensukcese kun malĝojiga raporto: ĉiuj salprovizoj en la tuta lando degelis.

La reĝo ordonis do importi salon el alia lando; ĝis la veturiloj revenos, oni kuiru ĉefe dolĉaĵojn kaj ĝenerale tiajn manĝaĵojn, kiaj salon ne postulas. Kiel li deziris, tiel oni faris. Sed tiaj festenoj tute ne kontentigis la gastojn; trosatiĝinte je dolĉaĵoj, unu post alia ili adiaŭdiris al la reĝo kaj vojaĝis alilanden.

Ege malkontentis kaj plendis la reĝaj filinoj, sed kion la reĝo estis faronta? Senĝoja vivado ekestis en la palaco. Sur lukse aranĝitan festentablon oni ĉiutage alportis sensalajn manĝaĵojn, kiujn neniu emis manĝi. Plej plaĉe pretigitajn kremotortojn oni trovis malbongustaj.

Pro malhavo de salo suferis ne nur homoj, sed eĉ brutaro; bovinoj kaj ŝafinoj ĉesis laktodoni. La homoj perdis siajn humuron kaj spritecon, iĝis malviglaj, senfortaj kaj inklinis malsaniĝi. Eĉ la reĝo mem kaj liaj filinoj ekmalsanis. Tristeco ekregis en la tuta lando. Tiam la maljuna reĝo konsciiĝis, kia valoraĵo estas salo, kiun li konsideris bagatela, kaj sentante, ke liaj vivofortoj rapide malpliiĝas, li tutkore sopiris aboli la maljustaĵon, kiun li iam faris al Marinjo...

Kaj tiutempe la saĝa maljunulino en sia kabano diris al Marinjo:

"Knabineto mia kara - ekestis tempo, kiam vi revenu hejmen."

"Ha avinjo! Kiel mi iru hejmen, se paĉjo ne volas min allasi!" rediris Marinjo plorante.

Sed la maljunulino al ŝi rakontis ĉion, kio okazis intertempe, kaj asertis, ke nun ŝi povas jam rehejmiĝi al sia patro, ĉar li scias jam, ke salo estas pli valora ol oro kaj ĉiuj karaj gemoj de la tuta mondo. Kaj aldone ŝi diris:

"Pro via bona servado mi volas vin malavare rekompenci; diru do, kion vi postulas."

"Ho, vi bone zorgis min, avinjo, bone al mi konsilis kaj afable min instruis; nenion mi postulas krom iometo da salo, kiun mi ŝatus donaci al malsana paĉjo!"

"Pripensu bone," sugestis la maljunulino, "vi rajtas ja deziri kion ajn; ĉiun vian deziron mi kapablas plenumi. ĉu vi vere postulas nenion plian krom salo?"

"Nurnure salon mi petas," ripetis Marinjo insiste.

"Nu, se vi salon tiom alte taksas, neniam vi malhavu ĝin. Jen vi havas vergeton; kiam suda vento proksiman fojon ekblovos, prenu la vergeton, iru laŭvente trans tri montojn, trans tri valojn, poste haltu kaj svingu ĝin kontraŭ la tero! Kiuloke vi svingbatos, tie la tero disiĝos - kaj vi eniru; kion vi trovos interne, tio estu via doto."

Kaj fine ŝi donis al Marinjo ankoraŭ plenan portsaketon da salo. Marinjo akceptis kun sinceraj dankoj kaj pretigis sin por hejmeniri. La maljuna virino kondukis ŝin ĝis rando de l' arbaro.

Adiaŭante, Marinjo promesis baldaŭ veni por forkonduki ŝin en la reĝan palacon porĉiame; sed la avino nur ridetis pro la parolo kaj jam en posta momento ŝi malaperis kvazaŭ aerdisiĝinta.
Marinjo miris kaj bedaŭris, - tamen sopiro je paĉjo devigis ŝin ekrapidi al la horizonto, kie konturiĝis la turoj de ŝia hejmkastelo.

Ĉar ŝi estis simple vestita kaj ŝia kapo estis kovrita per kamparanina tuko, neniu en la palaco rekonis ŝin kaj oni rifuzis ŝin allasi al la reĝo dirante, ke li grave malsanas.

"Ho, nur enlasu min," insistis Marinjo, "mi portas al la Reĝa Moŝto grandvaloran donacon, pro kiu li certe resaniĝos!"

Do, tion aŭdinte, ili fine kondukis ŝin al la lito de la preskaŭ mortonta reĝo. Jen Marinjo petis, ke oni regalu ŝin laŭ tradicia moro per peco da pano. La reĝo tuj ordonis alporti panbulon.

"Sed bedaŭrinde, salon ni ne havas," li aldonis tristavoĉe.

"Ja salon havas mi," diris Marinjo, detranĉis panpecon, malfermis sian portsaketon kaj salinte la panon, kompleze ĝin proponis al la reĝo kaj donis eĉ la saketon.

"Fakte, jen salo!" ĝojkriis la reĝo surprizita. "Ho, kiom valora donaco! Kiamaniere mi rekompencu, junulineto? Postulu kion ajn, ĉion vi ricevos!"

"Nur jenon mi postulas, paĉjo: ke vi ĉiam amu min same kiel salon!" respondis Marinjo kaj demetis la tukon de sur sia kapo. Nur tiumomente la reĝo rekonis sian retrovitan filinon kaj eklarminte pro ega ĝojo petis ŝian pardonon. Sed Marinjo varme ĉirkaŭbrakumis lin kaj tenere karesis kaj ne volis rememori malbonajn pasintaĵojn.

Fulmorapide disfamiĝis, ke la malplej aĝa reĝidino hejmen revenis kaj alportis salon. ĉiuj ekĝojis pro la sciigo kaj are oni torentis al la kastelo por saluti Marinjon kaj samtempe elpeti iom da salo. Volonte Marinjo pridonacis ĉiun veninton kaj mirinde! kvankam ĉiuj ricevis po iomo, la salkvanto en la portsako kvazaŭ ne malpliiĝis.

La reĝo baldaŭ ree saniĝis, kaj kunveniginte sian konsilantaron, nomumis Marinjon reĝino. La tuta popolo bontrovis lian decidon, konsiderante Marinjon savintino de la lando.

Ĵus kiam Marinjo la unuan fojon de sur kastela balkono salute mangestis al la amasiĝinta popolo kiel nova reĝino - subite ŝi eksentis survange varmetan tuŝon: estis milda vento, kiu ekblovis de sude. Rememorinte pri la vortoj de la maljunulino, Marinjo prenis la vergeton kaj ekiris laŭ la vento. ŝi iris trans tri montojn kaj tri valojn, poste haltis kaj svingis la vergeton kontraŭ la tero. Tuj la tero disiĝis kaj Marinjo tra larĝa fendo paŝis internen.

Post momento ŝi venis al granda grota halo tutblanka kaj, kvazaŭ-glacie brilanta; samaspekta estis la planko, kaj rondĉirkaŭe troviĝis koridoroj, en kiuj svarmis gnomoj etkreskaj kun flamantaj kenoj enmane. ĝoje ili vokis al Marinjo renkonte:

"Bonvenu, reĝino, ni jam atendas vin! Nia estrino ordonis, ke ni gvidu vin ĉi tie por ĉion al vi prezenti, ĉar ĉio ĉi estas ja via posedaĵo!" Tiel ili pepis ĉirkaŭ ŝi, saltetis, kenojn svingis kaj laŭ la rokaro grimpis supren-malsupren, sekve de kio la tuta groto en tremetanta brilo aspektis kvazaŭ inkrustita per milionoj da diamantoj.

Marinjo estis ege mirigita kaj kvazaŭ blindiĝinta pro tia beleco. La gnomoj kondukis ŝin tra koridoroj, kie de sur plafono pendis glacikonusoj arĝente brilantaj, kaj fine ili venis en ĝardenon, kie troviĝis ruĝaj glacirozoj kaj strangformaj floroj. Unu tian rozon la gnomoj deŝiris kaj transdonis al la reĝino; ŝi volis flarsenti ĝin, sed la rozo ne odoris.

"Ja kio ĝi estas?" demandis Marinjo. "Tian belaĵon mi neniam estis vidinta."

"Jen ĉio estas salo!" respondis la gnomoj unusone kaj sugestis al Marinjo, ke ŝi ĉiam ajn libere prenu laŭ sia bezono, ĉar tian provizon oni povas ja neniam konsumi. Marinjo dece dankis, adiaŭis la etkreskulojn kaj eliris eksteren. Sed la tero malantaŭ ŝi restis jam fermita.

Rehejmiĝinte, Marinjo ĉion rakontis al la patro kaj li konsciiĝis, ke la maljuna virino el la arbarkabano dotis lian filinon multe pli malavare ol li mem. Tuj li ordonis pretigi kaleŝon kaj kune kun Marinjo li veturis en la arbaron, por trovi la bonulinon. Sed kiom ajn ili serĉis, nenie ili trovis eĉ plej etan postsignon de la kabano nek de la virino. Nur tiam divenis Marinjo, ke la maljunulino verdire estis homfavora feino.

La salo en la portsaketo konsumiĝis; sed Marinjo, sciante pri la saltrezorejo, kapablis provizi la tutan landon, kiu ekde tiu tempo neniam suferis pro manko de salo. Tial ĉiuj landanoj tre ŝatis kaj estimis sian reĝinon. ŝi tamen ĉiam restis modesta kaj malfiera; kaj neniam ŝi forgesis la bonkoran maljunulinon kiu konigis al ŝia popolo la valoron de salo.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-12 07:00

2025-02-11

La Balta Ondo

Subtenu la junularon de Azio kaj Oceanio, donacu al la fonduso “Partoprenu IJK-n”

tejo

TEJO alvokas al ĉiuj membroj, patronoj, subtenantoj, kaj kunlaborantoj helpi en nia eksterordinara misio: ebligi la amasan partoprenon de junaj esperantistoj el Azio, Oceanio, kaj aliaj kontinentoj en la 81a Internacia Junulara Kongreso (IJK) en Indonezio.

La Fonduso “Partoprenu IJK-n” de TEJO ĉiun jaron helpas aktivajn junulojn kun malfacilaj ekonomiaj situacioj vojaĝi kaj ĉeesti nian kongreson, dum kiu ili partoprenas en diversaj aktivaĵoj kiuj kapabligas ilin kaj instigas ilin al plukontribuado al TEJO kaj al la movadoj en siaj landoj. Ni esperas, ke ĉi-jare, vi denove subtenos la fonduson en ĝia ĉiama misio, sed kun speciala investo en aziaj kaj oceaniaj junuloj.

En la lastaj IJK-oj, azianoj kaj oceanianoj estis la malplej reprezentataj grupoj: ekzemple, en IJK 2024 en Litovio ĉeestis nur du homoj el Azio kaj unu el Oceanio, ĉiuj kun subteno de la fonduso aŭ de aliaj projektoj de TEJO. Ĉi-jare ni ŝatus, ke la situacio estu malsama: en la 81a IJK en Indonezio, aziaj kaj oceaniaj junuloj estos la steluloj!

La 81a IJK estas tre malofta okazo por junuloj de ĉi tiu mondoparto: ĝi estas la unua en Azio post 12 jaroj, la unua en Sudorienta Azio post 11 jaroj, kaj la unua ekster Eŭropo post 8 jaroj. Ĝi certe ne estas maltrafebla ŝanco por nuna generacio de junuloj en la regiono.

Ni kalkulas je via subteno por kolekti almenaŭ €8000, kiu helpos ebligi la partoprenon de ĉ. 20 junuloj el ses kontinentoj. Atentu, ke por ĉiu eŭro kiun vi donacas, ankaŭ Universala Esperanto-Asocio (UEA) donacos unu eŭron, ĝis €2000.

Legu la plenan kampanjon kaj donacu ĉe http://mallonge.net/subtenu-ijk2025. Vi ankaŭ povas donaci al nia UEA-konto ijkb-b.

Donacinte, via nomo aperos en la listo de niaj subtenantoj, krom se vi petas resti anonima. Se vi havas demandojn aŭ proponojn, skribu al info@tejo.org.

La tuta teamo de TEJO kaj de IJK-2025 elkore dankas vin pro via subteno.

Fonto: https://www.tejo.org/tejo-alvokas-subtenu

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/ijk-29/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Subtenu la junularon de Azio kaj Oceanio, donacu al la fonduso “Partoprenu IJK-n” appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-11 21:31

Libera Folio

La estraro de TEJO eksigis la prezidanton

La estraranoj de TEJO plenumis sian ribelon kontraŭ la prezidanto kaj eksigis lin. Anstataŭ atendi voĉdonadon de la komitato, la estraro decidis reasigni la rolon de prezidanto al Lucía Fernández Barrera. Matúšov restas en la estraro, almenaŭ por nun.

Lucía Fernández BarreraLucía Fernández Barrera estas la nova prezidanto de TEJO. Ŝi transprenas la postenon de Michal Matúšov.

Dum la pasinta semajno okazis vigla debato ene de TEJO pri la agado de la prezidanto Michal Matúšov (KuboF Hromoslav). Kvar estraranoj – Igor ”Ikvero” Almeida, Lucía Fernández Barrera, Adam Żyłka kaj Michael Vrazitulis – skribis komunan leteron al la komitato, petante la eksigon de Matúšov pro lia “malĝentila” kaj “malrespektema” agado. Oni kunvokis publikan forumon por diskuti la temon.

Dum la forumo, kiu okazis dimanĉe, kvar estraranoj kaj du oficistoj parolis kontraŭ Matúšov kaj petis lian demision, dum neniu parolis favore al li. Je la fino de la forumo, eks-prezidanto kaj nuna komitatano Ĉ Tyron Surmon atentigis ke oni ne devas atendi ĝis la voĉdonado de la komitato (kiu okazos post almenaŭ 11 tagoj) por eksigi Matúšov.

Laŭ la reglamento nur la komitato rajtas eksigi la prezidanton, sed la estraro mem rajtas reasigni iun oficon kaze de la “nefunkciado” de iu estrarano. Sekve la estraro rajtas decidi ke alia estrarano anstataŭu Matúšov kiel prezidanto. Se ĉiuj estraranoj voĉdonus, oni bezonus voĉojn de kvar el la sep estraranoj por tio.

Ŝajnas ke la estraranoj aŭskultis Surmon kaj samtage okazigis voĉdonadon kontraŭ Matúšov, sed anoncis la rezulton nur marde. Laŭ la decido, Matúšov iĝas senofica estrarano, dum Fernández Barrera iĝas prezidanto. Ŝi estas la unua virina prezidanto en kvar jaroj. Almeida, kiu estis la dua vicprezidanto, nun iĝis la unua. La senofica estrarano Vrazitulis siavice iĝis dua vicprezidanto.

Tri estraranoj voĉdonis favore al la decido, dum neniu voĉdonis kontraŭ ĝi. Malgraŭ ke kvar estraranoj publike parolis kontraŭ Matúšov, ŝajnas ke unu finfine ne voĉdonis kontraŭ li. La rezulto ankaŭ pensigas ke eĉ Matúšov mem ne kontraŭis sian eksigon.

La kasisto, Manohimiharintsara (Mihary) Andrianirina, ĉeestis la forumon sed ne partoprenis la debaton pri la prezidanto.

Kvankam Matúšov ne plu estas la prezidanto, la voĉdonado de la komitato por eksigi Matúšov de la estraro tamen okazos.

La nova prezidanto Lucía Fernández Barrera skribis al la komitato:

“Ni daŭrigu la bonan laboron kaj trovu novajn manierojn kaj dinamikojn por ankoraŭ pli plibonigi nian efikecon kaj daŭre defendi la interesojn de la organizo. Ĝi estas defia momento kun multaj ŝanĝoj, sed mi(ni) fidas, ke per la partopreno kaj kunlaboro de ĉiuj ni sukcesos multe ĝui TEJO-n en ĉi tiu 2025.”

Robert Nielsen

de Libera Folio je 2025-02-11 19:36

TEJO

TEJO Alvokas: Subtenu la junularon de Azio kaj Oceanio, donacu al la fonduso “Partoprenu IJK-n”

TEJO alvokas al ĉiuj membroj, patronoj, subtenantoj, kaj kunlaborantoj helpi en nia eksterordinara misio: ebligi la amasan partoprenon de junaj esperantistoj el Azio, Oceanio, kaj aliaj kontinentoj en la 81-a Internacia Junulara Kongreso (IJK) en Indonezio.

La Fonduso “Partoprenu IJK-n” de TEJO ĉiun jaron helpas aktivajn junulojn kun malfacilaj ekonomiaj situacioj vojaĝi kaj ĉeesti nian kongreson, dum kiu ili partoprenas en diversaj aktivaĵoj kiuj kapabligas ilin kaj instigas ilin al plukontribuado al TEJO kaj al la movadoj en siaj landoj. Ni esperas, ke ĉi-jare, vi denove subtenos la fonduson en ĝia ĉiama misio, sed kun speciala investo en aziaj kaj oceaniaj junuloj.

En la lastaj IJK-oj, azianoj kaj oceanianoj estis la malplej reprezentataj grupoj: ekzemple, en IJK 2024 en Litovio ĉeestis nur du homoj el Azio kaj unu el Oceanio, ĉiuj kun subteno de la fonduso aŭ de aliaj projektoj de TEJO. Ĉi-jare ni ŝatus, ke la situacio estu malsama: en la 81-a IJK en Indonezio, aziaj kaj oceaniaj junuloj estos la steluloj! 

La 81-a IJK estas tre malofta okazo por junuloj de ĉi tiu mondoparto: ĝi estas la unua en Azio post 12 jaroj, la unua en Sudorienta Azio post 11 jaroj, kaj la unua ekster Eŭropo post 8 jaroj. Ĝi certe ne estas maltrafebla ŝanco por nuna generacio de junuloj en la regiono. 

Ni kalkulas je via subteno por kolekti almenaŭ €8000, kiu helpos ebligi la partoprenon de ĉ. 20 junuloj el ses kontinentoj. Atentu, ke por ĉiu eŭro kiun vi donacas, ankaŭ Universala Esperanto-Asocio (UEA) donacos unu eŭron, ĝis €2000. 

Legu la plenan kampanjon kaj donacu ĉe http://mallonge.net/subtenu-ijk2025. Vi ankaŭ povas donaci al nia UEA-konto ijkb-b.

Donacinte, via nomo aperos en la listo de niaj subtenantoj, krom se vi petas resti anonima. Se vi havas demandojn aŭ proponojn, skribu al info@tejo.org

La tuta teamo de TEJO kaj de IJK 2025 elkore dankas vin pro via subteno. 

The post TEJO Alvokas: Subtenu la junularon de Azio kaj Oceanio, donacu al la fonduso “Partoprenu IJK-n” appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2025-02-11 11:59

Esperanta Retradio

Saniga fromaĝo

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo Sergio Viana el Brazilo

Manĝi fromaĝon estas tre antikva kutimo de la homoj. Dum la lastaj jaroj, aperis iuj suspektoj, ke ĉi tiu tradicia bongustaĵo estas danĝera por nia sano, pro la kvanto da graso en ĝia konsisto. Ĉi tiu suspekto ŝajne estas tute senfundamenta, laŭ esploro farita antaŭ nelonge en Ĉinujo.

En la Universitato de Soochow, zorge farita esploro montris, ke manĝi po 40 gramoj da fromaĝo ĉiutage povas helpi en preventado de koratakoj kaj apopleksioj. Tiu studaĵo inkluzivis 15 publikigitajn esplorojn, kiuj analizis entute 200000 sanajn homojn dum dek jaroj.
   
Oni konkludis, ke homoj, kiuj manĝas fromaĝon regule havas riskon malpli grandan je 18 procentoj, koncerne kor-angiajn malsanojn, je 14 procentoj koncerne koratakojn kaj je 10 procentoj koncerne cerban vaskulŝtopiĝon. Tiun studaĵon publikigis “European Journal of Nutrition”.
   
La homoj produktas fromaĝon de pli ol 10000 jaroj. Legendo diras, ke eltrovis ĝin Aristeo, ido de Apolono. Komence, fromaĝo estis simpla rezulto de kazeiĝinta lakto, el kiu oni forprenis la seron. Egiptoj estis inter la unuaj popoloj, kiuj produktis fromaĝon el bovina, kaprina kaj ŝafina laktoj. En la Biblio oni trovas menciojn pri fromaĝo. La antikvaj grekoj inkluzivis ĝin en sian menuon. Homero menciis ĝin en sia Iliado. Tamen, romianoj estis tiuj, kiuj diskonigis kaj disvastigis fromaĝon en Eŭropo. Ili utiligis ĝin por efika nutrado de atletoj kaj soldatoj, kaj metis ĝin sur la luksajn tablojn de imperiestroj kaj nobeloj.

La tekniko moderniĝis per aldonado de fungoj al la lakto. Dum Mezepoko, en Eŭropo, tio estis preskaŭ ekskluzive farata en monaĥejoj, kiuj rafinis la kvaliton de la produkto. En la 19-a jarcento alvenis la granda tutmondiĝo de fromaĝoj. Oni komencis industrian produktadon de tiu ŝatata frandaĵo, por kiu grave kontribuis la tekniko de pasteŭrizado, garantianta higienan sekurecon. Kvankam francaj fromaĝoj estas la plej bonfamaj, Usono estas la plej granda produktanto en la mondo. Brazilo estas la tria plej granda produktanto.

Nuntempe ekzistas pli ol 400 tipoj de fromaĝoj. Ili enhavas valorajn nutrajn substancojn: proteinoj, vitaminoj, kalcio. Ili  povas esti freŝaj aŭ maturigitaj. Por fari ilin, oni povas uzi grasan aŭ sengrasigitan lakton. Por variigi la guston, oni povas utiligi diversajn enzimojn, bakteriojn kaj fungojn taŭgajn por homa nutrado, krom spicoj, aromaĵoj kaj aliaj nutraj substancoj.

La homoj rajtas daŭre ĝui gustumadon de fromaĝoj. Nun oni scias, ke ĝi estas ne nur plezuriga, sed ankaŭ saniga.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-11 07:00

2025-02-10

La Balta Ondo

Mesaĝo de UEA okaze de la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo, la 21a de februaro 2025

gepatraEn 2025 ni festas la 25an Internacian Tagon de la Gepatra Lingvo. Tiu speciala tago, markita de Unuiĝintaj Nacioj kaj Unesko tuj komence de la 21a jarcento celas memorigi pri la graveco de lingvoj por persona evoluo kaj socia partopreno, kaj precipe pri la rajto komenci sian lernadon en sia denaska lingvo por povi maksimume sin realigi kaj maksimume partopreni la socion jam komence de la vivo.

Reduktiĝo de lingva diverseco ofte ligiĝas al redukto de kultura diverseco kaj biodiverseco. Lingvoj portas sciojn kaj spertojn de unu generacio al alia. Lingvoj nin akompanas ĉie kaj en ĉiu ago de la vivo: en la hejmo, en edukado, en politika partopreno, en artoj kaj sciencoj.

Ni notas, ke ni nun travivas la Internacian Jardekon de Indiĝenaj Lingvoj (2022-2032), kiu celas antaŭenigi lingvajn homajn rajtojn de indiĝenaj popoloj, kaj garantii ke ili povu konservi, revivigi kaj disvastigi la gepatrajn lingvojn. Universala Esperanto-Asocio dediĉis sian kongreson de 2022 al tiu Internacia Jardeko.

Lingvoj gravas por daŭripova evoluigo kaj por plena partopreno en la socio. Lingvaj demandoj ne ricevis sufiĉan atenton en la ĝenerala debato pri la Celoj por Daŭripova Evoluigo.

En 2020 nia Asocio publikigis en Esperanto sian Gvidilon al la 17 Celoj por Daŭripova Evoluigo. La Gvidilo atentigis, ke sen efika lingva komunikado la Celoj ne povos plene realiĝi – ĉar lingvoj formas la bazon de komunikado, kaj dudirekta komunikado estas necesa por komuna laboro: lingvoj estas kaj por paroli kaj por aŭskulti. La Gvidilo substrekas la gravecon de lingvolernado, por maksimumigi dialogon por atingi komunan celon: pacon, prosperon, kaj interkomprenon. Ĝi notas, ke, inter tiuj lingvoj, la ideo malantaŭ la internacia lingvo Esperanto aparte emfazas egalecon, pacon kaj kunlaboron.

Ni tion ripetas: lingvaj rajtoj plenumas esencan rolon por antaŭenigi dialogon, kunlaboron, inkluzivecon kaj justajn sociojn. Ni tion aparte memoru okaze de la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo 2025.

[Mesaĝo sendita al UN. Kun afabla peto republikigi ĝin en viaj lokaj kaj landaj gazetoj kaj aperigi ĝin en viaj aliaj komunikiloj. La mesaĝo kaj afiŝo disponeblas en pluraj lingvoj en:
https://esperantoporun.org/eo/internacia-tago-de-la-gepatra-lingvo-2025/. Se vi pretas traduki ilin al alia lingvo, bonvolu kontakti nin. Dankon!]

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1213.

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Mesaĝo de UEA okaze de la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo, la 21a de februaro 2025 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-10 21:56

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 38

Antaŭ tridek-sep semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la tridek-oka porcio, ĝuu ĝin!
---
Sur monto vidiĝas radio-sendilo.
Ĝi kovras tre vastan elsend-regionon.
Mi ŝatas aŭskulti radio-programojn,
precipe muzikajn, el ĝenroj diversaj.

Mi sidas en trajno ĉe granda fenestro
kaj vidas la vintran pejzaĝon ekstere.
Pro varmo la neĝo jam preskaŭ degelis
Jes vere, klimato jam forte ŝanĝiĝis.

La vintra turismo ankoraŭ funkcias,
ĉar en la montaro la neĝo abundas.
La eksterlandanoj nun venas amase
kaj tio kompensas enlandajn malkreskojn.

Mi estas oldulo kun 75 jaroj.
Min foje demandis itala virino:
"Ĉu vere vi havas la tempon por tio?"
Mi ridis kaj diris: "Ho jes, tre facile".
"Mi havas sufiĉe da tempo libera".

Post kelkaj semajnoj ni scios precize
pri kiom da mono ni povos kalkuli.
Vi povos facile kalkuli la sumon
por fine prijuĝi la situacion.

Nun gravas ankoraŭ difini kondiĉojn
sub kiuj ni povas atingi rezulton.
La kunlaborantoj nun estas kontentaj
ke ili ricevos pli altajn salajrojn.

Ilia laboro ja estas elstara.
Jam kreskis profito de tiu firmao.
La ĉefo ricevis tre altan distingon.
Li estas maljuna, do 70-jaraĝa.
Li baldaŭ transdonos gvidadon al filo.

Dum mia vizito en malsanulejo
mi sidis ĉe tablo kun pacientino.
Ŝi fartis malbone pro fortaj doloroj,
sed vigle parolis kun mi pri la vivo.

Kuracoj mildigas la fortajn dolorojn,
sed nun ŝi bezonas eĉ operacion
por fine elpreni la kaŭzon de tio.
Ŝi devas ankoraŭ atendi tri tagojn.

La insekticidoj efikas malbone,
ĉar ili mortigas utilajn insektojn.
Ŝi skribis la tekston en sian kajeron.
Ŝi devis plenumi hejmtaskon lernejan.

Ilia tagmanĝo ne estis abunda:
nur iom da rizo kun fungoj en saŭco.
Sed ili entute tre ŝatis la pladon.
Teleroj malplenis post kelkaj minutoj.

Li donis brakumon al sia kuzino.
Ŝi estas filino de lia onklino.
Li havas kun ŝi nur maloftan kontakton.
Lastfoje li vidis ŝin antaŭ monato.

Ŝi havis renkonton kun pluraj kolegoj
pasintan monaton en restoracio.
Bonvolu retpoŝte konfirmi la mendon.

Koncerta salono ankoraŭ malplenas,
sed iom post iom alvenas la gastoj.
Dum kelkaj minutoj pleniĝas la ejo.
Aŭdiĝas signalo ke ĉiuj sidiĝu.

Muzika ensemblo salutas publikon.
La grupo prezentas agrablajn kanzonojn.
La homoj aplaŭdas post ĉiu prezento.

Hieraŭ okazis alia koncerto:
Kvin viroj prezentis italajn kanzonojn.
Mi ĝuis belegan koncertan vesperon.
---

Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al 
retradio(ĉe)aldone(punkto)de

 
Jen ĉi-sube la ligiloj al la ĝis nun aperintaj porcioj de la ekzercaro:

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-10 20:18

Neniam milito inter ni

Sirio : « Caesar », atestanto pri krimoj de la reĝimo de Baŝar el-Asad malkaŝas sian identecon

Alex Wong / Getty Images North America / Getty Images via AFP 10/02/2025 La viro, origine de miloj da fotoj da torturitaj korpoj en la detencentroj de Sirio, kromnomita « Caesar », malkaŝis ĵaŭdon unuafoje sian identecon dum intervjuo ĉe la katara televidkanalo...

de neniammilitointerni je 2025-02-10 18:39

Le Monde diplomatique en Esperanto

Eisenhüttenstadt, nefinita urba utopio

Konceptita de la orientgermana reĝimo kiel montrofenestro por la ŝtata ideologio, Eisenhüttenstadt konstruiĝis denule ekde 1950 en la ĉirkaŭejo de granda siderurgia komplekso. Ĝia statuso kiel modela socialista urbo manifestiĝis per unika simbiozo inter arto kaj arkitekturo. Sojle de la sepdek-kvina datreveno de ĝia fondiĝo, intereso pri ĝiaj historio kaj heredaĵoj revigliĝas.

PNG - 1 Mio
Eisenhüttenstadt : la distriktoj de socialista urbo
Fontoj : Openstreetmap ; www.eisenhuettenstadt.de / Stadt-Verwaltung ; Petra Pudemat, Nationalatlas Bundesrepublik Deutschland, Institut für Länderkunde, Leipzig, 2002.

La voĉo en la laŭtparolilo aŭdiĝis krake : « Venonta haltejo, Eisenhüttenstadt. » La trajno ruliĝis malrapide tra la grandega industria zono kiu insipiris ĝian nomon, « Ŝtaluzin-urbo ». Tra la fenestro, eblis vidi preterglitantajn fumtubojn kaj fabrikojn. Kvazaŭ arterioj, rustaj tuboj volviĝis ĉirkaŭ batitaj altfornoj kaj siloj antaŭ ol malaperi en la metalan kernon. Kvankam ĝi nun laborigas nur 2.700 personojn, malpli ol la 12.000 dungitoj je la apogeo de Germana Demokrata Respubliko (GDR), la integrigita ŝtaluzino restas la batanta koro de Eisenhüttenstadt.

