Blogoj en Esperanto

2025-06-15

Neniam milito inter ni

Filipinoj: Labourstart Kampanjo: haltigu la sindikatan subpremon ĉe provizisto de Lululemon

15/06/2025 Tiu kampanjo koncernas la asociiĝan liberecon kaj rajtojn al kolektiva intertraktado por la dungitoj de Metro Wear 2 en Cebuurbo en Filipinoj, kiuj produktas por Lululemon. Antaŭ pli ol jaro, la sindikato (OMEGA-PIGLAS) gajnis elektadon, sed...

de neniammilitointerni je 2025-06-15 14:00

Aperu

Kio okazas kiam iu spektas tra tubaro

Tiu ĉi blogaĵo estas por montri tion priskribitan ĉe la titolo, kaj montri avantaĵojn kaj malavantaĝojn ligi filmojn tra tubaro aŭ rekte tra jutubo.

Kiam iu diskonigas filmon tra tubaro, okazas ke samtempe estas diskonigita la filmon, kaj ankaŭ la esperantan ekosistemon de tubaro.aperu.net.

Aldone al tio, eblas ke iuj el la ricevantoj de via ligilo klakos sur ĝi.

Kio okazos poste?

Tiam, mi pensas ke oni devas distingi inter uzantoj:

Esperantisto malkovros esperantan ekosistemon, kie ĉio estas en Esperanto, kaj ĉiuj rekomendoj estas en Esperanto.

Scivolemulo havos similan senton.

Neesperantisto trovos iun nekompreneblan mesaĝon pri kuketoj (ĝi eskzistas pro leĝo). Depende de sia retumilo, tiu vizitanto povas trovi ankaŭ aŭtomatan tradukon de la retejo, kaj  se tiu homo eniras, vidos la filmon, kaj multaj rekomendoj en Esperanto. Tiusence, tubaro helpos rompi la miton “ne estas enhavo en Esperanto”, per pli ol kin dek mil listigitaj filmoj.

Do, resume, oni povas diri ke diskonigi filmojn tra tubaro helpas la filmon, la ekosistemon, kaj malrekte, aliajn esperantajn kanalojn, kiuj aperos kiel proponoj.

Sed, kompreneble, estas ankaŭ malavantaĝoj, la ligiloj youtu.be/xxxxx estas pli familiaraj ol tubaro.aperu.net/xxxx, do estas iom pli eble ke oni klaku sur ligiloj al jutubo.

 

Kio okazos kiam iu spektas filmon tra tubaro?

Kiam oni spektas filmon tra tubaro, post kelkaj minutoj ĝi videblos ne nur en tubaro, sed ankaŭ ĉe la ĉefa retejo aperu.net. Tiu retejo, momente, montras la 12 laste spektitajn aŭ komentitajn afiŝojn. Laŭ nia studo, tio signifas ke ĝi estos videbla tie ĉirkaŭ 12 horojn. Dum tiuj 12 horoj  vizitanto de aperu povas scivolemi kaj tiu filmo denove estos videbla dum 12 pliaj horoj. Kompreneble, ju pli da malsamaj filmoj estos spektita, des malpli da tempo estos la filmo videbla. Tiu funkcimaniero ne estas tro efika se tubaro estos multe pli uzata, sed por la nuna kvanto da spektoj kaj vizitantoj, ĝi estas sufiĉe efika. Ekzemple, se iu spektas sinsekve ĉiujn filmojn el sia propra kanalo, la ĉefpaĝo pleniĝos je filmoj el sama kanalo. Sed se iu alia homo faras samon, tio ne okazos.

 

Aldone al tio, ni aktive laboras por plibonigi la algoritmon, sed ĝi ne ankoraŭ videblas en la retejo. Ĉiutage ni kalkulas popularecon de malsamaj afiŝojn en tubaro, kaj oni povas spekti la rezulton ĉe telegramo, Tiu telegrama kanalo havas pli ol 70 sekvantoj. Tio donas elstaran videblon en tiu kanalo dum 24 horoj Estas logike pensis ke kelkaj abonanto al tiu kanalo scivolemos pri tiu afiŝo kiu aperas keil unu el la plej popularaj dum kelkaj tagoj, scivolemo aperos, kaj tiu homo spektos la filmon, do tiu filmo denove estos videbla en aperu.net. Kompreneble, se ĉiuj scivolemuloj de telegramo jam spektis, tiu filmo iom post iom malaperos el la listo de populareco.

 

Tiun algortimon pri populareco, ni plibonigas kaj uzos ĝin por premii al jutubistoj de plej popularaj afiŝoj, kiel ni anoncis antaaŭe.

 

Espereble, tiu ĉi blogaĵo iom klarigis pli bone kiel la ekosistemo de aperu.net funkcias kaj kial ĝi funkcias. Kaj kiel ni celas helpi la tutan esperantistoj.

 

Ni atendas vianj dubojn, komentojn, demandojn, plendojn…

de pablo je 2025-06-15 10:14

La Balta Ondo

KLERo-2: Klerigo per kreado

KLERo

En la pasinta jaro Moskva Esperanta Asocio MASI iniciatas novtipan porjunularan renkontiĝon “Kleriga Labora Esperanto-Renkontiĝo” (legu https://sezonoj.ru/2024/08/ruslando-57/). La dua KLERo kontraste al la unua estos ne Esperanto-lernejo, sed aro da metiejoj por kreado de esperantaĵoj utilaj por instruado, lernado, varbado, distrado ktp en, per kaj por Esperanto. Ĉi tiun celon respegulas la moto de KLERo-2: “Klerigo per kreado”.

Ni okupiĝos pri farado de videoj, sonregistrado de tekstoj, desegnado de bildoj, uzado de la Artefarita Intelekto, farado de ludoj, cerbosturmoj pri aktualaj Esperanto-problemoj, kaj multo alia.

La Organiza Teamo (OT) de KLERo-2 konsistas el ses spertaj esperantistoj aŭ aktivaj gejunuloj el Moskvo, Dimitrovgrado, Penzo kaj Sankt-Peterburgo. La partoprenontaron kompletigas jam ses aliĝintaj gejunuloj 14-26-jaraj el Moskvo kaj Ĉeboksaro. Ni celas kolekti sume ne pli ol dek partoprenantojn. Do, restis ne pli ol dek liberaj lokoj. Ni arde invitas junajn esperantistojn (14-34-jarajn), eble eĉ komencantajn, kiuj emas lerni Esperanton en la praktika kreado de Esperanto-produktaĵoj. Se vi estas tia aŭ konas tiajn personojn bonvolu kontakti nin:
+7-905-7966199
Telegram @mirina_esperanto

La renkontiĝo okazos la 26-30an de aŭgusto 2025 en la pitoreska ripozejo “Surskije zori” apud Ĉeboksari (Ĉuvaŝio). Ni loĝos en izolita feridomo, kie eblos senĝene okupiĝi pri niaj taskoj. La ĉambroj estas 2-3-litaj. Eblas tendumi. La trifoja manĝado estas garantiita en la manĝejo de la ripozejo.

La plenperioda partopreno (loĝado kaj manĝado, kvin diurnoj) kostos ĉ. 10 000 rbl.
La aliĝkotizo estas 600 rbl. Lernejanoj la aliĝkotizon ne pagas.

Se vi loĝas ekster Ruslando, vi rajtas kontribui al la programo per viaj ideoj aŭ videoj. Cetere, ni intencas prezenti al la partoprenontoj videojn pri kaj en Esperanto, jam pretajn – esperante ĉerpi el tiuj ideojn por nia kreado aŭ aktivado. Ni volonte konatiĝus kun junaj kreemaj alilandanoj per videokonferencoj aŭ eĉ invitus dezirantojn al niaj diskutrondoj. Ni dankus ankaŭ pro aliaj ideoj viaflanke. Ni estas malfermaj por kunagado! Bonvenon al la sama Telegram-mesaĝilo!

OT de KLERo-2

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/ruslando-65/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post KLERo-2: Klerigo per kreado appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-15 10:00

UEA facila

Esperanta Retradio

Poemeca kuirado kaj manĝado

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Luiza Carol el Israelo

            Miaj unuaj paŝoj sur la vojo de poemeca kuirado kaj manĝado okazis dum la tempo kiam mi ŝanĝis miajn dietajn kutimojn kaj fariĝis vegetarana. Mi estis 35 jaraĝa en 1982, kiam tiu vivoŝanĝo okazis. Ĝis tiam, kuirado estis tediga devo por mi. En la somero de tiu jaro, mi volis provi portempan ŝanĝon de miaj dietaj kutimoj, esperante ke kelkaj semajnoj de speciala vegetarana dieto rekomendota de sperta dietikisto povus plibonigi mian sanstaton. Tiel, mi elektis unu el la malmultaj vegetaranaj dietikistoj, kiuj ĝuste tiutempe komencis malfermi la unuajn kabinetojn en la lando. Mi ne povis scii tiam, ke li famiĝos kaj estos konsiderata grava pioniro de la scienca dieto vegetarana. 

            Mia unua kaj sola vizito ĉe Dr. Ben-Uri fariĝis mejlŝtono en mia vivo. Je mia surprizo, liaj unuaj demandoj ne rilatis al mia sano, sed al mia ĝenerala vivostilo kaj al mia ĝenerala pensmaniero. Kiam mi menciis mian poeziemon, li diris ke li jam estas certa ke mi realigos dramecan plibonigon de mia sano kaj transiros al vegetarana dieto por la resto de mia vivo. Mi atentigis lin, ke mia persistemo ne estas sufiĉe forta por realigi tiom drastan kaj definitivan ŝanĝon de kutimoj. Li diris: “Por tio vi ne bezonas persistemon, sed poemecan imagpovon.”

            Dr. Ben-Uri mem estis poeto en la pola. Li ŝatis jogajn meditadon kaj fizikajn ekzercojn, tial li rekomendis al mi libron pri joga dieto. Tiu kuracisto ne nur donis al mi bonajn konsilojn pri manĝado, kiuj ege helpis min plibonigi mian sanon, sed ankaŭ instruis min pri kiel ĝui kuiradon kaj manĝadon, pere de meditado pri la mistera sankta energio kiu igas la akvon flui kaj la plantojn kreski, pri la beleco de fruktarbejoj kaj grenokampoj… Mallonge, li igis min konscii pri la spiritaj kaj poemecaj aspektoj de vegetarana kuirado kaj vegetarana manĝado.

            Post mia vizito ĉe Dr. Ben-Uri, okazis al mi tre interesa fenomeno.  Mi komencis rememori profundan psikan traŭmaton en mia frua infaneco, kiun ĝis tiam mi preferis entombigi en la plej profundajn tavolojn de mia memoro. Terura ŝoko okazis al mi ĉirkaŭ la aĝo de 3 or 4, kiam mi ekkonsciis ke parto el mia manĝaĵo fontis el la murdo de mildaj kaj amindaj bestoj. Tio estis des pli korskuiga, ĉar mia tuta imagpovo estis turniĝanta tiutempe ĉirkaŭ la ĉarmaj antropomorfaj bestoj kiuj abundis en la bildoj de porinfanaj libroj kaj eĉ ĉirkaŭis min kiel pluŝbestoj. Mia familio trapasis terure malfacilan tempon klopodante konvinki min daŭrigi la viandmanĝadon post tiu ŝoko. Ili sukcesis tion, nur certigante al mi, ke ne ekzistas alia elekto por homoj. Dum multaj tagoj mi ploris antaŭ ĉiu manĝo, ĝis mi kutimiĝis al cirkonstanco kiun mi kredis neevitebla. Ĉirkaŭ 30 jajrojn poste, la konversacio kun tiu dietikisto konvinkis min, ke ja ekzistas ankaŭ alia ebleco por manĝi, kaj ne nur por limigita tempo kiel mi estis supozinta, sed por la tuta vivo.
 
            Mi komencis permesi al tiuj nebulaj rememoroj pri infaneco reveni el mia subkonscio. Subite mi sentis min kiel knabino, kies kara revo materiiĝas. Tiu ĉi sento venis kune kun granda emocio, kaj ĉar emocio naskas poemumadon, ĝi do venis kune kun eksplodo de entuziasmo por poemlegado kaj poemverkado.

            Indas klarigi ĉi tie, ke la antropomorfa perspektivo rilate al bestoj (t.e. la atribuado de homa psikologio al bestoj) estas tute natura por infano, sed malrealisma kaj malĝusta el scienca vidpunkto. Aliflanke, nei ajnan similecon inter la psikologioj de la bestoj kaj tiu de la homoj estas same nerealisma kaj nescienca sinteno. Mi persone elektis mezan vojon, kiu taŭgas por mia natura kompato kaj simpatio al la bienaj bestoj kaj por mia respekto por ties sentoj, eĉ se ili ne tutece identas kun homaj sentoj. Mi elektis poemecan sintenon, kiu permesas al mi identiĝi metafore kun tiuj vivaspetoj kiujn homoj ja kundividas kun aliaj specioj loĝantaj sur la sama planedo. Sekve de tio, kiam mi pensas pri bienaj bestoj, mi fokusiĝas sur tiujn aspektojn kiujn mi ŝatas aliformi en poemajn metaforojn: doloro, plezuro, timo, kuraĝo, amo, fido, dankemo, fideleco, patrina amo, bezono de libereco, bezono esprimi siajn sentojn iel… La ĉi lasta aspekto aparte fascinas min kiam temas pri fiŝoj. Iliaj voĉoj estas neaŭdeblaj por homaj oreloj, kaj tial multaj homoj forgesas ke fiŝoj ja estas vivantaj estaĵoj, kiuj krias korŝire pro doloro kaj timo, sed faras tion pere de altfrekvencaj sonoj kiujn ni povas tro facile ignori…  Ĉu ekzistas ajna poeto en la tuta mondo, kiu neniam sentis frustriĝon kiam lia aŭ ŝia poetvoĉo maltrafis la korojn de indiferenta publiko?...
 
            Vivi sen kulpi pri eĉ la plej eta perforto al alia vivanta estaĵo (koncepto nomita “ahimso” en la antikvaj Aziaj tradicioj) estas verŝajne nerealigebla idealo, konsiderante la fakton ke eĉ mikroboj, bakterioj kaj damaĝemaj insektoj estas vivantaj estaĵoj. Tamen, rilate miajn sentojn pri bienaj bestoj, mi tutkore kundividas tiujn de Bernard Shaw, kiu diris: “La bestoj estas miaj amikoj kaj mi ne manĝas amikojn.”  

            Multaj homoj sentas ke estas malfacile ŝanĝi siajn kutimojn pri manĝado, eĉ kiam ili estas certaj ke tio utilus al ilia sano. Ili kutime realigas tian ŝanĝon nur iom post iom, revenas al malnovaj kutimoj kelkfoje, provas anstataŭigi tradiciajn viandmanĝaĵojn per “vegetaranaj kolbasoj”, “vegetaranaj hamburgeroj”, “vegetarana kokinsupo” k.t.p. Tiaj nomoj de manĝaĵoj celas mildigi la nostalgion de la homoj kiuj ĉesas manĝi viandon. Mi ne bezonis tian strategion, ĉar la ĝojo pri la realigo de mia delonge forgesita revo estis tiom emociiga, ke ĝi malebligis ajnan bedaŭron. Ekde kiam mi ŝanĝis miajn dietajn kutimojn, ĉiu manĝo asociiĝas kun poemoj kaj kantoj en mia menso. Ĉu mi meditas pri poemo kiun mi legis aŭ ĉu mi kreas mian proprajn versojn, miaj kuirado kaj manĝado fariĝas novaj spiritaj aventuroj ĉiutage. Tamen, mi ne komplete rompis la familiajn kuirtradiciojn. Ekzemple, unu el miaj plej oftaj manĝaĵoj estas “mamaliga”, iu speco de maizkaĉo vere populara en Rumanio, mia naskiĝlando. Alia rumana manĝaĵo kiun mi ĝuas estas “sarmale de post” (rizobuloj volvitaj en brasikfolioj). Kaj la listo estas sufiĉe longa por ke mi ne suferu pro manko de kontinueco en mia ĉiutaga vivo.

            Ankaŭ la maniero laŭ kiu oni prezentas la manĝaĵon sur la tablo povas inspiri rememorojn pri konataj poemoj aŭ instigi iun krei poemojn. Esplorante per interreto, mi malkovris ke multaj belegaj floroj povas dekoracii niajn tablojn ne nur en florvazo, sed ankaŭ kiel bongustaj kaj belaj ingrediencoj de niaj salatoj kaj aliaj manĝaĵoj. Fakte, en kelkaj restoracioj mi vidis glaciaĵojn kaj fruktosalatojn ornamitajn per rozaj petaloj. Foje mi preparis belan kaj bongustan salaton miksante flavajn petalojn de kukurbetaj floroj kun folioj de ruĝa brasiko kaj verda cepo. Mi planas eksperimentojn ankaŭ kun aliaj manĝeblaj floroj.

            Kutime mi ne havas paciencon uzi receptojn, sed uzas mian imagpovon por eksperimenti ĉiutage novajn kuirejajn kreaĵojn. Mi fiaskas ofte. Sed kiam okazas al mi krei bongustan vegetaranan manĝaĵon, mi konsideras ĝin veran poemecan realigon.

            La fakto ke mia poemeca dieto influas tre pozitive mian sanon kuraĝigas personojn ĉirkaŭantajn min pliigi la procenton de plantoj en siaj dietoj. Miaj nepo kaj filino fariĝis vegetaranj, ĉi-lasta iĝas eĉ vegana lastatempe, kaj mi provas sekvi ŝian ekzemplon.

            Mi esperas ke la evoluo de la teknologio finfine anstataŭos la buĉejojn per grandaj laboratorioj por malmultekosta “kultivita viando” (t.e. viando produktita per kultivado de bestaj ĉeloj, anstataŭ ol bestbuĉado). Tia vizio ne plu estas malproksima, ĉar kultivita viando jam ekzistas, sed ĝia produktado ankoraŭ ne estas sufiĉe malmultekosta. Tamen, oni supozas ke ĝi fariĝos pli kaj pli facile havebla por ĉiuj. Mi esperas, ke tia grava ŝanĝo havos grandajn ekologiajn avantaĝojn, plibonigos la sanon de la homaro, neniigos la malsaton en multaj malriĉaj regionoj kaj ĉesigos multajn formojn de krueleco kontraŭ bestoj. Koncerne la poemecan aspekton de la kuirado, mi supozas ke homoj preferus pensi ke la fonto de sia viando estas bela moderna laboratorio, ol buĉejo… En tiaj cirkonstancoj, la etika aspekto de la homa dieto malaperus, kaj ajna elekto dependus nur de la kuracistaj rekomendoj kaj de la individuaj gustoj.  