Fondita en 1950, la urbo estas unu el la plej novaj kaj plej fascinaj de Germanujo. La estraro de GDR konstruis ĝin denule por loĝigi la laborantojn de la uzino kaj iliajn familiojn. Tio ebligis al la konstruistoj projekti domojn, stratojn kaj placojn kiel koheran tuton, kaj ankaŭ enkadrigi artverkojn en la urban pejzaĝon. Ĝiaj skulptaĵoj, mozaikoj, frisoj, statuoj, monumentoj, vitraloj kaj murpentraĵoj – pluraj el ili idealigantaj GDR-on kaj socialismon – formas parton de unika arkitektura ensemblo tre inda je konservado. Tridek kvin jarojn post la falo de la Berlina muro, adeptoj de urboplanismo, arthistoriistoj kaj kulturturistoj remalkovras ĝian legacon.

JPEG - 1.2 Mio
Wohnkomplex III, tipa apartamentaro en Eisenhüttenstadt.

Malgraŭ la totalismo de la orientgermana reĝimo kaj la nunaj sociaj problemoj de la urbo, kelkaj el la originalaj ideoj malantaŭ Eisenhüttenstadt povas esti denove trafaj nun, kiam merkataj fortoj, sen paroli pri burĝigado, diktas tiom multajn projektojn pri nemoveblaĵoj kaj urboplanado (kie tiu ekzistas).

Por la hodiaŭa vizitanto – alkutimiĝinta al altiĝantaj luprezoj kiuj pelas malpli riĉajn homojn el urbocentroj kaj formanĝas mezklasajn enspezojn preskaŭ ĉie – la ideo, ke oni konstruu plenan urbon kun altkvalita arkitekturo kaj vivejoj precipe por laborklasaj homoj, estas bonvena ŝanĝo. Esti turisto en Eisenhüttenstadt estas iomete kiel paŝi en gigantan subĉielan ekspozicion dediĉitan al socialismo.

Sintezo de arto kaj arkitekturo

La sento de neplenumita utopio trapenetras ĉion. La stratoj restas ankoraŭ nomitaj laŭ komunistaj herooj : oni povas promeni laŭ Karl-Marx-Strasse, preter Karl-Liebknecht-Strasse kaj Rosa-Luxemburg-Strasse – kvankam Leninallee leĝere ricevis la novan nomon Lindenallee (se oni diras ĝin rapide, ĝi sonas preskaŭ same).

Iom poste laŭ tiu ĉi Magistrale (ĉefstrato) sur la muro de eksa ĉiovendejo, unu el la plej gravaj monumentoj de Eisenhüttenstadt aperas : la mozaiko « Produktion im Frieden » (Produktado en Paco, 1965) de la murartisto Walter Womacka. Ĝi montras la fortan manon de socialismo ellasantan la kolombon de paco. S-ro Herbert Härtel, 96-jaraĝa, kiu estis la ĉefa arkitekto de la urbo inter 1958 kaj 1968, ĉiam ĝuas spekti la preterpasantan vivon en Lindenallee, kies projektadon li kontrolis, kaj lia plej ŝatata loko estas benko apud tiu giganta artverko.

S-ro Härtel diris al mi : « Nia urbestro, Max Richter, kun kiu mi havis tre proksiman rilaton, petis al mi serĉi tra artlernejoj ĉirkaŭ GDR aliajn junajn artistojn kiuj volonte translokiĝos ĉi tien. Mi laboris tre proksime kun tiuj artistoj, inkluzive de Womacka, ofte vizitante lin en lia ateliero aŭ diskutante la progreson de liaj verkoj surloke. »

JPEG - 941.6 kio
Vitralo farita de Walter Womacka, apud ŝtuparo en la Muzeo de Utopio kaj Ĉiutaga Vivado ; ĝia temo rilatas al la antaŭa rolo de tiu konstruaĵo, kiu estis infanĝardeno.

Kiel Karl-Marx-Allee de Berlino aŭ Khreshchatyk en Kievo, Lindenallee estis projektita por imponi – kvankam ĝia skalo estas malpli granda, proporcie al la loĝantaro de Eisenhüttenstadt, kies maksimumo estis 53.000 en 1989, ĵus antaŭ la falo de la Berlina muro. La butikaj arkadoj bordantaj ĝin estis konstruitaj en progresema malfru-modernisma stilo. (La fasado de la okulfrapa eksa meblobutiko ĉe domo numero 24, kovrita per verdaj kaj bluaj kaheloj de la porcelanfabriko en Meissen, estas tipa ekzemplo.)

« En la 1950-aj jaroj, » eksplikas s-ro Härtel, « la kutimo estis kopii la arkitekturajn formojn de pasintaj jarcentoj. Sed miaj kolegoj kaj mi estis tiom bonŝancaj, ke oni donis al ni la ŝancon eksperimenti, tirante inspiron el la plej lastaj modoj de arkitekturo kaj urboplanado. »

Nova direkto por la lando

Laŭ s-ro Härtel, la ŝanĝiĝo de socialista klasikismo al malfrusocialista modernismo, kiun oni povas klare spuri en Eisenhüttenstadt, estis rekta rezulto de okazaĵoj en Sovetunio : « Post la morto de Stalin en 1953, lia posteŭlo Ĥruŝĉov provis difini novan direkton por la lando. Tio manifestiĝis en pluraj kampoj, inkluzive de arkitekturo, kaj nature ĝi transverŝiĝis en GDR-on – eĉ se tio okazis iomete tro malfrue, laŭ mia opinio. »

En la daŭro de tiuj okazaĵoj, la originala nomo, Stalinstadt (Stalin-urbo) estis ŝanĝita al Eisenhüttenstadt. Malgraŭ liaj propraj preferoj, s-ro Härtel rekomendis al mi rigardi la kvartalon de « stalinaj domoj ». Wohnkomplex II, sude de Strasse der Republik, estis konstruita dum la epoko de la soveta diktatoro, en lia plej favorata stilo – kiel pluraj konstruaĵoj de Orienta Bloko en tiu tempo. Ĝi konsistas el serio de luksaj apartamentoturoj ; perfektaj ekzemploj de socialista klasikismo, ili estas palacoj de normalaj laboristoj, celebrantaj la estetikajn idealojn de la Antikvaj Tempoj. La abundaj ornamaĵoj (kolonaroj, volboj, kapiteloj) emfazas kiom grava al la reĝimo estis la aspekto de la urbo. Nun renovigitaj, ĉi tiuj loĝejoj, kun iliaj maltrankviligaj kunsignifoj de imperio kaj potenco, aspektas pli imponaj ol iam ajn antaŭe.

En lastaj jaroj Eisenhüttenstadt fariĝis populara kiel turisma celloko kaj kinofilmejo. Unu el la ĉefaj instigantoj de tio estas la loka arkitekto kaj fotografisto Martin Maleschka. Naskita en 1982, kiam Eisenhüttenstadt estis ankoraŭ parto de GDR, li prenis al si la mision dokumenti ĝian historion kaj valoron per fotoj kaj aliaj artprojektoj. Krom organizi gvidatajn ekskursojn, universitatajn somerlernejojn, instrukunsidojn, ekspoziciojn kaj prelegojn pri la legaco de la urbo, li eldonis arkitekturan gvidlibron (1). Intertempe, la Muzeo de Utopio kaj Ĉiutaga Vivado en la urbo enfokusigas ĉiutagan kulturon kaj arton en GDR kun nuntempa kaj kritika nuanco.

JPEG - 977.3 kio
Eksa ĉiovendejo en Lindenallee, surhavanta la monumentan murmozaikon « Produktion im Frieden » (Produktado en Paco) de Walter Womacka.

« Eisenhüttenstadt estas la plej granda Flächendenkmal [regiono entute protektita pro ĝia historia kaj kultura signifo] en Germanujo. Ĝi estas la sola socialista planurbo sur germana tereno … Jen kio igas ĝin tiom alloga kaj tiom impona : arkitekturo, arto kaj urboplanado, ĉio en unu. Kaj mi volas komuniki tion al homoj. » Tion diris s-ro Maleschka al mi dum ni matenmanĝis antaŭ ol ni ekiris al artfestivalo, kie li estis gvidonta instrukunsidon pri fotografio. »

« Estas malfacile imagi la eŭforian etoson de la 1950-aj jaroj, kiam ĉio estis planata kaj konstruata defundamente : plena nova urbo el nenio. Homoj venis el la tuta lando, ĉar ili nepre trovos laboron tie ĉi. Kiel miaj geavoj. Ili venis kiel delokitoj el Silezio, kiu nuntempe estas en Pollando, post la dua mondmilito, kaj ili tuj trovis laboron. Kaj loĝlokon. Ili estis la unuaj loĝantoj en apartamento en Wohnkomplex III [rezidkomplekso III]. Kiel ĉiuj aliaj, ili havis senfinajn rakontojn pri la lokoj, el kiuj ili venis, kaj la loĝantoj formis novan komunumon el siaj malsamaj fonoj. »

Tavoloj de ideologio

Ĉar li kreskis ĉi tie, kaj per lia esplorado kaj dokumentado de Eisenhüttenstadt per fotografio, s-ro Maleschka konas ĉiun anguleton de la urbo : « Ĉi tiu panvendejo, kie ni nun sidas, antaŭe estis restoracio. Ekzistas malnovaj poŝtkartoj kiuj montras tion, kiom bela la loko aspektis antaŭe. Kiam klientoj eniris per la ĉefa enirejo, ilin salutis murpentraĵo de haveno. Ĝi estas ankoraŭ tie, kaŝita malantaŭ tiu grandega afiŝo. Mi opinias, ke tia kovrado de artverkoj obskurigas la identecon de la urbo. Sincere, mi ne komprenas tiun elekton, ĉar ĝi ŝtelas de ni la senton de alligiteco, de aparteneco, ke oni estas hejme. Ĝi baras al ni komprenon pri tie, kie ni estas. »

Kiam oni ne trompkaŝas ĝin, la bela estetiko de Eisenhüttenstadt kunvivas kun ĝiaj sociaj defioj. La urbo perdis milojn da laborpostenoj ekde la reunuiĝo de Germanujo en 1990, kaj la loĝantaro pli ol duoniĝis ĝis 25.000. Kvankam kelkaj kvartaloj – ĉefe en la centro – estas bone konservataj kaj renovigitaj (kiel Wohnkomplex II), aliaj kadukiĝas diversgrade. Wohnkomplex VII, kie s-ro Maleschka plenkreskis, estis fordetruita en la fruaj 2000-aj jaroj, kreante tiun senton de perdo, kiu motivas lian projekton.

JPEG - 1.4 Mio
Wohnkomplex III, apartamentaro proksime al Deihloer Strasse.

Ironie, oni komisiis la taskon malkonstrui la kvartalon al tiu sama arkitekto, kiu planis kaj konstruis ĝin en la zenito de sia kariero en la 1970-aj kaj 1980-aj jaroj, s-ino Gabriele Haubold, la filino de s-ro Herbert Härtel. « La nombro de neloĝataj apartamentoj rapide kreskis », ŝi diris al mi, « ĝis kiam ĝi superis 30 %, kio ne estas daŭrigebla. Kiam oni atingas 30 %, oni certe devas fari ion. » Dum ni veturis tra la urbo en ŝia malgranda aŭto, buldozoj diligente faris el la postrestaĵoj de GDR ne taksataj konservindaj rubamasojn – necesa malbono, ŝiavorte, kiu ebligis savadon de aliaj pli interesaj konstruaĵoj.

Nun havanta 70 jarojn, s-ino Haubold sentas la saman fortan korligitecon sentatan de s-ro Maleschka al tiu urbo, kiun ŝi helpis formi kaj kiu siavice formis ŝin. Ŝia plenkreskado instigis ŝin sekvi la paŝojn de ŝia patro, precipe en la urba fako pri planado : « Mi memoras, ke mi ludis en konstruejoj kun miaj amikoj en la malfruaj 1950-aj kaj fruaj 1960-aj jaroj. Tiam oni sentis la naskiĝon de urbo. Ni sentis, ke niaj gepatroj kaj najbaroj entuziasmis konstrui la ŝtaluzinon kaj apartamentojn. Ili tiom fieris. Ĉiu volis partopreni. Ili volis kontribui. Mia patro ofte venigis min rigardi la konstruejojn kie li laboris, kaj li eksplikis tion, kion li faris. Li invitis siajn kolegojn kaj iliajn infanojn al nia apartamento, kaj la konversacio ĉiam temis pri arkitekturo, urboplanado kaj la defioj asociitaj kun konstruado. »

Unu trajto de la urba aranĝo kiu aparte plaĉis al Haubold estis tio, ke arkitekturo devis esti materie demokrata, « lau la Sesdek Principoj de Urboplanado aplikitaj al konstruado kaj rekonstruado de urboj en GDR [difinitaj en 1950] … Tio signifis, ke la socia strukturo de kiu ajn urbo estu egaleca, Do la fabrikolaboristo loĝis apud la kuracisto, kiu loĝis apud la poŝtisto, kiu loĝis apud la urbestro, kiu loĝis apud la lavistino, kaj tiel plu. Estis neniuj bariloj apartigantaj homojn, neniuj privilegioj por specifaj grupoj. »

Dum ni pasis la bele renovigitan Wohnkomplex VI, ŝi plu diris : « Krom ĝia rolo de montrofenestro por socialismo, ĝi havis edukan kaj pedagogian funkcion rilate al la loĝantoj. Unuflanke la ŝtato volis direkti aferojn laŭ certa maniero. Aliflanke ĝi malkvietiĝis pri tio, kio devis okazi kaj kion oni devis oferti, por ke tia socio estu alloga al la homoj. »

Nun kiam novliberalismo estas tute okupinta la ideologian vakuon kreitan de la morto de ŝtata socialismo, Eisenhüttenstadt ŝajne proponas nerekte kvintesencon de ĉiuj rifoj de la nuntempa urboplanado. Kiel pluraj aliaj urboj, ĝi suferas la sekvojn de spekulado pri nemoveblaĵoj, de amasado de privataj konstruprojektoj sen interaranĝado, de la senpoveco de civitanoj kontraŭ investistoj, de la erodado de ilia sento de aparteneco, de la nesufiĉa protektado de historiaj lokoj… Tiom multe da problemoj, al kiuj ĝia ideologia fono kaj ĝia arkitekturaj heredaĵoj ŝajnas doni eĉ pli da graveco ol aliloke.


(1) Martin Maleschka (red.), Architekturführer Eisenhüttenstadt, DOM Publishers, Berlino (1-a eld : 2021), 2023.

de Jens MALLING je 2025-02-10 17:35

Libera Folio

TEJO-oficisto demisiis pro la prezidanto

Pli ol du horojn en dimanĉo daŭris publika komitata forumo de TEJO, dum kiu pluraj estraranoj akre kritikis la prezidanton, kies demision ili postulis. Poste evidentiĝis, ke pro la konflikto jam demisiis la oficisto de TEJO kiu respondecas pri subvencioj. Prezidanto Michal Matúšov insiste defendis sin kontraŭ la akuzoj pri maltaŭga konduto. Li aliflanke aludis, ke li forlasos sian postenon, sed diris ke la estraro traktos la demandon poste.

Predizanto Michal Matúšov malfermis la komitatan forumon per longa monologo pri tio, kiel li vidas la kunlaborajn problemojn en la stabo de TEJO.

Merkrede, en senprecedenca okazaĵo, kvar estraranoj de TEJO skribis al la komitato de la asocio kaj petis la eksigon de la prezidanto Michal Matúšov (KuboF Hromoslav). La komitatanoj petis respondon de la prezidanto, sed anstataŭ skribi al la komitato, li alvokis publikan forumon por diskuti la temon. La forumo tamen allogis nur kvin komitatanojn, kaj plejparte la diskuto okazis inter estraranoj.

La mesaĝo de la estraranoj, kiuj postulis la eksigon de la prezidanto, menciis konflikton inter Matúšov kaj iu sennoma oficisto. Dum la kunsido oni eksciis, ke temas pri Carlos Pesquera Alonso, la oficisto pri projektoj kaj subvencioj.

Carlos Pesquera Alonso.

Li mem ne ĉeestis la forumon, sed en la cirkulero per kiu la stabo de TEJO raportas pri sia agado ĉiumonate, li skribis ke li ”demisiis de TEJO post daŭrigo de la minacoj kaj toksa agado1 de KuboF.” Responde al demando de Libera Folio Carlos Pesquera Alonso konfirmis, ke li jam forlasis sian postenon.

En la sama cirkulero Matúšov enigme skribis, ke unu el la taskoj kiujn li nun faras estas ke li ”forlasas la oficon de Prezidanto”. Kiam Libera Folio demandis lin pri tio, li respondis ke ”la fina aranĝo dependos ankaŭ de la aliaj estraranoj kaj la komitato. Sed veras, ke mi forlasas la postenon.”

Enkonduke al la forumo, Matúšov rakontis, ke ĉirkaŭ kristnasko TEJO afiŝis bildon pri la pintaj esperantistoj de la jaro, kie li mem estis en la tria loko (sub Zamenhof kaj Duncan Charters). Matúšov rakontis, ke aliaj membroj de la stabo diris al li ke li meritus eĉ pli altan lokon. Li ŝatis la rakonton tiel multe ke li poste eĉ ripetis ĝin, sed ŝajnas ke la stabanoj ne plu havas tiel altan opinion pri li.

Estrarano Adam Żyłka dum la reta forumo.

Dum la kunsido, kiu daŭris du kaj duonan horojn, la estraranoj esprimis sian malkontenton pri Matúšov kiel prezidanto. Adam Żyłka diris ke lia agado estis ”vere hontinda”, ke li komunikis ”perforte” kaj li ”respektas neniun en la estraro.”

Li diris, ke la estraro klarigis la problemon multfoje al Matúšov, sed ke tiu rifuzis aŭskulti. Laŭ Żyłka, dum la estrarkunsido ”dum du horoj ni parolis al vi kiel al iu infano, ke viaj agoj kaj viaj vortoj kaj maniero per kiu vi komunikas povas dolorigi homojn”.

Matúšov malkonsentis kaj diris ke estis ”malveraĵo” aserti ke li ne respektas aŭ aŭskultas homojn. Li diris ankaŭ, ke estas malveraĵo ke li minacis maldungi Pesquera Alonso. Laŭ Matúšov li parolis pri la maldungo de Pesquera Alonso dum unu horo. Tio laŭ li estis forta atentigo ke la dungito faris ion malbonan, sed ne vere estas maldungo.

– Kiam oficisto ne faras sian laboron, konsekvenco estas ke tiu oficisto estas maldungita… Tio ne estas minaco, tio estas konsekvenco, Matúšov diris.

Michael Vrazitulis diris ke ajnakaze, minaci maldungi iun oficiston, eĉ por unu horo, ne konsultinte la estraron, estas problemo. Li kritikis la prezidanton pro tio ke li ne provis amike solvi la problemon.

Igor (Ikvero) Almeida diris al Matúšov ke ”ĉiu estrarano kaj stabano diras ke via agado estas nerespektema” kaj atentigis ke ”estas neniu persono en la stabo kiu volas defendi vin ĉi tie”.

Lucía Fernández Barrera diris, ke ŝi ploris multe dum la estrarkunsido.

Lucía Fernández Barrera diris ke Matúšov skribis en ”minacema, malrespektema” maniero al la estraranoj kaj oficistoj.

Ŝi diris ke ŝi ne hontas konfesi: ŝi ploris multe dum la estrarkunsido. Ankaŭ nun ŝi preskaŭ ploris, kiam ŝi parolis pri tio, kiel ŝi multege laboris kun la aliaj estraranoj por solvi la problemon, sed ke Matúšov ”agis kontraŭ ĉio, kion ni faris”.

Manuela Burghelea, la ĝenerala direktoro de TEJO, diris ke ŝi ricevis mesaĝojn de Matúšov kiuj minacis maldungi Alonso. Laŭ ŝi la oficistoj ne sentas sin aŭdataj de Matúšov:

– Mi povas diri ke pluraj oficistoj konsideras ke via tono ne estas respektema al ni.

Albert Stalin Garrido, oficisto kaj eks-prezidanto, kritikis la agadon de Matúšov rilate al la stabo kiel ”diktatorecan paŝon por aserti kvazaŭ vian regon super la organizo.” Garrido diris, ke li mem neniam agis tiel dum sia prezidanteco.

Al rekta demando de Libera Folio pri tio, ĉu li demisios, Matúšov respondis, ke la celo de la forumo ne estis fari iun decidon, sed nur diskuti la temon. Li diris, ke oni traktos la decidon ene de la estraro, kaj ke se la estraro voĉdonus por eksigi lin, li respektus tion. Laŭ li eblus okazigi kunsidon de la estraro dum la sekva semajnfino.

Robert Nielsen

1    Noto de la provleganto: “toksa” estas metafora uzo, probable sub anglalingva influo, de la faka vorto por “veneno” – tamen, kun neklara signifo. Unu difino de la angla vorto toxic estas: ”kaŭzanta multe da damaĝo kaj malfeliĉo dum longa tempo”.

de Libera Folio je 2025-02-10 09:58

Jorge

Pensoj de kabeinto

 


En la eseo La esperanta malpopolo, publikigita en la libro La arto labori kune (2010) kaj rete legebla en mia blogo, mi skribis ke, koncerne esperantistecon, la demando estas "ne kial Kabe kabeis, sed kial ni ceteraj obstine malkabeas, malgraŭ ĉiuj malgraŭoj". En la sama teksto mi donis partan respondon al mia tiama sindemando "Kial mi ne kabeis plene?", kvankam poste mi koncedis aŭ konstatis ke "kredeble ĉio ĉi sonas kiel raciecigo [...]". Nun, 15 jarojn poste, en 2025, mi povas konfirmi ke mi kabeis pasintjare definitive kaj harhave, kaj do ĉi tiujn pensojn mi skribas en la unua jaro p.k. (post kabeo).

Kial mi skribas kaj publikigas ilin nun? Por la malprobabla okazo ke iu interesiĝus, same kiel siatempe tiklis mian intereson la eventualaj motivoj de Kabe mem.

Resume, mi kabeis pro la perfida kaj malkuraĝa cenzurado en Beletra Almanako de unu poemo de mi (pri kio, cetere, ne ĉiuj redaktistoj konsentis), siavice plia montro de la ĝenerala indiferenteco de la esperanta komunumo pri la israela koloniisma, apartisma kaj genocida okupacio de Palestino, kaj de ties blinda kaj bedaŭrinda sekvado de la gvidlinioj de cionisma propagando (kun pluraj, ne multaj, esceptoj). Aldone, kaj revortume je fama diro de Theodor W. Adorno*: "Ĉu oni povas esperantumi post Gazao?".

Ne havante plu seriozan periodaĵon en kiu publikigi verkojn aŭ tradukojn nek atentindan publikon al kiu adresi tiajn produktojn de literatura agado, mi trovas pli simple kaj preferinde dediĉi miajn tempon kaj energion al aliaj sferoj kaj rondoj kaj legoj (fakte en la lastaj jaroj mi verkis poemojn ĉefe en la hispana, kaj pli ĵuse mi eĉ "kabeis" je verkado preskaŭ entute, ĉar, pluvortume, ĉu eblas aŭ indas verki post Gazao ne estante palestinano?). Konkrete, mi preferas dediĉi mian "malŝpartempon" en Facebook k.a. al diskonigo de la krimoj de Israelo kaj ĉi ties komplicoj (kiel faras i.a. la eminenta eseo de Enzo Traverso Gazao antaŭ la historio) ol al papagado de novaĵoj kaj blablaoj pri surogata mondeto kiu interesas neniun: la neglektinda esperanta komunumo.

Evidente mi uzos plu la lingvon private, kun amikoj kaj konatoj. Ekzemple, en majo ĉi-jare mi vizitos la hispanan urbon Sorio samtempe je la hispana kongreso, tamen sen partopreni iel ajn en ĉi lasta. Kun konatoj kaj amikoj mi volonte renkontiĝos en kafejoj aŭ restoracioj, surstrate aŭ ekskurse, sed ne kadre de kongresa programo (kun bizancismaj prelegoj kaj diskutoj pri la sekso de la anĝeloj aŭ la marsaj kanaloj) aŭ simile. Jam nenion mi atendas de Esperanto kaj Esperantujo, kiuj de longe, de jardekoj, havas malmulton por proponi al la mondo.

(Parenteze, kiom facile oni komencas forgesi kaj ignori detalojn pri la lingvo kaj la literaturo kiam oni ĉesas okupiĝi aktive kaj eĉ pasive pri ĝi... Ho, Kabe, Kabe, Kabe, Kabe...)


NOTO

* "Post Aŭŝvico verki poemon estas barbare" ("nach Auschwitz ein Gedicht zu schreiben, ist barbarisch [...]").



Libroj pri Palestino en brusela librovendejo



de Jorge (noreply@blogger.com) je 2025-02-10 07:05

2025-02-09

La Balta Ondo

Fervojistoj kongresos printempe en Slovakio

slovakio

Slovakia Asocio de Fervojistoj Esperantistoj (SAFE) kaj Edukado@Interreto (E@I) invitas vin al la 76a Internacia Fervojista Esperanto-Kongreso, kiu okazos de la 30a de aprilo ĝis 4a de majo 2025 en Žilina, Slovakio.

Žilina estas unu el la plej malnovaj slovakiaj urboj kaj la kvara plej granda urbo en Slovakio. Ĝi situas nordokcidente laŭ la plej longa slovaka rivero Váh kaj pro tio ofte nomata “perlo sur Váh”.

Žilina

47 personoj el naŭ landoj jam aliĝis al la Kongreso.

Legu pli en la kongresa retejo https://ifk.ikso.net/

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/slovakio-34/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Fervojistoj kongresos printempe en Slovakio appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-09 21:21

UEA facila

Esperanta Retradio

La steloplena tago (3 el 4)

Tiun ĉi radiodramon verkis kaj produktis Luiza Carol el Israelo
( Mallongigita versio kun muziko el “La 4 sezonoj” de Antonio VIVALDI )
Aŭtuna pejzaĝo pentrita de Claude MONET (1840-1926)

3. (Muziko: aŭtuno)
KNABETO: Panjo, diru al mi Panjo, kien foriris mia pli aĝa frato? Kien li foriris? Kien li foriris?
PATRINO: Via frato foriris al la milito, ĉar en la mondo okazas militoj, kaj via frato fariĝis soldato. Soldato…
KNABETO: Panjo, kial vi ploras dum la tuta tago? Kial vi ne volas ludi kun mi? Kial? Kial?
PATRINO: Mi ploras, ĉar mi pensas pri via frato. Mi ploras, ĉar mi estas patrino de soldato. Mi ploras, ĉar dum la milito via frato devas mortigi aǔ morti, kaj mi ne volas ke li mortigu, kaj mi ne volas ke li estu mortigita. Mi ploras, ĉar ĉiuj soldatoj en la mondo estas filoj de plorantaj patrinoj, kaj ĉiuj devas mortigi aǔ morti. Tamen, ni estas ĉiuj el la sama familio, la familio de Adam. Tial la milito estas la plej trista afero en la mondo, karulo. Kaj la patrinoj ploras, ploras, ploras...
KNABETO: Ĉu ankaǔ mi devas fariĝi soldato? Do, ja tio mi devas fariĝi? Ĉu tio estas mia estonteco? Cu tial mi troviĝas sur la tero? Por mortigi aǔ esti mortigita? Diru al mi la veron, Panjo! Respondu al mi, Panjo! Respondu al mi, Panjo! Panjo! Panjo!
PATRINO:(parolas al si mem) Dio mia! La demandoj de la infanoj! Tiuj demandoj, kiujn ni ne scipovas respondi! Tiuj demandoj obstinaj, tiuj demandoj tiom gravaj, kiuj ricevas neniun respondon krom niaj larmoj, niaj larmoj, niaj larmoj…
KNABETO: Diru al mi la veron, Panjo! Respondu al mi, Panjo! Respondu al mi, Panjo! Panjo!
PATRINO: Mia filo, ni devas esperi… ĉar Dio donis al ni la esperon… Ni esperu, ke unu tagon estos pli da amo inter la homoj sur la tero… kaj militoj ne plu okazos… Ni esperu…
KNABETO: Sed kial entute okazas milito, se Dio donis al ni la tutan teron, kaj ni ĉiuj apartenas al la sama familio, la familio de Adam? Kial, Panjo? Kial? Kial? Kial?
PATRINO: (parolas al si mem) Dio mia! Kiom da infanoj faras la saman demandon en la mondo? Kiom da patrinoj havas neniun respondon krom larmoj, larmoj, larmoj…
KNABETO: Kial? Kial? Kial?
PATRINO: Mia filo, mi estas simpla virino. Mi ne scipovas respondi al ĉiuj viaj demandoj. Mi ne estas filozofo. Mia filo, mi tamen scias ke ni devas esperi… ĉar Dio donis al ni la esperon… Ni devas esperi, ke unu tagon estos pli da amo inter la homoj sur la tero… kaj militoj ne plu okazos… Ni devas esperi. (Paŭzo) Foje ekzistis fama germana filozofo, Immanuel Kant, kiu diris tiujn vortojn: "Ĉiutage, du aferoj des pli plenigas mian spiriton per admirego kaj konsterno, ju pli mi pensas pri tio: la steloplena ĉielo super mi kaj la morala leĝo ene de mi.”
KNABETO: Mi ne komprenas, Panjo. Kion tio signifas?
PATRINO: Tio signifas, ke ni povas esperi. Se la moralo troviĝas en ni, konstruita ene de ni, samkiel la ĉielo estas konstruita super ni, tio signifas, ke ni povas esperi, ke venos la tempo, kiam la homoj amos unuj la aliajn kiel veraj fratoj kaj vivos en paco. Ĉar Dio estas ĉiam kun ni, Li ne forlasas nin.
KNABETO: Tio estas kion la filozofo diris?
PATRINO: Al menaǔ, tio estas kion mi komprenis...
KNABETO: Diru al mi denove, kiel nomiĝis tiu germana filozofo?
PATRINO: Li nomiĝis Immanuel Kant. Lian antaǔnomon li mem elektis, kiam li lernis la hebrean, por legi la Biblion. "Immanu El" en la antikva hebrea signifas: " kun  ni estas Dio". Mi kredas, ke li elektis tiun ĉi nomon, por ke ĉiuj komprenu lian plej gravan mesaĝon, la resumon de ĉiuj imponaj libroj kiujn li verkis: " kun ni estas Dio, Immanu El".
KNABETO: Jes, Panjo. Tion mi komprenas.
(Muziko: vintro)
                            (daŭrigota)

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-09 07:00

2025-02-08

La Balta Ondo

Ilona Koutny prelegos en Kaŭno dum BET-59

Koutny

“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). Jam aperis dek ok prezentoj. La dek-naŭa estas prof. Ilona Koutny (Pollando). Ĉi-sube li mem prezentas sin kaj siajn kontribuojn al BET-59.