====== 

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-15 06:00

2025-06-14

La Balta Ondo

Tre petola, amuza kaj pozitiva albumo

petolasJonny M. Jonny M – Petolas: K-disko. – Kolonjo: Falkonection, 2024.

Jonny M (legu [ĝOni mO]; malantaŭ la artista pseŭdonimo sin kaŝas germano Jonas Marx) naskiĝis en 1990 kaj komencis sian muzikan karieron (unue per la uzado de la angla kaj germana lingvoj) jam en 2006. Lia ligo kun Esperanto daŭras ekde 2011, kiam li publikigis provan albumeton en Esperanto sub la titolo “Pli ol Espero”. Jam en 2013 li publikigis sian unuan oficialan albumon “Regestilo”, kiu akiris popularecon en la junulara Esperanto-medio. La unuan albumon sekvis la dua (“Kreaktiva”, 2017). La kovima pandemio iom rompis pluajn planojn de la artisto, sed jen en 2024 aperis la nun recenzata albumo “Jonny M – Petolas”, la tria en la oficiala diskografio.

Ni malfermu ĉiujn kartojn. Unue, la plej ŝatata stilo de la artisto (kiel li malkaŝe asertas en siaj tekstoj) estas regeo; due, temas pri la unua albumo de Jonny M, kiun mi aŭskultis. Mi do iomete timis, ke atendas min vico da iom tedaj kaj samstilaj komponaĵoj kun tipa regea temaro, sed, feliĉe, mi eraris! El la dekduo da komponaĵoj, kiuj konsistigas la albumon, nur kelkaj impresas “pure” regeaj/repaj/hiphopaj, dum la plimulto prezentas, fakte, popular-stilajn kantojn, tamen kun senteblaj regeaj gusto kaj fono. Rezultas sufiĉe plaĉa kaj bongusta miksaĵo, “manĝebla” ankaŭ por tiuj, kiuj ne tro ŝatas la ĵus menciitajn stilojn!

La muzikoj do estas tute en ordo. La muzik-aranĝoj estas ne tro komplikitaj, sed kompense – tre klaraj; dominas reliefa kaj takta ritmo; maĵoraj kantoj pli multas, ol la minoraj. Vere belaj melodioj, konfesinde, mankas, sed kelkaj fragmentoj tamen ja impresas eĉ ŝlagrece! Laŭdindas la sufiĉe klara elparolo de la artisto (tamen vidu sube kelkajn grumblojn!) kaj bona ekvilibro inter la muzik- kaj voĉ-laŭtecoj, pro kio la tekstoj estas tute facile kompreneblaj. La tekstoj mem temas pri sufiĉe diversaj aferoj (jen pri “ĉiu respondecas pri si mem”, jen pri la amo, jen pri la alvokoj por legalizo de kanabo), sed preskaŭ ĉiam ili estas spritaj kaj petolaj, eĉ se mankas al ili rimoj kaj vera poezieco. Nu, la regea stilo ja permesas iom da libereco koncerne la formojn, dum la enhavo estas sufiĉe amuza kaj varia (foje eĉ iom maldeca)! Aparte atentinda afero estas la menciado pri la Esperanto-rilataj realaĵoj (kiel la “kutimaj okazaĵoj dum IJK” aŭ la aludoj pri “La Bambo”, kiun la aŭtoro komence malŝatas, sed poste ja plene subtenas).

Malgraŭ la supre prezentitaj laŭdoj mi neniel povas eviti kelkajn kritikojn. Nu, la tekstoj foje ne estas plej glataj gramatike (ekzemple, “Nia profunda rilato sentas kiel beno” anstataŭ la celita senco “sentiĝas” / “estas sentata”). Eĉ pli malbonas la kelkfoja apero de mislokitaj akcentoj (ho! tio ja estas vera plago por la Esperanto-kantoj!) kaj la ofta “forgluto” de la akuzativa finaĵo fare de la kantisto. Aparte misimpresas eĉ pli strangaj fuŝoj: ekzemple, la vorto “flirti” aŭdeblas kiel [florti] (laŭ la angla maniero). Ve, tiel interesa albumo ja nepre kaj certe bezonus iom pli delikatan poluradon kaj antaŭpreparon!

Mi kuraĝas fari la jenan resumon: malgraŭ kelketaj misoj kaj malperfektaĵoj la albumo nepre bezonas atenton de la muzikema Esperanto-junularo, sed ankaŭ la pli aĝa generacio povus ricevi plezuron el la freŝaj ritmoj kaj spritaj tekstoj. Mi neniel asertas, ke temas pri io vere brila, sed tiu ĉi albumo ja havas grandan ŝancon plaĉi al multaj! La recenzinto ĝuis la pozitivecon kaj optimismon de la albumo; ĝuu ankaŭ vi!

Paŭlo Moĵajevo

Ĉi tiu recenzo aperis en la marta (printempa) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №1 (323).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/06/muziko-54/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
“La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Tre petola, amuza kaj pozitiva albumo appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-14 12:20

Esperanta Retradio

Kio instigas urbanojn al biciklado kaj piedirado

En urboj laŭ aktuala studaĵo multaj vojoj estas plenumataj pli kaj pli ofte per biciklo aŭ piede. Ne nur la denseco de la loĝantaro kaj la alteco de la fuelprezoj igas rezigni pli da homoj pri la aŭtomobilo. Ankaŭ bone elkonstruita reto de biciklaj vojoj akcelas kaj la biciklan kaj la piedan trafikon.

Ĉiu kilometro da nova bicikla vojo kondukas averaĝe al proksimume 12.400 kilometroj da aldona vojdistanco kiu estas traveturata dum unu jaro, raportas la esplorista teamo en faka ĵurnalo. La aktiva movebleco estas laŭ tio siaflanke kunligita kun signifaj ŝparoj ĉe la kostoj pri sano.

"Je la urba nivelo la denseco de loĝantaro havas la plej grandan influon al la kvoto de la pieda trafiko kaj efikas ankaŭ pozitive al la biciklado, ĉar celoj ĉe pli alta denseco fariĝas atingeblaj piede aŭ bicikle". skribas la aŭtoroj. Same signifaj estas la prezoj de la fueloj: Ju pli altaj ili estas, des pli da kilometroj estas irataj piede aŭ bicikle.

Krome surprize montriĝis ke pli da biciklaj vojoj kondukas ankaŭ al pli da kilometroj da piedirado. La esploristoj supozas ke la faktoro "bicikla vojo" kuntekstas kun pli larĝa gamo de mezuroj pri aranĝo de stratoj, ekzemple kun piedirejoj kaj supervideblaj stratkruciĝaj areoj.

En la analizitaj urboj la enloĝantoj plenumas averaĝe du procentojn de la vojdistancoj piedirante kaj 0,9 procentojn per biciklo. La publika transporto atingas ĉirkaŭ 23 procentojn, aŭtomobiloj kaj motocikloj proksimume 74,2 procentojn.

En norda kaj centra Eŭropo bicikloj estas signife pli ofte uzataj ol en plej multaj aliaj partoj de la mondo. En Amsterdamo kaj Kopenhago ekzemple proksimume la duono de ĉiuj vojoj estas plenumataj bicikle aŭ piede.

En la dana ĉefurbo Kopenhago ekzistas proksimume 44,3 kilometroj da biciklaj vojoj en 100 km da strato. Se ĉiu urbo havus tiun nivelon de akceptemo por bicikloj, tiam signife plialtiĝus la nivelo de uzo de bicikloj kaj la piedirado. Malaltiĝus ĝis 11,9 procentoj la enaerigoj de forcejaj gasoj el motorveturiloj kaj ankaŭ la kostoj por la publika sano forte malaltiĝus.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-14 06:00

2025-06-13

La Balta Ondo

La Sep Valoj: Esperanto-traduko de la centra mistika verko de Bahá’u’lláh

Sep Valoj

“La Sep Valoj” estas verko revelaciita en la malfruaj 1850aj jaroj de Bahá’u’lláh, la profeto-fondinto de la Bahaa Kredo, kiam Li post dujara retiriĝo al la montoj de Kurdio revenis al Bagdado. La temo de la verko estas sentempa kaj senloka: la internaj veroj de religio. Ĝi estas mistika priskribo de la vojaĝo de la animo tra sep stadioj de interna transformiĝo respektive de la transiro de la homa memo ek de la mondo materia ĝis la transaj sferoj proksimaj al Dio.

La Bahaa Mondcentro en 2019 publikigis aŭtoritatan tradukon el la origina persa al la angla enkadre de la kolekto “The Call of the Divine Beloved. Selected Mystical Works of Bahá’u’lláh” (La voko de la Dia Amato. Elektitaj mistikaj verkoj de Bahá’u’lláh). Tiu nova traduko nun anstataŭas la ĝistiamajn provizorajn, kaj el ĝi traduka teamo de Bahaa Esperanto-Ligo faris la esperantigon.

En la antaŭparolo al la nova eldono tekstas:

Dum la du jaroj en Irako, kiam Bahá’u’lláh retiriĝis al la montoj de Kurdio … inter la “netakseblaj trezoroj rivelitaj” en tiuj tagoj troviĝas la “plej granda mistika komponaĵo”, la Sep Valoj, kiu “priskribas la sep stadiojn, kiujn devas trairi la animo de la serĉanto antaŭ ol ĝi povas atingi la celon de sia ekzisto”. Kiel la dekdujarcenta poemo de ‘Aṭṭár, Manṭiqu´ṭ-Ṭayr (La Konferenco de la Birdoj), priskribas la Sep Valoj kiel vojaĝadon tra sep stadioj en serĉado de Dio. Tamen, la serĉado en la Sep Valoj estas ankaŭ farita sub la cirkonstancoj difinitaj per la tre baldaŭa aŭroro de la nova Revelacio – kaj efektive la ĉeesto de la Amato mem.

Tiu ĉi nova traduko aldoniĝas al intertempe jam tuta gamo da ĉerpaĵoj el la abundega bahaa literaturo alirebla en Esperanta traduko. BEL jam en 1994 aperigis sub la titolo “Perloj de l’ Saĝo” kompilaĵon de centraj citaĵoj el la verkaro de Bahá’u’lláh. Lian centran teologian verkon “La Libro de Certeco” siatempe Lidia Zamenhof tradukis, sed ĝi restis nepublikigita manuskripto, kiun tamen BEL alirebligas tra sia retejo. La ĝis nun plej ampleksa verko tradukita estas la preskaŭ 500-paĝa “Dio preterpasas”, la aŭtoritata historio de la unuaj cent jaroj (1844–1944) de la Bahaa Kredo, eldonita en 2023 okaze de la 50-jariĝo de BEL; ĝi haveblas kaj libroforme kaj PDFe tra la BEL-retejo https://bel.bahai.de/literaturo/. Tie baldaŭ aperos ankaŭ la PDF-versio de “La Sep Valoj” de Bahá’u’lláh.

Libroservoj petu provekzempleron de “La Sep Valoj” ĉe bel@bahai.de.

Bernhard Westerhoff
Sekretario de BEL

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/bahaismo/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La Sep Valoj: Esperanto-traduko de la centra mistika verko de Bahá’u’lláh appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-13 20:16

Global Voices

Knabina edukado povas sproni transformiĝon de Afriko

Urĝa agado bezonata por firmigi la rajton de knabinoj ricevi edukadon

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Feliĉaj infanoj dum interleciona paŭzo. Bildo de PexelsLibere uzebla.

Verkita de Raby S. Diallo kaj Stéphanie Manguele

Kvankam landoj en subsahara Afriko [eo] progresis rilate al seksa egaleco kaj faris signifajn paŝojn en edukado, sed edukado por knabinoj plu restas grava defio. Milionoj da knabinoj ankoraŭ ne havas la ŝancon frekventi lernejon. Eĉ kiam ili faras tion, ili malofte finas siajn studojn. Ĉirkaŭ 32,6 milionoj da knabinoj en la aĝo de bazlernejo kaj komenca mezlernejo nuntempe ne studas. Ĉi tiu nombro altiĝas al 52 milionoj ĉe la aĝo de fina mezlerneja nivelo. Tamen estas bone pruvita fakto, ke la enpovigo [eo] de virinoj pelas ekonomian kreskon, kiu ne povas esti atingita sen certigi inkluzivan aliron al edukado.

La persisto de socikulturaj baroj

Knabina edukado en Afriko ne povas esti limigita ĝis aliro al lernejo mem; ĝi devas ankaŭ adresi la strukturan malegalecon kaj la patriarkajn normojn, kiuj retenas la progreson.

Seksaj antaŭjuĝoj estas profunde enradikiĝintaj en la socioj de Afriko kaj estas subtenataj de sociaj strukturoj, inkluzive de lernejoj. Ĉi tiuj antaŭjuĝoj malfaciligas por knabinoj imagi sin en roloj preter tiuj tradicie aljuĝataj al ili. Edukaj materialoj ofte plifortigas ĉi tiujn seksajn malegalecojn: virinoj malofte estas prezentitaj en gvidaj roloj kaj estas tipe montritaj nur en hejmaj kuntekstoj. Ĵusa interna dokumento konigita de certaj naciaj departementoj en Senegalo [eo], permesanta al virinoj pli frue foriri de laborloko dum Ramadano [eo] por okupiĝi pri hejmaj aferoj, bone ilustras tiun kontraŭdiron. Ĉi tiu ekzemplo brile respegulas la persistan disdividon de laboro laŭ sekso, kiu limigas virinojn al hejmaj taskoj, dum viroj okupas strategiajn decidfarajn postenojn en organizoj.

Vere inkluziva edukado postulas seks-sentemajn politikojn, kiuj certigas, ke knabinoj havu sekuran kaj subtenan lernmedion. Tial estas grave revizii la edukan enhavon por rompi stereotipojn kaj instigi la partoprenon de knabinoj en sciencaj kaj teknikaj kampoj.

Oni devas agnoski ankaŭ ekonomiajn barojn. Edukado de infanoj implicas signifajn elspezojn, devigante familiojn elekti inter eduki knabojn aŭ knabinojn. Ĉar edzinigi filinojn ofte estas vidata kiel elirejo el malriĉeco, investi en ilian edukadon ne estas konsiderata prioritato, male al la knaboj, kies sukceso estas dezirata kaj atentata.

Laŭ la Monda Banko kaj UNESCO, knabina edukado en subsahara Afriko postrestas  je 30 jaroj kompare al evoluintaj landoj. Urĝaj rimedoj necesas por rompi la seksan muron, plifirmigante la rajton de knabinoj al edukado per tri ĉefaj manieroj: levi konscion pri ĝia graveco en komunumo, oferti stipendiojn kaj financan subtenon al familioj kun malfacilaĵoj, krei inkluzivan kaj sekuran lernmedion.

Investi en la edukado de knabinoj signifas investi en la enpovigo de virinoj kaj la disvolviĝo de Afriko. Tamen vera ŝanĝo postulas agi preter la lernejoj por malkonstrui la sociajn normojn, kiuj aljuĝas al knabinoj subordigitan rolon en la socio ekde frua infanaĝo.

Kiel certigi la rajton de knabinoj je edukado

Antaŭenigi la rajton de knabinoj je edukado postulas engaĝiĝon de ĉiuj koncernatoj. Pli da klopodoj estas bezonataj por provizi solvojn adaptitajn al la kompleksaj realaĵoj de Afriko. Ĉiuj devas partopreni: la civila socio, registaroj kaj neregistaraj organizoj — ĉiuj havas rolojn por ludi. Registaroj, plej grave, portas la respondecon certigi, ke ĉi tiu rajto estas garantiata kaj tial ili devas okazigi ĉiujn necesajn iniciatojn.

Malgraŭ tio ke afrikaj ŝtatoj promesis provizi 12 jarojn da senpaga bazlerneja kaj mezlerneja edukado al ĉiuj infanoj — knaboj kaj knabinoj — tiaj politikoj ofte estas malbone efektivigitaj, malhelpataj de malriĉeco kaj la disvastiĝo de socikulturaj normoj ene de lokaj komunumoj, kiuj eternigas seksan malegalecon.

Tial afrikaj registaroj devas entrepreni konkretajn reformojn kaj pli multe investi por certigi, ke edukaj politikoj ofertas kvalitan edukadon al ĉiuj junaj afrikaj knabinoj. Tio signifas ankaŭ forigon de sociaj baroj al la aliro de knabinoj al lernejoj, starigon de juraj kadroj por certiĝi, ke ĉiuj knabinoj finu studadon antaŭ la aĝo de 16 jaroj, financadon de senpaga deviga edukado per asignado de pli granda parto de naciaj buĝetoj al bazlerneja kaj mezlerneja edukado. Gravas certigi sekuran, subtenan lernmedion — ankaŭ per revizio de instruplanoj por forigi seksajn stereotipojn.

Oni devas ankaŭ disvolvi eblojn por metia trejnado por junaj patrinoj kaj endanĝerigitaj junaj virinoj por malhelpi ilian malebligon, kaj preni taŭgajn rimedojn kontraŭ frua geedziĝo. Ĉiuokaze, oni devas funkciigi sistemojn por observado kaj taksado por certigi, ke ĉi tiuj politikoj estas efike realigitaj.

Konsiderante ke plejparto da virinoj elspezas ĝis 90 elcentojn de sia enspezo al la bonfarto de siaj familioj kaj komunumoj, dum ĉe virinoj temas pri 30 kaj 40 elcentoj respektive, estas gravege pligrandigi la jurajn, homajn kaj financajn resursojn por la knabina edukado. Tia investo ne nur plibonigos individuajn kondiĉojn, sed ankaŭ fondos bazon por vera transformado de la afrika socio.

Raby S. Diallo estas sociologo, verkisto, prezidanto de la asocio Debbo Femmes d’Afrique kaj porparolanto de gvidaj roloj por virinoj. Stéphanie Manguele estas pariza advokato, ŝi laboras por firmao Thiam et Associés.

de Viatcheslav Ivanov je 2025-06-13 14:53

Esperanta Retradio

La surpriza historio pri glacio: de luksaĵo al ĉiutagaĵo

Tiun ĉi sonartikolon verkis Aaron Chapman el Kanado
Hodiaŭ, glacio ŝajnas tiel ordinara ke oni apenaŭ pensas pri ĝi. Ni metas glacikubetojn en trinkaĵojn, ni frostigas manĝaĵojn, ni ĝuas malvarmajn desertojn: ĉio senpene. Sed antaŭnelonge, glacio estis malofta, multekosta, preskaŭ mirakla luksaĵo.