Koutny Ilona doktoriĝis pri lingvistiko en la Budapeŝta Eötvös-Universitato, kie ŝi instruis dum jardeko ĉe la Esperanto-fako post prof. Szerdahelyi. Ŝi habilitiĝis ĉe la universitato Adam Mickiewicz en Poznano, kie ŝi gvidis la Hungaran Katedron kaj la internaciajn postdiplomajn Interlingvistikajn Studojn (1998-2024). En 2022 ŝi fondis magistrajn studojn pri interlingvistiko. Nun Koutny estas emerita profesoro de AMU. Esplorterenoj: lingvo kaj kulturo, internacia kaj interkultura komunikado, esperanta lingvistiko kaj leksikografio.
Vidu pli ĉe http://interl.amu.edu.pl/

Prelegproponoj de Ilona Koutny por BET-2025

1. Esperanta kulturo – ĉu propra, ĉu transprenita, ĉu internacia esploras la aperon de kulturo en Esperanto, kiomgrade ĝi ĉerpas el la fontolingvoj, kiomgrade spegulas la internacian amaskulturon. Levas la demandon, kiel Esperanto kreis sian specifan kulturon, kaj kiomgrade ĝi estas inkluda.
Vd. Ĉu lingvo povas krei kulturon? Dum Arkones (2018): https://www.youtube.com/watch?v=9lb5Hg5UHkg&list=PL5pvbZq7woF2S4bFPLrP-q_EdUquv_FIP
Enkonduko al Esperanta kulturo. En: Esperanta kulturo (red. I. Koutny, 2022, elŝutebla)
Prelego pri Esperanta kulturo: https://www.youtube.com/watch?v=5JsiDTXNiYg
2. Interkultura komunikado per Esperanto prezentas problemojn de interkultura komunikado kaj esperanton kiel ponton inter diversaj kulturoj, serĉas elementojn de komunaj normoj lingvaj kaj kondutaj, komparas la rolon de Esperanto en interkultura komunikado kun tiu de la angla.
Vd. Interkultura komunikado en Eŭropo: la angla kaj esperanto kiel alternativaj komunikiloj. En: Symposium on Communication Across Cultural Boundaries. Ed. Ch. Kiselman. Dobrichovice: Kava-Pech. 2005: 115-132.
Prelego dum Arkones (2018): https://www.youtube.com/watch?v=xokbMbmf6As&t=131s
Interkultura komunikado kaj Esperanto. En: I. Koutny (red.) 2023: Komunikado kaj Esperanto. Poznań: Interlingvistikaj Studoj & Rys. 247-260. (elŝutebla)
3. Pri kio ni parolas kaj kiel? Ĝentileco internacie tra esperanto prezentas kiel funkcias ĝentileco, ĉu estas internaciaj normoj, kiel tio manifestiĝas en Esperantio – surbaze de enketo. Komparas la komunikadon per Eo kun la angla kiel lingvafrankao. Esploras, pri kio esperantistoj interparolas, ĉu ekzistas tabuoj.
Vd. Ĝentileco en internacia uzo per esperanto. En: Koutny I. (red.) 2023: Komunikado kaj Esperanto. Poznano: Interlingvistikaj Studoj AMU & Rys (Elŝutebla el la retejo de la Interlingvistikaj Studoj)
Prelego dum Arkones (2023): https://www.youtube.com/watch?v=5sosVJfBqOU&t=3245s4
4. Kolora lingva bildo de la mondo Koloroj aperas en nia vivo kaj en diversaj esprimoj laŭ lingvoj, ili havas simbolajn signifojn (ekz., la ruĝa povas simboli amon, sed ankaŭ malpermeson; la nigra malĝojon, malpermesitan aferon, la verda esperon kaj nematurecon ktp). Ni esploros, ĉu al Esperanto ni portas ilian signifon el niaj naciaj kulturoj aŭ ekzistas io komuna.
5. Universitata instruado de esperantologio: spertoj kaj perspektivoj
analizos la spertojn de 26 jara funkciado de la postdiplomaj Interlingvistikaj Studoj en AMU (Poznano, Pollando) kaj skizas novajn perspektivojn.

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/bet-171/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Ilona Koutny prelegos en Kaŭno dum BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-08 13:53

Revuo Esperanto

Mesaĝo de UEA okaze de la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo, 21 februaro 2025. Komuniko 1213

En 2025 ni festas la 25-an Internacian Tagon de la Gepatra Lingvo. Tiu speciala tago, markita de Unuiĝintaj Nacioj kaj Unesko tuj komence de la 21-a jarcento celas memorigi pri la graveco de lingvoj por persona evoluo kaj socia partopreno, kaj precipe pri la rajto komenci sian lernadon en sia denaska lingvo por povi maksimume sinrealigi kaj maksimume partopreni la socion jam komence de la vivo.

Reduktiĝo de lingva diverseco ofte ligiĝas al redukto de kultura diverseco kaj biodiverseco. Lingvoj portas sciojn kaj spertojn de unu generacio al alia. Lingvoj nin akompanas ĉie kaj en ĉiu ago de la vivo: en la hejmo, en edukado, en politika partopreno, en artoj kaj sciencoj.

Ni notas, ke ni nun travivas la Internacian Jardekon de Indiĝenaj Lingvoj (2022-2032), kiu celas antaŭenigi lingvajn homajn rajtojn de indiĝenaj popoloj, kaj garantii ke ili povu konservi, revivigi kaj disvastigi la gepatrajn lingvojn. Universala Esperanto-Asocio dediĉis sian kongreson de 2022 al tiu Internacia Jardeko.

Lingvoj gravas por daŭripova evoluigo kaj por plena partopreno en la socio. Lingvaj demandoj ne ricevis sufiĉan atenton en la ĝenerala debato pri la Celoj por Daŭripova Evoluigo.

En 2020 nia Asocio publikigis en Esperanto sian Gvidilon al la 17 Celoj por Daŭripova Evoluigo. La Gvidilo atentigis, ke sen efika lingva komunikado la Celoj ne povos plene realiĝi – ĉar lingvoj formas la bazon de komunikado, kaj dudirekta komunikado estas necesa por komuna laboro: lingvoj estas kaj por paroli kaj por aŭskulti. La Gvidilo substrekas la gravecon de lingvolernado, por maksimumigi dialogon por atingi komunan celon: pacon, prosperon, kaj interkomprenon. Ĝi notas, ke, inter tiuj lingvoj, la ideo malantaŭ la internacia lingvo Esperanto aparte emfazas egalecon, pacon kaj kunlaboron.

Ni tion ripetas: lingvaj rajtoj plenumas esencan rolon por antaŭenigi dialogon, kunlaboron, inkluzivecon kaj justajn sociojn. Ni tion aparte memoru okaze de la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo 2025.

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2025-02-08 09:32

Esperanta Retradio

Kiam homoj estas plej feliĉaj

En kiu animagordo ni estas, tio dependas ne nur de la vivocirkonstancoj aŭ de la vetero, sed vere ankaŭ de la taga horo kaj eĉ de la tago de semajno. Brita studaĵo eltrovis, kiam homoj estas plej kontentaj kaj plej feliĉaj. Ĝenerale homoj sentas sin plej bone matene kaj plej malbone malfrue vespere.

Kiel esplorista teamo de la universitata kolegio de Londono skribas en faka periodaĵo, psika sano kaj bonfarto estas denature dinamikaj kaj povas ŝanĝiĝi kaj tra pli mallongaj kaj tra pli longaj tempospacoj. Ĝis nun laŭ la esploristoj ne estis sufiĉe esplorite kiel tiuj statoj ŝanĝiĝas dum la kuro de la tago.

La esploristoj nun analizis datumojn el la kovim-19-a socia studaĵo de la universitata kolegio kiu komenciĝis dum marto de la jaro 2020 kaj daŭris dum du jaroj. En la kadro de tiu studo la partoprenantoj plenigis regule demandilojn kaj indikis ĉe tio ankaŭ la koncernan horon, la tagon de la semajno kaj la sezonon.

Oni demandis ilin interalie "Kiel vi fartis dum la pasinta semajno?", "Kiel kontenta vi estis pri via vivo?" aŭ "Je kiu grado vi sentis la aferojn kiujn vi faras en via vivo kiel sencohavaj?"

La esploristoj registris krome la aĝon kaj la sekson de la partoprenantoj, la etnan apartenon, la klerecostaton, la laboran statuson, loĝlokon kaj korpajn kaj psikajn malsanojn. Entute prezentiĝis al ili indikoj de 49.218 personoj, inter ili estis superreprezentitaj virinoj (76,5 procentoj) kaj homoj kun pli alta klereconivelo (68 procentoj). La specimeno do estis reekvilibrita por respeguli la kvotojn de loĝantaro.

En la analizo de la datumoj la sciencistoj povis ekkoni skemon laŭ la horoj de la tago. Ĝenerale la respondoj atestis matene pri pli granda bonfarto kaj samtempe pri plej malmultaj simptomoj de anksio, depresio aŭ soleco. Ankaŭ indikoj pri feliĉo, vivokontenteco kaj plenanimeco estis plej klaraj je tiu parto de la tago. Aliflanke tiuj indicoj montriĝis tendence plej negativaj antaŭ meznokto.

Sed ne nur la horo de la tago, sed ankaŭ la tago de la semajno ŝajne ludas rolon, eĉ se tiu rolo estas tendence malgranda. Tiel la sciencistoj observis ke feliĉo, vivokontenteco kaj memvalorsento estas iom pli forte sentataj lunde kaj vendrede ol dimanĉe. La indicoj pri sentata soleco tamen ŝajnas esti sendependaj de la koncerna tago de la semajno. Kaj: La psika sano kaj la bonfarto variis pli forte dum semajnfinoj ol dum la cetera semajno.

Malpli surpriza estis la influo de la sezono: Kompare al la vintro la homoj tendencis dum aliaj sezonoj al pli malalta nivelo de soleco kaj al malpli da simptomoj de anksio kaj depresio. Samtempe la sentataj niveloj por feliĉo, vivokontenteco kaj la sento pri vivinda vivo dum tiuj sezonoj estis pli altaj. La nivelaj skemoj dumtagaj estis aliflanke similaj tra ĉiuj sezonoj.

Kiel la aŭtoroj de la studaĵo supozas, la dumtagaj skemoj estas klarigeblaj per fiziologiaj ŝanĝiĝoj en la kunteksto kun la korpa horloĝo. Ekzemple la nivelo de la streshormono kortisolo atingas tuj post la vekiĝo sian plej altan nivelon kaj sian plej malaltan nivelon ĉirkaŭ la tempo de dormado, ili skribas. "Gravas tamen konsideri la diferencojn inter la semajnfinoj kaj la ceteraj tagoj de la semajno."

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-08 07:00

2025-02-07

La Balta Ondo

Jubileo de Louis Beaucaire

BeaucaireAntaŭ 100 jaroj, la 7an de februaro 1925, naskiĝis Louis Beaucaire (Bokér, 1925-1941-1983), franca librovendisto kaj esperantisto, ekde 1950 loĝinta en Berlino; aŭtoro de tri leĝeraj libroj, verkitaj sprite kaj belstile: en Kruko kaj Baniko el Bervalo (1970), subtitolita “Maldecaj anekdotoj por neprudaj legantoj”, li adaptis al Esperantujo popularajn anekdotojn kaj aldonis vortludajn frazojn en Esperanto; same en Esperantujo okazas la 12 “maldecetaj epizodoj” de El la vivo de bervala sentaŭgulo (1974) kaj la 12 fabeloj de Fabeloj de la verda pigo (1981).

Hodiaŭ ni proponas relegi al vi unu el la “maldecetaj” rakontoj de Beaucaire kun la titolo “Kiel mi fariĝis kunfondinto de UEA” ĉe https://sezonoj.ru/2020/02/beaucaire/

Agrablan legadon!

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/beaucaire-2/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Jubileo de Louis Beaucaire appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-07 17:16

Libera Folio

TEJO-estraranoj volas eksigi la prezidanton

En verŝajne senprecedenca okazaĵo, kvar el ses estraranoj skribis komunan leteron petante la eksigon de la prezidanto de TEJO. Laŭ ili, li agis en ”malĝentila” kaj ”malrespekta” maniero al oficistoj, ne aŭskultis la estraranojn kaj devas pardonpeti. La komitato nun voĉdonos pri la eksigo de la prezidanto.

La estraron de TEJO prezidas Michal Matúšov, kies eksigon nun postulas kelkaj estraranoj. La ceteraj estraranoj estas Lucía Montserrat Fernández Barrera, Igor Almeida, Manohimiharintsara Andrianirina, Michael Vrazitulis kaj Adam Żyłka. Ĵus eksiĝis Shneur Agronin, dum Snehaja Venkatesh transprenis la taskojn de ĝenerala sekretario de TEJO sen formala elekto, laŭ decido de la estraro.

En januaro la vicprezidanto de TEJO demisiis pro malaktiveco kaj la ĝenerala sekretario diris, ke li ne plu volas resti en sia posteno. Sed la maltrankvilo en la estraro ne finiĝis je tio, ĉar nun kvar el ses estraranoj postulas ke la komitato eksigu la prezidanton.

La 5-an de februaro Igor ”Ikvero” Almeida, la eksa ĝenerala sekretario kaj nuna vicprezidanto, skribis mesaĝon al la komitato, kiu laŭ li havas la apogon de la vicprezidanto Lucía Fernández Barrera kaj de la senoficaj estraranoj Adam Żyłka kaj Michael Vrazitulis. En la mesaĝo li petis ke la komitato voĉdonu pri eksigo de la prezidanto de TEJO, Michal Matúšov (KuboF Hromoslav).

Laŭ Almeida dum la pasintaj du semajnoj estis ”forta debato” ene de la stabo de TEJO pro konflikto inter la prezidanto kaj unu oficisto de TEJO. Li ne menciis la nomon de la oficisto, nek klarigis, pri kio temas la konflikto, nur ke la oficisto ”sentis sin ege malkomforta pro la negativa eco de la interagoj inter si kaj la prezidanto.”

Laŭ la letero ”vere la komunikmaniero (ĉefe al la Oficistoj, sed ankaŭ al la Estraranoj mem) de la prezidanto ne estis taŭga, multfoje sonante malĝentila, malrespekta kaj ofte menciante hierarkion kaj alparolante la Oficisto(j)n ekde vertikala vidpunkto, laŭ kiu la prezidanto estus en pli alta loko ol la aliaj teamanoj. Motivite de la diskuto okazanta, surfaciĝis ankaŭ plendoj similaj de aliaj teamanoj pri similaj okazaĵoj antaŭ tiu ĉi nuntempa konflikto. Evidentiĝis, ke la staba dinamiko ne funkciis, kaj ni petis ŝanĝon.”

La estraranoj aranĝis eksterordinaran retkunsidon kaj post tio supozis, ke ili trovis solvon al la konflikto. Sed la problemo daŭris, laŭ Almeida ĉar ”la prezidanto faris decidon, kiu iris rekte kontraŭ la laboro de aliaj du Estraranoj.” Laŭ Almeida tio ne estis la ĉefa kaŭzo de la konflikto, sed nur unu ekzemplo de la sinteno de la prezidanto. Laŭ li la estraranoj sentas sin neaŭdataj:

”Dum tiuj du longaj semajnoj, ni multfoje devis ripeti niajn vortojn, ĉar ni ne estis aŭdataj de la prezidanto.”

La estraranoj eĉ postulis pardonpeton de la prezidanto – sed ne klarigis pri kio temas: ”Aldone, ni ankaŭ plurfoje petis de la prezidanto, ke li pardonpetu pri kelkaj specifaj vortoj kaj agoj siaj, sed sensukcese. Eĉ post diri ege dolorigan diraĵon pri personaj kondiĉoj de stabanoj, al kio mi reagis vere vundite, ne venis pardonpeto de la prezidanto.”

La estraranoj unue petis ke la prezidanto demisiu, sed restu en la estraro, kaj Lucía Fernández Barrera iĝu la prezidanto. Sed ĉar Matúšov rifuzis, la estraranoj nun petas ke la komitato voĉdonu por eksigi lin.

Prezidanto Matúšov responde al demando de Libera Folio diris, ke li bedaŭras la mesaĝon ĉar ”la postulo de kelkaj aliaj estraranoj (ŝajne) baziĝas ankaŭ sur pluraj miskomunikoj, miskomprenoj kaj malveraĵoj.”

Laŭ li, la konflikto kun la oficisto estis kaŭzita ĉar ”la Oficisto blokis mian laboron de porokaza kunordiganto de volontuloj, ĉar li rifuzis provizi min per informoj pri sia laboro, kiujn mi bezonis por povi bone prioritatigi laboradon de volontuloj.”

Li skribis ke estas ”rekta malveraĵo” aserti, ke li ne aŭskultis la aliajn estraranojn, kaj ke tio ”fakte bele montras pli grandan komunikan problemon, kiun ni nun (kaj evidente daŭre) spertas en la stabo – misprezentado de subjektivaj personaj opinioj kaj sentoj kiel objektivaj, eksteraj, mezureblaj faktoj.” Laŭ li, tiuj misprezentoj similas al ”sofismoj kaj malveraĵoj.”

Li konsentis pri la aserto ke li kredas je hierarkio en TEJO. Li diris ke ”estas klara hierarĥio, kiu ekzistas ne nur reale, sed eĉ eksplicite en niaj regularoj, kiuj estis aprobitaj fare de komitato. Malobei ilin estas malobeado de komitataj decidoj, kaj laŭ mi, homoj, kiuj intence malobeas komitatajn decidojn devus ne esti en estraro, nek en oficistaro.”

Al la demando ĉu li rezignos, li respondis:

– Kiam mi kandidatiĝis por prezidanto, estis neniu pli bona kandidato por la posteno. Sed nun, aliaj estraranoj jam pli spertiĝis, kaj ili povus transpreni tiun postenon, kiun mi volonte transdonos. La aferon ni traktas interne en la estraro kaj baldaŭ vi vidos rezultojn.

Vicprezidanto Barrera en mesaĝo al Libera Folio diris ke la estraranoj prenis sian decidon ĉar ”la plej multaj el ni sentis nin neaŭskultataj, ne aprezataj, aŭ eĉ trompitaj, por ke ni ne povu realigi nian laboron en agrabla kaj efika maniero.”

– La peto pri la demisio de la prezidanto estas la rezulto de monatoj, en kiuj multaj stabanoj sentis sin malrespektataj kaj ne plene aŭskultataj, kaj de la lastatempaj du semajnoj da intensa diskuto kaj de la komuna sento de ĉiuj stabanoj, ke li ne vere engaĝiĝis al la ŝanĝoj kaj bezonoj, pri kiuj ĉiuj konsentis, ke ili estas necesaj por plibonigi la efikecon de la organizo kaj la bonan laboretoson.

La aganta ĝenerala sekretario, Snehaja Venkatesh, komencis septagan debatan fazon por la komitato, sed ŝi rimarkigis ke la komitato estas ”tro malaktiva”. Malpli ol duono de la komitatanoj ĝustatempe voĉdonis pri ŝia elekto kiel ĝenerala sekretario, kaj pro tio ŝi devis plilongigi la voĉdonadon por sep pliaj tagoj.

Robert Nielsen

de Robert Nielsen je 2025-02-07 17:14

Le Monde diplomatique en Esperanto

Forpelataj enmigrintoj en Rusio

Antaŭ dek jaroj, Rusio enhavis multegajn enmigrintojn. Nun la civitanoj de najbaraj landoj celas aliajn landojn. La naciisma senbridiĝo estigita de la milito al Ukrainio kaj de la islamista atenco de Crocus City Hall en marto 2024, rezultigas ĉirkaŭpeladon de sendokumentaj laboristoj. Ĝis malhelpi militan ekonomion senhavigante ĝin el dungitoj.

Dum ĝia milit-industria komplekso plene fabrikas, Rusio suferas de grava manko de dungitoj taksita je kvin milionoj da homoj (6,8% de ĝia aktiva loĝantaro) (1). Pro la deficito de naskiĝoj, kiun ĝi spertis en la jaroj 1990-aj, junaj laboristoj mankas en la lando. De post 2020, ĝi perdis du aŭ tri milionoj da aktivaj homoj post la monda epidemio de Kovim, la armea mobilizado kaj la ekzilo de oponantoj al milito (2). Cetere, la ekonomiaj civilaj sektoroj suferas de transiro de laboristoj al armila sektoro.

Dum la pasintaj jardekoj, Rusio kompensis siajn demografiajn malfacilaĵojn per enmigrado. Kun sep aŭ ok milionoj da fremdaj laboristoj en 2013, ĝi estis, laŭ Unuiĝintaj Nacioj, ĉe la dua rango en la tuta mondo por la landoj, kiuj plej akceptas enmigrintojn. Nuntempe ĝi nur trione havas (3). Iom post iom la nombro de ekirpunktaj landoj malpliiĝas ĉar la homoj, kiuj scipovas la rusan en la postsovetaj regnoj ankaŭ malpliiĝas, kaj iliaj ekonomioj pli kaj pli direktiĝas al Eŭropa Unio. Ekzemple depost 2014 la laboristoj devenantaj el Moldavio malpliiĝis de 700 000 ĝis 80 000 (4). En 2024 preskaŭ 90% el la enmigrintaj laboristoj devenis de unu el tiuj tri landoj : Uzbekio, Taĝikio aŭ Kirgizio. En la 2010-aj jaroj, la regantoj faris reformon, kiu ebligis rajtigon de multaj el ili. Tamen laŭ la Konfederacio de Laboro de Rusio (KTR) - unu el la du grandaj sindikatoj de la regno - aliron al edukado, sanasekuro kaj emeritaj pensioj oni rifuzis al ili. Kompreneble tia decido malpliigis la koston por entreprenoj de tiu dungitaro, sed ĝi ankaŭ malpliigis la entuziasmon de la koncernatoj, ĉefe la plej kvalifikaj, por veni en Rusio por labori. Samtempe, kun mortindico supera je 50% ol naskiĝindico, la loĝantaro plu rapide maljuniĝas.

Tri milionoj da enmigrintoj foriris el Rusio post la du devalutaroj de la rublo, en 2015 kaj komence de 2022. Tiu perdo ne estis kompensita, precipe pro la bezonata dungitaro en la ekirpunktaj landoj. En Uzbekio, la plej loĝata lando de Centr-Azio, la ekonomia kresko atingas jare 6%, fiksanta diplomitan junularon en ties grandaj urboj. En tia situacio, la rusia merkato allogas nur kamparajn senkvalifikajn homojn. Krome la elmigremuloj de Centr-Azio rigardas aliajn landojn : Sud-Koreion, arabajn emirlandojn, Turkion kaj Eŭropan Union.

La situacio pli graviĝis pro la milito en Ukrainio, kiu kreskigis la influon de ĵurnalistoj, blogistoj, ofte ekstremdekstraj eksaktivuloj, laŭdantaj rasismajn ideojn. Kvankam en la komenco tio ne vere influis la sentojn de la rusa loĝantoj, ksenofobio rapide kreskis post la ĝihadisma atenco de Crocus City Hall, en la moskva ĉirkaŭurbo, kaj la postan someron ribeloj gviditaj de islamistoj en prizonoj. Pridemanditaj de la Centro Levada, 56% da personoj deklaris, ke ili subtenos efektivigon de leĝo malpermesanta enmigradon aŭ limiganta restadon de migruloj el Centr-Azio (5). Laŭ la esplorcentro Sova, la rasismaj atakoj en stratoj preskaŭ dekobliĝis inter 2023 kaj 2024 (6).

Post la atenco de Crocus City Hall, dekoj da miloj da homoj trafis malfacilaĵojn ĉe la landlimo por eniri en Rusion. Ekstremdekstraj aktivuloj partoprenis flanke de polico "antaŭgardajn" kontrolojn en bazaroj kaj en moskeoj, kaj ilia kunlaborado kun polico plifortiĝas (7). Jen situacio sufiĉe alarma por ke Kirgizio kaj Taĝikio rekomendu al siaj civitanoj ne iri en Rusian Federacion (8).

La guberniestroj duobligas sian zelotecon pri sekureco. Pli ol tridek regionoj malpermesas al enmigrintoj labori kiel taksiistoj, aŭ en komerco, aŭ en edukado. Laŭ S-ro Oleg Ŝein, kunprezidanto de KTR, tiuj decidoj sekvas nenian ekonomian logikon : "leterportisto ne iĝos tornisto, kaj ne okazos transiro de laboristoj al industrio." Sed tiu patriota zeloteco povas helpi la karieron de ŝtatoficisto. Dum kunveno en la distrikto Dolgoprudny, norde de la ĉefurbo, subkolonelo de la ministrejo pri enlandaj aferoj admonis la policon de la moskva regiono, "ke ĝi blankigu la regionon por ke ĝi ne estu nigrigata de fremdaj civitanoj (9). " Tiel okazas, ke la estraro de Yandex Go, koncentristo de taksimendoj alarmis. Mankas preskaŭ 130 000 taksiistoj en la regno (10).

S-ro Vladimir Putin en aŭgusto promulgis leĝon, kiu ebligas senprocesan forpeladon de fremduloj en malregula situacio, kiuj estos enskribitaj en aparta dosierujo. En decembro, tiuj kondiĉoj eĉ pliseveriĝis : antaŭ la 30-a de aprilo ĉiuj fremduloj devas liveri al la administracio siajn biometriajn datumojn kaj montri dokumenton pruvantan, ke ili havas laboron kaj scipovas la rusan. Tiuj, kiuj ne plenumos tiun klopodon estos senhavigitaj el siaj fundamentaj rajtoj : ili ne povos stiri aŭton, uzi bankajn servojn, registrigi proprietaĵon, geedziĝi aŭ divorci, aŭ eĉ enskribigi siajn infanojn en lernejo. Laŭ alia leĝo, decidita fine de decembro, la infanoj de fremdaj gepatroj, eĉ en regula situacio, devos trapasi ekzamenon pri la rusa lingvo por studi en publika lernejo. Alia leĝprojekto proponas ĉesigi familian rekuniĝon. Laste, ekde julio, la ŝtato nun povas nuligi la rusian civitanecon de personoj, kiuj freŝdate akiris ĝin kaj evitas militservon. S-ro Aleksandro Bastrykin, prezidanto de la esplorkomitato de Rusio, dependanta de la ĝenerala prokurorejo, asertis ke tridek mil el tiaj "malbonaj" civitanoj jam estis "prenitaj", kaj dek mil el ili estis trude senditaj al militfronto (11). Ne estas miriga, ke en 2023 la petoj por regnaniĝo duonigis kompare al 2021. Tiu ksenofobia kampanjo estas stranga en situacio de manko de laborforto, de ekonomia kresko - kiu eble atingos 3,9% en 2024 - kaj de salajra altiĝo, kiu estigis politikon de "milita Keynesismo". Tamen, ĝis nun, naciisma mobilizado superis ekonomikan raciecon.

( por Le Monde diplomatique francigis el la rusa Bleuenn Isambard)


(1) "La laborista deficito atingas 4,8 milionoj da homoj en 2023" (ruslingve), Kommersant, Moskvo, 24-a de decembro 2023.

(2) Maria Snegovaya, Max Bergmann, Tina Dolbaia, Nick Fenton kaj Samuel Bendett, "back in stock ? the state of Rusia's defense industry after two years of the war", Center for Strategicand International Studies, 22-a de aprilo 2024, www.csis.org

(3) Ioulia Florinskaïa, "Labor migration to Rusia : Reduction of flow by little-changing geography" (ruslingve), Journal of the New Economic Association, vol. 63, n°2, Moskvo, 2024.

(4) Vidu : Igor Boţan, "War in Ukraine has a negative impact on migration from Moldova", IPN Agency, Chişinau, 24-a de majo 2024.

(6) "Rusa naciismo kaj ksenofobio. Rezultoj de aŭgusto 2024" (ruslingve), 9-a de septembro 2024, www.sova-center.ru

(7) "La gardistoj de konservativa revolucio. Observado de la publika agado de ekstremdekstraj grupoj, vintro-printempo 2024" (ruslingve), 11-a de julio 2024, www.sova-center.ru

(8) "La ambasadejo konsilis al la taĝikaj civitanoj ne iri en Rusion" (ruslingve), 10-de septembro 2024, www.rbc.ru

(9) "Subkolonelo de la ministrejo pri enlandaj aferoj vokas al blankigo de la moskva regiono per forpelado de migruloj" (ruslingve), Kommersant, 27-a de julio 2024.

(10) Tass, 4-a de septembro 2024.

(11) Interfax, Moskvo, 27-a de junio 2024.

franca

de Alexeï SAKHNINE & Lisa SMIRNOVA je 2025-02-07 16:29

Libera Folio

Al la urbo, al la mondo

 ”Renato estis romano sed, tra Esperanto, ankaŭ civitano de la mondo.” Tion skribas Federico Gobbo, kiu ekkonis Renato Corsetti en la 1990-aj jaroj, unue per retmesaĝoj. Corsetti membris en Akademio de Esperanto, afable korektis lingvajn erarojn de novuloj kaj dum sia tuta plenkreska vivo aktivis en preskaŭ ĉiuj sferoj de Esperantujo. En la reto li estis tiel aktiva, ke oni foje nomis lin ”Retano Corsetti”, kaj iuj kredis, ke li havas helpantojn kiuj skribas mesaĝojn lianome – laŭ ili ja ne eblus, ke li mem farus ĉion.

Renato Corsetti fotita dum la Universala Kongreso en Roterdamo 2008. Foto: Ziko van Dijk CC BY-SA 3.0

”Mi ne supozis, ke la norma prononco de Esperanto estis tiu de Romo.” Jen rimarko de itala novulo kiu unuafoje aŭskultis prelegon en Esperanto. Tiu rimarko kaptis mian atenton antaŭ pli ol dudek jaroj, sed ĝi estas bone fiksita en mia memoro. Ĝi okazis post dulingva prezento de la preleganto, en Esperanto kaj la itala.

La okazo estis kongreso de la Itala Esperanto-Federacio, en la jaro 2004, kaj la preleganto estis gravulo, pli precize la prezidanto de UEA, kaj do – memkompreneble! – lia prononco devis esti la norma, ĉu ne? Legantoj kiuj memoras lian neforgeseblan voĉon certe rekonis en la naiva sed interesa rimarko de la itala novulo klaran aludon al Renato Corsetti.

Mi konatiĝis kun Renato unue per retmesaĝoj en la 1990-aj jaroj. Tiam mi estis freŝbakita esperantisto kaj iĝis estrarano de la Itala Esperantista Junularo, sen sperto pri Esperantujo. En tiu iel saŭra epoko de la verda interreto, ne estis multaj esperantistoj kiuj kutimis sendi retleterojn por helpi la organizadon de eventoj, kaj mi vere bezonis helpon. Renato ĉiam estis je dispono, ne nur respondante al demandoj, sed, eĉ pli grave, li instigis kaj subtenis agadon kun aliaj aktivuloj el diversaj partoj de la mondo kontaktante unu la alian por kunlabori.

Krome, li afable korektis evidentajn lingvajn erarojn de novuloj kiel mi, diskrete, sen humiligi la korektiton, iel ajn. Laŭ mia supozo, multaj esperantistoj, kiuj havis la ŝancon kunlabori kun li povus rakonti similajn spertojn. Unu fojon li diris al mi ridetante, ke iu demandis lin, ĉu li havas helpanton respondi retleterojn lianome, ĉar ne eblas, ke ununura homo povas respondi tiel rapide al tiom da helpo- kaj informpetoj, konsiloj kaj agadproponoj. Estis jam evidente al freŝbakito de la 1990-aj, ke Renato estas gvidosigno por la tutmonda Esperantujo.

La jardekoj poste nur konfirmis tiun evidenton. Dum multaj jaroj li estis respondeculo pri librorecenzoj de la revuo LPLP (Language Problems and Language Planning, Lingvaj Problemoj kaj Lingvoplanado), eldonata de John Benjamins en Amsterdamo sub la aŭspicioj de CED, Centro de Esploro kaj Dokumentado de UEA. Je difinita momento, li petis al mi transpreni tiun torĉon, kiam mi ankoraŭ estis en miaj unuaj paŝoj de la akademia kariero, ĉar mi estis ĉasanta la ŝancon doktoriĝi. Mi neniam forgesos kiugrade tiu rolo helpis al mi. Flanknote, la unua retletero en Esperanto titolita Habemus redactorem! alivorte ”Ni havas redakcianon!” por certigi la transdonon de la taskoj datiĝas de la jaro 2004; ekde tiam, mi havas pli ol kvar mil retmesaĝojn en kiuj aperas lia nomo.

Fronte al la okuloj de homo kreskinta en la norda parto de Italio, Renato aperis plene rekonebla en la stereotipo de romano. En liaj popularigaj artikoloj en Esperantujo, li ofte uzis esperantigitajn latinaĵojn, ĝuste rimarkante sian ligon al piliero de la okcidenta civilizo – kaj jen la inspiro por la titolo de ĉi tiu artikolo, kiu rekte esperantigas la tute romeklezian esprimon Urbi et Orbi, al la urbo (tio estas Romo) kaj al la mondo.

Fakte Renato estis romano sed, tra Esperanto, ankaŭ civitano de la mondo. Miaopinie, lia aliro al la Esperanto-Movado estis profunde influita de komunismaj idealoj en la plej alta senco de la esprimo. Li ĉefe aktivis kadre de la tielnomata neŭtrala Movado, tamen kun la ideo en la menso, ke Esperanto disvastiĝu en ĉiuj anguloj de la mondo, ne nur en la riĉa kaj burĝa okcidento, alivorte Eŭropo kaj norda Ameriko. Kune kun homoj kiel Hans Bakker aŭ Claude Gacond, Renato estis pionira en sia Esperanto-agado por la tuta mondo.

Prezidanto Renato Corsetti kun aliaj estraranoj de UEA ekster la Centra Oficejo en 2005. Foto: Ziko van Dijk CC BY-SA 3.0

Renato estis plene kaj ĝisoste intelektulo de Esperantujo; sed, male al multaj aliaj, li ĉiam strebis komuniki kun ĉiuj esperantistoj, sen pezigi sian klerecon kaj universitatan titolon, sen preferi intelektulajn rondojn. Li tion atingis parolante per simpla sed efika lingvaĵo, kaj ĉiam por konkretaj rezultoj, ĉefe en la plej foraj anguloj de la verda mondo.

Por montri lian malpompan intelektulecon, mi permesas al mi esperantigi eltiron el intervjuo publikigita en la jaro 2021, originale en la itala, en kiu li klarigis la signifon de la Zamenhofa interna ideo responde al specifa demando de la intervjuanto, en la oficiala organo de la Komunista Partio en Italio, La Riscossa (itale ”la reakiro”), kies esperantigita titolo estas ”Esperanto por la fratiĝo kaj justeco inter ĉiuj popoloj”:

[Por klarigi la internan ideon] hodiaŭ eble ni dirus solidarecon kaj justecon inter ĉiuj popoloj, kaj ni devus aldoni la rekonon pri egala digno inter ĉiuj popoloj kaj kulturoj, grandaj kaj malgrandaj, riĉaj aŭ malriĉaj. Unuvorte, en la kapo de esperantistoj ne ekzistas rangovico kiu normale estas en ĉies kapo: unue estas la amerikanoj el Usono, kiuj estas la plej bonaj, modernaj, ktp: poste la svedoj, poste la italoj kaj ĉiuj aliaj, kun la bengalanoj kaj similaj je la lasta vico.

Ĉiuj kulturoj havas ion dirindan al la mondo. Post kiam mi ekkonis homojn el multaj kulturoj kaj sociaj tavoloj, mi estas pli kaj pli konvinkita, ke ĉiuj homoj estas egalaj, ke ne ekzistas elektitaj kaj malelektitaj popoloj, ne ekzistas grupoj ĉefe bonkoraj kaj grupoj ĉefe malbonkoraj, sed, ke ĉiuj homoj reagas al la materiaj situacioj en kiuj ili troviĝas, kiel asertis la ne plu multe citataj Markso kaj Engels.

En 2010 li publike elpaŝis por agnoski la falon de la membronombro al UEA kaj la neceson agadi: “neniu individua homo kulpas pri la stato de UEA. Simple la mondo ŝanĝiĝis kaj UEA ne. Ni provu kune ŝanĝi ĝin.” (La Ondo de Esperanto 2010, n-ro 12). Tiam, li jam ne plu respondecis pri la sorto de la Movado, laŭ formala vidpunkto, sed li neniam ĉesis zorgi pri ĝi.

En la lastaj jaroj, li turnis sian atenton al la lulilo de Esperantujo, Eŭropo, starigante “Hamletan demandon” por la landaj asocioj tieaj, nome ”Aperi aŭ malaperi” (jen la titolo), celante havi novan generacion de junuloj kiuj subtenu la idealon de Esperanto por batali kontraŭ la lingva diskriminacio “kiu estas komplete forgesita, kune kun la savo de la planedo mem”. Ne nur Afriko kaj Azio, sed ankaŭ Eŭropo estu la agadkampo de esperantistoj.

Renato Corsetti kun familianoj: edzino Anna Löwenstein kaj filoj Gabriele (maldekstre), Fabiano.

Renato estis pionira ankaŭ kiel esploristo je universitata nivelo. Aparte grave, li esploris ĉefe familian trilingvecon uzante kiel laborkampon la familion kiun li formis kun sia edzino Anna Löwenstein: temas pri unu el la plej famaj paroj de Esperantujo, kaj prave, pro ilia nelacigebla kaj bunta agado. Lia priskribo de la familia trilingveco laŭ la principo ”unu persono, unu lingvo”, en kiu Renato parolis Esperante, Anna angle, kaj la medio itale, estis publikigita fake en la angla, en la itala kaj Esperanto.

Nefake, li prezentis sian sperton kun Gabrielo, la unua filo de la paro, en artikolo en Kontakto (n-ro 206, 2005:2, p. 7), kiam Gabrielo jam estis dudekjarulo; antaŭ dudek jaroj, la temo ”Esperanto kiel familia lingvo” ne estis populara, male al la nuna situacio. Do, denove, Renato pioniras, eĉ tiukampe.

Dum interparolo en itala junulara kongreso kiam li estis adoleskanto, la perspektivo de Gabrielo pri la familia lingvopolitiko estis interese iom malsimila, ĉar laŭ li la ĉefa familia lingvo, kiam la familianoj estis kune, estis fakte Esperanto, do pli situaci-baza. Foje Renato verkis ankaŭ pri lingvopolitikaj aspektoj, aparte pri la rajtoj de minoritataj lingvoj kaj kiel Esperanto povas kontribui en la kampo kiun oni nomas nun lingva justeco. Dum trarigardo de lia verkaro, frapis min la multaj kunaŭtoritaj verkoj, kaj la varieco de la aŭtoroj, el kiuj mi menciu nur la ĉefajn: Giorgio Cardona, Mauro La Torre, Maria Antonietta Pinto, Traute Taeschner, Nino Vessella.

Krome, oni ne forgesu liajn kontribuojn pri la lingvistiko de Esperanto. Li pioniras kiel leksikografo, ekzemple en la kampo de tabuaj vortoj, insultoj, sakroj kaj simile; laŭ mia persona gusto, temis pri kampo en kiu li povis esprimi sian subtilan ironion kaj humuron – pripensu la titolon Knedu min, sinjorino!, spritan aludon al la romano Kredu min, sinjorino!, ĉefverko de klasika E-aŭtoro Cezaro Rossetti.

Mi deziras fini ĉi tiun memoraĵon menciante la intelektan kuraĝon de Renato Corsetti per mencio de tabua temo en Esperantujo: lingvovariado laŭ la repertuaro de la parolanto, kiun li aŭdace nomis ”naciaj variaĵoj de Esperanto”. En la enkonduko de tiu ĉi libro pri tabuaj vortoj, li mencias ”ĝeneralan problemon” kiu laŭ mi ankoraŭ tre aktualas kaj indas je plua esplorado, per solidaj tekstarbazaj analizoj:

Ĉefe en ĉi tiu kampo, kie la vort-provizo estas malstabila, ekzistas en la reala uzo inter samlingvaj esperantistoj amaso da esprimoj, kiuj estas rektaj tradukoj el nacilingvaj esprimoj.

La parolantoj mem konscias ke temas pri neinternaciaj esprimoj, kaj ili uzas ilin nur inter si. Ekzemple: inter italoj direblas sen timo pri miskomprenoj “tranĉi la ŝnuron”, inter katalunoj oni povas “fotri la kampon”, ktp.

La plej malnova mesaĝo de Renato al mi, la 6-an de oktobro 2004, iamaniere havas universalan signifon, kiun mi volas donaci al la legantoj: ”Bondezirojn por la ekzamenoj. Por ĉio alia, ĉiam estas tempo.”

Federico Gobbo

de Libera Folio je 2025-02-07 07:46

Esperanta Retradio

Ĉu via lingvo influas vian pensadon?

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Aaron Chapman el Kanado
Dum la lastaj jardekoj, sciencistoj kaj lingvistoj pli kaj pli konsentas, ke niaj lingvoj efektive influas la manieron, laŭ kiu ni perceptas la mondon. Tiu ideo, konata kiel "lingva relativismo", sugestas, ke la strukturo kaj vortprovizo de lingvo direktas nian atenton al specifaj detaloj, dum aliaj restas malpli gravaj. Troviĝas ekzemploj, kiuj montras, kiel lingvoj formas nian pensadon, memoron, kaj eĉ sociajn konceptojn.

Unu el la plej fascinaj kazoj venas el Aŭstralio, kie la indiĝena tribo Kuuk Thaayorre uzas kardinalajn direktojn (nordo, sudo, ktp.) anstataŭ relativajn vortojn kiel "dekstre" aŭ “maldekstre". Eĉ infanoj en ĉi tiu kulturo povas tuj diri, en kiu direkto ili staras aŭ moviĝas. Tiu lingva praktiko trejnas ilin konstante konscii pri geografia orientiĝo, kio donas al ili eksterordinarajn navigajn kapablojn. Okcidentanoj, kiuj dependas de relativaj direktoj, ofte perdiĝas sen teĥnologia helpo, dum la Kuuk Thaayorre memoras terenon kun preskaŭ magia precizo. Tio sugestas, ke lingvo povas plibonigi specifajn mensajn kapablojn, kiuj ŝajnas "superhomaj" al eksteruloj.  

Alia ekzemplo montras, kiel lingvaj strukturoj influas memoron. En unu esploro, anglalingvanoj kaj hispanlingvanoj spektis filmon, en kiu iu akcidente rompis vazon. La anglalingvanoj priskribis la eventon per la frazo “Li rompis la vazon", dum hispanlingvanoj preferis senagentan formon: "La vazo rompiĝis”.  En la hispana, tiu verbo implicas intencon, do senintenca ago postulas malsaman esprimmanieron. Kiam oni poste testis rememoradon, anglalingvanoj pli bone memoris la "kulpan" personon, dum hispanlingvanoj emfazis la akcidentecon. La lingva sintakso direktis, kion la parolantoj konsideris grava kaj memorinda en la sceno.

Interese, lingvoj eĉ influas nian komprenon de socia identeco. En la finna lingvo, personaj pronomoj estas sengenraj — ili ne malkaŝas, ĉu temas pri viro aŭ virino. Male, en la hebrea, ĉiu pronomo devas indiki genron. Esploroj montris, ke finnlingvaj infanoj konscias pri sia genra identeco pli malfrue ol hebrelingvaj infanoj. En kulturoj kun sengenraj lingvoj, genro ofte fariĝas malpli centra parto de identeco kompare al lingvoj, en kiuj genron oni ĉiutage devige esprimas. Tio montras, ke lingvaj normoj povas bremsi aŭ akceli socian konscion pri iaj konceptoj.

Ĉio ĉi memorigas nin pri tio ke lingvoj ne estas pure neŭtralaj iloj - ili portas kulturajn kaj pensajn tendencojn. Lingvo limigas aŭ vastigas nian kapablon vidi certajn detalojn, memori specifajn faktojn, aŭ eĉ kompreni nin mem. Esperanto, kiel planlingvo celanta internacian komunikadon, 

estas interesa kazo. Kvankam ĝia kreinto volis eviti kulturan ŝovinismon, eĉ ĝia strukturo (ekzemple, la elekto inkluzivi genrajn finaĵojn kiel "- ino") reflektas specifajn ideojn pri la mondo. Tamen, pro sia fleksebleco kaj neŭtrala bazo, Esperanto permesas al parolantoj konscie elekti, kiel esprimi nuancojn - eble evitante iujn el la "kaptiloj" de denaskaj lingvoj.

Fine, lingva relativismo ne signifas, ke nin malliberigas nia denaska lingvo. Sed ĝi instigas nin humile rekoni, ke ĉiu lingvo estas fenestro kun unika vitro — iuj koloroj brilas pli helaj, aliaj restas en ombro. Per lernado de aliaj lingvoj, ni povas kolekti fenestrojn kaj eĉ kompari la vitrojn, plivastigante nian vidon. Do, la venontan fojon, kiam vi parolas, pensu: ĉu viaj vortoj limigas, aŭ liberigas, viajn pensojn?







de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-07 07:00

2025-02-06

La Balta Ondo

APERo-18 celebros la 30-jariĝon de MASI

AperoLa 24an de februaro 1995 en la biblioteko de la ĉefkonstruaĵo de la Moskva aŭtomobil-konstrua instituto (la ruslingva siglo МАСИ = MASI) en solena etoso kun ĉeesto de la rektoro kaj aliaj gravuloj estis fondita la Moskva Amikaro de Studantoj kaj Instruantoj (MASI). Post 30 jaroj MASI daŭre ekzistas.

Ĉi tiun datrevenon ni festos la 1-4an de majo 2025 en la ripozejo “Salut” proksime de la apudmoskva urbo Puŝkino dum la tradicia MASI-renkontiĝo APERo. Ĝi okazos jam la 18an fojon kaj ĉiam konservas sian ĉefcelon: krei klerigan-distran medion por nature kaj libervole uzi Esperanton en amikeca etoso.

La programo de la renkontiĝo estas plene farata de la partoprenantoj mem. La organiza teamo nur kolektadas kaj entagordigas la proponojn. Ĉiu APERo havas iun temon – maksimume abstraktan, sed iom direktantan fantazion de la programkontribuantoj. La temo de APERo-18 estas “30 jaroj!” Ĉu temas pri la jubileo de MASI? Jes, certe. Sed ne nur. Provu streĉi vian kreemon. Per kiuj Esperanto-eventoj, historiaj datoj, datrevenoj de famuloj, sciencaj malkovroj, viaj propraj rememoroj kaj travivaĵoj vi povus plenigi vian programeron “30 jaroj …!”? Ni tre scivolemas, Kiel aspektos nia programo. Ni raportos pri tio en la resuma artikolo en “La Ondo”.

Se iu el la legantoj estos la 1-4an de majo en Ruslando kaj ne tro for de Moskvo, bonvenon al APERo-18!

Pli detalajn informojn trovu en la Informletero https://vk.com/doc2101534_686453848, la prezojn kaj loĝkondiĉojn – en la aliĝilo: https://forms.gle/CqQ9wvk3HnMrvSNP6.

Pacan kaj belan printempon al ĉiuj!

Kontaktoj:
Mirina: +7 905 796 6199, mirinda.strigo@gmail.com
Karter: +7 901 584 9604, kilokaban@yandex.ru
Telegram-grupo: https://t.me/+FhmGhmq2EJ1jNTNi

Irina Gonĉarova
kunordiganto de MEA MASI

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02//

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post APERo-18 celebros la 30-jariĝon de MASI appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-06 21:45

Esperanta Retradio

Ok-hora labortago

Labori dum 8 horoj, dormi dum 8 horoj, 8 horojn da libertempo: Antaŭ pli ol 100 jaroj Germanio enkondukis la 8-horan labortagon. Sed kial estas 8 horoj kaj ne pli aŭ malpli? La origino por tio situas en Britio.

La diurno havas 24 horojn, la minuto 60 sekundojn, flugo de Berlino al Londono daŭras iom malpli ol 120 minutojn - kaj la labortago? Ĝi finiĝas post ok horoj. De pli ol cent jaroj multaj homoj laboras mondskale laŭ la principo "9-a ĝis 5-a". Sed kial ni laboras ok horojn kaj ne ses, dek aŭ dek-du?

La respondo troviĝas en Britio de la 19-a jarcento. La industriigo estis plene disvolviĝanta, en la fabrikoj regis severaj kondiĉoj. Laboristoj laboris ĝis 16 horojn en tago, ofte sen paŭzo, kaj dum la semajnfinoj. La salajroj estis malaltaj kaj ofte neregulaj, tiel ke multaj laboristoj kaj familioj vivis rande de la ekzista minimumo.

Emociigite de la cirkonstancoj la brita entreprenisto kaj revoluciulo Robert Owen urĝis pri ŝanĝo kaj varbis por la propono: "labori 8 horojn, dormi 8 horojn kaj 8 horojn da rekreiĝo". Sed Owen restis dum longa tempo sen pozitiva eĥo, daŭris jardekojn ĝis la laboristaj sindikatoj transprenis lian ideon pri la redukto de la labortempo. Post pli ol 30 jaroj, je la 1-a de majo 1838, en Britio estis fiksita la 10-hora labortago en la tiel nomata fabrika leĝo - nu, tio ja estis almenaŭ etapa venko.

La ideo pri ok horoj ne haltis ĉe la limoj de Britio, sed ĝi fariĝis mondskala slogano de la internacia laborista movado. Tiel estis enkondukita en la jaro 1918 la ok-hora labortago en Germanio - ĉirkaŭ 70 jarojn post ĝia invento. Revoluciaj socialistaj voĉoj estis gajnintaj influon post la fino de la Unua Mondmilito, al tio aldoniĝis centmiloj da militrevenintoj kiuj serĉis laboron.

Pli da laborlokoj je pli mallongaj labortempoj - jen postulo kiu trovis sian plenumon en la interkonsento per la industriulo Hugo Stinnes kaj la sindikatulo Carl Legien: La tiel nomata Stinnes-Legien-traktato enkondukis la ok-horan tagon ĉe plena kompenso de salajro en ĉiuj entreprenoj de la armila kaj peza industrio. Jen mejloŝtono por la laborista movado.

En Germanio post la Dua Mondmilito la rajtoj de laborprenantoj estis denove plifortigitaj: La ok-hora tago eniris en la leĝon pri labortempo. Tiu leĝo formas ĝis hodiaŭ la bazon por la reguligo de labortempo: Principe estus ok horoj en tago, sub certaj esceptoj povas esti ĝis dek horoj.

Cetere: La usona aŭtomobil-fabrikanto Henry Ford realigis la ok-horan tagon en la jaro 1914 en sia Forda Motora Kompanio. Krome li plialtigis la salajrojn de la laboristoj draste. Tiu paŝo estis ne nur sociale motivita, sed ankaŭ ekonomie: Ford ekkonis ke liaj kunlaborantoj povu pagi la aŭtomobilojn kiujn ili produktis. Tio kontribuis al la disvastigo de la modelo.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-06 07:00

2025-02-05

La Balta Ondo

Sakari Kauppinen prelegos pri Tove Jansson en BET-59

Kauppinen“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). Jam aperis dek sep prezentoj. La dek-oka estas Sakari Kauppinen (Finnlando), emerita ŝtata funkciulo, esperantisto ekde la 1970aj jaroj, prezidanto de la Esperanto-klubo de Helsinki, estrarano de Fondumo Esperanto. Ĉi-sube li mem prezentas sian kontribuon al BET-59.

La titolo de mia prelego estas “Tove Jansson – patrino de Mumintroloj”. Tove Jansson estas unu el la plej konataj finnaj verkistinoj internacie. Ŝi estas konata unuavice pro Muminvalo, fantazia mondo kie ĉefrolas diversaj figuroj kreitaj de ŝi, inter ili la familio de mumintroloj kaj iliaj amikoj. Unue ili aperis en libroj, poste ankaŭ en gazetaj bildstrioj. Nuntempe ili estas tutmonde konataj el multaj animaciaj filmoj.

Tamen Tove Jansson rigardis sin antaŭ ĉio pentroartisto. Ŝi pentris plurajn murpentraĵojn en publikaj ejoj kiel lernejoj, restoracioj kaj porinfanaj malsanulejoj. Ŝi estis ankaŭ ilustristo. Ŝi mem faris la ilustraĵojn al siaj libroj kaj al verkoj de aliaj aŭtoroj.

jansson

Ŝiaj libroj, ĉefe la serio pri Muminvalo, estas tradukitaj al 45 lingvoj. Ĉi-jare pasis 80 jaroj de la apero de la unua libroforma rakonto. Estas bona okazo prezenti ŝin ankaŭ pro tio, ke Esperanto-Asocio de Britio eldonis, kun financa helpo de Fondumo Esperanto, tutan serion da muminlibroj en Esperanto. Entute aperis sep libroj, la lastaj en 2024.

Sakari Kauppinen

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/bet-170/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Sakari Kauppinen prelegos pri Tove Jansson en BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-05 21:54

Esperanta Retradio

Pupoj por bona celo

Tiun ĉi sonartikolon produktis Jarka Malá el Ĉeĥio

Volontuloj en Ĉeĥio kudras pupojn por la porinfana helpinstitucio Unicef. El la profito de la vendado estas financataj vakcinaĵoj.

La projekto "Adoptu pupon kaj savu infanon!" ekzistas en Ĉeĥio de la jaro 2002. Estas la celo kolekti monon por la mondskala kampanjo de la porinfana helpinstitucio Unicef. La estrino de Unicef en Ĉeĥio priskribas la simplan ideon sur kiu baziĝas la projekto.

"Infanoj, volontuloj sed ankaŭ konataj artistoj kaj dezajnistoj kreas pupojn. Ni vendas tiujn pupojn tiam je la prezo de vakcinaĵo por infano. Unu pupo do praktike korespondas al la helpo por unu infano."

La pupo kostas apenaŭ 25 eŭrojn. Tiu sumo korespondas precize al la prezo de vakcino de infano kontraŭ ses mortigaj infanaj malsanoj. Per la kampanjo estas savitaj ĉiujare ĝis tri milionoj da infanoj. La estrino de Unicef elstarigas ankoraŭ pluan aspekton:

"Ĉar en la projekto partoprenas infanoj en bazaj lernejoj, ĝi kontribuas al informado pri la problemaro. Dum la infanoj produktas siajn pupojn, la instruistoj parolas kun ili pri la rajtoj kaj la situacio de infanoj en aliaj mondopartoj. La infanoj estas tiel edukataj al solidareco kaj humaneco."

Laŭ la estrino la projekto dum la pasintaj 15 jaroj ankaŭ travivis malfortajn fazojn. Oni eĉ pripensis fini ĝin, sed tio tamen ne okazis.

"Se infano faras pupon kaj tiam ricevas la respondon ke ĝi estis adoptita kaj savita tiel unu vivo, tiam tio havas grandan valoron."

Nome ĉiu pupo havas produktidentigan dokumenton. Sur ĝi staras la nomo de la pupo, sed ankaŭ la nomo kaj la adreso de la produktinto:

"Tiu homo kiu adoptas la pupon informu la produktinton pri la fakto ke la pupo trovis novan hejmon. Ambaŭ partoprenantoj tiel savis vivon."

La ĉeĥa projekto estis prezentita dum la pasintaj monatoj sur du kontinentoj. En aŭtuno okazis sukcesa vendocela ekspozicio en Ganao kaj iom antaŭ Kristnasko same okazis en Novjorko. Tie interalie estis montrataj kaj aŭkcie venditaj la pupoj de konataj ĉeĥaj dezajnistoj, sed ankaŭ de muzikistoj kaj aktoroj. Oni kolektis ĉe tio preskaŭ 3000 dolarojn. La sumo alte superis la esperojn de la organizintoj.

"En la mondo ĉiujare ankoraŭ mortas unu kaj duona milionoj da infanoj pro malsanoj kontraŭ kiuj eblas protekti sin per vakcino. Mi pensas ke tio estas tragedio en epoko de ĉiaj teknologiaj novigoj kiuj estas ankaŭ haveblaj en evolulandoj. Pro tio ni bezonas ankoraŭ pli da pupoj."

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-05 07:00

2025-02-04

La Balta Ondo

Versaĵoj en prozo II: Senpaga suplemento al La Ondo

TurgenevTurgenev, Ivan Sergejeviĉ. Versaĵoj en prozo. II / Tradukis el la rusa Vladimir Jurganov, Aleksander Korĵenkov, Ludmila Novikova. Antaŭparolo kaj notoj de Aleksander Korĵenkov. – Kaliningrado: Sezonoj, 2025. – 29 pagoj. – (Literatura suplemento al La Ondo de Esperanto, 2024).

Komence de februaro aperis la literatura suplemento al La Ondo de Esperanto por la 2024a jaro – la dua parto de “Versaĵoj en prozo” de Ivan Turgenev, kiun tradukis el la rusa lingvo tripersona teamo: Vladimir Jurganov (Novosibirsko), Aleksander Korĵenkov (Kaliningrado) kaj Ludmila Novikova (Moskvo). Ĝi aperis kiel 29-paĝa bitlibro laŭ la normoj “pdf” kaj “epub”.

Antaŭ unu jaro ni eldonis, kiel literaturan suplementon por 2023, la unuan parton “Versaĵoj en prozo” de Turgenev por disponigi al la Esperanta legantaro pli fidelan tradukon ol la malnova kaj erarplena traduko de Kabe.

Turgenev proponis al la revuo “Vestnik Jevropy” (Heroldo de Eŭropo) 51 poemojn inkluzive de “La sojlo”, kiun li fine forigis el la presota materialo por eviti cenzurajn problemojn (pro tio Kabe ne tradukis ĝin) kaj ili aperis en nia pasintjara eldono. Tamen tio estis nur parto de liaj prozpoemoj, la ceterajn li ne permesis aperigi antaŭ sia morto, ĉar ili estis “tro personaj, membiografiaj”.

Nur en 1927 profesoro André Mazon, ricevinte de la familio Viardot permeson esplori la familian arĥivon, trovis en ĝi 33 poemojn (inkluzive de la intertempe aperinta “La sojlo”), kiuj ne aperis en la decembra eldono de “Vestnik Jevropy” (1892, №12), kaj donis la tekstojn al Charles Salomon, kiu tradukis ilin en la francan lingvon. Ĉi tiu tradukoj la 15an de novembro 1929 aperis en “Revue des Deux Mondes”, kaj post unu jaro Mazon eldonis libron kun la rusa originalo kaj la paralela franca traduko de Salomon.

Ni do proponas al vi la 32 “novajn” prozpoemojn, kaj do nun ĉiuj 83 verketoj el ĉi tiu ciklo estas legeblaj ankaŭ en Esperanto. Ni aldonis al ili la koncizan enkondukon “Al la leganto” kiu aperis en la pasintjara eldono.

«“Versaĵoj en prozo” unuavide ŝajnas hazardaj paperfolioj, elfalintaj el la notlibro de la verkisto, io el la speco de la senmortaj malnetaĵoj de Pascal en la rusa literaturo. Sed efektive en la ŝajna fragmenteco de ĉi tiuj Turgenevaj skizoj regas integra unueco kaj kompleta kuneco de ĉiuj partoj ĉirkaŭ la fortikaj kernoj de la ĉefaj ideoj. Ĉi tiu rigore kohera, kunpremita de vajco de malfacila, majstra kaj perfekta formo, fajlita kaj neta kreaĵo prezentas en sia tutaĵo poemon pri la pasigita vivovojo, kiu memorigas la konfesojn de la mezepoka poezio laŭ la amplekso de la multjara persona sperto kaj laŭ la harmonieco de ĝia kompleksa aranĝo», – skribis Leonid Grossman.

Mi povas nur ripeti la lastan frazon de la pasintjara eldono de “Versaĵoj en prozo”: La tradukintoj esperas, ke vi ŝatos ĝin, kaj ke “iu el ili eble semos ion en via animo”.