Antaŭ la apero de fridujoj, se oni volis glacion, oni devis esti tre pacienca… aŭ tre riĉa. Dum la vintro, laboristoj eltranĉis grandajn glaciblokojn el frostitaj lagoj kaj riveroj. Ili uzis segilojn kaj ĉevalĉarojn por transporti tiujn pezajn blokojn al specialaj glaciejoj, ofte subteraj. Tie, la glacio estis pakita inter tavoloj de segpolvo aŭ pajlo por konservi ĝin dum la varmaj monatoj.

Tiu procezo estis malrapida, multekosta kaj danĝera. Kaj tio signifis ke nur la plej riĉaj povis ĝui malvarmajn trinkaĵojn aŭ frostigitajn desertojn somere. En varmaj landoj, glacio estis tre luksa varo, importita de malproksimaj lokoj, je granda kosto. Oni traktis ĝin preskaŭ kiel trezoron.

La unua granda ŝanĝo okazis en la 19-a jarcento, kiam entreprenistoj ekvendis naturan glacion transmare. Ekzemple, usona komercisto Frederic Tudor, ofte nomata la “Glacireĝo”, sendis glacion el Nov-Anglio ĝis Karibio, Barato, kaj eĉ Aŭstralio! Imagu grandajn ŝipojn plenajn je blokoj el glacio, kovritaj de segpolvo, vojaĝantajn tra la tropikoj. Multaj pensis ke li freneziĝis; sed finfine, li sukcesis starigi internacian glacikomercon.

Tamen, natura glacio havis limojn. Ĝi dependis de la vetero, kaj ĝi estis malpura. La vera revolucio venis kun la invento de mekanika glacifarado en la malfrua 19-a jarcento. Oni malkovris kiel fabrike produkti puran glacion, sendepende de sezono. Poste, kun la evoluo de fridujoj kaj frostigiloj, glacio eniris ordinarajn hejmojn.

Subite, oni ne devis esti milionulo por havi glaciaĵon en julio aŭ malvarman trinkaĵon en aŭgusto. Glacio, iama simbolo de riĉeco kaj privilegio, fariĝis ĉiutaga komforto. Hodiaŭ, ĝi estas tiel ordinara ke ni eĉ forgesas ke oni iam konsideris ĝin miraklo.

Pensu pri tio: ĉiufoje kiam vi aŭdas la tintadon de glacikubetoj en via glaso, vi aŭdas la eĥon de longa, stranga vojaĝo: de frostaj lagoj, riskemaj entreprenistoj, frenezaj ideoj, kaj sciencaj mirindaĵoj. Ĉio ĉi por ke vi povu ĝui malvarman trinkaĵon en varma tago.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-13 06:00

2025-06-12

La Balta Ondo

La 110a UK en Brno: Ses semajnoj ĝis la kongreso

Brno

Jam pli ol 1000 kongresanoj [1011 personoj. – AlKo] el 62 landoj aliĝis al la 110a Universala Kongreso de Esperanto, kiu komenciĝos la 26an de julio en Brno. La tuta organiza teamo antaŭĝojas vidi vin en Brno kaj preparas por vi memorindan eventon. En tiu ĉi mesaĝo vi trovos kelkajn ĝisdatigojn kaj memorigojn pri la Kongreso.

Programo

La ĉi-jara kongresa temo “Esperanto kaj teĥnologioj kiel pontoj de paco kaj konfido inter la popoloj” invitas nin pridiskuti, kiel modernaj teĥnologioj kaj Esperanto kontribuas al interpopola kompreno kaj kunlaboro. Aliĝu al la dissendolisto KongresaTemo@Groups.io por interŝanĝi ideojn pri la temo!

La detala horaro estas preparata kaj aperos baldaŭ, tamen vi jam povas konatiĝi kun la baza skemo de la kongresaj tagoj en la Dua Bulteno. Vin atendas interesa programo kun prelegoj, diskutoj, fakaj kunvenoj, sciencaj kontribuoj kaj, kompreneble, multaj artaj prezentoj.

Dum la Universala Kongreso vi havos la eblon trapasi la oficialajn KER-ekzamenojn je la niveloj B1, B2, C1 kaj C2, bazitajn je la Komuna Eŭropa Referenckadro. Atentu, la limdato por aliĝi estas jam post kelkaj tagoj – la 15an de junio! Pliajn informojn vi trovos en la retejo de Edukado.net.

Hoteloj

Pluraj ĉambrotipoj jam estas forvenditaj, sed ankoraŭ disponeblas kelkaj loĝlokoj kaj en luksaj hoteloj, kaj en la studenthejmo – tie UEA sukcesis interkonsenti aparte favoran prezon por kongresanoj. Ĉiuj loĝejoj situas proksime al la kongresejo kaj proponas komfortan restadon – pli da detaloj troviĝas en la Dua Bulteno. Atentu mendi ĝis la 20a de junio por certigi vian rezervon!

Ekskursoj

La kvartaga antaŭkongresa ekskurso jam estas plene forvendita, sed ni havas alian proponon por vi, se vi povas alveni al Brno almenaŭ vendrede – unu tagon antaŭ la komenco de la kongreso.
Sabate okazos tuttaga ekskurso E3 al Moravia Karsto. Dum ĝi vi vidos belajn kavernojn kun stalaktitoj kaj stalagmitoj, kaj eĉ veturos per boateto sur subtera rivero en la Punkva kaverno. Poste vi vizitos la abismon Macocha, la plej profundan en Ĉeĥio, kaj ĝuos belajn pejzaĝojn. Tiu ĉi ekskurso estas bona ŝanco por ripozi kaj komenci malkovri la regionon antaŭ la kongresa semajno. Post reveno de la ekskurso vi povos tuj partopreni en la Movada Foiro.
Ankoraŭ eblas aliĝi al la kvintaga postkongresa ekskurso “Znojmo – Bratislavo – Vieno”! Vi vizitos tri landojn – la vinurbon Znojmo en Ĉeĥio, Bratislavon en Slovakio kaj Vienon en Aŭstrio. Dum tiu ĉi vojaĝo vi konatiĝos kun la artverko de Alfons Mucha, gustumos lokajn vinojn, kaj esploros mirindajn kastelojn, mondfamajn ĝardenojn kaj historiajn urbocentrojn. La programo inkluzivas loĝadon en komfortaj 4-stelaj hoteloj, manĝojn kun lokaj specialaĵoj, ĉiujn bezonatajn enirbiletojn, transporton kaj gvidadon en Esperanto. La ekskurso komenciĝos la 2an de aŭgusto en Brno, kaj finiĝos la 6an de aŭgusto en Vieno.
Krome, ankoraŭ restas kelkaj lokoj en tuttagaj kaj duontagaj ekskursoj, kiuj okazos dum la kongresa semajno. Ni esperas, ke vi ĝuos ilin kaj sukcesos konatiĝi kun la kulturo kaj historio de la ĉi-jara kongreslando!
Detalaj informoj pri ĉiuj ekskursoj troveblas en la Dua Bulteno.

Dua Bulteno kaj la reta mendilo

La aktuala Dua Bulteno ĉiam konsulteblas rete ĉe: uk.esperanto.net/2025/duabulteno. Ĝi enhavas multajn utilajn informojn pri la ĉi-jara kongreso kaj detalojn pri hoteloj kaj ekskursoj.

Societo Zamenhof

UEA invitas vin membriĝi en la Societo Zamenhof – mecenata fondaĵo, celanta doni financan apogon al UEA. Anoj de la Societo ricevas specialan cirkuleron de la Prezidanto de UEA kaj estas invitataj al aparta akcepto dum la Universala Kongreso. Membriĝu ĉe uea.org/alighoj/alighilo.

Ne hezitu kontakti nin ĉe kongresoj@co.uea.org, se vi havas ajnajn demandojn pri la Universala Kongreso, kaj sekvu nin en Telegram, Facebook kaj Instagram por pliaj novaĵoj.

Kongresa Fako de UEA

SE vi ankoraŭ ne aliĝis al la 110a UK, aliĝu rete ĉe https://uea.org/kongresoj/alighilo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/brno-24/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La 110a UK en Brno: Ses semajnoj ĝis la kongreso appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-12 21:50

Le Monde diplomatique en Esperanto

La longa historio de la Panama kanalo

Eĉ antaŭ ol enoficiĝi, la elektita prezidanto Donald Trump denuncis la uzkoston de la Panama kanalo, klaĉadis kontraŭ la ĉina influo kaj minacis alproprigi al si tiun infrastrukturon. La longa historio de Vaŝingtonaj enmiksiĝoj en la istmon datiĝas de la 19-a jarcento kaj ilustras ŝanĝiĝeman rilaton inter Usono kaj la internacia juro.

La politiko de nia regno estas tiu de usona kanalo sub usona regado : Usono ne povas al si permesi rezignon pri ĝia regado favore al eŭropa regno”. La aŭtoro de la antaŭa aserto ne estas Donald Trump en 2025, sed alia loĝanto de Blanka Domo : Rutherford Hayes (1877-1881), kiu tiamaniere alparolis la Kongreson en 1880. Nelonge antaŭe, Ferdinand de Lesseps, prezidanto de la Compagnie Universelle du Canal Interocéanique (‘Universala Kompanio de la Interoceana Kanalo'), provis konvinki Usonon ke ĝi investu en lia projekto por konstrui kanalon ĉe marnivelo —tio estas, sen kluzoj, kiel la Sueza kanalo, sed tio poste riveliĝis nefareble— kiu transiros la istmon de Panamo. “Nia ŝipa potenco duobliĝos, kondiĉe ke ni ne faru la frenezaĵon serĉi internaciajn garantiojn aŭ permesu ke aliaj potencoj partoprenos en ĉi tiu nur usona entrepreno”, aldonis Theodore Roosevelt (1901-1909) jarojn antaŭ la kanalmalfermo en 1914. Pri tiu afero, la politiko de Vaŝingtono ĉiam estis tiu de usona kanalo konstruita kaj regata de usonanoj sur usona teritorio.

Usono regis la tutan Kalifornian Pacifikan marbordon ekde la fino de la milito kontraŭ Meksiko en 1848. Tio estis sekvita de la marbordoj de Oregono kaj Alasko post la aĉeto al Rusujo de ĉi-lasta teritorio en 1867. La loĝantaro de Kalifornio spertis konsiderindan pliiĝon pro la orimpetego komenciĝinta en 1848. Tamen, la surtera vojo por atingi Pacifikon daŭre estis longa kaj eksterordinare danĝera. Koncerne la maran vojon tra Horna Kabo, ĝi havis 11.300 kilometrojn da longo kaj estis tre malloga. Nur en 1870 ekfunkciis unua fervoja linio kiu ebligis atingi la okcidentan marbordon.

JPEG - 235.1 kio
La usona aviadilŝipo USS Saratoga trairas la kanalon en 1930

La trairo de la centramerika istmo tra ĝia plej mallarĝa sekcio estis objekto de multaj studadoj. Iom post iom oni praktike efektivigis solvojn celantajn redukti al malpli ol duono la distancon de la longa periplo tra la sudo de la kontinento. Meze de la 19-a jarcento, ŝipoj de la Accessory Transit Company —kompanio kreita de Cornelius Vanderbilt— transiris la istmon tra Nikaragvo, irante supren sur la rivero San Juan kaj poste transirante la Grandan Lagon de Nikaragvo. La ekspedicio finiĝis per surĉevala trairo de proksimume dek kvin kilometroj tra la istmo de Rivas ĝis alveno al Pacifiko. Ĉi tiu —relative simpla— itinero trairis regionon, kiu malpli suferis malarion kaj flavan febron ol Panamo kaj meritis la favorojn de la usona kongreso. Tamen, estis la panama vojo kiu iom post iom iĝis preferata por la migrantaj fluoj per la kreo de la Panama Fervojo en 1855.

Kiu regas la kanalon ?

La konstruado de interoceana kanalo estis pli tikla afero pro loĝistikaj kialoj, sed ankaŭ juraj. Ĉar la laboro devis efektiviĝi sur teroj de suverena ŝtato, al ĉi-lasta apartenis la difino de ĝia jura reĝimo. La Sueza kanalo devenis de franca iniciato sur egiptaj teroj kaj, per la Konstantinopola Konvencio de 1888, Kairo akceptis garantii ĝian neŭtralecon dum milit- kaj pac-tempo. La perspektivo de interoceana kanalo en la centramerika istmo siaflanke prezentis duoblan demandon : kiu ĝin regos kaj kiu estos ĝia statuso ?

Por Usono, la strategia graveco de tiu infrastrukturo estis nenegebla. Maltrankvila pro la aspiroj de Britujo en la regiono, Vaŝingtono subskribis kun Londono, en 1850, la Traktaton de Clayton-Bulwer, kiu metis ajnan kanalprojekton —konstruotan en ĉu Nikaragvo aŭ Panamo— sub la komunan patronecon de ambaŭ regnoj. Laŭ la traktatkondiĉoj, ĝi estos neŭtrala vojo, sen fortikaĵoj kaj en kiu ambaŭ regnoj ĝuos egalecon de traktado. Tamen, Usono bedaŭris esti doninta al Londono tiun regadrajton super tio, kion ĝi konsideris sia postkorto. Post la milito kontraŭ Hispanujo en 1898, Usono iĝis unuaranga potenco ne nur en la kariba regiono, sed ankaŭ en Pacifiko. La ebleco rapide mobilizi ĉiujn ĝiajn armeojn okaze de konflikto iĝis strategia prioritato : la batalŝipo USS Oregono, kun bazo en San-Francisko, devis trairi Hornan Kabon, per 90-taga vojaĝo, por partopreni en la batalo de Santiago de Kubo kontraŭ la hispanoj.

Vaŝingtono spektis sen bedaŭro la fiaskon de la projekto stimulita de Ferdinand de Lesseps kaj bankroton de la Universala Kompanio de la Interoceana Kanalo, malfondita en Februaro 1889. Nova duflanka traktato subskribita kun Londono en Novembro 1901 liberigis Vaŝingtonon de la sindevontigoj de 1850 : la nordamerika regno konstruos kaj ekspluatos la kanalon sole, kvankam ĝi estos malferma al ĉiuregnaj komercaj aŭ armeaj ŝipoj. Oni diris nenion pri la milittempa situacio, kio signifis ke la usonanoj povis memdecide fermi la kanalon.

Restis intertrakti kun la kolombia registaro, kiu tiam havis suverenecon super la istmo de Panamo, situanta en provinco malproksima de Bogoto. Tiam, kiel nun, neniu vojo trairis la ĝangalon de Darién, danĝera areo kiun la enmigrintoj ankoraŭ hodiaŭ transiras piede. Projekto de traktato kun la kolombiaj aŭtoritatoj redaktita komence de 1903 antaŭvidis la transdonon de terstrio de 6-mejloj (9,7 kilometroj) da larĝo laŭlonge de la estonta kanalo per 100-jara lukontrakto renovigebla kaj inkluzivis la eblecon ke Vaŝingtono instalos soldatojn kaj tribunalojn tie kaj krome ĝi povos plenumi policajn taskojn.

La kolombia parlamento tamen rifuzis ratifi la tekston. Profitante la malproksimecon de Panamo al la ĉefurbo, Usono instigis ribelon de la loka garnizono kaj poste malhelpis la alvenon de kolombiaj helpotrupoj per marvojo. La teritorio proklamis sian sendependecon kaj Vaŝingtono rapidis rekoni ĝin. Tuj, en Novembro 1903, estiĝis nova interkonsento pri la konstruado de kanalo : Traktato Hay-Bunau-Varilla (1) porĉiame transdonis al Usono terstrion de 10 mejloj (16,1 kilometroj) da larĝo laŭlonge de la estonta kanalo : areon de 1.430 kvadrataj kilometroj. Ĝia administracio havis rajtigon por plenumi policajn taskojn en la urboj de Panamo kaj Colón, situantaj ekster la kanalzono.

Male al la franca kanalprojekto, kiu devenis de privata iniciato ĉiam serĉante financadon, la usona registaro estis tiu, kiu senpere estris la laborojn, sen monproblemoj kaj per armea organizo. La vorkoj finiĝis en 1914. Sub armea administrado, la tielnomita Kanala Zono dependis de administra konsilantaro nomumita de la Ministrejo pri Defendo. Kvankam la loka loĝantaro profitis de ekonomia kaj sanserva progreso (kiu kaŭzis elradikigon de malario kaj flava febro), la panamanoj ĉiam pli malbone eltenis eksterlandan personaron kiu duigis la landon kaj, fakte, kreis kolonian enklavon. La tumultoj multiĝis ĉe la fino de la 1950-a jardeko kaj kulminis per tiuj de Januaro 1964, kiu rezultigis 25 mortintojn.

Tiuj okazaĵoj serioze makulis la reputacion de Usono en la tuta Latinameriko kaj kondukis la diversajn usonajn administraciojn komenci intertraktadojn kun panamaj regantoj. Prezidanto Ronald Reagan ofte riproĉis al sia demokrata antaŭulo Jimmy Carter, ke ĉi tiu subskribis serion da traktatoj kun generalo Omar Torrijos en 1977. Temis pri du malsamaj instrumentoj : la Traktato de la Panama Kanalo metis finon al la ekzisto de la Kanala Zono la 1-an de Oktobro 1979 kaj antaŭvidis transdoni administradon de la infrastrukturo al panamaj aŭtoritatoj la 31-an de Decembro 1999 ; la Traktato pri Neŭtraleco, siaflanke, garantiis ke “dum pac- kaj milit-tempo, [la kanalo] restos sekura kaj malferma por la paca cirkulado de ĉiuregnaj ŝipoj laŭ tuta egaleco”. Finfine, duflanka deklaro precizigis ke ambaŭ regnoj “devas [...] defendi la kanalon kontraŭ iu ajn minaco por la reĝimo de neŭtraleco kaj konsekvence havas rajton agi kontraŭ iu ajn agreso aŭ minaco rekte farita kontraŭ la kanalo aŭ paca transito de ŝipoj tra la kanalo”. Vaŝingtono do havis rajton de interveno. Sed neniu minaco kontraŭ la infrastrukturo —tiam ankoraŭ administrita de Usono— pravigis la armean operacon okazintan inter Decembro 1989 kaj Januaro 1990 por kapti kaj juĝi generalon Manuel Noriega, tiama potenculo de Panamo.

Jam en panamaj manoj, la Kanala Aŭtoritato devis adapti la infrastrukturon al evoluo de tutmonda mara trafiko kaj pliiĝo de la grandeco de ŝipoj ; en 2016, nova kluzaro estis inaŭgurita post dek jaroj da laboro. Oni ankaŭ trafis la efikojn de pluvomanko, kiu malpliigis la disponeblecon de dolĉa akvo necesa por la funkciado de la kluzoj, ĝis tia grado ke, fine de 2023, la kadenco de trairoj reduktiĝis al preskaŭ kvarono. Ĉiel, bone aŭ malbone, la kanalo estas trapasita de ĉirkaŭ 5% de la tutmonda mara trafiko kaj daŭre estas esenca por ligi la usonajn havenojn de la atlantikaj kaj pacifikaj marbordoj. Fakte, per 72,5% de la tuta trafiko, Usono estas ĝia ĉefa uzanto se oni konsideras la landojn de deveno kaj alcelo, sekvata de Ĉinujo per 22% (2).

“Ni reakiros ĝin”

La haveninstalaĵoj de Panamo ne eskapas el la avideco de ĉinaj kompanioj. La Honkonga firmao Hutchison Port Holdings surprenis la administradon de la havenoj de Balboa kaj Cristóbal en 1997. Male al kompanioj kiel Cosco, ne estas konate, ke Hutchison rekte dependas de la aŭtoritatoj de Pekino, sed la kontinua perdo de politikaj kaj ekonomiaj liberoj en Honkongo estigas dubojn. Koncerne la kanalon mem, ĝi daŭre estas sub rekta regado de Panamo. Kiel signo de sendependeco rilate Ĉinujon, la regno konservis rektajn ligojn kun Tajvano ĝis 2017, antaŭ ol aliĝi al la programo de la Novaj Silkvojoj (angle, Belt and Road Initiative, BRI) la sekvintan jaron.

Ni ne donis ĝin al Ĉinujo, ni donis ĝin al Panamo kaj reakiros ĝin”, asertis Trump dum sia investada parolado la 20-an de Januaro. Nelonge post la vizito al Panamo de usona ministro pri Eksterlandaj Aferoj Marco Rubio, en Februaro 2025, Hutchison anoncis sian intencon cedi la administradon de 43 havenoj al usona financa kompanio BlackRock, asociita kun ital-svisa ŝipposedanto MSC, kio inkluzivas Balboa-on kaj Cristóbal-on. Ŝajne, la transakcio ĉagrenis la ĉinajn aŭtoritatojn kaj meze de Aprilo ĝi ankoraŭ ne efektiviĝis. Krome, panama prezidanto José Raúl Mulino deklaris, ke li ne renovigos interkonsenton pri la Novaj Silkvojoj.

La Traktato Hay-Bunau-Varilla de 1903 agnoskis la sendependecon de Panamo, sed sugestis ke Usono toleros neniun alian eksterlandan influon sur la istmon, kio signifis regadon super la eksterlanda politiko de Panamo. La Traktatoj Carter-Torrijos de 1977 metis finon al tiu aferstato limigante la usonan intervenon al okazoj en kiuj neŭtraleco de la kanalo estos kontestita. Trump denove ŝanĝis la aferstaton. En sia libro Suez Panama et les routes maritimes mondiales, la politikologo André Siegfried skribis jenon : “Oni konstatas en Usono tradician konflikton inter la doktrino pri respekto al internaciaj sindevontigoj kaj manifestado de kontinenta impertinento kiu malmulte zorgas pri diplomatiaj eventualaĵoj (3). Ne estas dubo, ke ekde la jarkomenco, tio, kio trudiĝis, estas la manifestado de ĉi tiu kontinenta, se ne tutmonda, impertinento.


(1) Post la bankroto de la Universala Kompanio, inĝeniero Philippe-Jean Bunau-Varilla pledis antaŭ Usono favore al la konstruado de kanalo kun kluzoj kaj plenumis decidan rolon en la secesio de Panamo, kiu nomumis lin plenrajta ministro por intertrakti kun Vaŝingtono.

(2) Endas antaŭgarde konsideri tiujn nombrojn, ĉar la Kanala Aŭtoritato konsideras tiel devenon kiel alcelon, tial trafiko inter la du marbordoj de Usono povas esti kalkulita dufoje. Tamen, ili estas pli fidindaj ol tiuj indikitaj de la ŝipflagoj pro la tropezo de komplezaj flagoj.

(3) André Siegfried, Suez Panama et les routes maritimes mondiales, Armand Colin, Parizo, 1940.

Hispana

de Didier ORTOLLAND je 2025-06-12 16:47

Esperanta Retradio

Fotovoltaj instalaĵoj en la agrikulturo

En regionoj kun multe da suno, sed malmulte da pluvo, mankas al plantoj precipe unu afero: nome protekto kontraŭ vaporiĝo. Nova studaĵo el Kolorado montras kiel precize tiu protekto povas ekesti per la ombro de fotovoltaj moduloj - kun mirinda efiko. Kie herbo kreskas sub sunkolektaj instalaĵoj, tie plialtiĝas signife la rikolteblaj kvantoj dum sekaj jaroj.

Esplorista teamo de la Kolorado Ŝtata universitato dum kvar jaroj analizis kiel sunkolektaj instalaĵoj efikas al duonsekaj herbaj areoj ĉe Longmont en la usona subŝtato Kolorado. La rezultoj estas mirigaj - kaj estas pli kaj pli signifaj por regionoj kun pligrandiĝanta sekeco.

En la jaro 2024 pluvis en la testloko nur 290 mm - ĉirkaŭ 20 procentoj malpli ol je la longjara averaĝo. Malgraŭ tio kreskis sub la sunkolektaj paneloj pli da herbo ol apude: Averaĝe la biomaso tie fariĝis je 20 procentoj pli alta ol sur nekovritaj areoj. Je certaj loketoj, ekzemple ĉe la orienta rando de la moduloj, la diferenco atingis eĉ preskaŭ 90 procentojn.

"Eĉ se la instalaĵo estis konstruita nur por la produktado de elektro, ĝi provizis al la plantoj dum seka jaro senteble pli bonan vivospacon", diras aŭtoro de la studaĵo.

Decida por la pozitiva efiko estis la preciza situo de la plantoj sub la moduloj. Aparte multe profitis la areo sub la orienta rando de la panelo. Tie matene la forfluanta pluvakvo trafas la grundon, dum samtempe trairas proksimume la duono de la taglumo - sufiĉe por la kreskado, sed sufiĉe malmulte por malaltigi la vaporiĝon.

La esploristoj observis: Ĝuste en la varmego de la somero la ombro protektas la plantojn kontraŭ ekstrema sekeco. Samtempe la humideco de la grundo estas konservata pli bone.

"Ni vidas ke sunkolektaj instalaĵoj povas plibonigi la mikroklimaton - kaj tio plifortigas la kreskadon tie, kie akvo malabundas", diras kunaŭtoro.

Dum tre pluvoriĉa jaro (2023) aliflanke apenaŭ montriĝas diferencoj. Sur kelkaj areoj sub la panelo kreskis eĉ malpli da herbo ol ekstere. Precipe sub la centro de la moduloj, kie alvenas nur 30 procentoj de la lumo, la biomaso malkreskis.

Malgraŭ tio la malkresko dum sekaj jaroj restis pli malgranda - jen indiko ke la disponebleco de akvo estas dum tiaj jaroj la decida faktoro. La protekto per la moduloj evidente povas kompensi la mankon de lumo.

Tiuj ekkonoj estas interesaj ankaŭ por la agrikulturo. Kie pli frue elektro kaj agrikulturo estis konsiderataj kiel kontrasto, tie ekestas per la agrikulturaj fotovoltaj sistemoj novaj energioj. Sunkolektaj moduloj protektas la plantojn, kaj la plantoj utiligas areojn, kiuj estas jam surkonstruitaj - tute sen aldonaj maŝinoj aŭ irigacio.

"La moduloj kreas diversecan mikroklimaton, kiu akcelas diversajn plantojn. Ni kredas ke tio povas subteni la renaturigon", diras la aŭtoro.

Tiel la loĝantaro pli kaj pli simpatios kun tiu sistemo de kombinado de energiĉerpado kun agrikulturo. Tio estas esperiga.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-12 06:00

2025-06-11

La Balta Ondo

Kunfluo: Ĉiutaga informilo de BET-59

Kunfluo

Baltiaj Esperanto-Tendaroj (BET) siatempe estis mini-kongresoj de Esperanto en Sovetunio. Okazante laŭvice en la tri Baltaj Respublikoj, ili kunvenigis centojn da gesamideanoj el la tuta Esperanta landego.

Kiam mildiĝis la kontrolo kaj plifaciliĝis aliro al multobliga tekniko, aperis la ebleco eldoni ĉiutagan tendaran gazeton. La nomo por la informilo estis elektata tiel, ke ĝi asociu kun la loko, kie BET okazis. Ekzemple, “BETulo” asociis kun betulo, ĉar BET okazis en lernejo de arbaristoj; “Laga Ondo” memorigis pri la lagoj, kiuj ĉirkaŭas la urbeton Veisiejai; “Meandro” – pri meandroj de Nemano apud Birštonas; “Balenido” ornamas la blazonon de Birštonas k. s. Tiuj ĉiutagaj gazetoj bone respegulas programon, etoson de la renkontiĝoj kaj statistikon de la partoprenintoj.

Jen listo de ĉiuj BET-informiloj, memorigantaj amikajn kunflugojn de samideanoj en Litovio.

“BET-folio”, informilo de BET-26 (Noreikiškės, 1989). Aperis 7 kvarpaĝaj n-roj (A4), red. P. Čeliauskas, eldonkvanto 500 ekz.
“Kongresvoĉo”, ĉiutaga informilo de la 65a SAT-Kongreso, okazinta en Kaŭno (1992). [Tiujare aparta BET ne okazis.] Aperis 11 kvarpaĝaj n-roj (A5). Red. P. Čeliauskas, eldonkvanto 500 ekz.
“BETulo”, informilo de BET-31 (Girionys, 1995). Aperis 7 dupaĝaj n-roj (A4), red. P. Čeliauskas, eldonkvanto 200 ekz.
“Laga Ondo”, informilo de BET-34 (Veisiejai, 1998). Aperis 7 dupaĝaj n-roj (A4), red. P. Čeliauskas, eldonkvanto 300 ekz.
“BETago”, informilo de BET-37 (Noreikiškės, 2001). Aperis 8 kvarpaĝaj n-roj (A4), red. P. Čeliauskas, eldonkvanto 300 ekz.
“Meandro”, informilo de BET-40 (Birštonas, 2004). Aperis 7 kvarpaĝaj n-roj (A4), red. P. Čeliauskas, eldonkvanto 300 ekz.
“Sagisto”, informilo de BET-43 (Šiauliai, 2007). Aperis 7 kvarpaĝaj n-roj (A4), red. Choe Taesok, eldonkvanto 400 ekz.
“La Arĝenta Gruo”, informilo de BET-46 (Visaginas, 2010). Aperis 7 kvarpaĝaj koloraj n-roj (A4), red. V. Šidlauskas, eldonkvanto 200 ekz.
“Heroldo de Utena”, informilo de BET-49 (Utena, 2013). Aperis 8 kvarpaĝaj koloraj n-roj (A4), red. V. Šilas, eldonkvanto 200 ekz.
“Balenido”, informilo de BET-52 (Birštonas, 2016). Aperis 8 kvarpaĝaj koloraj n-roj (A4), red. S. Marček, eldonkvanto 350 ekz.
“Abelo”, informilo de BET-55 (Panevėžys, 2019). Aperis 8 kvarpaĝaj koloraj n-roj (A4), red. S. Marček, eldonkvanto 400 ekz.
“Lumturo”, informilo de BET-56 (Klaipėda, 2022). Aperis 8 kvarpaĝaj koloraj n-roj (A4), red. Choe Taesok, eldonkvanto 250 ekz.

Kial “Kunfluo”?

Se vi ĵetas rigardon al la mapo de Kaŭno, vi tuj povas rimarki, ke la urbo troviĝas en la kunfluejo de du gravaj riveroj: okcidente de la urbocentro Neris enfluas en la pli grandan riveron Nemunas (Nemano/Nemuno). Tiel la urbo markas la kunfluon de la du riveroj.

Ni esperas, ke ankaŭ la ĉi-jara BET donos spacon por kunfluo. Ni venas al Kaŭno el preskaŭ tridek landoj, kun malsamaj kulturoj, lingvoj, kutimoj. Sed danke al Esperanto ni povas kuniĝi – renkontiĝi kaj interkomunikiĝi – kaj krei kunfluon de kulturoj kaj ideoj.

La riĉeco de tiuj interŝanĝoj respeguliĝos en la kutima ĉiutaga informilo de BET, ĉi-jare kun la nomo “Kunfluo”. Vi trovos en ĝi lastajn novaĵojn, informojn pri eventualaj programŝanĝoj, priskribojn de unuopaj programeroj, anoncojn, raportojn kaj… eble ankaŭ vian propran kontribuaĵon?

Ankaŭ vi povas kontribui al “Kunfluo”! Viajn tekstojn kaj/aŭ fotojn vi povas sendi retpoŝte al fiskot@gmail.com, per poŝtelefonaj aplikaĵoj (WhatsApp, Signal, Telegram), aŭ meti ilin en la redakcian leterkeston ĉe la akceptejo. La kontaktinformojn serĉu en la unua numero de la informilo.

Paweł Fischer-Kotowski
redaktoro de “Kunfluo”

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/bet-197/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Kunfluo: Ĉiutaga informilo de BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-11 17:51

Esperanta Retradio

Patrino - de Hana Gregorova

Tiun ĉi rakonton produktis Jarka Malá el Ĉeĥio

Hana Gregorova (1885-1958)
Hela, vintra nokto.

La luno lumigas montojn malproksimajn, blankajn de neĝo, fermantajn la horizonton, majeste elstarantajn ĝis la firmamento. La tuta naturo brilas en vintra, arĝentkolora vesto. En tiu beleco estas plezura paroli pri la arto. Estas agrable, ĉarme.

La harmonion de sentoj kaj pensoj neatendite interrompas de malproksime sunanta, ĉiam pli laŭta ploro, ĝemplorado de matura homo.

Spireganta virino kuras sur ŝoseo.
"Kio estas al vi? Kien vi kuras?"
"La edzo min batis, mi petas, savu min; se li min atingos, li rompos al mi la ostojn."
Ŝi eĉ ne atendas respondon, kuras nur plue. Ekhaltas, rigardas returnen: "Li drinkis" ŝi diras kaj denove kuras.

Ekster la urbo ŝi kaŭriĝis en fosaĵon, esperante ke la edzo preterkuros, ne rimarkos ŝin.
"Vi frostiĝos, envenu."
"Savu min, mi petas… sed mi jam devas kuri, ĉar li min tuj kaptos."
Ŝi eksaltas el la fosaĵo, iom ŝi kuras, ekhaltas, ĉirkaŭrigardas.
Kaj la luno tiel trankvile, tiel belege lumas sur la vintran, neĝkovritan regionon, tiel kviete ĝi ridetas, kvazaŭ ĝi estus konvinkita, ke la vivo estas fabelo, ke ĉiuj homoj fartas bone…

La spireganta virino rigardis ĝin kaj timeme ŝi eniris la domon de homoj al ŝi nekonataj, kiuj vokis ŝin, por ke ŝi varmiĝu. Honteme ŝi eksidis sur seĝo apud malkovrita lito kun blankaj kusenoj.
"Neniam plu mi revenos al li. Ĉe li ne estas vivo, nur eterna timo. Mi perlaboros tion, ke mi povu vivi, kvankam mi estas malsanema, aŭ mi mortos pro malsato, sed al li neniam mi revenos. Mia vivo estas al mi ja pli kara, ol liaj batoj kaj drinkemo."

Ŝi ekĝemis peze.
La infanon mi havis ĉe la brusto kaj li, ne timante Dion, batis min per bastono. Li ĝin elŝiris al mi, ĵetis en la lulilon kvazaŭ ian… tia ĉarma infano, ne pro tio, ke mi estas patrino, sed kredu al mi, kiel anĝeleto."

Ŝi eksilentis. La esprimo de l´doloro malaperis, ŝanĝiĝis en esprimon de zorgemo. Ŝi rigardas streĉe, kvazaŭ ŝi aŭskultus, ĉu la infano ne ploras en la lulilo.
"Ĉu li estas edzo? Ĉu patro? ŝi demandas post momento, kvazaŭ el dormo.
"Ne pasas tago, ke li ne estus ebria kaj poste li batas nin, infanojn - bedaŭrinduletojn, kaj min."
"Kiom da infanoj vi havas?"

Ŝi ektremis, timante de la demando.
"Kvar," ŝi respondis konfuzite.  La sento de zorgo pri la infanoj komencis superi la propran doloron.
"Ili havas baptopatrinon en la vilaĝo," ŝi diris kvazaŭ por sia senkulpigo," ŝi ilin prizorgu."  Mi jam ne povas reveni al li. Sufiĉis dek jaroj…", per ia necerta, rompita voĉo ŝi parolas.

Ŝi rigardas malproksimen. Oni vidas: ŝi pensas pri la infanoj kaj dume ŝi konsciiĝas pri sia malforteco, senpovo kontraŭ la sorto. Ŝi ne kapablas defendi sin kontraŭ ĝi kaj neniu en la mondo al ŝi helpos.

Kien ŝi foriros de la edzo? Servi? Elĉerpita? Antaŭtempe maljuniĝinta? Kaj la infanoj? Tiujn turmenti ŝi ne permesos.
Kun larmoplenaj okuloj ŝi rigardas demande.
"Dio mia, Dio, kion mi faru? Ĉu mi revenu al li, drinkemulo - pro la infanoj? Mi prenos ilin kaj iros servi. Manjo jam ankaŭ helpos ion."

Ŝi serĉis eliron el la malespera situacio, sed samtempe ŝi certe sentis, ke kun la infanoj oni ŝin ne dungos en servon.
"Ne ploru, panjo", ŝajnis al ŝi, ke ŝi aŭdas la voĉon de Zuzanjo.
"Ho, infanoj miaj, infanoj, mi ja tamen revenos. Kiamaniere mi vin forlasu?" ŝi pensis.