La literatura suplemento ne estas aĉetebla. Ĝin senpage ricevas ĉiuj abonantoj de “La Ondo de Esperanto”, do, se vi volas tralegi la libron, abonu “La Ondon” por 2025, kaj krome vi rajtos ricevi ankaŭ la kompletajn jarkolektojn de “La Ondo de Esperanto” kaj la literaturajn suplementojn por 2023 kaj 2024.

“La Ondo de Esperanto” estas abonebla kontraŭ nur 15 eŭroj ĉe niaj perantoj en pluraj landoj, ĉe nia UEA-konto “avko-u” kaj per la internacia pagosistemo PayPal. Pri la pagmanieroj legu ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm.

Aleksander Korĵenkov

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/turgenev-3/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Versaĵoj en prozo II: Senpaga suplemento al La Ondo appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-04 15:38

Esperanta Retradio

Lernejoj sen poŝtelefonoj

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Unu el la plej skuaj ŝanĝoj en la mondo, en la lastaj jardekoj, en ĉiuj landoj, estis la abunda uzado de poŝtelefonoj. Ĝi alportis grandajn modifojn en la ĉiutaga vivo de homoj. La komunikado fariĝis tuja, facila, malmultekosta, kiel oni neniam povus imagi antaŭ duono de jarcento. Paralele al grandaj avantaĝoj, ĝi tamen alportis ankaŭ problemojn. Se homoj ne prudente uzas tiun valoran rimedon, ĝi foje transformiĝas en perturbon, eĉ en malsanon.

En lernejoj, tiuj perturboj iom post iom montriĝas katastrofaj. Infanoj kaj adoleskantoj, pro troa uzo de tiuj aparatoj, dum la lastaj jaroj montris perdon de koncentriĝo en la klasoj kaj perdon de kunvivado kun kolegoj. Eĉ malriĉiĝis unu el la plej riĉaj fazoj de la junaĝa vivo.
 
Esploro en Brazilo trovis, ke inter gelernantoj, kiuj pasigas pli ol kvin horojn en ĉiu tago konektitaj al poŝtelefono, la mezumaj sukcesoj atingitaj en matematiko falis je 49 poentoj, kompare kun gelernantoj, kiuj uzas la aparaton dum nur unu horo. Krome, estas jam klara la fakto, ke troa rigardado de sociaj retoj per ekranetoj kaŭzas distriĝon, anksion kaj eĉ depresion. Eĉ dujaraj etiinfanoj montris fortan, pasian ligiĝon al la telefonaj filmetoj, tiel ke oni ne sukcesis manĝigi ilin, se oni ne proponis tiun distraĵon. 

En Brazilo, same kiel en pluraj aliaj landoj, oni devis krei leĝon por malpermesi telefonojn en lernejoj, ĝis la fino de la meza grado. La junuloj devas transdoni siajn aparatojn, kiam ili eniras la lernejan konstruaĵon. Komence, tio kaŭzis multe da kolero kaj maltrankvilo, flanke de la gejunuloj. Kelkaj protestis. Sed post iom da tempo, montriĝis, ke la interrilatoj kun la instruistoj kaj inter ili mem fariĝis pli amika, amuza kaj trankviliga. Gelernantoj fariĝis pli aktivaj, pli babilemaj, pli interagaj. Post iom da tempo, ili mem tion rekonis. 

La nova leĝo, kiu ankoraŭ trapasos plibonigajn diskutojn, antaŭvidas esceptojn. Oni rajtas uzi telefonon en specifaj situacioj: kiam okazas urĝaj bezonoj rilataj al la sanstato de la lernanto; kiam instruisto indikas didaktikajn materialojn troveblajn en interreto; kiam lernanto prezentas ian korpan deficiton, kaj bezonas apartan faciligon. 

Fakuloj tamen asertadas, ke la eduka aspekto de la nova leĝo devas ricevi de la familianoj de tiuj gelernantoj pli grandan apogon. Se plenkreskaj homoj ne saĝe uzas siajn “saĝ-telefonojn”, kiel do postuli ekvilibron flanke de la novaj generacioj?

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-04 07:00

2025-02-03

La Balta Ondo

Interasocia kongreso de Esperanto okazos en Nanto

Nanto

La Interasocia kongreso de Esperanto en Francio okazos en Nanto (Nantes), de la 7a ĝis la 9a de junio 2025. La temo estas pri la vojaĝoj, kaj vi povos sperti “le Voyage à Nantes” (la vojaĝo en Nanto en Esperanta versio) kun eksterordinaraj Maŝinoj kaj nuntempaj artaĵoj. Via restado povos komenciĝi per ekskurso ĉe la bordo de Atlantiko kaj daŭri per vizito de la kasteloj ĉe la Luar’ rivero.

Historie Nanto ĉiam sin turnis al la Atlantika oceano kaj al la transmaraj vojaĝoj. Ni proponas al vi vojaĝi kun Jules Verne, la fama aŭtoro de Eksterordinaraj vojaĝoj, naskita en Nanto kaj aktiva subtenanto de Esperanto, pere de prelego fare de István Ertl kaj de vizito al lia muzeo.

Pascal Dubourg-Glatigny sekvigos al ni la spurojn de Lucien Péraire, esperantista vojaĝanto, kiu biciklis dum 4 jaroj tra la mondo en la 30aj jaroj; li inventis provtipon de veturilo por bicikli sur la fervojaj reloj tra Siberio.

Ni ne forgesu vojaĝi pere de la literaturo dank’al La libro de la mil kaj unu noktoj prezentota al ni en sia freŝdata Esperanta traduko.

Kaj belaj renkontoj en Tanzanio.

La imagpovo de Jules Verne kondukos nin al la nunaj “Machines de l’île” kaj al la Elefanto, giganta mekaniko el ligno kaj ŝtalo, kiu konigis Nanton en la tuta mondo.

Retejo: https://kongreso2025.esperanto-france.org/
Programo: https://kongreso2025.esperanto-france.org/detala-programo
Aliĝilo: https://kongreso2025.esperanto-france.org/aligxilo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/francujo-20/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Interasocia kongreso de Esperanto okazos en Nanto appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-03 21:53

TEJO

Renato Corsetti (1941-2025), Honora Prezidanto de TEJO, dumviva subtenanto de la tutmonda Esperanto-movado

Tutmonda Esperantista Junulara Organizo (TEJO) funebras kun la internacia Esperanto-komunumo la forpason de d-ro Renato Corsetti, la 1-an de februaro 2025 en Londono. Longdaŭra esperantisto kaj fidinda kunlaboranto en vasta gamo de fakoj en TEJO kaj UEA, Renato kunlaboris altvalore en tre diversaj iniciatoj lokaj ĝis siaj finaj vivojaroj. 

Renato naskiĝis la 29-an de marto 1941 en Romo, Italio. Li eklernis Esperanton dum la 1960-aj jaroj kaj mallonge poste komencis sian longan gvidan rolon en la internacia movado kiam li elektiĝis kiel vicsekretario en la Estraro de TEJO en 1969. Du jarojn poste, en 1971, li estis elektita Prezidanto de TEJO dum la 27-a IJK, tiam ankoraŭ nomita “Internacia Junulara Konferenco”, en Edinburgo. Li alprenis la pezan respondecon gvidi tiam rekorde grandan 11-kapan estraron, en kiu li laboris kun aliaj eminentaj aktivuloj de sia epoko, interalie Flora Szabó-Felső kaj Claude Nourmont, poste mem honoraj prezidantoj de TEJO. 

Renato gvidis TEJO-n en tre aktiva periodo, kiam la organizo aktive kunlaboris kun neesperantistaj junularaj organizoj tra la tuta mondo, kaj prezidis la organizon tra sukcesaj IJK-oj, nome en Toruń (1972) kaj Sarajevo (1973). Post lia mandato kiel Prezidanto, la Komitato nomis lin Honora Prezidanto, titolo kiun li dumvive tenis ĝis sia forpaso. Eĉ post siaj prezidantaj jaroj li restis kiel altvalora kunlaboranto kaj konsilanto por TEJO-aktivuloj, ekzemple en la Komisiono pri Eksteraj Rilatoj (KER) kaj aliaj fakoj.

Renato daŭrigis sian viglan agadon longe post siaj TEJO-jaroj: en 1980 li komencis gvidan rolon en la Estraro de UEA ĝis 1986; en 1998, li denove ekoficis elektiĝinte kiel vicprezidanto. En 2001, li iĝis prezidanto de UEA kaj oficis ĝis 2007. Estante vicprezidanto de UEA li ankaŭ elektiĝis kiel membro de la Akademio de Esperanto. Li ankaŭ longe kontribuis al la itala movado estante estrarano kaj prezidanto de Itala Esperanto-Federacio (IEF).

Renato uzis sian energion kaj tempon por realigi diversajn edukajn, informajn, kaj kapabligajn iniciatojn. Spertulo pri sociolingvistiko kaj psikopedagogio pri lingvo kaj socio, li verkis aŭ redaktis multajn artikolojn, broŝurojn, kaj librojn. En la lasta jardeko, li ankaŭ estis aktiva motoro de la projekto “UN Esperante” kaj kunordigis agadon por informi al Unuiĝintaj Nacioj kaj al vasta neesperantista publiko pri la rilato inter Esperanto kaj lingva justeco.  

Fine, Renato estis grandanima subtenanto de regionaj movadoj tra la mondo. Li estis komisiito de UEA pri regiona agado kaj forte zorgis pri la movadoj en Afriko kaj en Meza Oriento kaj Norda Afriko (MONA), kaj de ĉi tiu lasta li estis longdaŭra kunordiganto. Nur la pasintan jaron li partoprenis en la unua afrika Universala Kongreso (UK) en Aruŝo, Tanzanio, kies sukceson oni povas parte ŝuldi al la laboro kiun li realigis en la pasintaj jardekoj. 

TEJO bedaŭras ĉi tiun gigantan perdon en la movado. La truo kiun lasas la malapero de Renato estas granda, sed TEJO esperas ke niaj nuntempaj kaj venontaj generacioj de junaj aktivuloj inspiriĝos de lia granda kontribuo al niaj agadoj kaj idealoj. La Estraro de TEJO esprimas siajn plej profundajn kondolencojn al la familio de Renato: lia vidvino Anna Löwenstein kaj al liaj kvar gefiloj. 



The post Renato Corsetti (1941-2025), Honora Prezidanto de TEJO, dumviva subtenanto de la tutmonda Esperanto-movado appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2025-02-03 11:10

Le Monde diplomatique en Esperanto

La Verduloj, motoro de la germana militismo

Ekonomia recesio, kreskado de la ekstrema dekstro, malkonstanta eksterlanda politiko : Germanujo aliras dum krizo la anticipajn parlamentajn balotadojn je la 23-a de Februaro. Konsiderataj esti la plej probablaj gajnontoj, la konservativuloj devos fari kompromison kun la socialdemokratoj, kaj eble kun la Verduloj. Tiu partio, antaŭnelonge pacifista, estas jam nun evidenta lancpinto de la nova germana militemo.

JPEG - 582.9 kio
De klorofila verdo al kakia verdo : s-ino Mona Neubaur, vic-ministroprezidanto de Nordrejn-Vestfalio ; s-ino Annalena Baerbock, federacia ministro pri eksterlandaj aferoj ; s-ro Felix Banaszak, federacia kunprezidanto de la Verduloj.

Stabileco, fundamenta virto en Germanujo, ne plu estas tia kia ĝi antaŭe estis. Politika krizo rapidegigas la okazigon de anticipaj balotadoj la venontan 23-an de Februaro ; recesio ŝancelas ekde du jaroj la ĉefekonomion de la eŭropa kontinento. Rekte trafita de la kreskegantaj energiprezoj post la eŭropaj punoj kontraŭ Rusujo, la germana industria koro suferas je sinkopo ; grandaj firmaoj kiel Volkswagen anoncas forigojn de dekmiloj da laborpostenoj, la nombro de bankrotoj atingas sian plej altan nivelon de post la financa krizo de 2008, kaj malindustriiĝo minacas. Pasintnovembre, la koalicio de la socialdemokratoj (SPD), la Verduloj (Die Grünen) kaj la liberaluloj (FDP) diskrevis pro la ellaborado de la buĝeto por 2025. Tie ludis gravan rolon la demando pri financado de armiloliveradoj al Ukrainujo. La grandega rearmado ja pezpremas la financojn. Post la asignado de 100 miliardoj da eŭroj en kvin jaroj al la armeo, decidita en 2022 de la kanceliero Olaf Scholz, la Verduloj, SPD kaj la Kristandemokrata Unio (CDU) parolas pri sumo de 100 ĝis 300 miliardoj da pliaj eŭroj super la kutima buĝeto de defendo (Der Spiegel, 16-a de Februaro 2024). Escepte de Die Linke (La Maldekstro) kaj de Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW, Alianco Sahra Wagenknecht), ĉiuj partioj interkonsentas ke necesas rearmado tia, kia estas senprecedenca en la historio de la respubliko. Sed ili malkonsentas pri la maniero financi ĝin. CDU, la ekstremdekstra organizaĵo Alternativo por Germanujo (AfD) kaj la liberaluloj de FDP deziras drastan malpliigon de socialaj elspezoj, dum SPD kaj la Verduloj preferas ŝuldiĝi – sen tamen rezigni koalicion de malabundo kun la konservativuloj, kies gvidanto, s-ro Friedrich Merz, admonas al « aŭdaci pli da kapitalismo » (1). La politikologo Christoph Butterwegge timas « frontan atakon kontraŭ la sociala ŝtato » post la balotadoj (Taz, 30-a de Decembro 2024).

Neimagebla antaŭ nur kelkaj jaroj, la nova germana militismo estas akompanata de profunda ŝanĝiĝo de la politika kulturo. Sur socialdemokrataj afiŝoj pri la balotadoj la ministro pri defendo Boris Pistorius (SPD) nepre postulas armeon « taŭgan por fari militon antaŭ 2029 » kaj pozas en kombatuniformo, kun armilo en mano – okulfrapa transturniĝo de sinprezentado por la iama partio de la « détente » (malakriĝo), tiu politiko de reproksimiĝo kun Sovetunio kiu meritis al la kanceliero Willy Brandt la Nobel-premion pri paco. La plej radikalan vojturnon nediskuteble faris la Verduloj. Fonditaj en 1980 kiel kontraŭmilita partio, Die Grünen fariĝas rimarkindaj jam ekde kelkaj jaroj kiel aktivuloj aparte fervoraj pri rearmado kaj militemo. S-ro Anton Hofreiter, ekzemple, kiu dum longa tempo kunprezidis la parlamentan grupon de la Verduloj en la Bundestag (la germana parlamento), insiste petis nelacigeble « armilojn, armilojn kaj denove armilojn ! » (2) kaj riproĉas al SPD ĝian rifuzon liveri longdistancajn misilojn de la tipo Taurus al Ukrainujo. Dum la kampanjo de 2021, la Verduloj male insitis pri la neceso ne liveri armilojn al regionoj en milito ; apenaŭ unu jaro poste, la verda ministro pri eksterlandaj aferoj Annalena Baerbock malkaŝis la malutopiajn konturojn de la nova ekologiista pacifismo : « Liveradoj de armiloj helpas savi homajn vivojn » (Süddeutsche Zeitung, 14-a de Septembro 2022). Ŝia antaŭulo de 1998 ĝis 2007, s-ro Joschka Fischer, eĉ insiste petis eŭropan atombombon (Die Zeit, 3-a de Decembro 2023), kun la subteno de laŭreputacie progresemaj ĵurnalistoj kiel Ulrike Herrmann de la « maldekstra » taggazeto Taz (3).

La arto fornei sian historion

Kun siaj koaliciaj partneroj, la Verduloj kaj la ĉefaj opoziciaj partioj, CDU kaj AfD, ankaŭ subtenas la militojn de Israelo en Proksim-Oriento. Estante la dua plej granda liveranto de armiloj al Telavivo post Vaŝingtono, Berlino protektas Israelon finance kaj diplomatie. Kvankam en la kazo de Ukrainujo la federala registaro enscenigas sin kiel tute malcedeman defendanton de la internacia juro, ĝi malobeas ĝin per tio ke ĝi helpas la israelanojn fari militkrimojn, kiujn Amnestio Internacia kaj Human Rights Watch kvalifikas jam nun kiel genocidon (4). Nek s-ino Baerbock nek la ministro pri ekonomio kaj vickanceliero Robert Habeck, kiu ankaŭ estas kandidato de la Verduloj por kanceliero, ree pridiskutis tiujn liveradojn de armiloj aŭ kondiĉis halton de la perfortaĵoj kontraŭ la loĝantaro de Gazao.

De klorofila verdo al kakia verdo, la transformiĝo de la ekologiista partio stupore mirigas tiujn maloftajn aktivulojn, kiuj konservas en siaj memoroj la fondan programon (« Das Bundesprogramm ») de 1980 : « La eksterlanda ekologiista politiko estas neperforta politiko. (…) Neperforto ne signifias kapitulacon, sed garantion de paco kaj de vivo per politikaj rimedoj plivole ol per militistaj rimedoj. (…) La disvolvado de civila potenco, kies akso estas la gvida valoro de paco, estu samtempa kiel tuja komenco de disigado de la militistaj blokoj, aparte NATO kaj la Varsovia Traktato. » Ĝuste en la mezo de la malvarma milito, la teksto nepre postulis « malmuntadon de la germana armindustrio kaj ties konvertadon al pacema produktado. »

Dum la konvertiĝo de partio favoranta pacon al partio de militemo ne estis rektlinia, la konflikto en Kosovo sendube markis turnopunkton. La koalicio de socialdemokratoj kaj Verduloj, gvidita de la kanceliero Gerhard Schröder kaj la ministro pri eksterlandaj aferoj Joschka Fischer, decidis printempe en 1999 participon de Germanujo en la bombardado de Serbujo fare de Nord-Atlantika Traktat-Organizaĵo (NATO) sen mandato de la Sekureca Konsilio de Unuiĝintaj Nacioj (UN). La registaro rompis la Ĉarton de UN, la Du-plus-Kvar-Kontrakton, kaj la malpermeson pri agresomilitoj skribitan en la germana konstitucio. Ĉe la kongreso de la Grünen en 1999, s-ro Fischer pravigis tiujn malobeojn per ĉi tiuj vortoj : « Neniam plu Aŭŝvico, neniam plu genocido ». La komparo inter la enlanda milito en Kosovo kaj Aŭŝvico estigis protestleteron de postvivantoj de Holokaŭsto (5). Sed ĝi favorigis aprobadon, dum la partia kongreso, de germana partopreno en la milito. Kompari la geopolitikajn kontraŭulojn de Okcidento kun Hitlero kaj kun la ekstermo de la judoj, por pravigi militajn enmiksiĝojn, estas ankoraŭ nun parto de la repertuaro de la Verduloj. En Aprilo 2022 unu el ili, la iama ministro pri naturmedio Jürgen Trittin, paraleligis la masakron de ukrainaj civiluloj fare de rusaj soldatoj en Buĉao (ĉirkaŭ 200 civilaj viktimoj laŭ UN) kaj la kruelegaĵojn faritajn de la sturmtaĉmentoj de SS en la oriento, kiuj mortigis surloke centmilojn da judoj.

La evoluado de la eksterlanda politiko, kiun la ekologiista partio defendis dum jardekoj, nete reliefigas iom-post-ioman alianciĝon kun la pozicioj de la usonaj novkonservatiuloj. La laŭdado kaj defendo de « okcidentaj valoroj », eĉ per militistaj intervenoj, estis subtenataj de nordatlantikismaj pensofabrikoj en kiuj partoprenis multaj verdulaj gravuloj. S-ino Baerbock – kiu diras, ke ŝin inspiras la usona eks-ŝtatsekretario Madeleine Allbright (6) – notinde estis fratulino de la German Marshall Fund (Germana Fonduso Marshall). La plejparto de prezidantoj de la partioj en la lastaj du jardekoj, inter kiuj estas s-inoj Claudia Roth kaj Katrin Göring-Eckardt, s-roj Cem Özdemir kaj Reinhard Bütikofer, estis membroj de Atlantik-Brücke (Atlantika Ponto), reto de bankistoj, armeaj strategiistoj, ĵurnalistoj kaj politikistoj decidintaj refirmigi german-usonajn rilatojn, S-ro Omid Nouripour, prezidanto de la movado ĝis Novembro 2024, ankaŭ sidas en la estraro de la organizaĵo. S-ro Özdemir, hodiaŭa ministro pri agrikulturo, subskribis en 2004 malferman leteron de la novkonservativa usona organizaĵo « Project for the New American Century » (Projekto por la Nova Usona Jarcento), kiu alvokis disvolvi pli agresan politikon rilate Rusujon (7). El la vidpunkto de Usono, la kaperado de verdaj gvidantoj estis fruktodona : la partio, en la estinta tempo favora al rompado de la Atlantika Alianco, jam nun arde militas por ĝia pligrandigo kaj por militismigo de la eksterlanda politiko. En la alfrontiĝo kun Ĉinujo, la Verduloj ankaŭ aliancas flanke de la usonaj militemuloj, kromnomataj « falkoj » – ĉiam nome de diplomatio de « valoroj ». Tia baskulado profunde ŝovas fendilon inter la ekologiista kaj pacifista movadoj, kies ligo en la pasinta tempo obligis la bazon kaj politikan forton de ambaŭ rondoj.

En tiu procezo de konvertiĝo, unu rimarkindulo ludas ŝlosilan rolon : s-ro Ralf Fücks, iamantaŭa maoisto, poste kundirektoro dum pli ol du jardekoj de la fondaĵo Heinrich-Böll ligita al la Verduloj, kaj hodiaŭ direktoro de la Zentrum Liberale Moderne, pensfabriko kiu defendas « liberalajn demokratiojn » kontraŭ « aŭtoritatismaj reĝimoj » per rearmado kaj nordatlantikismo. La germana ŝtato financas grandparte tiun organizaĵon laŭpretende neregistaran. Ekde la fino de la 1980-aj jaroj, s-ro Fücks agadis kun s-ro Daniel Cohn-Bendit en frakcio kiu klopodas por deviigi la Verdulojn de ĝia kontraŭkapitalismo same kiel de ĝia pacifismo. En 1998, la programo por la federalaj balotadoj ankoraŭ depostulis « tuteŭropan ordon de paco kaj sekureco » kapablan « anstataŭi NATOn kaj starigi necesan antaŭkondiĉon por kompleta senarmiĝo » (8). La eniro de la Verduloj en federalan registaron, kaj la milito de Kosovo, definitive subrubigis tiujn balotadajn promesojn.

La turniĝo estis helpita de la sociologia transformiĝo de la verda elektantaro : laŭ klasika modelo en la okcidentaj demokratioj, la protestemaj mezaj klasoj de la 1970-aj jaroj formis post du jardekoj la riĉetajn, ĝentilajn kaj bonedukitajn sociajn klasojn, ĉe kiuj la partio nun varbas siajn simpatiantojn (9). 78 % el ili diras, ke ili favoras persistan daŭrigadon de liverado de armiloj al Ukrainujo, do pli ol tiuj de ajna alia partio. Tamen nur 9 % deklaras sin pretaj defendi Germanujon kun armiloj en la mano – malpli ol tiuj de ajna alia partio (10). Batali Rusujon ĝis la lasta ukraino proponas solvon al tiu milita enmiksiĝo nome de « okcidentaj valoroj ».

Berlino sola inter la blokoj

Ekde Februaro 2022, la pozicioj de la Verduloj pri eksterlanda politiko troviĝas inter la plej militemaj. Tuj post la rusa invado, s-ino Baerbock anoncis, same kiel pluraj okcidentaj gvidantoj, ke estis necese « ruinigi Rusujon » (11). « Ni sendos tiun Rusujon de Vladimir la Terura for al la epoko de la 1960-aj jaroj en la lasta jarcento ! », deklaris s-ro Jürgen Trittin antaŭ la Bundestag la 6-an de Aprilo 2022, aldonante ke la punoj devus aplikiĝi eĉ post la fino de la milito. La Verduloj tiam batalis kontraŭ ĉia diplomatia solvo, eĉ kiam la usonaj kaj ukrainaj stabestroj konstatis la militan senelirejon. Tiu strategio celanta disigi Eŭropan Union el Rusujo kostas industrian malfortiĝon de Gernanujo. Eventualaj doganoj trudataj de la administracio de s-ro Trump certe tion pligravigos, same kiel kreskanta disiĝo de Germanujo el Ĉinujo : la eksportema nacio troviĝas pli kaj pli sola inter du grandaj blokoj. Tio ne ŝajnas maltrankviligi la ekologiistajn gvidantojn, kies voĉdonantoj laboras precipe en la servosektoro.

Kvankam la nombro de aniĝintoj duobliĝis inter 2017 kaj 2024, la Grünen praktike duonigis siajn poentojn ĉe la eŭropaj balotadoj de 2024 (11,6 % kontraŭ 20,5 % en 2019). La likado riveliĝis aparte grave pri la junularo. Pasintseptembre, la tri regionaj balotadoj en la oriento sonoris kiel tri vangofrapoj : la movado plu partoprenos registarojn nek en Turingio, nek en Brandenburgo, nek en Saksujo. En la unuaj du kazoj, ĝi ne transpasis la sojlon de 5 % kiu permesas aliron al regionaj parlamentoj. Kiel reago, la direkcio de la Grünen eksiĝis. Jam en Septembro, la direkta komitato de la junulara organizaĵo bloke forlasis la partion, motivante ke la direkto sekvata de la partio fariĝis neakordigebla kun iliaj idealoj (12). Tamen, la estraro ne planas ajnan ŝanĝon de direkto. La partiestro de la Verduloj, Robert Habeck, nepre postulas ke Germanujo estonte dediĉu 3,5 % da riĉaĵoj produktitaj ĉiujare (malneta enlanda produkto) al armeaj elspezoj. Triono da la nacia buĝeto tiel investiĝos en tiun ekonomian sektoron, kiu estas plej malutila al la klimato. Oni eĉ ne mencias la opcion poziciigi Germanujon kaj Eŭropon kiel pacan forton inter la blokoj de la nova geopolitika realeco.


(1) Friedrich Merz, Mehr Kapitalismus Wagen, Piper, Munkeno, 2008.

(2) Lenz Jacobsen, Ferdinand Otto kaj Michael Schlieben, « Der Waffengang », Die Zeit, Hamburgo, 15-a de Aprilo 2022.

(3) Ulrike Herrmann, « Europa, die USA und der Krieg. Ja zur Atombombe », Taz, Berlino, 15-a de Februaro 2024. Vidu ankaŭ Pierre Rimbert kaj Anne-Cécile Robert, « Une vertu bombardière », Le Monde diplomatique en la franca, Novembro 2024.

(4) Amnestio Internacia, « Amnesty International investigation concludes Israel is committing genocide against Palestinians in Gaza », 5-a de Decembro 2024. Vidu ankaŭ Akram Belkaïd, « Israël accusé de génocide », Le Monde diplomatique en la franca, Januaro 2025.

(5) Der Tagesspiegel, Berlino, 23-a de Aprilo 1999.

(7) « An Open Letter to the Heads of State and Government of the European Union and NATO », Project for the New American Century, 28-a de Septembro 2004.

(8) Bündnis 90 - Die Grünen, Grün ist der Wechsel. Programm zur Bundestagswahl, 1998.

(9) Vidu Olivier Cyran, « À Hambourg, dans le laboratoire de l'écolo-bourgeoisie », Le Monde diplomatique en la franca, Aŭgusto 2011.

(11) RND, « Baerbock über Sanktionspaket : “Das wird Russland ruinieren” », RedaktionsNetzwerk Deutschland, 25-a de Februaro 2022.

(12) « Grüne Jugend im Wortlaut : Darum verlassen wir die Partei », The European, 26-a de Septembro 2024.

de Fabian SCHEIDLER je 2025-02-03 10:41

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 37

Antaŭ tridek-ses semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la tridek-sepa porcio, ĝuu ĝin!
---
Matene alvenas trijara nepeto.
Li volas tuj spekti infanan programon.
Mi tiam enŝaltu la televidilon.
Li ŝatas rakontojn pri helpaj hundetoj.

Mi sekve elpakas la lignan fervojon
por ke li kunmetu la relojn por ludi.
La lokomotivo enhavas motoron.
Nun eblas alkroĉi diversajn vagonojn.

Sed malgraŭ la multaj eblecoj por ludi
li ofte preferas la telespektadon.
Ĉe taŭga vetero li ludas ekstere
kaj li tre volonte veturas per buso.
Li povas pro tio sufiĉe moviĝi.

Sub tiuj kondiĉoj ne eblas daŭrigi
sukcesan laboron por nia afero.

La operacio ne estis sukcesa.
Ŝi devas rezigni pri pluaj infanoj.
Bonŝance ŝi havas tri sanajn infanojn.

Ŝi havas ankoraŭ tre junan vizaĝon.
La bukla hararo substrekas junecon.

Mi razas la barbon per mia razilo.
Ŝi maltrankviliĝis pro lia silento.
Li nepre ne volis repagi la monon.

Ŝtelisto enrampis tra kela fenestro.
Li kaŝis sin tiam malantaŭ la pordo.
La domposedanto malfermis la pordon.
kaj vidis ŝteliston malantaŭ la pordo.

Li laŭte ekkriis, ŝtelisto forkuris.
Polico lin kaptis post kelkaj minutoj.
Li estis ŝtelinta nur kelkajn terpomojn.
Jen magra rezulto de lia ŝtelado.

Konservi belecon laŭeble pli longe,
ĉi tion deziras tre multaj virinoj.
La kostoj por tio ja estas tre altaj,
sed ili elspezas la monon por tio.

Kaj ne nur virinoj, sed ankaŭ la viroj
alstrebas belecon por esti allogaj.
Do ili vizitas belec-instituton
por esti pli belaj per operacioj.

Ĉu vi jam konsumis fromaĝon en supo?
Ĝi estas bongusta kaj nutras tre bone.
Mi tranĉas la cepon por poste ĝin rosti.
Nu, fakte mi ĝin nur mallonge rostetas.
Ĝi estas necesa por supo legoma.

La arĥepiskopo de nia ĉefurbo
abdikis pro aĝo: Li estas jam 80.
La emeritulo daŭrigas laboron
por helpi al homoj por kredi je Dio.

Anĝeloj transdonas mesaĝon de Dio.
Jen nomo de tiuj senkorpaj estuloj.
Anĝeloj influas la homan animon.
Kaj ili laŭdire protektas la homojn.

Malbonaj anĝeloj nomiĝas diabloj.
Ilia agado detruas la pacon.
Ilia potenco ne estas senfina.
Per preĝoj ni povas forpeli diablojn.
Komuna preĝado efikas tre bone.

Vi povas ja kredi ĉi tiun mesaĝon
aŭ nei ĝin tute, laŭ via bontrovo.
Sed urĝe necesas esperi pri paco
kaj kune batali por paco kaj amo.

Jes, tion signifas por ni Esperanto.
Ĝi estas la lingvo de paco kaj amo
por tuta homaro, por vivo pli bona.
---

Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al 
retradio(ĉe)aldone(punkto)de

 
Jen ĉi-sube la ligiloj al la ĝis nun aperintaj porcioj de la ekzercaro:

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-03 07:00

2025-02-02

La Balta Ondo

Pli ol 700 aliĝintoj al la 110a UK en Brno

uk-110Je la 1a de februaro 2024 jam 727 personoj el 56 landoj aliĝis al la 110a Universala Kongreso de Esperanto, kiu okazos de la 26a de julio ĝis la 2a de aŭgusto 2025 en Brno, Ĉeĥio. Dum januaro aliĝis 48 personoj.
Ĉi tiu nombro estas simila al tiu de la 108a UK en Torino, kiu okazis somere 2023; tiam je la 1a de februaro la aliĝstatistiko montris 772 aliĝintojn el 51 landoj. Probable, ankaŭ en Brno renkontiĝos iom pli ol mil esperantistoj.

Plej multaj jamaj kongresanoj estas el la kongreslando Ĉeĥio – 86 personoj, nur je tri pli multe ol el Germanio (83). Vidu la liston de la landoj kun almenaŭ 20 aliĝintoj:

Ĉeĥio 86
Germanio 83
Pollando 72
Francio 59
Koreio 31
Ĉinio 30
Hungario 26
Italio 23
Nederlando 21

Ekde la 16a de decembro 2024 ĝis la 31a de marto 2025 validas la dua, pli kosta aliĝtarifo: por t. n. A-landoj ĝi estas 240 eŭroj por individuaj membroj de UEA kaj 300 eŭroj por ne individuaj membroj. Aliĝu rete ĉe https://uea.org/kongresoj/alighilo.

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/brno-11/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news
La Ondo de Esperanto

The post Pli ol 700 aliĝintoj al la 110a UK en Brno appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-02 19:18

Revuo Esperanto

Forpasis Renato Corsetti (1941-2025), Honora Prezidanto de UEA. Komuniko 1212

UEA profunde bedaŭras informi, ke forpasis D-ro Renato Corsetti (naskiĝis la 29-an de marto 1941) la 1-an de februaro 2025, en la aĝo de 83 jaroj, en Londono. Eksa prezidanto de UEA (2001-2007) kaj honora prezidanto de UEA kaj TEJO, li estis multfaka kaj energia kunlaboranto kaj unu el la plej eminentaj figuroj en la esperantista movado, kaj en la itala kaj en la internacia, ekde siaj junaj ĝis siaj lastaj jaroj.

Naskiĝinta en Romo, li komencis sian profesian karieron en banko. Li ekaktivis en la Esperanto-movado fine de la 1960-aj jaroj kaj baldaŭ poste iĝis Prezidanto de TEJO (1971-1973). La Estraron de UEA li unue eniris en 1980 kaj oficis ĝis 1986; denove en 1998 kiel Vicprezidanto kaj en 2001 kiel Prezidanto de UEA. Dum sia longa kariero en UEA li aktivis en multaj komisionoj kaj kunlaboris en multaj projektoj kun aktivuloj tra la mondo, ekzemple en la Instituto Hodler ‘68, kie li estis Prezidanto (1980-1986) kaj Vicprezidanto (ekde 2002). En 2011, rekonante lian longdaŭran agadon por la Asocio, la Komitato de UEA deklaris lin Honora Membro kaj en 2023 nomumis lin Honora Prezidanto okaze de la 108-a Universala Kongreso de Esperanto (UK) en Torino. Li ankaŭ ricevis la Premion Deguĉi en 2008. Krom siaj honoraj titoloj kaj premioj en UEA li ankaŭ estis Honora Prezidanto de TEJO.

En la pasintaj kelkaj jaroj li aktive kunlaboris por informa agado de UEA, kunordigante projektojn pri disvastigado de afiŝoj rilate al lingva justeco kaj okaze de la Esperanto-Tago kaj la Tago de la Gepatra Lingvo. Krome lia agado ne limiĝis en UEA kaj TEJO: li ankaŭ estis estrarano kaj prezidanto de Itala Esperanto-Federacio dum pluraj periodoj. Li estis elektita kiel membro de la Akademio de Esperanto en 1998.

Li estis lingvisto kaj profesoro, ofte prelegante aŭ verkante en Esperanto kaj en la itala pri lingva politiko, Esperanto, infana dulingveco, psikopedagogio de lingvo kaj komunikado. Li aŭtoris multajn artikolojn kaj librojn. Li instruis psikolingvistikon en la Universitato “La Sapienza” de Romo en la 1990-aj jaroj kaj estis profesoro de la Akademio Internacia de la Sciencoj (AIS) en San-Marino.

UEA perdis ne nur eksan prezidanton, sed ankaŭ gravan kunlaboranton, amikon kaj unu el la plej gravaj motoroj en la moderna historio de la Asocio. UEA esprimas siajn profundajn kondolencojn al la tuta familio, ĉefe al lia edzino Anna Löwenstein, mem honora membro de UEA kaj eminenta Esperanto-instruisto, kaj al liaj kvar gefiloj.

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2025-02-02 09:38

La Balta Ondo

Renato Corsetti forpasis

UEA profunde bedaŭras informi, ke forpasis d-ro Renato Corsetti (naskiĝis la 29an de marto 1941) la 1an de februaro 2025, en la aĝo de 83 jaroj, en Londono. Eksa prezidanto de UEA (2001-2007) kaj honora prezidanto de UEA kaj TEJO, li estis multfaka kaj energia kunlaboranto kaj unu el la plej eminentaj figuroj en la esperantista movado, kaj en la itala kaj en la internacia, ekde siaj junaj ĝis siaj lastaj jaroj.

corsetti

Naskiĝinta en Romo, li komencis sian profesian karieron en banko. Li ekaktivis en la Esperanto-movado fine de la 1960aj jaroj kaj baldaŭ poste iĝis Prezidanto de TEJO (1971-1973). La Estraron de UEA li unue eniris en 1980 kaj oficis ĝis 1986; denove en 1998 kiel Vicprezidanto kaj en 2001 kiel Prezidanto de UEA. Dum sia longa kariero en UEA li aktivis en multaj komisionoj kaj kunlaboris en multaj projektoj kun aktivuloj tra la mondo, ekzemple en la Instituto Hodler ‘68, kie li estis Prezidanto (1980-1986) kaj Vicprezidanto (ekde 2002). En 2011, rekonante lian longdaŭran agadon por la Asocio, la Komitato de UEA deklaris lin Honora Membro kaj en 2023 nomumis lin Honora Prezidanto okaze de la 108a Universala Kongreso de Esperanto (UK) en Torino. Li ankaŭ ricevis la Premion Deguĉi en 2008. Krom siaj honoraj titoloj kaj premioj en UEA li ankaŭ estis Honora Prezidanto de TEJO.

En la pasintaj kelkaj jaroj li aktive kunlaboris por informa agado de UEA, kunordigante projektojn pri disvastigado de afiŝoj rilate al lingva justeco kaj okaze de la Esperanto-Tago kaj la Tago de la Gepatra Lingvo. Krome lia agado ne limiĝis en UEA kaj TEJO: li ankaŭ estis estrarano kaj prezidanto de Itala Esperanto-Federacio dum pluraj periodoj. Li estis elektita kiel membro de la Akademio de Esperanto en 1998.

Renato Corsetti estis lingvisto kaj profesoro, ofte prelegante aŭ verkante en Esperanto kaj en la itala pri lingva politiko, Esperanto, infana dulingveco, psikopedagogio de lingvo kaj komunikado. Li aŭtoris multajn artikolojn kaj librojn. Li instruis psikolingvistikon en la Universitato “La Sapienza” de Romo en la 1990aj jaroj kaj estis profesoro de la Akademio Internacia de la Sciencoj (AIS) en San-Marino.

UEA perdis ne nur eksan prezidanton, sed ankaŭ gravan kunlaboranton, amikon kaj unu el la plej gravaj motoroj en la moderna historio de la Asocio. UEA esprimas siajn profundajn kondolencojn al la tuta familio, ĉefe al lia edzino Anna Löwenstein, mem honora membro de UEA kaj eminenta Esperanto-instruisto, kaj al liaj kvar gefiloj.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1212.

Ni funebras okaze de la forpaso de nia delonga amiko, abonanto kaj kunlaboranto Renato, kiu verkis multajn artikolojn por “La Ondo de Esperanto” kaj kondolencas al liaj samfamilianoj kaj proksimuloj.

Ripozu en paco…

Halina Gorecka
Aleksander Korĵenkov

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1212.

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Renato Corsetti forpasis appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-02 09:15

Le Monde diplomatique en Esperanto

Geopolitiko de Donald Trump

Kondamnante la decidon de prezidanto Joseph Biden liveri longdistancajn misilojn al Ukrainujo, Donald Trump konfirmis, ke li intencas rompi kun la prioritatoj de sia antaŭulo pri ĉi tiu afero. En aliaj lokoj de la mondo, America First signifos trudpeti cedojn kaj resursojn de aliaj regnoj, fari "interkonsentojn" indiferentajn al la ideologio kaj aliancoj.

La monda ordo, kiun Donald Trump, elektita usona prezidanto, sin okupos kontroli ekde la 20-a de Januaro 2025, estos la sama, kiun prezidanto Joseph Biden konis fine de sia mandato. Sed la nova prezidanto ektraktos eksterlandajn aferojn laŭ tre malsama maniero ol sia antaŭulo : lia celo meti "unue Usonon" profunde ŝanĝos la rilatojn de Vaŝingtono kun la cetero de la mondo.

Dum prezidanto Biden kaj liaj partneroj konceptis la mondon kiel grandan ŝaktabulon sur kiu amikaj kaj malamikaj blokoj klopodas por atingi geopolitikan superecon en pridisputitaj regionoj, S-ro Trump konsideras la planedon kiel grandan tabulon de Monopoly-ludo sur kiu multaj rivaloj luktas por la regado de grandvaloraj varoj, ĉu nemoveblaĵoj, merkatoj aŭ resursoj. Sub S-ro Biden tio, kio gravis estis la ideologio : "demokratio", respekto al la "jurŝtato", alligiteco al la "okcidentaj principoj" supozeble konsistigis la fundamentojn de la Nordatlantika Traktato-Organizaĵo (NATO) kaj aliaj aliancsistemoj gvidataj de Usono. Male, S-ro Trump opinias, ke la ekstera politiko de la regno celu la senbridan serĉadon de ekonomia kaj strategia supereco.

Senatano Marco Rubio —elektita de S-ro Trump por la posteno de ministro de Eksterlandaj Aferoj— publikigis la pasintan 6-an de Novembro en la socia reto X koncizan resumon de la mondrigardo de la nova prezidanto : "Se oni konsideras la nunan situacion de la tutmondaj aferoj, saĝa ekstera politiko de Usono ne devas sin bazi sur idealismaj fantazioj, sed sur pragmataj decidoj kiuj metos antaŭ ĉio alia la esencajn regnajn interesojn de Usono". Nu, kion senatano Rubio komprenas per "esencaj regnaj interesoj" ? Malfacilas tion diri, ĉar tiel li, same kiel S-ro Trump, aludis tion laŭ diversaj manieroj, foje kontraŭdiraj inter si. Sed el iliaj deklaroj oni eltiras kvar fundamentajn principojn : daŭrigi la regnan tutmondan superecon, reteni Ĉinujon, plifleksibligi aliancojn kaj intensigi la akiron de resursoj. Ĉi tiuj celoj resumas la eksteran politikon de la venonta administracio.

Kompreneble, konservi tutmondan superecon jam estis la ĉefa celo de la ekstera kaj milita politiko de Vaŝingtono ekde la fino de la Malvarma Milito. En 1992, la ministrejo pri Defendo asertis en sekreta dokumento —poste publikigita de The New York Times— : "Nia ĉefa celo estas malhelpi la estiĝon de nova rivalo. Por tio, ni klopodu por malhelpi ke malamika potenco superregos regionon, kies resursoj sufiĉos por igi ĝin tutmonda potenco se tia regado plifirmiĝos (1). Kiam oni igis publika ĉi tiun tekston —atribuitan al Paul Wolfowitz, tiama adjunkto de la ministro pri Defendo— la usonaj gvidantoj rapidis kondamni ĝian enhavon kaj neniu el ili asertis tian pozicion de tiam. Tamen ĝi resumas pensmanieron de parto de la rondo de S-ro Trump : Vaŝingtono devas strebi por ke Usono daŭre estu la plej granda potenco de la mondo.

Liberiĝi el siaj aliancanoj

Kiam Wolfowitz formulis ĉi tiun sintenon, Usono estis pli potenca ol siaj eblaj rivaloj. Ĉinujo ankoraŭ ne komencis sian fulman ekonomian kreskon, Rusujo ankoraŭ ne rekonstruis sian armeon, kaj aliaj eblaj rivaloj, kiel Barato, ne minacis la usonan hegemonion. Laŭ la paso de la tempo, la avantaĝo de Usono super tiuj regnoj malpliiĝis. Por restarigi la aferstaton, prezidanto Biden klopodis por plifirmigi ligojn kun eŭropaj kaj aziaj regnoj, kiuj havis la saman vidpunkton kiel Vaŝingtono, klarigante, ke tiuj aliancoj kondukos al pliiĝo de la povo de iliaj partoprenantoj. La partianoj de S-ro Trump vidas en ĉi tiu vidpunkto ateston de malforteco, ne de forto. Por "denove igi Usonon granda", kiel ili diras, endos scii kiel liberiĝi el la sindevontigoj faritaj al amikaj kaj aliancitaj regnoj. Krome, tiuj, kiuj okupiĝos efektivigi tiun politikon, ne estos novkonservativuloj, kiel en la unua mandato de Donald Trump, sed homoj kiel S-ro Rubio aŭ elektita vicprezidanto David Vance, fervoraj adeptoj de la nova frapfrazo de Trump : America First (‘unue Usono').

El ilia vidpunkto, konservi ĉi tiun tutmondan superecon postulas reakiri bonan ekonomian rezulton ; ili opinias, ke translokiĝinte esencajn industriajn aktivecojn eksterlanden, la tutmondiĝo kaj libera komerco malfortigis la regnan ekonomion. La altrudo de supermezuraj doganoj, ili diras, ebligos redoni al la regno ĝian viglecon reduktante la kvanton da importaĵoj, inkluzive de tiuj devenantaj de aliancitaj regnoj kaj NATO-anoj. Trump asertis dum la elekta kampanjo, ke doganoj estas "la plej bela aĵo iam ajn elpensita".

Kiam S-ro Wolfowitz skribis ke necesas malhelpi la estiĝon de ĉiu ebla rivalo, neniu ŝtato estis en kondiĉoj por iĝi tutmonda potenco. Hodiaŭ Ĉinujo estas tre proksima atingi tion. Jam en lia unua mandato, la ĉefa celo de la ekstera politika plenumita de S-ro Trump estis malhelpi ke Ĉinujo atingu la saman nivelon kiel Usono.

Por konservi sian superecon, Vaŝingtono projektas pli investi en avangarda teknologio, rifuzi al Pekino aliron al usonaj teknologiaj novigoj kaj pliigi sian armean ĉeeston en okcidenta Pacifiko. Kvankam ĝiaj aziaj aliancanoj estis invititaj helpi Usonon por bremsi la ekspansion de Ĉinujo, ili ne povos aŭtomate kalkuli je usona subteno : ili devos fari pli grandan kontribuon al sia propra defendo.

Ĉi tiu sinteno ankaŭ koncernas Tajvanon, kies kapablo alfronti eblan ĉinujan invadon estas esenca celo de la usona politiko laŭ la okuloj de la "kontraŭĉinujaj falkoj" de la Kongreso, kiel demokrato Nancy Pelosi (kies provoka vizito al la insulo en Aŭgusto 2022 estigis grandegan armean reagon —peraere kaj surmare— de Ĉinujo) aŭ kiel respublikanoj Marco Rubio kaj Michael Waltz, ĉi-lasta elektita por okupi la postenon de konsilisto de Regna Sekureco. Tamen, la 16-an de Julio 2024, S-ro Trump diris al Bloomberg Businessweek : "Mi opinias, ke Tajvano devas pagi por ke ni defendu ĝin".

La politiko de malstriktigo de aliancoj ankaŭ koncernas Ukrainujon kaj NATO-n. S-roj Trump kaj Vance ofte asertis, ke ukrainoj plu ricevos usonan militan helpon nur se ili konsentas intertrakti pacan interkonsenton kun Rusujo. Tamen tia interkonsento preskaŭ certe rezultigos cedon fare de Kievo de almenaŭ kvinono de sia teritorio al Moskvo (2). Same, la rondo de S-ro Trump multfoje deklaris, ke la eŭropaj regnoj membrantaj en NATO devas pli kontribui al sia propra defendo, se ne Vaŝingtono draste reduktos la helpon kiun ĝi donas al ili. Pliigo de la milita elspezo —kun celo, kiu nuntempe estas 3% de la malneta enlanda produkto (MEP)— povus iĝi grandega bonŝanco por la usona armila industrio, kies kvanto da eksportaĵoj atingis rekordan nombron de 238 miliardoj da dolaroj en 2023 (3).

Eldirante tiujn postulojn, la rondo de S-ro Trump atentigis, ke, kompare kun la celo reteni la kreskantan povon de Ĉinujo, la defendo de Eŭropo estis nur duaranga zorgo. "Usono ne havas armean kapablon por interveni ĉie", klarigis Elbridge Colby, kiu estis adjunkto al ministro pri Defendo en la unua registaro de Trump kaj ebla konsilisto en la dua. Laŭ lia opinio, ne eblas dediĉi tiom da militaj rimedoj por kontraŭstari Rusujon en Eŭropo, kiam "la ĉinoj estas pli danĝera kaj pli grava minaco". (4).

Akapari krudmaterialojn

La obsedo pri produktado kaj akiro de esencaj resursoj estas alia el la plej gravaj aspektoj de la ekstera politiko de S-ro Trump. La nova prezidanto pretendas plilongigi la epokon de la fosiliaj brulaĵoj kaj al si alproprigi komponantojn kaj krudmaterialojn esencajn por la ekonomia kaj teknologia progreso de Usono.

Li ne kaŝis sian intencon forlasi la klopodojn pri renovigeblaj energioj entreprenitajn de la administracio Biden, nek sian celon pliigi la kadencon de elfosado de petrolo kaj natura gaso el usona teritorio. Kvankam la regno estas plejparte memsufiĉa tiurilate, S-ro Trump sin montris proksima al la gvidantoj de aliaj petrol- kaj gas-produktantaj regnoj, precipe Saud-Arabio kaj la petrolaj monarkioj de la Persa Golfo. Dum sia unua mandato, li plifirmigis ligojn kun saud-araba kronprinco Mohamed Bin Salman, kaj ekde tiam, kelkaj membroj de lia familio —kiel lia bofilo Jared Kushner— lerte atingis profitajn komercajn kontraktojn en la regiono (5).

Kvankam tiuj ligoj ĉefe baziĝas sur financaj konsideroj kaj komuna antipatio kontraŭ Irano, ili ankaŭ atestas komunan decidemon daŭrigi la superecon de fosiliaj brulaĵoj. La saud-araboj ne ĉesis oponi la klopodojn por limigi konsumon de fosiliaj energioj en la konferencoj de la partioj de la Kadra Konvencio de Unuiĝintaj Nacioj pri Klimata Ŝanĝiĝo (kaj, pli ĵuse, en la lasta Konferenco de la Partioj, COP 29, okazinta en Bakuo), dum S-ro Trump promesis, ke Usono malligiĝos de la Konvencio tuj kiam li enoficiĝos (6).

Konsiderante lian sintenon ĉi-rilate, kelkaj supozas, ke la nova prezidanto volos atingi interkonsentojn kun la aliaj ĉefaj produktantoj de petrolo kaj natura gaso, precipe Rusujo, Irano kaj Venezuelo. Kvankam li delonge elmontris sian malamikecon kontraŭ ĉi tiuj du lastaj regnoj kaj estis ambigua rilate al rusa prezidento Vladimir Putin, li ne formetis la eblecon repaciĝi kun ili. Se la interkonsento pri batalhalto proponita de la nova administracio sukcesos, la usona prezidento povos nuligi la sankciojn, kiuj punas ekde 2022 la rusan petrol- kaj gas-industrion. Kompanioj de ambaŭ regnoj tiam povos restarigi kunlaborajn ligojn. Same, nova interkonsento kun Irano pri la nuklea sektoro ebligos rekapabligon de la petrol- kaj gas-kampoj de ĉi tiu regno, kio plifirmigos la superecon de fosiliaj brulaĵoj. Harry Sergeant III, unu el la miliarduloj donacantoj de la respublikana kandidato, eĉ petis ĉesigon de la sankcioj kontraŭ Venezuelo : se lia peto estos plenumita, usonaj kompanioj povos investi en la loka petrola industrio (7). Ĉar tiaj dispozicioj estas en malakordo kun la promeso de S-ro Trump helpi Israelon en ĝia lukto kontraŭ Irano —kaj ankaŭ kun lia propra emo puni Teheranon kaj Karakason— tute ne certas ke ili efektiviĝos. Sed la nura fakto paroli pri ili ilustras la inklinon de S-ro Trump atingi interkonsentojn, precipe kun la ceteraj petrolproduktantoj.

Lia rigardo celas ankaŭ kobalton, lition kaj rarajn terojn, esencajn por la altteknologia industrio, precipe en la kampoj de informadiko, baterioj de elektraj veturiloj kaj ekipaĵoj por la aerospaca industrio : sektoroj tre ligitaj al la magnatoj Elon Musk kaj Peter Thiel, same kiel al aliaj konsilistoj proksimaj al la venonta loĝonto de Blanka Domo. Granda parto de tiuj krudmaterialoj estas ekstraktitaj aŭ rafinitaj en Ĉinujo, aŭ devenas de afrikaj aŭ latin-amerikaj minejoj apartenantaj al ĉinaj kompanioj. Sekve, unu el la prioritatoj estos pliigi la produktadon de tiuj mineraloj en Usono. Tamen, la regnaj rezervoj ne ĉiam estas tiel puraj nek tiel grandegaj kiel tiuj de aliaj regionoj, kaj la ekspluatado de novaj regnaj minejoj dependos de multekosta kaj kompleksa procezo, precipe se oni konsideras la primediajn danĝerojn kiujn ĝi kaŭzas. Tiel do, pli bone estos plifirmigi ligojn kun tiuj regnoj posedantaj grandajn rezervojn de la koncernaj mineraloj, kiel ekzemple Ĉilio, Bolivio, Peruo aŭ Demokratia Respubliko Kongo.

Kaj ĉiuj-ĉi estontaj decidoj, ĉu ili pliigos aŭ malpliigos la riskon, ke Usono partoprenos en armitaj konfliktoj ? Multmaniere, la fundamenta orientiĝo de Trump ŝajnas montri malmultan emon al tiaj intervenoj. Kvankam li aspiras konservi la superecon de sia regno, li preferas fari tion uzante ekonomiajn kaj teknologiajn rimedojn. Kaj kvankam li povas decidiĝi uzi usonan armean potencon por timigi eblajn kontraŭulojn, li pasintece intence evitis partoprenigi Usonon en "senfinaj militoj" kiel tiuj de Irako aŭ Afganujo. Aliflanke, plifortigi ligojn kun petrolproduktantaj regnoj —kiel ŝajne estas lia deziro— povus malpliigi la riskon de konflikto kun Irano aŭ Venezuelo.

Sed ĉar li ankaŭ aspiras reteni la ĉinujan kreskon kaj daŭrigi usonan superecon en okcidenta Pacifiko, miskalkulo povos deĉenigi militon. Same, la klopodoj por eksterlande akiri resursojn de esencaj mineraloj riskas kaŭzi konflikton ĉu kun lokaj fortoj, ĉu kun Ĉinujo aŭ Rusujo.

El ĉiuj-ĉi kontraŭdiraj tendencoj, kiuj venkos ? Kvankam neeblas aŭguri ion tian, ni ja povas pridubi, ke ili estos motivitaj de tiuj "idealismaj fantazioj" —respekto al la "reguloj", progreso de la "demokratio", "protekto de homaj rajtoj"...— kiuj abundis en la paroladoj de liaj antaŭuloj, tiel demokratoj kiel respublikanoj. Ĉiukaze, tiaj proklamoj montras grandajn limigojn kiam oni klopodos por ilin efektivigi : la palestinanoj —se endas doni nur unu ekzemplon— bedaŭrinde povis konstati tion, precipe dum la lasta jaro de mandato de Joseph Biden.


(1) “Excerpts from 1992 Draft ‘Defense Planning Guidance'”, www.pbs.org ; legu ankaŭ Paul-Marie de La Gorce, “Washington et la maîtrise du monde”, Le Monde diplomatique, Aprilo 1992.

(2) Julian E. Barnes, Helene Cooper, Andrew E. Kramer kaj Eric Schmitt, “Trump's vow to end the war could leave Ukraine with few options”, The New York Times, 21-an de Novembro 2024.

(3) Mike Stone, “US arms exports hit record high in fiscal 2023”, Reuters, 29-an de Januaro 2024.

(4) Citita de Michael Hirsh, “Trump's plan for NATO is emerging”, 2-an de Julio 2024, www.politico.com

(5) Vidu Ibrahim Warde, “Trump ou l'art de faire du Business” en Manière de Voir, n-ro 197, “États-Unis, l'empire fracturé”, Oktobro-Novembro 2024.

(6) Lisa Friedman, “Saudi Arabia is a ‘wrecking ball' in global climate talks”, The New York Times, 18-an de Novembro 2024.

(7) Vidu Patricia Garip kaj Kejal Vyas, “More oil for fewer migrants : Trump is urged to make deal with Venezuela”, The Wall Street Journal, Novjorko, 28-an de Novembro 2024.

hispana

de Michael KLARE je 2025-02-02 07:03

Esperanta Retradio

La steloplena tago (2 el 4)

Tiun ĉi radiodramon verkis kaj produktis Luiza Carol el Israelo
( Mallongigita versio kun muziko el “La 4 sezonoj” de Antonio VIVALDI )
Somera pejzaĝo pentrita de Claude MONET (1840-1926)
(daŭrigita)
2. (Muziko: somero)

KNABETO: Panjo, diru al mi Panjo, kiu faris la kolorojn de la sezonoj? Kiu faris ĉiujn sonojn de la tero? Panjo, diru al mi, Panjo! Panjo, diru al mi! Diru al mi, Panjo!
PATRINO: Rigardu bone tiun ĉi horloĝon. Ĝi montras la tempon, ĝi sonorigas la tempon, kaj ĝia sono disiĝas al kvar ventoj.  Nia mondo similas al tiu ĉi horloĝo, krom la fakto, ke ĝi estas tre granda. La granda horloĝisto kiu faris ĝin estas la Patro de tiu ĉi mondo. Li estas tre potenca. Li estas la Patro de ni ĉiuj. Li donas al ni la spacon kaj la tempon, kiuj estas la koloroj de la sezonoj. Li donas al ni ĉion, kion ni sentas. Pro tio, ke ni pensas kaj kapablas fari demandojn, al Li ni devas danki. Venu ĉi tien, mia filo, por ke mi legu al vi el la Biblio vere mirindan rakonton: la rakonton pri la mondkreado.
KNABETO: Ho jes, legu, legu la rakonton pri la mondkreado! 
PATRINO: " En la komenco Dio kreis la ĉielon kaj la teron." …  "Dio kreis la homon laǔ Sia bildo, ..."  … "La Eternulo kreis la homon el polvo de la tero, kaj Li enblovis en lian nazon spiron de vivo, kaj la homo fariĝis viva animo."
KNABETO: Kaj tiu homo, la homo kiun Dio faris el la polvo de la tero.. kiel tiu nomiĝis, Panjo?
PATRINO: La unua homo nomiĝis tute simple "homo". Tio estas "adam" en la hebrea. Tial, kiam Dio parolis al Adam, Li nomis lin tute simple "adam", tio estas "homo"; kaj Adam komprenis, ke Dio adresas lin, ĉar ne estis aliaj homoj sur la tero.
KNABETO: Do, en la hebrea, ĉiuj homj estas "adamoj", ĉu ne?
PATRINO: Jes, en la hebrea, ĉiuj homoj nomiĝas "adamoj". Bele, ĉu ne? Tiel, oni povas rememori, ke ni ĉiuj estas la posteuloj de la unua homo, Adam. Ni ĉiuj estas fratoj.
KNABETO: Jes, ĉar Adam estas nia pra-avo. Sed ĉu Adam ne tediĝis esti tute sola sur la tero?
PATRINO: Dio prenis ripon el la korpo de Adam kaj faris virinon, por ke Adam ne estu sola. Adam nomis sian virinon Hava. En la hebrea tiu ĉi nomo signifas "vivon".
KNABETO: Kaj kie vivis Adam kaj Hava?
PATRINO: Ili vivis feliĉe en la ĝardeno de Edeno, kiun Dio kreis por ili.
KNABETO: Kaj kion manĝis Adam kaj Hava, en la ĝardeno de Edeno?
PATRINO: Ili manĝis fruktojn kaj herbojn, samkiel ĉiuj aliaj estaĵoj loĝantaj en la ĝardeno de Edeno. Dio estis Tiu, kiu decidis, kion la homoj kaj la bestoj devas manĝi. Mi legos al vi Liajn parolojn el la libro: "Kaj Dio diris: Jen Mi donis al vi ĉiujn herbojn, kiuj semas semon, kiuj troviĝas sur la tuta tero, kaj ĉiujn arbojn, kiuj havas en si arban frukton, kiu semas semon; tio estu por vi manĝaĵo."  … "Kaj al ĉiuj bestoj de la tero kaj al ĉiuj birdoj de la ĉielo kaj al ĉiuj rampaĵoj sur la tero, kiuj havas en si vivan animon, la tutan verdan herbaĵon kiel manĝaĵon. Kaj fariĝis tiel."
KNABETO: Do, en la ĝardeno de Edeno, la homoj ĉerpis fruktojn kaj herbojn por manĝi, ĉu ne?
PATRINO: Jes, tiel estas skribite.
KNABETO: Do, ĉu en la ĝardeno de Edeno, la leonoj ne manĝis bovidojn? Ĉu la ursoj ne manĝis fiŝojn? Ĉu ĉiuj estaĵoj manĝis nur plantojn?
PATRINO: Jes, karulo. En la ĝardeno de Edeno, ne estis sufero. Ne estis perforto. Ĉiuj estaĵoj ĝojis, estis placo por ĉiuj, troviĝis bona manĝaĵo por ĉiuj. En la ĝardeno de Edeno estis paco.
KNABETO: Kial do oni ne restis en la ĝardeno de Edeno? Kial ni troviĝas ĉi tie?
PATRINO: Ĉar la homoj estis forpelitaj el la ĝardeno de Edeno.
KNABETO: Forpelitaj? Kial ili estis forpelitaj?
PATRINO: Adam kaj Hava manĝis frukton, kiun Dio malpermesis al ili: la frukton, kiu kreskis el la arbo de la kono pri bono kaj malbono. Kaj ekde tiam, ĉiufoje kiam la homo ne obeas la leĝon de Dio, io malbona okazas al li. Kaj ekde tiam, ni estas ekzilataj el la ĝardeno de Edeno. Kaj ekde tiam, la homoj devas morti. Ni estas faritaj el la tero kaj devas reveni en la teron. Ĉar tiel Dio parolis al Adam: "En la ŝvito de via vizaĝo vi manĝados panon, ĝis vi revenos en la teron, el kiu vi estas prenita; ĉar vi estas polvo kaj refariĝos polvo."
KNABETO: Mi komprenas. Do, tial mia patro revenis en la teron…
 
(Muziko: aŭtuno)
                                   (daŭrigota)

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-02 07:00

2025-02-01

Global Voices

Deklaro de Tutmondaj Voĉoj pri la frostigo de ekstera helpo de Usono

Tutmondaj Voĉoj solidaras kun trafitaj organizoj kaj individuoj

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Kiel internacia komunumo de verkistoj, tradukistoj kaj aktivuloj pri homaj rajtoj, Tutmondaj Voĉoj (Global Voices) solidaras kun la organizaĵoj kaj komunumoj trafitaj de la ĵusa frostigo de ekstera helpo de Usono. La subita halto en financado jam havas ruinigajn efikojn: NRO-j tutmonde alfrontas laborperdojn, funkciajn fermojn kaj interrompojn de kritikaj servoj. Eĉ se la financado estos restarigita rapide, la ĥaoso de la lasta semajno de januaro havos longdaŭrajn efikojn, kaŭzante damaĝon al tiuj, kiuj plej bezonas tiun helpon kaj al tiuj, kiuj laboras por disdoni ĝin.