Eksilentis du virinoj. Unu feliĉa,  riĉiganta sian vivon per arto; la dua, elĉerpita de laboro, dolorplena. Ili strange rigardas unu la alian.
Tiu feliĉa ĝenita per la fremda doloro en la trankvileco de bonfarto, malrapide leviĝas, prenas kusenon de la lito, metas ĝin sur divanon.
"Kuŝigu", ŝi diras komptaneme, emocie.

Tiu alia rigardas konfuzite, kortuŝe.
"Kiamaniere mi kuŝiĝu, mi bedaŭrinda virino. Dio scias, ĉu eble la malgranduleto ne ploras pro malsato? Kaj mi eĉ timas, ke tiu… batos Zuzanjon." Kaj en la dolorplenaj okuloj subite ekradiis la radio de l´amo al la infanoj kaj enportis varmon en la tutan atmosferon.
"Mi tamen iros hejmen, mi petas, kaj ne koleru, pardonu."

Kiel ombro ŝi eliris tra la pordo.

Tradukis  Vilma Kowarikova 

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-11 06:00

2025-06-10

La Balta Ondo

La programo de la 58a kongreso de ILEI

ileiInternacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj (ILEI) kaj Serbia Esperanto-Ligo (SEL) de la 19a ĝis la 26a de julio 2025 okazigos la 58an kongreson de ILEI en Beogrado, la ĉefurbo de Serbio.
La temo de la kongreso estas “Artefarita intelekto kaj lingvolernado”.
La kongresaj programeroj okazos en kvar salonoj de la hotelo “Palace”: Zamenhof, Tesla, Corsetti, Sekelj.

Legu la provizoran laŭhoran programon de la kongreso ĉe https://mallonge.net/ilei58.

Al la kongreso jam aliĝis 139 personoj.
Aliĝu ankaŭ vi ĉe https://mallonge.net/ilei58alig.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/serbujo-5/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La programo de la 58a kongreso de ILEI appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-10 21:58

Global Voices

Kial la baŝkira bando Ay Yola kaj ilia furoraĵo ‘Homay’ ne plaĉis al kelkaj baŝkiroj

La kanto ekigis intensan debaton pri nacia fiereco kaj identeco

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Ekrankopio de YouTube-filmeto de la kanto “Homay” de la baŝkira bando Ay Yola, prenita de la YouTube-kanalo AY YOLA . Justa uzo.

Ĉi tiu artikolo estis originale publikigita en la rusa lingvo la 7-an de aprilo 2025, ĉe Novaya Vkladka, enhavpartnero de Global Voices. Daria Dergacheva tradukis la artikolon, kiu ankaŭ estis redaktita por klareco; ĉi tiu versio estas reeldonita ĉi malsupre kun permeso.

La kanto “Homay“, prezentita en la baŝkira lingvo [eo.wikipedia] de la en Ufa [eo] bazita grupo Ay Yola [eo], amasigis milionojn da interretaj aŭskultoj en nur kelkaj semajnoj kaj grimpis sur la tutmondajn furorlistojn. Dum iuj baŝkiroj ĝojas, ke kanto de loka artisto nun ludas ĉie, aliaj kritikas la ĉefkantistinon Adel Shaikhitdinova pro ŝia rusa akĉento, kies fonetiko igis kelkajn vortojn nekompreneblaj. Ĉi tiu sola kanto ekigis intensan debaton en Baŝkirio [ndltr. oficiale Respubliko Baŝkortostan) pri nacia fiereco kaj identeco.

Dum la furoraĵo disvastiĝas en KazaĥioAzerbajĝano kaj aliaj tjurklingvaj anguloj de la interreto, varmega debato ekestis en la hejmregiono de Ay Yola, Baŝkirio, pri kiom bone “Homay” antaŭenigas la baŝkiran kulturon.

En la turka mitologio [tr.wikipedia], la bela Homay estas konsiderata antikva dieco, protektanto de paco kaj boneco, birdo de feliĉo kiu protektas virinojn. En la baŝkira epopeo “Ural-Batyr[ndltr. “Urala heroo”], Homay estas cigno-junulino, la filino de la Suno kaj la birdoreĝo Samrau.

La baŝkira bloganto kaj komikisto Azamat Nokta afiŝis humuran filmeton en Instagram, mokante la prononcon de la kantisto. En la filmeto, li aŭskultas “Homay” kaj pene komprenas la kantotekston, fiere konkludante, ke la kantisto devas esti baŝkiro. La filmeto kolektis 3.2 milionojn da spektoj kaj centojn da komentoj.

Komentante la afiŝon, uzanto nomita Fidalia sugestis, ke “se la kantistino estus ĝuste prononcinta kaj konstruinta siajn frazojn ĝuste, la kanto ne iĝus furoraĵo.” Aliaj instigis homojn “lasu la knabinon trankvila”, dirante, ke ili ŝatis la kanton eĉ se ili ne komprenis ĉiujn vortojn.

Tansulpan Burakaeva, konata scenaristino, reĝisorino kaj organizantino de baŝkira lingvostuda klubo, diris al la Telegram-kanalo From the Republics, ke multaj baŝkiroj ne povas akcepti tian prononcon kaj la kantistino devus studi fonetikon. “En la kanto ‘Homay‘,” ŝi klarigis, “ni preskaŭ tute perdas tiun senton de rekono, ĉar atento estas tirita al mallertaj linioj kaj mislokigitaj sonoj.” Burakaeva kredas, ke pro ruslingva dominata edukado, “denaskaj baŝkiraj parolantoj uzas la lingvon nur je hejma nivelo,” kaj sugestis, ke la kantistino “prenu kelkajn lecionojn por plibonigi sian prononcon.”

Dume, arthistoriistino Guljuzum Gadelsina el Baŝkirio defendis la kantistinon. En komento al From the Republics, ŝi notis, “Akĉento ne estas difekto, ĝi estas signo de la tempo,” aldonante, ke la kontraŭreago damaĝas klopodojn konservi la baŝkiran lingvon, kiu estas pli kaj pli forpuŝata de la rusa lingvo:

Jes, la akĉento ekfunkciigis debaton, sed ĉu ne estas pli grave, ke tiuj voĉoj estu aŭdataj? Pureco de la lingvo gravas, sed eĉ pli grava estas la volemo uzi ĝin. Anstataŭ kritiki “neperfektan” prononcon, ni kreu medion, kie ĉiu provo paroli la baŝkiran lingvon estas renkontita kun respekto.

Plej multaj uzantoj de sociaj retejoj konsentis kun ŝi. Esprimante sian subtenon por Shaikhitdinova, ili argumentis, ke negativaj komentoj “mortigas ĉian deziron lerni kaj paroli la gepatran lingvon”. Kelkaj eĉ atentigis, ke kazaĥoj, uzbekoj kaj aliaj centraziaj nacioj bonvenigis la kanton, kaj instigis lokulojn esti pli toleremaj al propra artistino.

Efektive, en Kazaĥio, “Homayiĝis furoraĵo en sole unu tago. Sub filmetoj prezentantaj la kanton, kazaĥaj uzantoj verkis komentojn kiel “Ĉi tiu kanto estas mirinda! Mi ĝojas, ke tjurkaj popoloj [eo] kantas en siaj gepatraj lingvoj,” kaj “Iru, tjurkoj, iru!”. La portalo vAktau.ru notis , ke la sukceso de la kanto radikas en komuna kultura memoro, mitologio kaj lingvo, kiuj unuigas tjurkajn naciojn.

Shaikhitdinova poste diris al ĵurnalistoj , ke ŝi trankvile akceptis la kritikojn pri la prononco:

Mi estas duone baŝkirino kaj duone rusino. Ne estas denaskaj parolantoj en nia familio. Sed tio ne malhelpas min interesiĝi pri la kulturo kaj kanti en la denaska lingvo. Mi tute akceptas la komentojn pri mia akĉento — kelkaj aŭskultantoj eĉ trovis ĝin ĉarma.

La kanto ankaŭ inspiris multajn baŝkirojn rekonektiĝi kun sia identeco. En sociaj retejoj, homoj komencis kundividi rakontojn pri sia heredaĵo kaj kulturo, ofte vestiĝante per tradiciaj vestoj dum ludado de la kanto.

Sufiĉe nova bando, Ay Yola estis formita en Ufa en 2024 de tri muzikistoj el malsamaj fonoj. Ilia debuta kanto “Batyr“, ankaŭ en la baŝkira lingvo, estis produktita en februaro 2025, dum “Homay” aperis la 14-an de marto. La duopo patro/filino Ruslan kaj Adel Shaikhitdinov antaŭe kantis en la bando MUSUME.


Rinat Ramazanov, gvidanto de la baŝkira etno-roka bando “Argymak“, kunfondis Ay Yola. Dum ok jaroj, ĝis decembro 2024, li ankaŭ estris la Tutrusian Kongreson de Baŝkira Junularo. Li diras, ke la muziko de la bando baziĝas sur la valoroj en antikvaj baŝkiraj epopeoj:

“Ay Yola” (Aj Jola) en la baŝkira lingvo signifas “universalaj leĝoj, kodo de la universo” – eternaj valoroj kiel ne mortigi, ne ŝteli, respekti maljunulojn, protekti junulojn. Jen la kernaj principoj de nia projekto. Ni ne nur eldonas albumon, sed prezentas plenkreskan muzikan spektaklon kaj interretan projekton inspiritan de unu el la plej malnovaj kaj misteraj epopeoj de la mondo – “Ural-Batir”.

Tamen, Ramazanov afiŝis en Instagram por kolekti financojn kaj subteni baŝkirojn batalantajn en Ukrainio, kaj kundividis sian personan sperton pri sendado de sia propra frato al la milito. 

Ĉi tiu nun fama kanto estas dediĉita al Homay, heroino de tiu epopeo. En Rusio ĝi sukcesis esti la 10 plej pintaj kantoj de Shazam. Dum la publikigo, ĝi jam atingis la unuan lokon, superante eĉ kantojn de Lady Gaga. Subtekstigitaj filmetoj de la populara kanto estis publikigitaj en pluraj lingvoj, inkluzive de la azerbajĝana, kazaĥa kaj karakalpaka [eo].

de Herman Dekeŭnink je 2025-06-10 11:15

Esperanta Retradio

Klimataj ŝanĝoj kaj la sanstato de maljunaj homoj

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Ankoraŭ ekzistas multaj homoj, kiuj neas la klimatajn ŝanĝojn okazantajn en nia mondo, de jardekoj. Ili estas la “sistemaj neantoj”, kiuj estas influataj de financaj interesoj. Tamen, klimataj ŝanĝoj malsanigos nian planedon kaj influos ĉies vivon. Tial, estas grave daŭre informi per sciencaj studoj montrantaj, ke ĉiu homo estas respondeca pri nia estonteco.

Unu severa punkto estas la influo de klimataj ŝanĝoj je la sano de maljunaj homoj. Kiel oni scias, la kvanto da homoj super la aĝo de sesdek jaroj konstante kreskadas. En la jaro 2015 ili estis 900 milionoj; en 2030 ili estos 1,4 miliardoj.; en 2050, ili estos probable pli ol 2 miliardoj.

Memkompreneble, maljunuloj pli facile malsaniĝas. Ilia fizika, psika kaj socia stato fariĝas malpli fortika, kaj aparte pli influata de ŝanĝoj en la medio. Laŭ Monda San-Organizo (MSO), krizoj en la medio grave frapas la maljunan loĝantaron. Kor-malsanoj, alta sangopremo, trograseco kaj diabeto estas oftaj problemoj de maljunuloj, kiuj igas ilin pli trafeblaj. 

Ekzemple, subitaj ondoj de forta malvarmo povas malsanigi multajn tiajn personojn, ĉar ili kaŭzas pli intensan metabolon, plirapidigas la korbatadon kaj plialtigas la sangopremon. Ondoj de forta varma vetero povas esti eĉ pli danĝeraj: ili modifas la cirkuladon de la sango, kaŭzas perdon de akvo el la korpo, pliigas la viskozecon de la sango kaj influas la metabolon. Ĉio tio kaŭzas malsanojn de la sangocirkulado. 

Krome, maljunuloj estas aparte sentemaj je la malpurigo de la aero. Laŭ datumoj de MSO, tio kaŭzas grandan problemon de publika sano, kaj respondecas pri pli ol 4 milionoj da antaŭtempaj mortoj en la tuta mondo, ĉiujare. Partikloj de sulfuro, ozono, karbonmonoksido kaj nitrogeno plimultigas kazojn de spir-malsanoj, korvaskulaj malsanoj, neŭrologiaj malsanoj kaj kancero. Se maljunaj homoj suferas pro astmo, kronikaj pulmomalsanoj kaj kormalsanoj, tiam malpura aero fariĝas des pli danĝera. Alia minaco estas la troa multiĝo de insektoj, kiuj povas transdoni infektojn.
 
 Konsekvencoj de klimataĵ ŝanĝoj estas ankaŭ naturkatastrofoj, longaj sekecoj, uraganoj kaj  tempestoj. Ĉe tiaj okazaĵoj, maljunuloj suferas. Ankaŭ manko kaj  malpurigo de akvorezervoj draste frapas ilian fizikan, mensan kaj socian sanon. 

Tiaj ŝanĝoj rapide evoluas. Estas necesaj aktivaj sintenoj de la socio, ne nur por protekti maljunulojn, sed la tutan loĝantaron.


de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-10 06:00

2025-06-09

La Balta Ondo

APERo: Mia unua Esperanto-renkontiĝo en Ruslando

apero

Ĉi-jare la Moskva asocio MEA MASI festis sian 30an datrevenon ĉe la 18a renkontiĝo APERo, kiu okazos la 1-4an de majo 2025 en la Moskva distrikto Puŝkino, ĉe turisma ripozejo ekster la urbo. Ĉar la kunveno okazis ne malproksime de miaj parencoj, mi decidis kombini miajn vojaĝojn kaj ĉeesti la datrevenon de MASI. Eĉ pli, ĉar mi ja dum kvin jaroj konis la gvidantinon, Irina Gonĉarova, sed ni neniam renkontiĝis persone. Kaj tio estis bonega preteksto por vidi unu la alian.

La mallongigo APERo signifas “AntaŭPrintempa Esperanta Renkontiĝo” kaj malgraŭ la fakto, ke ĉi-jare ĝi okazis en majo, sed ne kiel kutime en februaro-marto, la naturo decidis ludi kun ni kaj la 2an de majo ĉio estis kovrita de neĝo! Estis bele kaj nekutime.

La pitoreska naturo, agrabla komunikado, interesa programo, bongusta manĝaĵo. Ĉio estis bone organizita kaj se iuj demandoj ekestis, ili estis solvitaj rapide kaj facile. Dankon pro tio al Aleksandro Basov (Luberci) kaj Jaroslavna Puŝkarskaja (Dimitrovgrad).

Preskaŭ 40 spertaj esperantistoj el diversaj urboj kunvenis por la renkontiĝo: krom la spertuloj estis ankaŭ novuloj-gejunuloj, kiuj aktive komunikiĝis kaj partoprenis en la programo, ankaŭ en sia propra (ludoj, tradukoj, diktaĵoj, konkursoj).

La prelega horaro estis tre densa. La programo komenciĝis je la 11a horo kaj daŭris ĝis la 22a kun paŭzoj por tagmanĝo kaj vespermanĝo. Kaj post tio estis multe da komunikado, multe da muziko.

Precipe memorindaj programeroj:
Ilja Gnusarjov (Penza) montris, kiel Artefarita Intelekto uzeblas ne nur por prilabori bildojn, sed ankaŭ por lerni Esperanton kaj por konversacia praktiko.
Gennadij Basov (Stavropol) parolis pri la religioj Bahaismo kaj Oomoto.
Diskuto pri la verkaro de Ĉeĥov igis min pensi – ĉu mi relegu rusajn klasikaĵojn?
Estis interese aŭdi la historion de MEA MASI kaj la historion de la projekto Esperanto-poŝtkruciĝo, rakontita de Irina Gonĉarova.
La rakonto de Miĥail Bronŝtejn (Tiĥvin) pri liaj libroj, kaj poste lia koncerto lasis agrablajn memorojn.
Mikaelo Povorin (Moskvo) igis nin turmenti niajn cerbojn pro la rebusaj frazoj kaj prezentis belan koncerton de la propraj kantoj.

Mi vere ĝuis la renkontiĝon, mi havas multajn fotojn, agrablajn memorojn kaj interesajn konatiĝojn. Eble iam mi denove vizitos la ĉiujaran APERon…

Julia Mul
Aalen, Germanio

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/ruslando-64/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post APERo: Mia unua Esperanto-renkontiĝo en Ruslando appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-09 21:42

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 55

Antaŭ kvindek-kvar semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la kvindek-kvina porcio, ĝuu ĝin!
---
Elektra falĉilo kun kablo tre taŭgas
por falĉi sufiĉe kviete gazonon.
Benzinaj motoroj min ĝenas tre ofte.
Se unu mutiĝas, tuj sekvas alia.
Kaj tio okazas tre ofte tagmeze.

Dum mia siesto aŭdiĝas la bruo.
La karaj najbaroj preferas labori
tuj post la tagmanĝo, kun plena stomako.
Aŭ ĉu mi eraras en mia prijuĝo?

Ĝardena laboro ja estas agrabla
sub certaj kondiĉoj, sen premo malbona.
Kaj eblas mediti dum tiu laboro
pri Dio kaj mondo, aŭ eble nenio.

Ni tre amuziĝis hieraŭ vespere,
en gaja etoso, kun niaj amikoj.
Spritaĵoj kaj ŝercoj gajigis la rondon.
Ni trinkis bieron kaj kantis tre laŭte.
Ni ĝuis la tempon ĝis ĉiuj laciĝis.

Por kiom da mono vi ludus la rolon?
Ĝis kiu limdato validas la prezo?
Post kiom da tagoj finiĝos la kurso?

Neniam li povus rezigni pri tio.
Ŝi diris al ili nenion surprizan.
Ŝi ĉiam nur plendas pri lia konduto.

Mi bone konscias pri tiuj problemoj.
Pro iuj motivoj li ĉion rifuzis.
La ĉefa motivo ne estis la mono,
sed lia deziro konkeri virinon.

Li multe klopodis, sed fine konstatis,
ke li ne enspezas sufiĉe por tio.

Ŝi tiam enŝaltis la televidilon
por spekti eŭropan kanzonfestivalon.

Li estus povinta paroli pli longe,
sed li jam rimarkis ke ĉiuj oscedis.

Ŝi tute ne volis akcepti la fakton
ke jam elĉerpiĝis la tuta rezervo.

Vespere kutime mi manĝas malvarme:
Kolbason aŭ ŝinkon, fromaĝon kun pano.
Ni ŝatas bieron, ĝi estas agrabla,
malstreĉas la nervojn post taga laboro.

Senpagaj gazetoj ja estas praktikaj,
ĉar ili ne havas tre altan valoron.
Mi notas sur ili unuajn ideojn 
por miaj versaĵoj, por posta transskribo.

Ĉu vere neniu deziras paroli?
Se ĉiuj silentas, ni havos problemon.
Ni nepre bezonas konkretajn respondojn.

Vi povas facile malfermi la buŝon
por diri al ni ke vi estas kontenta.
Se tio por vi estas peno tro granda,
ni helpos volonte formuli la frazojn.

Do estu kuraĝa, parolu libere!
Vi fartos pli bone post via esprimo.

Mi estas konscia pri tiu demando.
Mi multe cerbumas por trovi respondon,
sed mankas informoj pri gravaj detaloj.
Sen tio la solvo ne estas facila.

En tiu vendejo haveblas gazetoj.
Mi serĉas anoncon pri loka evento.
Mi interesiĝas pri tiu spektaklo.

Mi volas instigi la esperantistojn
atingi pli altan parolan nivelon.
Mi tial daŭrigas ĉi tiujn ekzercojn
ĝis iam estonte, sen iu limigo.
---
Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al
retradio(ĉe)aldone(punkto)de


Jen ĉi-sube la ligiloj al la porcioj 01 - 53 de la ekzercaro:


de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-09 06:00

Libera Folio

Kiu respondecas pri Esperantaj arĥivoj?

Esperantistoj bone elektu siajn batalojn por savi la postlasitajn paperojn de aktivuloj kaj organizaĵoj – ne ĉiuj esperantaj dokumentaroj estas akcepteblaj en arĥivejoj. Aliflanke, ni ankaŭ devas lerni kiel marĉandi ruze por plialtigi ilian valoron, skribas Rubeno Fernández Asensio en sia vidpunkta artikolo.

Esperantista vizito en la ĵus inaŭgurita Muzeo de Esperanto de Subirats en oktobro pasintjare. La muzeo, en la urbodomo mem, ekspozicias parteton de la havaĵoj de la eksa Hispana Esperanto-Muzeo, kiuj estas gardataj en la apuda magistrata arĥivejo. De maldekstre: Zdravka kaj Normand Fleury, Manuela Blanco, la aŭtoro de la artikolo kaj Raia Androvska.

En 2007 la Ĝenerala Asembleo de la Internacia Konsilio pri Arĥivoj voĉdonis, ke ĉiu 9-a de junio estu Internacia Tago de Arĥivoj, por soleni la fondon de IKA mem en 1948. Arĥivistoj ĉirkaŭ la mondo uzas la okazon por diskonigi sian laboron antaŭ la publiko kaj iom kontraŭagi al la ĝenerala nescio pri la graveco de arĥivejoj.

Tiurilate, esperantistoj reprezentas la ĝeneralan publikon, kaj ankaŭ inter ni la laboro de arĥivistoj estas nekonata kaj mistera. En unu el la lastaj Esperigaj Komunikoj de Stefan McGill (EKO 2025/23, Majo 26, p. 3) aperas ne tre esperiga novaĵo pri minacata arĥivo en Prilep (Norda Makedonio), subskribita de Josip Pleadin, la fondinto kaj animo de Dokumenta Esperanto-Centro en Đurđevac (Kroatio).

Li skizas tipan situacion: parenco de forpasinta esperantisto heredas grandan esperantan kolekton kaj deziras vakigi la domon. Simila afero okazis en Sankta Paŭlo de Ordalo (Subirats) apud Barcelono, kie la heredinto de la Hispana Esperanto-Muzeo havis neniun intereson pri nia lingvo kaj atendis nur ĝis la morto de sia patrino.

Laŭ Pleadin, la heredintino en Prilep provis donaci la dokumentaron ”al iu institucio” sensukcese, ne precizigante al kiuj. Estas menciata ankaŭ la provo de iu neesperantisto transdoni ĝin al iu loka biblioteko. Mi demandas al mi, ĉu inter la kontaktitaj institucioj iu el la lokaj interesatoj pensis entute pri publikaj arĥivejoj, kvankam en Prilep mem situas historia provinca arĥivejo, branĉo de la Nordmakedona Nacia Arĥivejo. Kutime oni pensas pri ili laste, post bibliotekoj, muzeoj kaj universitatoj.

Post tiuj malsukcesoj, Pleadin ankaŭ klarigas sian propran planon savi la dokumentaron per transportado al Dokumenta Esperanto-Centro en Kroatio, sed pri tio li montras grandan konfuzon: li dubas, ĉu ĝi estas leĝe eksportebla, ”ĉar temas pri nacia kultura valoraĵo”. Tamen, kiel logike eblus, ke nordmakedona leĝo protektas ĝin, kaj samtempe publikaj institucioj malakceptas respondeci pri ĝi? Leĝo ne estas afero pri supozoj sed pri tekstoj kiujn oni devas koni kaj citi, kaj leĝoj foje estas tre precizaj.

Ekzemple, la hispana leĝo pri nacia heredaĵo malpermesas eksporton nur de objektoj pli aĝaj ol 100 jaroj aŭ tiuj eksplicite jam listigitaj en oficiala inventaro. La hispana leĝo protektas ankaŭ originalajn dokumentojn aĝantajn inter 100 kaj 40 jarojn se ili estis produktitaj aŭ kunigitaj de politikaj partioj, sindikatoj, religiaj organizoj kaj fondumoj aŭ asocioj kun kultur-edukaj celoj.

Eksponaĵo en la Muzeo de Esperanto de Subirats. Foto: Raia Androvska.

En la kazo de eldonaĵoj, estas protektataj libroj kaj revuoj eldonitaj antaŭ 1958, se en la tuto de hispanaj publikaj bibliotekoj kaj kolektoj troviĝas malpli ol tri ekzempleroj; por diskoj, bendoj, fotografiaĵoj, ktp, la limjaro ne aplikiĝas. Katalunaj leĝoj estas pli protektemaj: estas kultura heredaĵo ankaŭ originalaj dokumentoj pli aĝaj ol 40 jarojn de ĉiuj privataj juraj personoj, do ankaŭ tiuj de entreprenoj, kaj dokumentoj fiksitaj en materialoj kies vivipovo ne atingas 100 jarojn (vidbendoj, sonbendoj, ktp).

La konfuzo de Pleadin estas pardonebla: kroato ne devas kompetenti pri nordmakedona juro. Aliflanke, ĝi evidentigas la malengaĝiĝon aŭ malfortecon de la loka esperanta movado, kiu devus interesiĝi, plendi antaŭ la aŭtoritatoj kontraŭ eksportado, kaj pledi ĉe ili por akcepto en publika institucio. Ni estas en griza nenies teritorio, kie ĉio dependas de la konvinkemo kaj kapablo marĉandi de esperantistoj mem.

Vi jam rimarkis, ke dokumentoj kaj eldonaĵoj pli modernaj ol 40-100 jarojn kaj nur kolektitaj de unuopa individuo ne ĝuas specialan protekton sub hispanaj kaj katalunaj leĝoj, kaj verŝajne ankaŭ ne sub la nordmakedonaj. Tamen, kutime leĝoj ne malpermesas akcepti tiajn dokumentarojn en publikaj arĥivejoj se la donacantoj konvinke argumentas ilian historian aŭ socian valoron, kaj ke tiu valoro malpliiĝus se ili estus dispartigitaj.

Kaj ĉi tie la interpreto de Pleadin ekzemplas tipan miskomprenon pri la laboro de arĥivistoj: “Esperantaj kolektoj estas kompleksaj kolektoj de ĉiaspeca materialo pri Esperanto, kaj estas apenaŭ imageble, ke tian kolekton akceptus iu nacia arkivo, ĉar ĝi ne bezonas la tuton. Estus necese dispartigi tian kolekton al biblioteko, fototeko, dokumentarkivo ktp, kio estus perdo por la movado kaj pereigo de la kolekto kiel tutaĵo.”

La subkomprenita premiso, ke arĥivistoj akceptas nur originalajn paperajn dokumentojn, estas tute falsa. Laŭ la Internacia Arĥiva Priskriba Normo eldonita de IKA mem, ‘dokumento’ estas ‘informo registrita sendepende de ĝia materialo kaj karakterizoj’, kaj ‘arĥivaĵo’ estas ‘informo registrita sendepende de ĝia materialo kaj karakterizoj fizikaj kaj logikaj, produktita aŭ ricevita kaj konservita de organizo aŭ persono en la disvolvado de siaj agadoj’.

Muzeo de Esperanto de Subirats. Foto: Raia Androvska.

Laŭ la kataluna leĝo pri arĥivoj, ‘dokumento’ estas ‘ĉia esprimo en parola lingvo, skribita, bilda aŭ sona, natura aŭ kodigita, registrita en ĉia materialo’. En la arĥivista lernejo mi lernis pri fungoj kaj insektoj atakantaj paperon kaj pergamenon, sed ankaŭ pri la malsanoj de magnetaj bendoj, kinaj filmoj, kaj pri ĉiuj jam forgesitaj fotografiaj teĥnikoj. Ankaŭ, kiel arĥivisto mi katalogis tutan bibliotekon, kaj nuntempe preskaŭ mia tuta laboro tuŝas bitajn dokumentojn, inkluzive aŭdvidaĵojn.

Arĥivistoj akceptas la plej buntajn dokumentarojn kaj fajfas pri diverseco de materialoj, kondiĉe ke ili estu veraj arĥivoj, tio estas, tutaĵoj. La malo de ‘arĥivo’ estas ‘kolekto’, tio estas, ‘artefarita grupigo de dokumentoj, kunigitaj laŭ iuj komunaj karakterizoj sendepende de ilia deveno’ (laŭ IAPN de IKA). Rimarku ke ĉi tie la ŝlosila vorto estas ne ‘materialo’, sed ‘deveno’. Arĥivistoj malŝatas kolektojn: ili estas la agadsfero de bibliotekistoj kaj muzeologoj, ne nia. Ĉi tiu estas nia vera skrupulo antaŭ tipaj esperantaj dokumentaroj, kiun Pleadin kaj multaj aliaj esperantistoj miskomprenas.

Kie radikas do la tuteco de arĥivo kaj ĝia komuna deveno? Ĝi signifas ke la tuteco de arĥivo mem estas dokumento, kiu prilumas la historion kaj agadon de sia produktinto, ekzemple asocio aŭ verkisto. La rilatoj inter la partoj de arĥivo estas mem dokumento, kies informa valoro malgrandiĝus se oni forprenus parton aŭ detruus la originan ordon. Tamen, kiu estis la agado de Viktor Galeski, kiun lia dokumentaro prilumus, krom simpla kolektado? Pleadin ne informas nin.

La aŭtoro en la stokejo de la magistrata arĥivejo, kutime fermita al la publiko. Ĉiuj skatoloj en ambaŭ flankoj entenas havaĵojn de la muzeo.

Jen ekzemplo por komparo: la fondinto de Hispana Esperanto-Muzeo, unu el la plej gravaj esperantaj dokumentaroj en sia tempo, estis rimarkinda esperantologo, kiu mem ekspluatis la riĉaĵojn de sia kolekto por krei, kunlabore kun du aliaj, la gravan Bibliografion de Periodaĵoj en aŭ pri Esperanto, uzatan ekzemple de Bitarkivo. Li ankaŭ eldonis revuon, plenumis plurajn oficojn en naciaj kaj internaciaj organizoj, kunorganizis kongresojn, kaj korespondis abunde kun gravuloj de la movado.

Tial, eblas konsideri la havaĵojn de la muzeo kiel personan arĥivon de grava esperantisto. Plie, la muzeo mem, kvankam private posedata, estis institucio, kiu eldonis ekslibrisojn, glasojn, broŝurojn, afiŝojn, kaj aliajn objektojn, kaj kies vizitlibro spegulas tutan epokon. Ankoraŭ pli, ĝi estis aparte rimarkebla, grava kaj memorinda en 300-homa vilaĝeto. Por ĝia inaŭguro estis inaŭgurita ankaŭ tuta strato Doktoro Zamenhof.

La fondinto, tre konata persono kiel loka apotekisto, kunorganizis Esperanto-kursojn, kaj dum jaroj lokaj gejunuloj korespondis kun eksterlando per nia lingvo. Ofte venis al la vilaĝo eksteraj vizitantoj pro la muzeo, foje tutaj antaŭ- aŭ post-kongresaj karavanoj da fremdaj esperantistoj. Tial, ne estas mirinde ke en 2020 la havaĵoj de la muzeo kaj la persona arĥivo de la fondinto estis akceptitaj en la magistratan arĥivejon, ĉar la vilaĝanoj mem (neniu el ili esperantisto) konsideris la muzeon parto de la lokaj historio kaj identeco.

Resumante la lecionon: esperantistoj bone elektu siajn batalojn kaj ne ĉiam provu pretendi, ke ”stokoj de nevenditaj makedonaj eldonaĵoj” estas arĥivo. Ne ĉiuj esperantaj dokumentaroj estas akcepteblaj en arĥivejoj aŭ meritas ne esti disvendataj kiel brokantaĵoj. Aliflanke, ni ankaŭ devas lerni kiel marĉandi ruze por plialtigi ilian valoron.

Se mi ne instigus renkontiĝon inter la heredinto de Hispana Esperanto-Muzeo kaj gravulo de la Kataluna Nacia Biblioteko, kaj se subiracanoj ne timus tiam, ke la kolekto foriros el la vilaĝo, probable ili neniam akceptus respondecon pri ĝi.

Rubeno Fernández Asensio

de Libera Folio je 2025-06-09 03:37

2025-06-08

UEA facila

IJK 2025 en Indonezio invitas vin!

Restas du monatoj ĝis la 81-a Internacia Junulara Kongreso (IJK) de TEJO, kiu okazos de la 9-a ĝis la 16-a de aŭgusto 2025 en Cisarua (Bogor), Indonezio. La 81-a IJK estas la unua IJK kiu okazos en Indonezio, granda insularo en Sudorienta Azio konata pro ties kultura, ekologia, kaj lingva diverseco. La kongresa temo estas “Diverseco, solidareco kaj toleremo”. En multaj programeroj oni esploros la diversecon en Sudorienta Azio, kaj malkovros, kion eblas lerni de tiu diverseco. Dum IJK la kongresanoj kune prifestos tre specialan okazon: la 80-an datrevenon de la Sendependiĝo de Indonezio disde Nederlando en 1945. Estos kulturaj programoj por elmontri la kulturan diversecon de Indonezio per tradiciaj dancoj, teatraĵoj kaj muzikaĵoj. En la programo, atendas vin amaso da lernigaj, interagaj, sportaj kaj distraj aktivaĵoj, taŭgaj por ĉiuj aĝoj, lingvoniveloj, kaj interesoj. Kongresanoj povas mem proponi programerojn ĝis la 30-a de junio. Krome, eblos trapasi la KER-ekzamenon skribe je la nivelo C1. Individuaj membroj de TEJO, kiuj ekzameniĝos dum IJK, povos ricevi repagon de 20 eŭroj. La Kongresa Komisiono aranĝas transporton por helpi la kongresanojn moviĝi inter la ĉefurbo Ĝakarto kaj la kongresejo, Alfa Resort Hotel & Conference en Cisarua, kaj reen. Krome kongresanoj povas nun aliĝi al antaŭ-, dum- kaj post-kongresaj ekskursoj. Ĝis nun aliĝis 140 homoj el 33 landoj, el kiuj plej multaj aliĝis el Indonezio, Japanujo, Ĉinujo, kaj Aŭstralio. Aliĝis ankaŭ gejunuloj el aliaj landoj de Sudorienta Azio: Filipinoj, Vjetnamujo, Orienta Timoro, kaj Tajlando. Dum IJK 2025 eblos renkontiĝi kaj amikiĝi kun esperantistoj el Azio kaj Oceanio. Multaj el tiuj partoprenos sian unuan internacian Esperanto-aranĝon. Ni esperas baldaŭ atingi nian sekvan celon: 150 partoprenantojn. Ĉu vi ankoraŭ ne havas planojn en aŭgusto? Ĉu vi ŝatus sperti ion tute novan kaj mirindan? Venu al Indonezio! Ne maltrafu ĉi tiun tre maloftan ŝancon por ekkoni ĉi tiun mirindan landon, pere de Esperanto, kune kun esperantistoj! Neniam oni estas tro maljuna por partopreni en IJK; ĉiuj estas invitataj amuziĝi! Aliĝu dum la tria aliĝperiodo ĝis la 30-a de junio. Post tiu dato, la aliĝkotizoj altiĝos. La reta aliĝilo troviĝas ĉe https://ijk2025.tejo.org/alighilo/. TEJO finance subtenas 20 gejunulojn el Azio kaj Oceanio, por ke ili povu partopreni en IJK. Ni elkore dankas ĉiujn, kiuj ĝis nun donacis al la fondaĵo “Partoprenu IJK-n”. Por subteni 20 homojn, ni ankoraŭ bezonas 3000 eŭrojn. Se vi volus helpi nin atingi tiun celon, bonvolu donaci al la fondaĵo. La grandeco kaj la sukceso de nia IJK dependas parte de via subteno. TEJO antaŭdankas vin!

2025-06-08 20:23

La Balta Ondo

Edukado.net lanĉos Fakan Angulon en Brno

Edukado.net lanĉos novan programon dum la 110a Universala Kongreso de Esperanto en Brno kaj esperas krei tradicion. Ni organizas Fakan Angulon, en kiu ni ebligos spert-interŝanĝojn, interkonigos homojn ne nur en kampo de Esperanto, sed precipe kadre de iliaj hobiaj kaj profesia lertoj.

Ĉiu partoprenanto prezentos al grupeto eron de sia profesio, hobio, eltrovaĵo, arto … Ni celas havi prezentadojn pri librobindado, ŝminkado, bierfarado, silkopentrado, panbakado, stenografio, farado de vitralo ktp.

La programo baziĝas sur ekvilibra interŝanĝo, kie nur tiuj ricevas, kiuj ankaŭ donas. Tio signifas, ke el la 20 partoprenontoj, ĉiu estos kaj “publiko” kaj prezentanto.