Ĉe Tutmondaj Voĉoj, ni kredas je la potenco de rakontado por konstrui komprenon kaj respondecon. Dum ĉi tiuj eventoj disvolviĝas, ni daŭre plifortigos la voĉojn de homoj trafitaj de tiuj decidoj, rekte kaj nerekte, por ke ili povu esprimi siajn perspektivojn kaj la realajn homajn sekvojn de tiuj politikoj.

Ĉi tiu situacio ankaŭ elstarigas la bezonon de pli daŭrigebla kaj pli surlokigita helpo, malpli dependa de grandaj donacantoj kun grandega povo influi decidojn. Kvankam anstataŭi la plenan kvanton de usona internacia subteno ne povas okazi tuj, ni ĉiuj devas pripensi kaj labori por pli justa kaj rezistema sistemo de internacia helpo.

Ni alvokas niajn kolegojn kaj la civitanojn tra la mondo kiel plej eble subteni la trafitajn organizojn – ĉu plifortigante iliajn rakontojn, kunigante rimedojn aŭ pledante por politikoj kiuj subtenas internacian solidarecon.

Ni daŭre priatentos la situacion kaj informos nian komunumon. Se vi havas rakontojn por kundividi, perspektivojn por aldoni aŭ manierojn helpi, via kontribuo estas plej bonvena.

Kune ni strebas por mondo kie kunlaboro, ne izoliĝo, gvidas nian tutmondan respondon al krizoj.

de Toño DEL BARRIO je 2025-02-01 22:53

Libera Folio

Forpasis Renato Corsetti

En la aĝo de 83 jaroj forpasis Renato Corsetti, iama prezidanto de TEJO kaj UEA kaj honora prezidanto de ambaŭ asocioj. Corsetti ĝis sia forpaso restis la plej aktiva ano de la komitato de UEA. Li estis ankaŭ membro de la elekta komisiono de UEA, kiu preparas la elekton de la sekva estraro.

Renato Corsetti dum vigla diskuto pri la statuto de UEA dum komitata kunsido en julio 2011. Foto: Peter Hauser.

Renato Corsetti dum la lastaj monatoj fartis malbone kaj estis regule flegata en malsanulejo. Sabate la 1-an de februaro lia edzino Anna Löwenstein en la retlisto UEA-membroj publike respondis al esperantistoj, kiuj petis informojn pri lia farto:

”Antauhieraŭ li telefonis al mi en la vespero, kaj ni tre bone interparolis. Lia voĉo estis pli forta, kaj ĝenerale li ŝajnis farti pli bone. Do mi estis tre kuraĝigita, kaj komencis esperi, ke finfine li superis la problemojn. Kaj tamen, kiam mi revenis al la malsanulejo la postan matenon (hieraŭ), li estis nekonscia. Li restas nekonscia ĝis nun.”

Tuj post kiam ŝi skribis la leteron, en kiu ŝi petis esperantistojn sendi kuraĝigajn mesaĝojn, ŝi informis, ke Renato forpasis.

Renato Corsetti naskiĝis en Romo la 29-an de marto 1941, kie li dum multaj jaroj laboris kiel bankdirektoro. Ekde 1990 ĝis sia emeritiĝo en 2011 li estis profesoro pri psikolingvistiko en la universitato La Sapienza, kie li mem studis.

Esperanton li lernis en la komenco de la 1960-aj jaroj. Li aktivis en TEJO, kies prezidanto li estis 1971–1973. Ekde 1973 li estis honora prezidanto de TEJO.

Poste li dum jardekoj diversflanke aktivis en UEA, kiun li prezidis de 2001 ĝis 2007. Li estis membro kaj sekretario de Akademio de Esperanto. Li estis honora membro de UEA ekde 2011.

En 2023, dum la Universala Kongreso en Torino, la estraro de UEA nomis lin honora prezidanto de la asocio. Samtempe kiel honora membro de UEA estis elektita lia edzino Anna Löwenstein.

Kun Anna Löwenstein Renato Corsetti havis du komunajn filojn. Ĝis 2015 li loĝis en Palestrina apud Romo, poste en Londono.

de Libera Folio je 2025-02-01 21:12

UEA facila

La Balta Ondo

Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en februaro 2025

februaro

1. Antaŭ 130 jaroj naskiĝis Ferenc Szilágyi (Síladi, 1895-1924-1967), hungaria kaj svedia ĵurnalisto kaj esperantisto; aŭtoro de kvar novelaroj (Trans la fabeloceano 1932, La granda aventuro 1945, Inter sudo kaj nordo 1950, Koko krias jam! 1955) kaj de la romano Tiel okazis, aŭ Mistero minora (1958), kompilinto de la antologio 33 rakontoj (kun Reto Rossetti, 1964); fondinto de la revuo Norda Prismo (1955) kiun li redaktis ĝis la vivofino; ĉefkunlaboranto de Enciklopedio de Esperanto, membro de la Lingva Komitato (1930-48) kaj de la Akademio de Esperanto (1948-67), prezidanto de TEĴA (1956-57), sekretario de la Belartaj Konkursoj de UEA (1953-57).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 275-276).

3. Antaŭ 120 jaroj naskiĝis Paul Ariste (denaske: Paul Berg, 1905–1919-1990), la plej granda estonia lingvisto, aŭtoro de pli ol mil sciencaj studoj, inkluzive de 40 libroj en pluraj lingvoj, membro de la Akademio de Sciencoj de Estonia SSR (1954); poligloto kaj esperantisto; kunaŭtoro de la Esperanto-ŝlosilo por estonoj (1923) kaj de Esperanto-estona vortaro (1927), aŭtoro de pluraj interlingvistikaj kaj esperantologiaj verkoj, redakciano de Interlinguistica Tartuensis (1982-90); membro de la Akademio de Esperanto (1967-76), membro de AIS (1983), honora membro de Esperanto-Asocio de Estonio (1986), membro de la Honora Patrona Komitato de UEA (1984). Lia aŭtoritato multe helpis al progresigo kaj prestiĝigo de Esperanto en Estonia SSR. Li mortis la 2an de februaro 1990, unu tagon antaŭ sia 85-jariĝo.

5. Antaŭ 145 jaroj naskiĝis Eduard Stettler (Ŝtétler, 1880-1908-1940), svisa juristo, socia aktivulo kaj esperantisto; prezidanto de SES (1911-13, 1927-32), vicdirektoro (1910-19) kaj direktoro (1919-20) de UEA, prezidanto de UEA (1920-24, 1928-34), ĉefaŭtoro de du statutoj de UEA (1920, 1934); aŭtoro de libro pri H. Hodler (1928), en kiu estas prezentita ankaŭ la frua historio de UEA, kaj de pluraj artikoloj, precipe en la revuo Esperanto.
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 266-267).

7. Antaŭ 100 jaroj naskiĝis Louis Beaucaire (Bokér, 1925-1941-1983), franca librovendisto kaj esperantisto, ekde 1950 loĝinta en Berlino; aŭtoro de tri leĝeraj libroj, verkitaj sprite kaj belstile: en Kruko kaj Baniko el Bervalo (1970), subtitolita “Maldecaj anekdotoj por neprudaj legantoj”, li adaptis al Esperantujo popularajn anekdotojn kaj aldonis vortludajn frazojn en Esperanto. Same en Esperantujo okazas la 12 “maldecetaj epizodoj” de El la vivo de bervala sentaŭgulo (1974) kaj la 12 fabeloj de Fabeloj de la verda pigo (1981).

11. Antaŭ 80 jaroj naskiĝis Sergej Kuznecov (Сергей Николаевич Кузнецов, 1945-1959- ), sovetunia kaj ruslanda lingvisto kaj esperantisto, estro de katedro de ĝenerala kaj kompar-historia lingvoscienco en Moskva Ŝtata Universitato M. Lomonosov; aŭtoro de kvin interlingvistikaj libroj: Основные понятия и термины интерлингвистики (1982), Основы интерлингвистики (1982), Направления современной интерлингвистики (1984), Теоретические основы интерлингвистики (1987), Интерлингвистика: Теория. История. Терминология (2014); membro de la Akademio de Esperanto (1998-2007), membro de AIS (1989).

15. Antaŭ 90 jaroj naskiĝis Vlastimil Novobilský (1935-1946-2021), ĉeĥa kemiisto, pedagogo kaj esperantisto, rektoro de la universitato J. E. Purkyně en Ústí nad Labem (1995-2001); gvidanto de multaj diversnivelaj kursoj de Esperanto; aŭtoro de Skizo pri la Esperanta literaturo (1956), Ĉeĥa literaturo en Esperanto (1983), Francisko Valdomiro Lorenz: Atesto pri la vivo kaj verko de eksterordinara homo (2017); tradukinto de Taglibro de mia frato. Memornotoj de Petr Ginz el la jaroj 1941-1942 de Chava Pressburger (2005, kun V. Novobilská); rektoro de Internacia Kongresa Universitato dum la 81a UK en Prago (1996), honora membro de Ĉeĥa Esperanto-Asocio (1996).

17. Antaŭ 80 jaroj naskiĝis Reinhard Haupenthal (1945-1961-2016), germana instruisto, interlingvisto kaj esperantisto, ekde 1999 loĝinta en Francio; instruisto de esperantologio kaj interlingvistiko ĉe la Sarlanda Universitato (1968-94), fakulo pri la historio de Esperanto kaj interlingvistiko, precipe pri Volapuko; redaktoro de Dialogo (1973-88), Internacia Pedagogia Revuo (1973-74), Volapükabled (1985-90), Iltis-Forumo (1989-95), Iltis-Letero (1992-96); posedanto de la eldonejo Iltis, ĉe kiu aperis ĉ. 300 libroj; aŭtoro de pluraj libroj, i.a. de Enkonduko en la librosciencon de Esperanto (1968), Volapük-Bibliographie (1982), Bibliografio di Ido (kun T. Carlevaro, 1999), Johann Martin Schleyer (1831-1912): Vivo – verkoj – Volapük (2007), Gaston Waringhien (1901-1991): Bibliografio de liaj publikigaĵoj (2009), Interlingvistiko kaj esperantologio: Konturoj de du novaj lingvistikaj disciplinoj (2014); tradukinto de pluraj beletraĵoj, i. a. de Goeto, Heine, Hoffmann, Kafka, Schnitzler k. a.; membro de la Akademio de Esperanto (1976-98), membro-fondinto de Societo Kálmán Kalocsay (1991).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 126-128).

18. Antaŭ 110 jaroj naskiĝis Clelia Conterno Guglielminetti (Kontérno Guljilminéti, 1915–1934-1984), itala ĵurnalistino, verkistino kaj esperantistino; dufoja laŭreato de la Belartaj Konkursoj de UEA (poste membro de la juĝkomisiono), laŭreato de la Internaciaj Floraj Ludoj (1981); aŭtoro de Eta vivo (1969), Unu tago post la alia. Letero al infano naskita (1982), Ho, tomboj de l’ prapatroj (aperis posteume en 2015); membro de la Akademio de Esperanto (1964-84), membro (la sola virino) de la literatura rondo La Patrolo (1970).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 59-60).

21. Antaŭ 150 jaroj naskiĝis Jeanne Louise Calment (Kalmán, 1875-1997), franca esperantistino, kiu inter la dokumente konfirmitaj longvivuloj en la historio de la homaro havis la plej longan vivon – ŝi naskiĝis la 21an de februaro 1875 kaj mortis la 4an de aŭgusto 1997 en la aĝo 122 jaroj kaj 164 tagoj.

27. Antaŭ 70 jaroj naskiĝis Ĵomart Amzejev (1955-1978- ), kazaĥstana, sovetunia kaj svedia (ekde 1991) muzikisto kaj esperantisto; kunfondinto (kun sia estonta edzino Nataŝa Gerlaĥ) de la muzika duopo “Jomart kaj Nataŝa” (1987), kiu (kun helpo de la filino Carina) verkis pli ol cent originalajn Esperanto-kantojn kaj registris unu vinilan diskon (1989), tri kasedojn kaj kvar K-diskojn, koncertis dum multaj Universalaj, Junularaj kaj naciaj kongresoj, internaciaj Esperanto-festivaloj kaj aliaj Esperanto-renkontiĝoj; laŭreato (kun sia edzino) de la diplomo de UEA pri Elstara Arta Agado (2016) kaj de la Esperanto-Kulturpremio de la Urbo Aalen kaj la FAME-Fondaĵo (2022).

28. Antaŭ 20 jaroj mortis Juan Eduardo Bachrich (denaske: Johann Eduard Bachrich, 1921-1938-2005), aŭstria esperantisto, ekde 1948 loĝinta en Venezuelo, kie li estis motoro de la landa Esperanto-movado, peranto (1974-2001) kaj komitatano de UEA (1992-98), subvenciinto de la vidkursoj Mazi en Gondolando kaj Esperanto: Pasporto al la tuta mondo; honora membro de UEA (2000). Danke al la donaco de liaj gefiloj UEA starigis la fondaĵon “Biblioteka Apogo Honore al la Geedzoj Maria kaj Johano Bachrich”, kiu helpis pliriĉigi la kolektojn de Esperanto-bibliotekoj.

Antaŭ 125 jaroj en la februara numero de la revuo Esperantisto (1895, №2), kiun redaktis L. Zamenhof, aperis la artikolo Prudento aŭ kredo? de Lev Tolstoj, pro kiu la ruslanda cenzuro malpermesis la enportadon de la revuo al Ruslando, kie loĝis plej multaj abonantoj. Kvankam danke al Tolstoj la malpermeso estis baldaŭ nuligita, Zamenhof decidis fermi la gazeton.
• Legu pli en la artikolo Lev Tolstoj kaj la unua Esperanta gazeto de Aleksander Korĵenkov.

Aleksander Korĵenkov

Ĉi tiu listo de jubileoj por februaro 2025, kompilita de Aleksander Korĵenkov, aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/02/februaro-10/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en februaro 2025 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-02-01 16:32

Neniam milito inter ni

Revuo Esperanto, n-ro 1398 (2), Februaro 2025

01/02/2025 La enhavlisto de la februara kajero: 27 ... 70 jaroj da kunlaboro inter Unesko kaj Esperanto pri lingvaj homaj rajtoj 29 ... Societo Zamenhof festas sian 50-jaran jubileon! 30 ... La 3-a Komuna Esperanto-Kongreso de Japanio kaj Koreio 33 ......

de neniammilitointerni je 2025-02-01 14:33

Esperanta Retradio

Bonstato kreskigas virojn pli forte

Homoj en multaj landoj estas hodiaŭ averaĝe pli grandaj ol ankoraŭ antaŭ 100 jaroj. Nova studaĵo montras tamen videblajn diferencojn inter la seksoj: Viroj kreskas rilate al la grandeco de korpo signife pli. La esploristoj havas supozon pri la kaŭzoj.

En nia epoko la homoj en Germanio estas averaĝe je 15 cm pli grandaj ol iliaj antaŭuloj en la 19-a jarcento. Bona proviza situacio igas kreski la homojn alten, pri tio la esploristoj interkonsentas. Sed la fortaj kreskofazoj okazas malsame inter la seksoj, kiel tion esploristoj nun eltrovas. Viroj kreskis averaĝe pli signife ol virinoj.

En studaĵo kiu aperis en faka magzino, internacia esplorista teamo prilumigis ĉu kaj kiel ŝanĝoj de vivokondiĉoj efikas pri la diferenco de grandecoj inter la seksoj. Elirpunkto de la prilumigo estas la teorio ke distingitaj, laŭ sekso specifaj ecoj, kiel korpa grandeco kaj muskola maso, ludas ĉe la elekto de partnero grandan rolon, ĉar ili estas esprimo por sano kaj vivoforto. Tiel montras studaĵoj ke virinoj trovas grandajn, muskolecajn virojn pli allogaj.

Stresfaktoroj kiel malsanoj aŭ nesufiĉa nutriĝo dum infanaĝo aliflanke povas malhelpi tiujn korpajn ecojn. Tiel ekzemple montriĝis dum la Dua Mondmilito ke en Germanio la plua kreskado de grandeco ĉesis aŭ eĉ okazis malpli da kreskado. Ĉar viroj estas averaĝe pli grandaj kaj pli pezaj ol virinoj, la esploristoj supozas ke ilia korpa grandeco reagas pli senteme al negativaj mediaj influoj ol tiu de virinoj. Aliflanke tiuj ecoj dum bonaj epokoj povas disfaldiĝi pli bone.

Por testi tiun hipotezon, la sciencistoj analizis datumojn de la Monda Sanorganizo pri korpa grandeco kaj pri pezo de pli ol 135.000 homoj el 62 landoj. Krome estis prijuĝe analizitaj datumoj el Vikipedio kaj el brita longtempa studaĵo. La homa disvolva indico (HDI), kiu enkalkulas faktorojn kiel atendeblan vivodaŭron, klerecon kaj vivenspezon, servis kiel indikilo por la vivokondiĉoj en la koncernaj landoj.

La rezultoj montris, ke sekve al pliboniĝintaj vivokondiĉoj plialtiĝas kaj la korpa grandeco kaj ankaŭ la pezo de viroj kaj virinoj. La kroma kresko ĉe viroj tamen estas pli ol duoble pli forta, kio kondukas al pli granda diferenco de grandecoj inter la seksoj: "Ĉiu plialtiĝo de la HDI je 0,2 estis kunligita kun averaĝa plialtiĝo de la korpa grandeco de proksimume 1,68 cm ĉe virinoj kaj de 4,03 cm ĉe viroj", diras la studaĵo.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-02-01 07:00

Le Monde diplomatique en Esperanto

Kaj la "teknoj" pente submetiĝis

Kun iliaj borsaj kapitaloj, kiujn envias eĉ malnetaj enlandaj produktoj, ilia kontrolo pri dissendado de informoj, kaj ilia ĉieesto en socialaj interrilatoj, la usonaj gigantoj de ciferecaj teknologioj ŝajnis fine pli potencaj ol ŝtatoj. Fabriki monon (virtualan) aŭ konkeri la kosmon, ilia apetito por regpovo ŝajnis senlima.

La sensacia submetiĝo de la "teknaj" mastrojn al S-ro Donald Trump tamen rivelas nudajn reĝojn, dependantajn de politika regpotenco. S-ro Jeff Bezos, mastro de Amazon, ricevas dekojn da miliardoj da dolaroj per multaj kontraktoj kun la federacia ŝtato. S-ro Mark Zuckerberg, fondinto de Meta (Facebook, Instagram, Whatsapp), esperas subtenon de Blanka Domo por eviti gigantajn monpunojn, kiuj minacas lin en Eŭropo kaj Usono pro liaj malobeoj al kontraŭtrustaj leĝoj. Ambaŭ timas la koleron de S-ro Trump. En junio 2018, dum lia unua mandato, nura mesaĝo per Twitter de la miliardulo pri Harley-Davidson faligis la akciojn de tiu motorcikla fabrikanto je 10% (1). S-roj Zuckerberg, Bezos aŭ Sam Altman, fondinto de Open AI, kiu vendas ChatGPT-on, do multobligas signojn de submetiĝo. Iam apostolo de diverseco kaj inkluziveco, la unua nun laŭdas en la sociaj retoj "masklan energion" kaj protestas kontraŭ la "cenzuro de konservativaj diroj". En la 11-a jarcento la princoj genuiĝis antaŭ la papon, por akiri nuligon de ilia ekskomuniko. Mil jarojn poste, la reĝoj de kibernetiko kisas la prezidantan ringon.

Oni tiamaniere povas akiri multajn aferojn de iu ajn internacia firmaestro, kiam tiu sentas sin minacata de ŝtato. Tia konstato preskaŭ surprizas post tridek jaroj da gurdado pri la senpotenciĝo de politikoj. Tiel, limigitaj en ekonomia "cirklo de racio" kun malgranda perimetro, la elektitoj devis nur prioritatigi novajn merkatojn por siaj entreprenestroj, liveri malmultekostan dungitaron kaj avantaĝajn impostojn, lukti kontraŭ publikaj ŝuldoj kaj deficitoj, limigi inflacion, certigi valutan stabilecon.

Sed de kelkaj jaroj, tiuj principoj estas vigle forbalaitaj. Dum la sankrizo de Kovim, la registaroj forlasis buĝetan ortodoksecon sen estigi kolerojn de financaj taksagentejoj nek borsan panikon (2). Ili nun ofendas la liberalan katekismon, kiam, nome de sekureca kaj kultura urĝeco, ili laŭdas limigon de enmigrado, kiu senhavigos milojn da entreprenoj el malmultekostaj laboristoj. Ĉar la maljuniĝo de lia loĝantaro transformas la projekton de la nova prezidanto de Usono en ekonomikan herezon. Dungitoj mankos en agrokulturo, restoracioj, hoteloj, homservoj, kaj iliaj prezoj kreskos (3). Sed S-ro Trump prifajfas. Por li, ksenofobio pli gravas.

Por aliaj regantoj, pli gravas Nord-Atlantikismo. Decidinte punojn al Rusio, la eŭropaj kaj usonaj regantoj devigis al McDonald's, Nike, Starbucks, Coca Cola, Apple, L'Oréal aŭ Ikea forlasi gigantan merkaton kaj tie forvendi malaltpreze siajn posedaĵojn. Ili konscie estigis energian krizon, kiu metis iliajn landojn en inflacian spiralon, kiu bremsas la ekonomian kreskadon de la malnova kontinento. Ili endanĝerigis la precipan rangon de la usona dolaro en internacia komerco, plifortigante la ĉinan rivalon.

Tiu leciono estas utila. Per tiuj precedencoj, demokrata registaro morgaŭ povos alfronti la kritikojn de ekonomiaj medioj kaj tiuj de okcidentaj aliancanoj, kiam ĝi decidos nuligi regulojn, kiujn pravigas nur memvola servuteco.


(1) Jeffrey Sonnenfeld kaj Steven Tian, "How CEOs hope to improve Donald Trump's presidency", Time, Novjorko, 17-a de januaro 2025.

(2) Legu : Pierre Rimbert kaj Grégory RZEPSKI, Regi per la krizoj – La Komitato de privata bonstato, Le Monde diplomatique, aŭgusto 2022.

(3) Wendy Edelberg, Cecilia Esterline, Stan Veuger kaj Tara Watson, "Immigration and the macroeconomy after 2024", Brookings Institution, Vaŝingtono, DK,, 16-a de oktobro 2024.

franca

de Benoît BRÉVILLE je 2025-02-01 06:01

2025-01-31

La Balta Ondo

Beletra Almanako, 2024, №50

Konversaciero, kiel difinas sian enkondukan artikolon Probal Daŝgupto, eliras el la aŭtora aserto, ke “Multaj el ni ĝeniĝas, aŭ eĉ fobias, pri la tendenco samrangigi Esperanton al la lingvoj uzataj en fantastaj aŭ scienc-fikciaj verkoj, ekz. la klingona, la naavia, aŭ la laadana”. Kaj fine li demandas “Ĉu vere Esperanto perdas sian tutan pejzaĝon kiam ĝi sidas samsalone kun la lingvoj konstruitaj por artaj celoj?”, kaj invitas konversacii pri ĉu tiaspecaj lingvoj meritas la atenton de la serioza interlingvistiko.

Originala prozo regalas per verkoj aŭ fragmentoj, kiel la ĉapitro 7 el la libretolonga rakonto Mokrokalvo la gigantegegego de Gunnar Gällmo, aŭ Pordoj de Ulrich Becker. Fakte, temas pri la unuaj kelkaj paĝoj (ne plenaj ok) de pseŭdo-aŭtobiografia romano, kiel nomas ĝin Becker. Mi certe atendos finverkadon de tiu romano kaj volonte ĝuos pliajn fragmentojn en BA.

Virtuala mondo, virtuala vivo, virtualaj ĝuoj estas jam ĉiutagaĵo kaj la temo de Televivo de Sten Johansson. En la rakontoj Sopirata renkontiĝo de Carlo Minnaja kaj La bona najbaro de Debra Hamel la leganton atendas surpriza fino. Cho Sung Ho verkis novelon Tri koncertoj de Khatia surbaze de siaj tri recenzoj pri la prezentadoj de la kartvela pianistino Khatia Buniatishvili (interesita, mi trovis pliajn informojn). Mikaelo Bronŝtejn verkis Min prenu! pri la malfacila vivo de homoj tuj post la Dua Mondmilito.

Originala poezio ĉeestas per Oazo de Krys Williams kaj Balado pri la grafo Trubaduro de Luiza Carol.

Pli da kontribuoj estas en la sekcio de tradukita prozo. La itala verkistino Grazia Deledda jam estas konata (BA-48), ĉi-foje aperas ŝia rakonto Nokte (trad. Carlo Minnaja). Kvankam Roberto Pérez-Franco (Panamo-Aŭstralio) konas Esperanton, liaj tri rakontoj kaj poemo aperas tradukite de Norberto Díaz Guevara. Plia porcio el la malnovgreka far Gerrit Berveling: Dafniso kaj Ĥloa. Dua libro de Longos.

Danke al elstaraj kunlaborantoj de BA ni proksime konatiĝas kun la hispana literaturo. La junia almanako enhavas kvar mikronovelojn de Iñaki Goitia Lucas, kiujn tradukis Liven Dek. Mi aparte atentis Ho, mia kor’! (Descorazonador), ĉar la temo ne fremdas al mi. Flanke de la edzo ni ekscias, kiel la koro transplantita (fakte, greftita) al lia edzino influis al la seksa vivo de la geedza paro. (Cetere, aŭskultebla en Jutubo per la deklamado de Miguel Fernández.) Ĉu estas vero aŭ mito? Nu, oni ŝatas priparoli, kiel greftita organo influas al sensaĵoj, gustaj preferoj ktp de la akceptinto.

Riĉas rikolto de tradukita poezio: Robindronath Tagor (trad. Probal Daŝgupto), Krisztina Tóth (trad. Stela Besenyei-Merger), Zsuzsa Rakovszky (trad. István Ertl), Luofu (trad. Ardo), Ronald Euler (trad. Benoît Philippe). Multo ĝuiga aŭ pensiga, sed mi atentigu pri la Orient-eŭropa triptiko de Krisztina Tóth.

Abel Montagut, la aŭtoro de Poemo de Utnoa, klarigas pri la eksterteranoj en la poemo kaj en ĝiaj sciencfikciaj fontoj. Jesper Lykke Jacobsen argumentas pri la utilo krei grandegan korpuson de Esperantaj revuoj por havigi ekzemplomaterialon ĉe preparado de Oficialaj Aldonoj de la Akademio.

Dankon al Ulrich Lins pro lia memorartikolo pri Teruo Matsumoto, japana esperantisto vivinta en Pollando, kiun nia familio konis, kaj ni konservas agrablajn memorojn pri Teruo kaj lia edzino Halina, en kies Varsovia hejmo ni ĝis profunda nokto amike konversaciis.

Pri sia 80-jara vivo rakontas Gerrit Berveling. Eblas konatiĝi kun Hazardaj pensoj de Lusin (trad. Hu Shenghao). Miguel Fernández rakontas kiel krom Esperanta poeto kaj prozisto li iĝis hispanlingva aŭtoro.

Al la recenza fako kontribuis Valentin Melnikov pri Nordo. Amo de Mikaelo Bronŝtejn; Emanuele Regano pri Kandido, aŭ Optimismo de Voltero (trad. Sergio Pokrovskij); Federico Gobbo pri J. R. R. Tolkien the Esperantist. Before the arrival of Bilbo Baggins de Oronzo Cilli, Arden R. Smith, Patrick H. Wynne; Antonio Valén pri Semo de matenruĝoj de Miguel Fernández.

La aŭtoro de la kovrila kaj rubrikaj fotoj estas Lisheng Chang.