Preparante sin la kandidatoj evoluigas siajn lingvajn kapablojn, kaj dum la prezentoj oni lernas unu de la alia novajn esprimojn, fakvortojn, plie ĉiu lertiĝas pri publika prezentado.
Edukado.net helpas pretigi kvalitajn tekstojn, kiujn ni planas publikigi en la retejo.
Ni petas la fakulojn kunporti objektojn, materialojn aŭ/kaj bildojn por pli vive demonstri sian temon.

Por ĉiu fakulo estos je dispono entute 14 minutoj: (12 minutoj por la prezento kaj 2 por eventualaj demandoj de la publiko). Ĉiun eron de la programo ni intencas filmi kaj poste dum la jaro publikigi la registraĵojn.

Ĉiu, kiu volas partopreni, devas antaŭe aliĝi, sendi la resumon de sia temo inkluzive minimume dek fakajn vortojn aŭ esprimojn.

Pro la fakto, ke estas nur 20 lokoj, la organizantoj rajtigas sin elekti inter la aliĝintoj. La prioritato estos krei buntan kaj laŭkulture varian programon; krome gravos la frueco de la aliĝo, originaleco de la temo, lingvonivelo de la prezentonto kaj la kvalito de la teksto.

Tempo de la programo: UK-semajno, Kleriga lundo, la 28a de julio, 9h00–10h30
Aliĝlimdato: la 15a de junio, jen la formularo
Sendado de la teksto kaj vortolisto: plej laste ĝis la 30a de junio
Anonco de la 20 partoprenantoj: okazos la 1an de julio
Preparsesio en ZOOM: meze de julio

La anoncon vi povas elŝuti ĉi tie en PDF-formato.

Katalin Kováts, la organizanto
Sylvain Lelarge, la gvidonto de la programo

Fonto: https://edukado.net/novajhoj?id=924

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Edukado.net lanĉos Fakan Angulon en Brno appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-08 19:45

Global Voices

En Gvadelupo, ‘Kreolaj ĝardenoj’ donas lecionojn pri klimato en solidareca spirito

Post krizo, al kio homoj nature revenas? “Sia ĉirkaŭaĵo. Kaj tio, kio ĉirkaŭas nin, estas la kreola ĝardeno.”

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Tipa ekzemplo de kreola ĝardeno. Ĉi tiun prizorgas Hugues Occiburn, kiu provas revivigi lokajn agrikulturajn sciojn. Foto fare de Olivia LOsbar, uzata kun permeso.

Ĝi estas agrikultura modelo heredita de la kolonia periodo kaj neglektita dum jaroj, sed kiu nun ĝuas ian revigliĝon – la “kreola ĝardeno“, tradicia hejma ĝardeno kiu produktas bazajn nutraĵojn por familioj. Bananujoj, tuberoj [eo] kiel ignamoj [eo] kaj manioko [eo], fruktarboj kiel avokado [eo] kaj mango [eo], kaj kuracaj kaj aromaj plantoj ĉiuj kunekzistas en harmonia ekosistemo; ajna produktada surpluso estas kundividata kun parencoj kaj najbaroj.

Ĉi tiu sistemo de reciproka helpo forĝis sociajn ligojn ene de komunumoj, dum ĝi certigis nutraĵan aŭtonomecon por la plej vundeblaj familioj, kaj ĝi ofte estis respondo al krizoj, ĉu klimataj, ĉu ekonomikaj, ĉu sociaj. Hodiaŭ, la kreola ĝardeno estas ankaŭ vidata kiel alternativa maniero kontraŭbatali la negativajn efikojn de la klimata ŝanĝiĝo.

Loka agrikulturo minacata de tutmonda ŝanĝiĝo

 

INRAE (la franca nacia esplorinstituto pri agrikulturo, nutraĵo kaj naturmedio) faras eksperimenton kun esploristoj kaj farmistoj en Gvadelupo. Foto fare de Olivia Losbar, uzata kun permeso.

Laŭ la franca nacia esplorinstituto pri agrikulturo, nutraĵo kaj medio, INRAE Antilles Guyane, kiu faris enketon pri la efiko de pandemio sur la kariba agrikulturo, ĉi tiu krizperiodo montris la reziston de lokaj farmistoj, parte danke al lokaj kaj tradiciaj praktikoj. Ĝi ankaŭ vekis publikan konscion pri la bezono ŝanĝi konsumkutimojn kaj reveni al vivteniga agrikulturo [eo].

Kiam oni demandis pri la kolizioj de la klimata ŝanĝiĝo kun la kariba agrikulturo, la direktoro de la Unité des Recherches AgroSystèmes Tropicaux (ASTRO) [ndltr: Ento de esploroj pri tropikaj agrosistemoj] Jean-Marc Blazy, rimarkis: “La ĉefaj efikoj de la klimata ŝanĝiĝo [eo], kiujn ni observas en la regiono, estas ĉefe malpliiĝo de la produktado, kio estas klarigebla per malkresko de agrikulturaj rikoltoj, ligita [ĉefe al] katastrofaj eventoj kiel uraganoj aŭ inundoj.”

Direktoro de la “Unité de Recherches AgroSystèmes Tropicaux” (ASTRO), Jean-Marc Blazy, faras prezentadon en la bieno en Gvadelupo. Foto fare de a Olivia Losbar, uzata kun permeso.

Tiaj eventoj estas ofte interligitaj kaj povas konduki al detruo de kultivaĵoj. Iom da malkresko en la rikolto estas kaŭzata ankaŭ de varmego kaj sekiĝo, kiuj igas plantojn lukti kaj malpli floradi pro manko de akvo. Tamen, Blazy diras ke ĉi tiuj ne estas la solaj kaŭzoj de tiuj malkreskoj: “Kun la klimata ŝanĝiĝo, estas [malpli da] temperaturdiferenco inter nokto kaj tago, ĉar la varmiĝo estas pli alta dum la nokto ol dum la tago. Ĉi tio estas konata kiel noktodiurna amplitudo, kaj ĉi tiuj temperaturdiferencoj estas gravaj por la florado. Malpli da florado ankaŭ signifas malpli da fruktoj, kaj do malpli da rikolto.”

Repripensante agrikulturon el perspektivo de justeco kaj rezilienco

Fronte al ĉi tiuj defioj, INRAE, en partnereco kun aro da samideaj grupoj, inter kiuj CIRAD, la University of the West Indies [ndltr: Universitato de la Okcidentaj Indioj], kaj la Chamber of Agriculture [ndltr: Ĉambro de agrikulturo], kune kun aliaj lokaj aŭtoritatoj kaj ŝtataj instancoj, agadas kunlabore. Météo France, la franca nacia meteologia kaj klimatologia servo, ankaŭ starigis iniciatojn por helpi akordigon inter moderneco kaj loka kultura heredaĵo.

La programo EXPLORER celas bone utiligi la scipovojn de la kreolaj ĝardenoj, kunigante ilin kun modernaj teknologioj, kiel veterstacioj kaj biologiaj enigaĵoj, por plifortigi la klimatan reziliencon [eo] de bienoj. Farmistoj ankaŭ ricevas ĉian subtenon laŭbezone por fari la transiron al agro-ekologia agrikulturo [eo].

Kelkaj de la modernaj teknologioj uzataj, danke al la programo KARUSMART, por helpi subteni gvadelupajn farmistojn dum ilia transiro al agroekologia farmado. Foto fare de Olivia Losbar, uzata kun permeso.

Laŭ Blazy, “estas multaj farmaj praktikoj kiuj devas esti adaptitaj al ĉiuj tiuj minacoj”. Li mencias ĉion, ekde revizio de la kalendaroj por la rikoltoj (por redukti  la riskon de ekspono al klimataj minacoj) ĝis la plibonigo de la agrikulturo kaj biologia diverseco en bienoj. Diverseco, li asertas, estas faktoro de rezilienco – ju pli da specioj oni havas, des pli bone. Tiel, plantoj povas pli bone provizi interhelpan protekton, tiel ke se minaco trafas planton, tiu ne nepre trafos alian.

“Por maksimumigi produktadon”, aldonas li, “ni bezonas reveni al alta nivelo de variaĵa diverseco; al miksaĵoj de specioj […] Ni ankaŭ devas serĉi sinergiojn inter kultivaĵoj kaj brutaro.” Tiaj praktikoj apartenas al la kerno de la kreola ĝardeno, kiu inspiras la movon al pli granda agrikultura diverseco. Por Blazy, novigo signifas helpi farmistojn fari pli bonajn decidojn pri plantado kaj rikoltado, por minimumigi la surmetiĝon inter la kultiva ciklo kaj la klimataj minacoj.

Foto farita per droneo [eo spavo], montranta la diversecon en unu el la bienoj de la programo KARUSMART en Gvadelupo. Bildo fare de Olivia Losbar, uzata kun permeso.

Tiaj iniciatoj estas memorigo al tio, ke daŭripova agrikulturo ne povas esti disigita de historiaj kaj sociaj realecoj. Antaŭenpuŝante la praulajn praktikojn kiel miksitan farmadon kaj specian kunigon, ili fortigas ne nur la nutran sekurecon, sed ankaŭ socian kaj median justecon.

Agrikulturo en transiro

Agrikultura inĝeniero Hugues Occibrun volas konservi la kreolan ĝardenon. Foto de Occibrun, eldonita kun permeso.

Ĉi tiuj nuntempaj defioj instigas gvadelupajn [eo] farmistojn repripensi sian ekonomian kaj ekologian modelon, kaj multaj nun laboras por restarigi ĉi tiujn praulajn farmpraktikojn.

Por Hugues Occiburn, konservi la kreolan ĝardenon fariĝis lia ĉefa zorgo. Trejnita kiel agrikultura inĝeniero, li maltrankviliĝis pro la malapero de loka agrikultura scipovo kaj decidis pliigi la konscion pri la bezono ĝin konservi. Kune kun Astrid Gereld, li kunfondis 100%Zeb, agrikulturan kooperativon kiu ofertas trejnadojn, laborrenkontiĝojn [eo] kaj vendadon de kuracaj kaj aromaj plantoj endemiaj el Karibio [eo].

En sia ĝardeno, enhavanta pli ol 300 speciojn, Occiburn regule bonvenigas ĉiun scivolemulon kiu volas malkovri (aŭ remalkovri) la kariban farmakopeon [eo]. Li instruas al ili rekoni la kuracan planton nomitan “atoumo“, kiu estas konata pro la fortigo de la imunsistemo kaj kiu tradicie estas uzata por kontraŭbatali gripajn malsanojn aŭ mildigi artikodolorojn; malkovri la virtojn de vetivero por malpliigi la ginekologiajn dolorojn; kaj eĉ  “cleomea“, kies acideta gusto pliriĉigas la guston de salatoj.

Vido de la vendejo de Occiburn, kiu estas parto de lia kreola ĝardeno. Foto fare de Olivia Losbar, uzata kun permeso.

Occiburn estas konvinkita, ke ĉi tiu spirito de solidareco ankaŭ povas helpi kontraŭbatali la efikojn de klimata ŝanĝiĝo. “Mi mem travivis tion”, diras li. “Mi vidis ĉiun krizon, kiun ni havis ĉi tie, ĉu temis pri la LKP en 2009 [la socia kaj sociala krizo kiu denuncis la ekonomian monopolon plenumatan de grandaj grupoj konsistantaj el posteuloj de koloniistoj], aŭ pri KOVIM. Kiam homoj haltas, al kio ili nature revenas? Al sia ĉirkaŭaĵo. Kaj tio, kio nin ĉirkaŭas, estas la kreola ĝardeno”.

Li kredas, ke homoj “simple volas enradikiĝi; remalkovri iom de sia kreola kaj kariba identeco”, sed ankaŭ elspezi malpli. “Super ĉio”, li rivelas, “ekzistas ekologia deziro limigi malŝparon; komposti”. Occiburn klarigas, ke kiam importitaj produktoj ne alvenas en la landon laŭplane, la vivo fariĝas malfacila: “estas tuta vivmaniero, kiun ni pridiskutas.”

Kelkaj el la karibaj plantoj kiujn Hugues Occiburn rikoltas el sia kreola ĝardeno. Foto fare de Olivia Losbar, uzata kun permeso.

Per ĉi tiu laboro kun la loka loĝantaro, same kiel per kunlaboroj kun esplororganizoj kaj partopreno en festivaloj kaj aliaj eventoj, la aliro de la kooperativo por transdoni sian mesaĝon estas ampleksa. Laŭ ĉiuj raportoj, la gvadelupanoj montris sin tre ricevemaj.

“La junuloj estas tre scivoleamaj pri lernado”, diras Occiburn. “Same kiel la plej maljuna generacio, ili estas tre kortuŝitaj vidinte la kreolan ĝardenon je tia nivelo. Mi ĝojas esti parto de tio”. Li kaj lia teamo pasigas “multan tempon” en lernejoj kaj libertempaj centroj, kie ili povas transdoni ĉi tiun scion al infanoj kun la espero influi estontajn generaciojn kaj tiel ŝanĝi la kulturon.

Dum la defendanto de la kreola ĝardeno insistas ke la gvadelupa loĝantaro estas preta fari ĉi tiun ŝanĝon de vivstilo, li diras ke ĝi devas esti akompanata de “vera politika vizio”. Aliaj farmistoj kaj aktivuloj de biologia agrikulturo [eo], kiel Steve Selim kaj Yvelle Nels, ankaŭ fariĝis ĉefaj figuroj en la adopto de mediprotektaj agrikulturaj praktikoj kaj justaj distribuaj sistemoj.

Vojo antaŭen: solidareco preter la limoj

Laŭ Blazy, solidareco estas ŝlosilo al sukceso kaj devas esti parto de pli tutmonda aliro. Pro sia esplora fono, li scias ke ekzistas regiona dinamiko de scio-interŝanĝo, ĉefe tra la projekto INTERREG CambioNet, kiu kunigas karibajn kaj sudamerikajn partnerojn por interŝanĝi agro-ekologiajn sciojn.

Ŝafoj sur bieno en Gvadelupo. Foto de Oliva LOsbar, uzata kun permeso.

Internaciaj kunlaboroj ankaŭ okazis inter karibaj esploristoj kaj sciencistoj el Brazilo kaj Afriko, kvankam Blazy diras, ke la leĝaro kaj la ekonomioj de tiuj teritorioj ofte malhelpas progreson.

En kunteksto markita de klimata ŝanĝiĝo, altaj vivokostoj kaj tutmondaj krizoj, tamen, ĉi tiu solidareco proponas daŭrigeblan kaj homecan respondon al nuntempaj defioj. Danke al aktivuloj, novigaj iniciatoj kaj praulaj praktikoj, Gvadelupo daŭrigas ambician vojon al nutraĵa suvereneco, samtempe repacigante sian pasintecon, nuntempon kaj estontecon.

Ĉi tiu rakonto estas produktita kun la subteno de la Caribbean Climate Justice Journalism Fellowship [ndltr: Kariba ĵurnalista programo pri klimato kaj justeco] fare de Climate Tracker Caribbean [ndltr: Klimatspurilo de Karibio].

de Claudio Gobbo je 2025-06-08 16:34

Esperanta Retradio

Ligiloj al la porcioj 01 ĝis 53 de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu"

Jen ĉi-sube la ligiloj al la porcioj 01 - 53 de la ekzercaro:

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-08 10:47

UEA facila

Esperanta Retradio

Novaj pordoj malfermiĝas

Tiun ĉi rakonton verkis kaj produktis Luiza Carol el Israelo

Grafikaĵo de Luch OFER
Dorela estis knabino, kiu loĝis en malgranda domo apud bela parko. Ŝiaj gepatroj estis kantistoj, kaj en ŝia familio, ĉiuj ludis diversajn muzikilojn aŭ almenaŭ ŝategis aŭskulti muzikon. Tial, nemirinde ke Dorela ŝatis kanti kaj deziris fariĝi kantistino. Ŝi ankaŭ lernis ludi gitaron.


La domo de Dorela havis tri ĉambrojn. Ĉiuj muroj estis tegitaj per specialaj materialoj, kiuj izolis la sonojn. Ankaŭ ĉiuj fenestroj havis specialajn ŝutrojn, per kiuj oni povis izoli la sonojn laŭnecese. Tiel, la patro kaj la patrino de Dorela povis trejniĝi kantante unuope, ĉiu en sia ĉambro, aŭ kantante duope en la sama ĉambro. Dum ilia chiutaga ekzercado, Dorela povis ĉeesti por aŭskulti ilin se ŝi volis. Ŝi ankaŭ povis resti en sia ĉambro kaj eventuale aŭskulti muzikon pere de radio. Ŝi povis ankaŭ kanti aŭ ludi gitaron sen ĝeni la gepatrojn.
           
Ĉe la domo de Dorela troviĝis malgranda korto, kun unu sola maljuna arbo. Multaj birdoj venis el la parko por viziti tiun arbon, je kies branĉoj la knabino pendigis ujojn por grajnoj. Dorela amis la birdojn. Ŝi amikiĝis precipe kun iu muzikema verda papago. Ŝi nomis lin Dodo, kaj li alvenis kiam ŝi alvokis lin. Dorela instruis lin diri “saluton”, por bonvenigi la esperantistajn amikojn de la familio. Kiam ŝi kantis en la korto, Dodo provis imiti ŝin. Kiam ŝi gitarludis, Dodo imitis la sonojn de la gitaro. Dorela eĉ instruis lin kanti ŝian nomon laŭ 3 muziknotoj: “DO… RE… LA…”
          
Kelkfoje, kiam Dorela revenis el la lernejo, Dodo rekonis ŝin ekde malproksime kaj bonvenigis ŝin kantante ŝian nomon:
            “DO… RE… LA…”
            Dorela prifieris pri sia verda amiketo kaj diradis al siaj gekolegoj:
            “Jen mia lernanto Dodo.
Mi instruas lin solfeĝi…”
           
Tiam la infanoj ridis.
          
Foje, Dorela malsaniĝis, sentis fortan premon en la gorĝo kaj komencis flustri anstataŭ paroli. La kuracistoj diris, ke ŝi bezonas nepran operacion. Ili promesis al ŝi, ke ĉirkaŭ du semajnojn post la operacio ŝi jam kapablos paroli normale, tamen ili ne certis ĉu ŝi povos ankaŭ kanti iam ajn.
           