Halina Gorecka

Ĉi tiu artikolo aperis en la decembra (vintra) eldono de La Ondo de Esperanto (2024).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2024, №4 (322).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/01/ba50/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Beletra Almanako, 2024, №50 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-01-31 21:55

Esperanta Retradio

Bioimitado

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo Sergio Viana el Brazilo

En la jaro 1997, usona verkistino popularigis novan terminon “Biomimetismo”. Eble en Esperanto oni devus preferi la tradukon “Bioimitado”. Ĝi celas nomi fakon en scienco, kiu provas krei novajn objektojn aŭ sistemojn, sub la inspiro de strukturoj, kiuj ekzistas en la naturo. Oni eĉ fondis Instituton de Bioimitado, fonditan en la jaro 2006, en la subŝtato Montana, en Usono. Praktikaj ekzemploj de atingoj de tiu scienca fako estas gluaĵoj similaj al substancoj troveblaj en la piedoj de speco de lacerto. Alia estas materialo, kiu puriĝas sub pluvo, kiel lotusflora petalo. Aŭ kompleksaj sistemoj, en kiuj tute ne ekzistas malŝparado, kiel en la ekologia sistemo de natura arbaro.

En tiu jaro 2017 oni feste rememoras la atingon de unu bela ekzemplo de sukceso ene de Bioimitado. Nome, en la jaro 1997, kiam la rapidtrajno en Japanujo atingis la rapidecon de 270 kilometroj hore, la entrepreno, kiu produktis ĝin alfrontis gravan problemon. Kiam la trajno eliris el tunelo, okazis neeltenebla bruego, kiel eksplodo, aŭdebla kelkcent metrojn for. Tio kaŭzis grandan ĝenon en la ĉirkaŭaĵo. Feliĉe, unu el la inĝenieroj, kiu havis kiel hobion la observadon de birdoj, trovis la solvon. Li observis, ke la eta alcedo plonĝas en la akvon en rapidega movo, kaj tamen ne ŝprucigas akvon, kvankam ĝi eniras en densan (akvan) medion el maldensa (aera) medio. Kaj li trovis, ke la sekreto estas la formo de ĝia beko. La inĝeniero desegnis plurajn formojn por la antaŭa parto de la trajno, kaj tiu, kiu kaŭzis malplej da bruo estis precize tiu, kiu imitis la bekon de alcedo.
    
Alia faktoro, kiu produktis la trajnan bruegon estis metala retforma strukturo, kiu kuŝas sur la supra parto de la trajno kaj provizas elektron al ĝi.  Tie, la aero, dum la moviĝado, kaŭzis kirlojn kaj turbuladon. La inĝeniero desegnis alispecan strukturon, similan al la plumoj de noktuo – ĉi tiu birdo estas konata interalie pro sia silenta flugo. Tio malpliigis la trajnan bruon.
   
Sub tiu sama retstrukturo, li krome desegnis surfacon tute glatan, imite al la tute glata ventro de speco de pingveno el la Antakta regiono, konata pro sia facila glitado sur akvo.
   
Rezulte de tiaj lertaj ŝanĝoj, rapidtrajnoj en Japanujo povas atingi la rapidecon de 320 kilometroj hore, tamen sen troa bruado. Nuntempe, la fervoja reto en tiu lando estas uzata de multaj milionoj da homoj, ĉiutage. Ĝi estas strategie grava servo. Per Bioimitado oni povis evoluigi ĝin al kontentiga rezulto.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-01-31 07:00

2025-01-30

UEA facila

Referendumo, ĉu demokratia ilo?

Referendumo, ĉu demokratia ilo? Unua-vide la demando ŝajnas absurda. La vorto "demokratio" devenas de du grekaj vortoj, kiuj signifas "popolo" kaj "rego". Tial referendumo, kiu estas rekta popola esprimo, devus esti konsiderata perfekta demokratia ilo por decidi pri grava politika temo. Sed fakte referendumoj malofte estas tiaj. Kial? Unue, ĉar referendumoj estas foje uzataj por ĉirkaŭ-iri aŭ rekte rompi la leĝon. Kiam demokratia ilo ebligas la finon de demokratio, ĝi fakte fariĝas maldemokratia en sia efiko. Tio okazis ekzemple en Francio dum la mezo de la dek-naŭa jarcento, kiam la ŝtatestro okazigis referendumon por forigi la respublikon kaj restarigi imperion. Cetere moderna demokratio estas ne nur sistemo en kiu la decidopovo apartenas al la popolo, tio estas al la plimulto de la popolo. Ĝi ankaŭ estas sistemo en kiu la rajtoj de malplimultoj estas defendataj. Ekzemple referendumo, kiu proponus forigi la voĉdon-rajton de samseksemuloj, estus maldemokratia. Krome, moderna demokratia ŝtato estas parto de monda inter-ŝtata sistemo. Sekve de tio, la popolo de unu lando ne rajtas trudi ian decidon al la popolo de alia lando, se tia decido estas kontraŭa al la internacia juro. Tial unu ŝtato ne povas per referendumo aneksi regionon apartenantan al alia lando. Due, ĉar referendumoj estas ofte uzataj pro malbonaj kialoj kaj en malbonaj manieroj. Ekzemple David Cameron, la tiama ĉefministro de Britio, decidis okazigi referendumon pri la plua membreco de Britio en Eŭropa Unio (EU). Tiu elekto ne fontis el postulo de la brita popolo, sed estis reago al premoj interne de lia propra politika partio. La rezulto de tiu referendumo okazinta en 2016 estis 52% por la malmembriĝo kaj 48% kontraŭ. Sed lastatempaj opiniesploroj montris, ke 55% de homoj en Britio nuntempe opinias, ke eliri el EU estis malbona decido, dum nur 33% opinias, ke tio estis bona decido. La ĉi-supra ekzemplo montras aliajn problemojn pri la maniero uzi referendumojn. La aparteno al EU, tio estas al politika kaj ekonomia supernacia organizo, estas malsimpla temo. Simpligitaj aŭ eĉ malpravaj argumentoj disvastigitaj de popolistoj povas esti pli konvinkaj ol teknikaj veroj. Decido farita surbaze de malveraj informoj ne povas esti demokratia. Malgraŭ ĉio ĉi referendumo povas esti demokratia ilo. Per la rekta partopreno de la civitanaro, referendumo povas fortigi kaj pravigi gravan decidon. Sed por esti tia ĝi devas plenumi kelkajn kondiĉojn. Kompreneble ĝi devas observi la naciajn kaj internaciajn leĝojn. Ideale la demando starigita de la referendumo devas esti facile komprenebla por ĉiuj, kaj la sekvoj de jesa rezulto devas esti klare difinitaj. Laste, la atendata rezulto devas havi la subtenon de granda plimulto de la popolo. Laurent Ramette

2025-01-30 22:56

La Balta Ondo

BET-59: Konatiĝu kun Gediminas Degėsys

Degesys“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). Jam aperis dek ses prezentoj. La dek-sepa estas la litova filozofo, poligloto, fakulo pri Afriko, poeto kaj esperantisto Gediminas Degėsys. Ĉi-sube li mem prezentas sin kaj sian kontribuaĵon al BET-59.

Gediminas Degėsys naskiĝis la 30an de majo 1980 en laborista familio, en Alito (Alytus). Li lernis en la gimnazio A. Ramanauskas-Vanagas en Alito kaj en la liceo de la Episkopejo de Telŝoj (Telšiai), studis en la Fakultato de Katolika Teologio ĉe la Universitato de Grandduko Vytautas. Poste li studis en Laterana Universitato en Romo kaj en Asizo. En 2006 li magistriĝis en la Litovia Edukada Universitato. En 2011 en la Universitato de Grandduko Vytautas li defendis la disertacion “Malkovro de estetikaj principoj en la skulptarto de Sub-Sahara Afriko”. En la Vilna Universitato li instruis filozofion, Afrikajn studojn, fremdajn lingvojn. Danke al li Esperanto disvastiĝas inter la studentoj. En la scienca gazetaro li publikigis artikolojn, eldonis dek lernolibrojn pri fremdaj lingvoj kaj unu poemlibron en la lingvoj litova, rusa kaj Esperanto.

En 1993 Degėsys hazarde konatiĝis kun Esperanto, eklernis ĝin kaj organizis Esperanto-kurson. Poste li partoprenis en kelkaj Universalaj Kongresoj de Esperanto. Li publikigis kelkajn sciencajn artikolojn pri la internacia lingvo, konstante verkis por Esperantaj eldonaĵoj, tradukis kelkajn librojn. Ĉiujare li organizas interretajn kursojn de Esperanto, interalie, en la Vilna Universitato kaj multaj lernejoj de Vilno.

Gediminas Degėsys estas aktiva subtenanto de la bibliotekoj de Litovio. Danke al li en la biblioteko de Vilna Universitato kaj en tiu de lia naskiĝurbo Alito kreskas la Esperanto-kolektoj. En 2001 li eldonis sian lernolibron de Esperanto por litovoj, en 2015 – sian unuan Esperanto-litovan vortaron (ĉirkaŭ 10 mil vortoj). En 2022 estis eldonita lia vortaro “ESLI 2022. Esperanta-litova vortaro” kun ĉ. 40 mil vortoj”.

En BET-59 Gediminas Degėsys prezentos prelegon pri la Nigra Afriko.

Gediminas Degėsys

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/01/bet-169/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post BET-59: Konatiĝu kun Gediminas Degėsys appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-01-30 19:27

Neniam milito inter ni

Enhavo de Sennaciulo - Julio / Aŭgusto / Septembro 2024

30/01/2025 Enhavo 13/08/2024 Rusio intence mortigas infanojn, pacientojn kaj ukrainajn laboristojn http://neniammilitointerni.over-blog.com/2024/08/rusio-intence-mortigas-infanojn-pacientojn-kaj-ukrainajn-laboristojn.html

de neniammilitointerni je 2025-01-30 15:18

Esperanta Retradio

Oleo el la Macaúba-palmo

En Brazilo kaj en centra Ameriko kreskas la Macaúba-palmo kiu havas frukton kun granda potencialo por la produktado de biodizelo kaj de aviadila fuelo.

La palmo estas okoble pli fruktodona ol sojo, ĝi nomiĝas acrocomia aculeata, kies populara nomo estas Macaúba. Ĝi povas produkti 6000 litrojn da oleo en hektaro, dum sojofaboj liveras nur 500 litrojn.

La frukto havas laŭ analizo la kapaciton produkti sufiĉe da oleo por daŭripove kovri la enlandan brazilan kaj la tutmondan bezonon pri biodizelo, sen bezono pri ŝanĝo de la eksplutado de la grundoj kaj sen malgrandigi la rikolteblajn kvantojn da paŝteblaj plantoj.

La frukto de tiu palmo havas variajn aplikeblecojn kaj ĝi estas konvertebla al planta oleo, besta furaĝo kaj al densa grajnumita biomaso por diversaj industriaj aplikoj.

Krome ĝi estas daŭripova opcio por la produktado de planta oleo ĉar la specio kreskas ankaŭ ekster tropikaj arbaraj regionoj, precipe en la brazila Cerrado, kaj ĝi povas estas plantata en agroforstaj sistemoj aŭ povas esti miksita kun ekzistantaj paŝtejoj.

"Estas urĝe necese redukti la aplikadon de fosiliaj energioj kiel aviadila benzino (kerosino) en la aviada sektoro kiu serĉas pri novigaĵoj rilate al pura medikonvena fuelo. Macaúba estas elstara opcio, por difini novan skalon ĉe la aplikado de renovigeblaj energioj kaj kiel fuelo en la aviado", klarigas kunordiganto por naturprotektado de WWF-Brazilo.

Macaúba-palmoj povas esti plantataj grandkvante ankaŭ en la brazila regiono Cerrado, ĉefe miksite kun vastaj paŝtejoj, kaj atingeblas kontentiga produktivo.

Sciencaj studaĵoj ankaŭ montris ke la palmo kondukas al regeneriĝo de paŝtejoj, ĉar la Macaúba-palmo kontribuas pro sia radika sistemo al la plibonigo de la grunda strukturo kaj al la plialtigo de la enfiltriĝo de pluvakvo kaj al la konservado de akvo. 

"La Macaúba estas la specio kun la plej malalta teknika kaj ekonomia risko inter la kandidatoj por la liverado de krudmaterialoj por la produktado de bio-dizelo kaj biofuelo por aviadiloj, ĉar la esplorado de la kulturo estas jam vaste progresinta kaj estas jam objekto de pluraj malgrandaj projektoj".

Apud biodizelo kaj bio-flugbenzino povas esti produktataj ankaŭ bestaj furaĝoj, homaj nutraĵoj, farmaceŭtikaĵoj kaj diversaj kosmetikaĵoj je elstara kvalito.

Tiamaniere Macaúba povas kontribui al la enkonduko de agroindustrio en regionoj kun malforta ekonomio kaj kun alta malriĉeco kaj povas akceli la kreadon de vivenspezoj kaj laborlokoj.

La ekonomia kaj financa realigebleco de la enkonduko de Macaúba estas forte influata de la ligita karbono kaj de la el tio atingata valoro. Pro tio Macaúba fariĝos pli alloga, ĉar konsolidiĝos libervolaj kaj devigaj merkatoj pri karbono.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-01-30 07:00

2025-01-29

La Balta Ondo

Unesko-Kuriero pri sklaveco

sklaveco“La historio de sklavigo formis nian modernan mondon kaj ankoraŭ influas nin. Ĉi tio estas evidenta en la profunda kaj foje sistema rasismo kiu persistas tutmonde, precipe kontraŭ posteuloj de afrikanoj, kaj tio devenas de malsamaj historiaj fenomenoj kiuj kutimis pravigi la miton de afrika “malsupereco”, ankaŭ dum la Klerisma Periodo”, – skribis Gabriela Ramos, Asistanta Ĝenerala Direktoro de UNESKO por Sociaj kaj Homaj Sciencoj en la ĉefartikolo de la tria kajero de “Unesko-Kuriero” (julio-aŭgusto) por 2024, kun tradiciiĝinta malfruo aperinta en la elŝutejo de Unesko.

La ĉefa temo de ĉi tiu eldono estas “La profunda heredaĵo de sklaveco” Ĝin traktas jenaj tekstoj en la sekcio “Larĝa angulo”:

Myriam Cottias. De politika rekono al demandoj por justeco
Verene Shepherd. Karibio postulas kompenson
Hilary McD. Beckles. Sklav-negoco kaj virinoj: forgesita historio
Frédérique Doyon. Rhodnie Désir, dancanta la pasintecon
Clémence Cluzel. Gorée, insulo de memoro
Flavio Gomes. Kilomboj, centroj de afrikbrazila rezistado
Guillermo G. Espinosa. Esteban Montejo, la historio de la lasta cimarona sklavo de Kubo

“Unesko-Kuriero” aperas en la ses oficialaj lingvoj de Unesko kaj ankaŭ katalune, Esperante, portugale, kaj koree. La Esperanta versio (45-paĝa) de la julia-aŭgusta “Kuriero” estas senpage elŝutebla (laŭ la normo pdf) en la retejo de Unesko: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000390561_epo.

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/01/unesko-40/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Unesko-Kuriero pri sklaveco appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-01-29 15:49

Militrakonto

Du recenzoj pri la verko de Brigid O’Keeffe kaj de Ulrich Lins

Sébastien Moret (Unil, Lausanne) aperigis recenzon pri la verko de Brigid O’Keeffe – Esperanto and Languages of Internationalism in Revolutionary Russia, 2021, kaj pri la unua franca traduko de la klasika verko de Ulrich Lins pri la persekutoj kontraŭ esperantistoj – L’espéranto, langue dangereuse. Une histoire des persécutions sous Hitler et sous Staline, 2022. https://journals.openedition.org/hel/6076

de Militrakonto je 2025-01-29 12:21

Esperanta Retradio

Sekreto de kontentaj paroj: 10 kondutoj, kiujn vi devus imiti!

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Jaroslava Malá el Ĉeĥio

Kiu miraklo faras partnerecon feliĉa? Kio kaŝiĝas malantaŭ reale funkciantaj rilatoj, kiu daŭras jarojn kaj ambaŭ estas ene kontentaj? Konsiloj estas multaj, sed kion la amanta paro vere faras? Eble tiujn ĉi dek kondutojn.

Kiam du homoj vivas kune, estas klare, ke ili travivas kaj momentojn feliĉajn kaj malagrablajn. Kiam ili vere bone kunrilatas, tiujn pezajn momentojn ili komune superas. Kiel distingi vere kontentigan partnerecon kaj geedzecon? Feliĉaj homoj kunfaras jenajn dek kondutojn:

1. Ili komune en- kaj el-litiĝas

Unu enlitiĝas je la naŭa vespere kaj la dua viglas ĝis la tria matene? Certe ne. Kontentaj paroj havas similan bioritmon kaj enlitiĝas je la sama tempo la plejparton de la tagoj. Same matene ili vekiĝas.

Tio ne ŝajnas tiel grava, sed komuna dormiĝado kaj vekiĝado en la lito kaj la komuna matenmanĝo faras miraklojn. Plue – ĉar ili havas similan bioritmon, ili pasigas la plejparton de la tagoj vere kune (ne ke unu la duonon tradormu) kaj regas grandŝanco, ke amoremon ili sentos en la simila tempo.

Kiam unu maldormas kaj alia dormas, restas malpli da tempo por babili kaj seksumi.

2. Ili komune rememoras

Ili havas komunajn travivaĵojn, kiujn ili ŝatas rememori. Rigardante albumon de fotoj ili ridas, kiel stulte ili kombis sin, kiam ili ekkonis unu la alian, kiam ili perdis valizojn libertempe en Turkio kaj kiel ili misvojis dum bicikla ekskurso.

Ili rememoras momentojn travivantaj kune, ankaŭ senkonscie eĉ tion, kion ili jam travivis, kion ili komune sukcesis, superis.

3. Ili tuŝas unu la alian

Ili ne parolas pri amorado, sed pri tiuj malgrandaj tuŝoj, kiuĵ signifas ununuron: mi amas vin! Temas pri malgrandaj brakumoj, adiaŭa kiso, mantenado, karesado, kiam oni sidiĝas unu apud la alia sur divano kaj spektas filmon.

4. Ili ridas al la alia, ankaŭ al si mem

Ankaŭ post jaroj de la komuna vivo ili scipovas plenridi unu al la alia. Ili havas similan humorsenton kaj sukcesas moki unu pri la alia. Ili ne dubas pri sia amo, tiel la ŝerco de partnero ridigas ilin, ne ofendas.

5. Ili scipovas vivi sen moderna tekniko

Kiam ili estas kune kaj tio eblas, ili forĵetas poŝtelefonojn, poŝkomputilojn. Se ili komune vespermanĝas, ili ne rigardas poŝtelefonon, sed ili babilas. Libertempe ili ne bezonas meti fotojn al socia reto, ili ne havas tempon por tio, ĉar ili dediĉas sin unu al la alia. Kiam ili revenas el laborejo, ili ne sidiĝas ĉe la komputilo por kontroli siajn retaĵojn, sed ili parolas pri la tago kaj unu al la alia.

6. Ili komune tediĝas

Estas facile travivi aktivajn momentojn, sed kiel travivi ĉiutagan tempon, kiu ofte estas simila tagon post tago? Multaj devoj kaj neniu ekzalto. Se du personoj bone kunrilatas, ili sukcesas eĉ enui komune.
Dum tiuj grizaj tagoj ili kapablas superi grizecon – aŭ per bona vespermanĝo, kiun ili komune kuiras, aŭ per bela filmo, kiun ili spektas.
Al kontentaj paroj sufiĉas esti nur kune, ili ne bezonas deliri, distri aŭ „terure feliĉiĝi“.

7. Ili manĝas kune

minimume unufoje tage ili trovas tempon por kune sidiĝi kaj manĝi. Ne gravas, ĉu ili maten-, tag- aŭ vespermanĝas. Sed ili kundividas tiun momenton. Nepre ili ne pripensos, ke unu manĝos ĉe la televidilo kaj alia ekzemple ĉe la komputilo.

8. Ili surprizas unu la alian

Ne temas pri megalomania libertempo en Kariba maro, plenriĉe sufiĉas etaj diversaĵoj,  Ekzemple se ili intencas halti en vendejo por aĉeti - de vivkunulo - ŝatatan fiŝon, kiun ili komune preparos por vespermanĝo.

9. ili havas komunajn projektojn
 
pri io ajn, de planoj de vojaĝo, ĝis konstruado de domo, kreado de firmao aŭ edukado de infanoj. Simple ili pripensas ion, kio estas komuna, kio superas iliajn ĉiutagaĵojn kaj persistas dum longa tempo. Io, kio ligas ilin longdaŭre, kio meritas investojn, tempon, energion kaj pri kio ili fieras.

10. Ili sukcesas esti solaj

Egale, ĉu libertempo, kiun ĝuas kunulo kun amikoj, aŭ kuracrestado kun amikinoj, aŭ simple semajnfino, kiu separas unun de la alia dum laborvojaĝo – kontentaj paroj kredas al si, ne suspektas la alian, ili ne pensas, ke la alia farus iun „fiaĵon“.

Do, ĉu vi faras minimune iun el tiuj ĉi dek kondutoj?

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-01-29 07:00

2025-01-28

La Balta Ondo

La historio kaj la estonteco renkontiĝis en Montevideo

Montevideo

70 jaroj poste, la 10an de decembro 2024, suna kaj varma tago komenciĝis en Montevideo. La Leĝodona Palaco ricevis kaj bonvenigis esperantistojn. Ĉi-foje ne tiom impona aŭ granda ceremonio kompare al 1954, sed same historia kaj memorinda. Homoj de Urugvajo, Argentino, Brazilo, Ĉilio, Francio, Kanado kaj tutmonde/rete festis la naskiĝtagon de la Montevidea Rezolucio pro la okazo de la evento “Unesko kaj Esperanto: 70 jaroj de kunlaboro por lingvaj homaj rajtoj”.

En 1954 esperantistoj renkontiĝis en la urbo dum unu monato okaze de la unua Universala Esperanto Ekspozicio, tiam proksima estis la ĝenerala Konferenco de Unesko en Montevideo, grava momento kiu markis la unuan oficialan agnoskon de Esperanto kiel ilo por internacia kaj justa komunikado, sub la aŭspicioj de profesoro Ivo Lapenna, fare de Unesko. Tiam ekis la oficialaj rilatoj de UEA kun la organizaĵo pri kulturo kaj edukado de Unuiĝintaj Nacioj, per kongruoj de valoroj, celoj kaj idealoj inter ambaŭ.

Por festi ĉi tiun datrevenon, UEA, TEJO, ILEI kaj Urugvaja Esperanto-Societo kun Amerikaj asocioj kaj institucioj laboris kaj sukcese okazigis la konferencon. La tago postulis revivi gravegan momenton por la historio de Esperanto kun artaj prezentaĵoj, filmoj, prelegoj kaj dokumentoj, krome, estis la oportuno konekti la historion al nia estonteco, ĉefe gvidata de la junularo. Dum la ceremonio estis legado kaj video pri la Manifesto de Ŝventojo, aprobita de la komitato de TEJO, dum la 80a IJK en Litovio (2024).

La nuna dokumento estas klopodo malfermi pordojn al junularo en Unesko, reliefigas la neceson de interlaborado de la Esperanta movado kun la organizo kaj enkondukas la strategion plifortigi la kampon de eksteraj rilatoj. La okazo en Montevideo 2024 gvidas al kerna defio pri kiel inkludi la junularon en la agadojn pri la estonteco de Esperanto. Aldone, ĝi strebas montri Esperanton kiel ilon por debati la ĉefajn temojn de nia epoko: homaj rajtoj, socia justeco, paco, demokratio, daŭripoveco, egaleco kaj klimata krizo. Temoj de 1954 daŭre estas aktualaj en 2024…

Finfine, ĝi estis sukcesa por doni al junuloj de Sudameriko la eblecon partopreni unuafoje en eksterlanda kaj esperantista evento. Ni esperas ke la fruktoj de tiu arbo semita sub la montevidea suno iam venos kaj estos dolĉaj.

Fonto: https://www.tejo.org/la-historio-kaj-la-estonteco-renkontigis-en-montevideo/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La historio kaj la estonteco renkontiĝis en Montevideo appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-01-28 21:54

Esperanta Retradio

Kiel mezuri la feliĉon de popoloj?

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Oni ofte legas en la amaskomunikiloj, ke la loĝantaro de skandinavaj landoj klasiĝas inter la plej feliĉaj en la mondo. Aparte Finnlando estas menciata kiel la ĉampiono. Kompreneble, se oni povas eltrovi, kiu estas la socia sistemo, kiu kondukas al feliĉo de iu loĝantaro, jen devus esti la vojo sekvota de aliaj popoloj. Tamen, ne mankas kontestoj al tiu mezurado. Kiel kalkuli la “kvanton” de feliĉo en iu popolo? Ĉu efektive la metodoj nuntempe uzataj por tiu celo estas ĝustaj?

Pri tiu temo, la retejo de la Universitato de San Paŭlo publikigis recenzon pri interesa esploro de Prof-ro Luciano Nakabashi, el la Fakultato de Ekonomio, Administrado kaj Kontorscienco de tiu universitato. Li asertis unuvorte, ke la afero estas sufiĉe komplika.

Tradicie, oni mezuras por tio la tiel nomatan “Indicon de Homa Elvolviĝo (IHE)”. Ĉi tiu indico estas relative simpla, kaj prenas en konsideron la nivelon de lerneja edukiteco, de sano kaj de pergajnado de mono. 

Alia maniero mezuri la feliĉon de iu popolo estas la tiel nomata “Brutta Interna Produkto” (BIP). Ĉi tiu enhavas la ĝeneralajn datumojn de la ekonomiaj movadoj de la koncerna lando. Oni povas diri, ke ĝi indikas la nivelon de “riĉeco” de tiu lando, sekve ĝi devus indiki ankaŭ la nivelon de “kontenteco” de la koncerna loĝantaro. Tamen, en la praktiko tiu interrilato ne estas certa: ekzemple, Rusujo havas preskaŭ la duoblon de la valoro de sia BIP, kompare kun Brazilo, sed klasiĝas sub Brazilo, se oni uzas la “Indicon de Socia Progreso” (ISP).

Ĉi tiu lasta indico (ISP) ne baziĝas sur riĉeco de la loĝantaro, sed sur aliaj elementoj, kiel sanstato, libereco, sekureco, ebleco havi loĝejon, k.a.. Ĝi baziĝas sur fundamentaj homaj bezonoj kaj eblecoj progresi en la socio.

Prof-ro Nakabashi emfazas, ke nuntempe oni pli detale atentas pri la socia bonfarto de homoj. Li asertas, ke uzado de nur ekonomiaj indicoj povas erarigi la esploradon, ĉar ekzistas faktoroj, kiuj influas ĝin: ekzemple, la malegaleco inter la homoj. “Se la riĉeco de iu lando estas malbone disdonata, granda parto de ties loĝantaro restas ekster tiuj indicoj, kiuj estas tre gravaj por taksado de la bonfarto de la popolo.” Li citas Kubon kaj Kostarikon, kiuj estas neriĉaj landoj, sed disponigas edukadon kaj pli da egaleco - kio influas la gradon de kontenteco, flanke de la homoj.

Fine, la profesoro skribis:
“Konstrui indicon por tio estas afero de elektado de gajnoj kaj perdoj. Se unuflanke ISP gajnas laŭ komplekseco kaj profundeco, aliflanke tio fine kompromitas ĝian fidindecon.” Resume, ĉiu uzata indico havas sian avantaĝon, kaj siajn mankojn. 

Por ni, simplaj nefakuloj, tio estas facile komprenebla: feliĉo estas ege subjektiva koncepto. Ne estas facile mezuri ĝin nur per ciferoj.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-01-28 07:00

2025-01-27

La Balta Ondo

Senpaga publika trafiko en Kaŭno kaj aliaj novaĵoj pri BET-59

BET-59La preparlaboroj por la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj, kiuj okazos la 5-13-an de julio 2025 en Kaŭno, iras intense kaj sukcese. Laŭplane fine de decembro,2024 Litova Esperanto-Asocio (LEA) skribe turnis sin al la urba municipo de Kaŭno kun propono kunlabori ĉe la organizado de BET-59 kaj petis disversspecan helpon.

Sekve, la 15an de januaro en la urba municipo de Kaŭno okazis organiza kunsido, kiun partoprenis la vicurbestro Mantas Jurgutis, la vicdirektoroj de la urba administracio Gediminas Barčauskas kaj Eglė Andriuškienė kaj la prezidanto de LEA Povilas Jegorovas. Estis diskutitaj diversaj organizaj aspektoj de BET-59. Post tio sekvis konsultiĝo kun diversaj fakoj de la urba administracio. Finfine, la 23an de januaro estis ricevita skriba respondo de la urbestro Visvaldas Matijošaitis, kiu entenis jenajn aferojn:

1. La urbo konsentis provizi senpagan veturadon per urbaj busoj kaj trolebusoj por la partoprenantoj de BET-59 kun la nomŝildoj dum tuta la periodo ekde la 5a ĝis la 13a de julio. Informojn pri tio ricevos ĉiu partoprenanto de BET-59 ĉe la registrado. Tio estas tre grava kontribuo al BET-59 flanke de la urbo.

buso

2. La urba centro de turismo kaj informado eldonos en Esperanto gvidlibreton pri Kaŭno, kiun ricevos ĉiu partoprenanto de BET-59. LEA prizorgos la tradukadon kaj redaktadon de la tekstoj.

3. La miksita koruso “Gintaras” de la urba kulturcentro dum la inaŭguro de BET-59 faros reprezentan koncerton de la urbo.

Litova Esperanto-Asocio partoprenas en la konkurso pri rekta urba financa helpo al la organizado de BET-59 en la urba projekta programo “Iniciatoj por Kaŭno”. Rezultoj de tio aperos komence de marto.
Teksto pri BET-59 aperos en la urba retejo.
Eventuale okazos ankaŭ urbestra akcepto.

Novaĵoj pri BET-59 konstante aperas en la retejo de BET-59 http://www.esperanto.lt/board/zboard.php?id=bet59 kaj en speciala rubriko de la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/bet/
BET-59 estos vere amasa, interesa kaj grava esperantista renkontiĝo.
Aliĝu al BET-59 ĉe https://mallonge.net/bet59

Povilas Jegorovas
Prezidanto de Litova Esperanto-Asocio

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/01/bet-168/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Senpaga publika trafiko en Kaŭno kaj aliaj novaĵoj pri BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-01-27 21:50