Dorela ege maltrankviliĝis. Ŝi ĉiam revis fariĝi kantistino. Ŝi estis havinta apartan voĉon kaj tre talentis pri muziko, tial la tuta familio kaj ĉiuj konatoj konsideris ŝin onta kantistino… La ideo ke eble ŝi ne plu kapablos kanti estis por ŝi terura ŝoko…
           
La vesperon antaŭ la operacio, Dorela enlitiĝis kaj ekploris. Ŝi ne povis endormiĝi pro ĉagreno. Tiam ŝi petis aŭskulti trankviligan rakonton, samkiel ŝi kutimis peti kiam ŝi estis tre malgranda. Ŝia patrino sidiĝis apud la lito kaj komencis rakonti. Kaj jen tio, kion ŝi rakontis:

           
Foje, en fora urbo, vivis du ĝemelaj knabinoj en eta domo apud bela parko. Iliaj gepatroj estis kantistoj. La ĝemelinoj nomiĝis Mirela kaj Simila. Ili ambaŭ scipovis kanti kaj ludi gitaron, ili ambaŭ talentis, sed Mirela ja paciencis lerni muzikon kaj deziris fariĝi kantistino, dum Simila malpaciencis pri muzikaj ekzercoj, preferis matematikon kaj revis fariĝi inĝeniero. Ĉe la domo de Mirela kaj Simila, estis malgranda korto kun unu sola arbo. Verda papago kaj ruĝa papagino bildis neston en tiu arbo. La ĝemelinoj nomis la papagon Mimi kaj la papaginon Sisi. La gepapagoj estis tre muzikemaj kaj ĉiutage ricevis kun granda plezuro lecionojn pri solfeĝo. Mirela estis la instruistino de Mimi, kaj Simila estis la instruistino de Sisi. Tagmeze, kiam la ĝemelinoj revenis el la lernejo, la gepapagoj rekonis ilin de malproksime kaj bonvenigis ilin kantante:
            “MI… RE... LA…”  
            “SI… MI… LA…”
           
La gepapagoj ŝatis ankaŭ imiti vortojn, kaj la knabinoj komencis instrui ilin Esperanton. Unu someron, en ilia urbo okazis Universala Kongreso de Esperanto.  La gepatroj de la ĝemelinoj preparis koncerton por tiu evento, kune kun malgranda muzikbando. La knabinoj preparis sin por kanti dum la Infana Kongreseto. Ili instruis ankaŭ al Mimi kaj Sisi etan refrenon de kanto. La gajaj birdoj ŝategis tiun sperton kaj kantis laŭte, movante siajn piedojn ritme, kiel en danco. La ĝojo kreskis, kiam la papaga paro ekhavis 4 papagidojn. Oni nomis ilin Lala, Fafa, Rere kaj Solsol. Ili ŝatis aŭskulti muzikon.
           
Dum la Infana kongreseto, Mirela kaj Simila ekamikiĝis kun kelkaj infanoj kaj invitis ilin hejmen, por ke ili konatiĝu kun Mimi, Sisi kaj iliaj idoj. La infanoj estis ravitaj pri la talentaj gepapagoj. La ĝemelinoj regalis la geknabojn kaj la gepapagojn per granda fruktosalato kun multaj semoj kaj nuksoj. La gastoj nomis tiun deserton “BBBB”, t.e. “Bela Bunta Bongusta Bonodora”. La gepatroj de la ĝemelinoj proponis al la gastoj partopreni internacian infankoruson pere de interreto, kaj la infanoj konsentis provi tian eksperimenton. Entute, tiu renkontiĝo estis ege agrabla evento kaj por la gastoj kaj por la gastigantoj. Ilia amikeco plifortiĝis en la sekvaj jaroj, dum kiuj ili ofte kantis kune. La gepatroj de Mirela kaj Simila fariĝis alterne la dirigentoj de la interreta koruso.
           
 Iun printempon, la ĝemelinojn trafis kontaĝa malsano, pro kiu ili ambaŭ bezonis operacion je la gorĝo. Post tiu operacio, Mirela estus dezirinta kanti denove, sed ne plu kapablis. Simila daŭre kapablus, sed ne plu volis kanti sen sia fratino. La tuta internacia koruso bedaŭris tiun okazaĵon.
           
Ankaŭ gitaron la ĝemelinoj ne plu volis ludi, kaj ili rifuzis ludi ajnan alian muzikilon kiun iliaj gepatroj proponis. Tamen ili fariĝis malgajaj, sentis sin kvazaŭ mankas en siaj vivoj io grava…
            
Tiam, la patro de la ĝemelinoj petis la korusanojn prezenti al Mirela kaj Simila kiel eble pli interesajn muzikilojn el siaj landoj aŭ el aliaj landoj. Li esperis, ke unu aŭ eble kelkaj el la muzikiloj de la tuta mondo fin-fine allogos la knabinojn, por ke la ĝojo de muziko reaperu en iliaj vivoj. La patrino diris al siaj filinoj:
           
“Kiam unu pordo fermiĝas, novaj pordoj malfermiĝas. La vivo plenas je surprizoj. Oni neniam scias kie, kiel, kiam malfermiĝas la pordo de tute neatendita sperto…” 
          
 Dum kelkaj monatoj, Mirela kaj Simila ricevis filmetojn pri tradiciaj popolaj muzikiloj el la tuta mondo. Iliaj oreloj provis alkutimiĝi al buntaj tradiciaj muzikstiloj, kiuj taŭgas al la koncernaj muzikiloj. Fin-fine okazis ĝuste tio, kion la gepatroj esperis: ambaŭ knabinoj trovis sian preferatan muzikilon. Kaj ĝuste la saman muzikilon ili elektis: la tereminon.
           
Tiu ĉi ne estas popola muzikilo. Ĝi estas elektronika ilo, kiun inventis rusa fizikisto komence de la 20-a jarcento. Unu el la korusanoj ricevis okaze de sia naskiĝtago skatolon, kiu entenis la erojn  el kiuj oni povas munti tiun fascinan muzikilon. La knabo fotis ĝin kaj poste sendis al la ĝemelinoj filmetojn, pere de kiuj oni povas vidi kaj aŭskulti tre talentajn spertulojn pri teremino. Kaj jen, okazis la miraklo: Mirela kaj Simila ekadoris la tereminon.
           
La tempo pasis kaj la ĝemelinoj kreskis. Mirela fariĝis komponisto, dirigento kaj spertulo pri teremin-ludado. Simila fariĝis inĝeniero kaj laboris en fabriko de muzikiloj. Ŝi perfektigis la tereminojn kaj kreis novajn variantojn. Ŝi kreis i.a. tereminojn, kiujn oni povas facile agordi laŭ la tradiciaj agordosistemoj de ajnaj muzikiloj de la tuta mondo…
           
           
Dorela delonge ĉesis plori. Kiam la patrino finis sian rakonton, Dorela flustris:
            “Panjo, ĉu tiu muzikilo… vere ekzistas?”
            “Jes, certe. Ĉu vi volas aŭskulti tereminon?”
           
Dorela jesis. Ŝia patrino alportis sian komputilon kaj tuj la ĉambron plenumis mallaŭta, trankviliga, rava muziko de teremino. Dorela fermis la okulojn. Rideto aperis sur ŝia vizaĝo. 
            La patrino malŝaltis la etan lampon apud la lito. Antaŭ ol eliri, ŝi diris:
            “Ĉio bonordos, karulino…
Bonan nokton…”
            Sed Dorela ne plu aŭdis ŝin. Ŝi jam endormiĝis kaj estis sonĝanta pri papagoj…

===



de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-08 06:00

2025-06-07

La Balta Ondo

Pli ol mil aliĝintoj al la kongreso en Brno

brno

Komence de la unua julia semajno ni skribis, ke “je la 1a de junio 2025 jam 989 personoj el 62 landoj aliĝis al la 110a Universala Kongreso de Esperanto” kaj aldonis: “Estas certe, ke ankaŭ al Brno ĉi-somere venos pli ol mil esperantistoj” (vidu https://sezonoj.ru/2025/06/brno-21/).

Ĉi tiu prognozo realiĝis post ses tagoj, dum kiuj al la kongreso aliĝis pliaj 15 personoj, kaj la suma kongresanaro superis milon. Nun estas registritaj 1004 aliĝintoj. Laŭ la nombro da aliĝintoj la 110a UK en Brno jam superis ses UKojn okazintajn ĉi-jarcente:

UK-99 en Bonaero (Argentino, 2014) — 706 aliĝintoj
UK-109 en Aruŝo (Tanzanio, 2024) — 854
UK-107 en Montrealo (Kanado, 2022) — 859
UK-97 en Hanojo (Vjetnamio, 2012) — 866
UK-104 en Lahtio (Finnlando, 2019) — 917
UK-95 en Havano (Kubo, 2010) — 1002

La sekva superota estas la 98a UK okazinta en Rejkjaviko (Islando) kun 1034 aliĝintoj, sed poste laŭnombre estas la 102a UK en Seulo (Koreio, 2017) kun 1173 aliĝintoj kaj la 101a UK en Nitro (Slovakio, 2016) kun 1253 aliĝintoj.

Aliĝu ankaŭ vi!

Nun validas la tria aliĝtarifo; por la t. n. A-landoj: 290 eŭroj por individuaj membroj de UEA kaj 360 eŭroj por ne individuaj membroj.
Aliĝu rete ĉe https://uea.org/kongresoj/alighilo.

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/brno-22/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Pli ol mil aliĝintoj al la kongreso en Brno appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-07 18:03

Esperanta Retradio

Tro da sukero estas damaĝa al la cerbo

Tro da sukero povas konduki al graskorpeco aŭ ĝi povas favori diabeton. Malpli konate estas tamen: Alta konsumo de sukero akcelas ankaŭ la ekeston de cerbaj malsanoj kiel demencon.

Por funkcii la homa korpo bezonas multnombron da nutraj substancoj - ankaŭ sukeron. Kiel energiportanto ĝi estas ekzistodona por la cerbo. Estas do kompreneble ke glukozo estas ŝatata intermanĝo por teni alta la koncentriĝon. Sed la dozo estas decida. Tro da sukero nome povas esti damaĝa al nia produktivo kaj eĉ povas favori malsanojn en la cerbo.

Alta enhavo da sanga sukero akcelas la ekeston de graskorpeco kaj de diabeto. Sed sukero estas ankaŭ neŭrotoksa substanco. Tio signifas ke ĝi damaĝas nervoĉelojn - inter alie en la cerbo. Se ni manĝas tro da sukero, tiam plialtiĝas per tio la risko por cerbomalsanoj kiel demenco, alchejmero kaj apopleksioj - tri el la dek plej oftaj mortokaŭzoj mondskale. Multaj el tiuj malsanoj estus eviteblaj per pli sana vivostilo. Al tio apartenas ankaŭ pli malgranda sukerkonsumo. Aktuala meta-analizo montris, ke sukero je mallonga vido ja plialtigas la mensan produktivon, sed ke je longa vido forte sukerenhava nutraĵo povas malbonigi la kognajn kapablojn.

Tro da sukero povas ankaŭ damaĝi la angiojn. Pro la ŝanĝita metabolo de insulino povas formiĝi deponaĵoj en la angiaj vandoj. Tiel malvastiĝas iom post iom la angioj  kiuj provizas la cerbon per sango. Tiel povas okazi nesufiĉa provizado de unuopaj  cerbaj areoj. Je longa vido la malvastiĝo de la angioj povas konduki al demenco, alchejmero kaj apopleksioj. Al tio aldoniĝas plua risko por homoj kiuj suferas pro hemikranio. 

Povas krome ekesti malrektaj sekvoj per diabeta malsano. Jam ekde la 1990-aj jaroj esploristoj scias ke kune kun malsaniĝo pro diabeto tipo 2 plialtiĝas ankaŭ la risko por demenco. Tiurilate oni supozas ke per tio estas ankaŭ ĝenata la metabolo de glukozo en la nervoĉeloj. Per tio plialtiĝas ankaŭ la risko por malsaniĝo pro alchejmero. Ĉar insulino ludas ankaŭ rolon ĉe la ekesto de alchejmeraj plakoj en la cerbo. Tiuj koagulaĵetoj estas inter alie respondecaj por la mortado de nervoĉeloj en la cerbo.

Malgraŭ tiuj riskoj la konsumo de sukero restas alta. En Germanio situas la jara konsumo de sukero ĉe averaĝe 33 kilogramoj - preskaŭ duoble pli alta ol tion rekomendas la Germana Societo por nutrado. Laŭ tiu societo nur dek procentoj de nia alpreno de energio estu kovritaj per sukero. Averaĝe tio estus proksimume 18 kilogramoj en jaro. Ebleco por malaltigi la konsumon estus imposto sur sukero. Tio kondukis en Britio ekde ĝia enkonduko en la jaro 2018 al unuaj sukcesoj. Tie la nombro de graskorpuloj jam malkreskis je ok procentoj.

Rezigni pri sukero ne estas ĉiam simple. Jam etaj dozoj kondukas al pli alta deziro. Ĉar per alpreno okazas en la cerbo elŝuto de la feliĉhormono dopamino. Ankaŭ la anstataŭado de sukero per diversaj dolĉigiloj estas laŭ fakuloj ne senproblema. Ili ja ne enhavas kaloriojn, sed novaj studaĵoj indikas ke per la konsumo de dolĉigiloj kreskas ankaŭ la nombro de angio-malsanoj. Taŭga rimedo ŝajnas esti nur la grandmezura rezigno pri sukerenhavaj produktoj.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-07 06:00

2025-06-06

La Balta Ondo

Kandidatiĝu por la Estraro de TEJO 2025–2026

La Elekta Komisiono de TEJO serĉas kandidatojn al la Estraro de TEJO por la mandato 2025–2026. La elektitoj enoficiĝos la 1an de septembro 2025 kaj finos la mandaton la 31an de aŭgusto 2026. La Estraro estas la ĉefa plenuma instanco de TEJO. Novaj estraranoj estos elektitaj kadre de la ĉi-jara Internacia Junulara Kongreso en aŭgusto aŭ per reta voĉdono en julio.

Kandidato por iĝi estrarano de TEJO devas esti individua membro de TEJO en 2025 naskita inter la 1a de septembro 1990 kaj la 31a de aŭgusto 2007.

Aliaj dezirindaj trajtoj de kandidato estas sperto en gvidado de volontula organizo, sperto en la Esperanto-movado, laboremo kaj flekseblo.

La Estraro konsistas el maksimume 9 estraranoj, inter kiuj estas la Prezidanto, la Ĝenerala Sekretario, la Kasisto kaj de unu ĝis tri Vicprezidantoj.

strukturo de tejo

Ĉiu estrarano povas havi unu aŭ plurajn estrarajn fakojn. Inter eblaj fakoj troviĝas:

  • Aktivula Trejnado, Eksteraj Rilatoj, Edukado, Scienco, Kulturo, Kongresoj, Landa & Faka Agado, Merkatiko & Informado, Talento, Transnaciaj Projektoj.
  • Adoleska Agado, Genra Egaleco, Juro, Moviĝeblo, Teĥnologio, Universitata Agado
  • Pasporta Servo, Rilatoj kun UEA, Volontuloj.

Kandidato estu preta okupiĝi pri iuj el la listigitaj fakoj.

Por kandidatiĝi, sendu mesaĝon al elekta.komisiono@tejo.org ĝis la neŝovebla limdato de la 30a de junio 2025. Alkroĉu viajn vivresumon, motivan leteron kaj eksplicitan indikon pri la fakoj kaj la oficoj, kiujn vi estos preta transpreni en la Estraro, se elektita.

Se vi scias pri alia taŭga kandidato, konvinku tiun homon sendi sian kandidatiĝon aŭ sendu mesaĝon al elekta.komisiono@tejo.org, tiel ke ni mem povu kontakti la eblan kandidaton.

K(unlab)ore,
Elekta Komisiono de TEJO:

Òscar Hernández Rodríguezoscar.hernandez.rodr@gmail.comt.me/oscar_hz
Tyron Surmontyrontoo@gmail.comt.me/tyroncs

Fonto: https://www.tejo.org/malferma-alvoko-2025-2026/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Kandidatiĝu por la Estraro de TEJO 2025–2026 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-06 21:41

Esperanta Retradio

La elpenso de la aĉetĉaro

Tiun ĉi sonartikolon verkis Aaron Chapman el Kanado
Ĉiutage, milionoj da homoj uzas aĉetĉarojn en superbazaroj kaj grandaj vendejoj. Ili ŝajnas tiel normalaj, ke oni apenaŭ pensas pri ili. Sed iam, ne ekzistis tiaj ĉaroj. Kaj kiam oni unue prezentis ilin, multaj homoj eĉ rifuzis uzi ilin.

La unua moderna aĉetĉaro estis inventita en 1937 en Oklahomo, Usono, fare de viro nomata Sylvan Goldman. Li estis posedanto de supermerkato kaj rimarkis ke liaj klientoj ofte ĉesis butikumi, ĉar iliaj brakoj pleniĝis tro rapide. Tial, li pensis: “Se oni povus puŝi sian aĉetkorbon anstataŭ ol manporti ĝin…” Li kunigis faldseĝon kun du metalaj korboj kaj radoj, kaj tiel naskiĝis la aĉetĉaro.

Goldman estis tre entuziasma pri sia invento. Li metis la ĉarojn ĉe la enirejo de sia butiko kaj atendis ke klientoj volonte uzos ilin. Sed li eraris. Plej multaj homoj rifuzis uzi la aĉetĉarojn.

Virinoj diris ke la ĉaro aspektas tro simila al infanĉaro, kaj ili ne volis esti rememorigataj pri puŝado de beboj. Viroj, aliflanke, pensis ke ĝi aspektigas ilin malfortaj, kvazaŭ ili ne kapablus porti siajn proprajn aĉetaĵojn.

Goldman ne rezignis. Li dungis aktorojn por marŝi tra la butiko kun aĉetĉaroj, ŝajnigante ke ili estas normalaj klientoj. Kiam aliaj homoj vidis tion, ili pensis: “Ho, eble tio efektive ne estas tiel stranga.” Kaj iom post iom, la ideo disvastiĝis.

Post iom da tempo, aliaj superbazaroj komencis uzi la aĉetĉaron. Ĝi fariĝis pli granda, pli forta, kaj pli facile movebla. Poste, oni aldonis eĉ sidlokon por infanoj, kaj tiel ekaperis la aĉetĉaro nun konata.

Estas interese pensi ke tiel ofta objekto en nia ĉiutaga vivo, io tiel simpla kaj praktika, devis lukti kontraŭ publika honto kaj kultura rezisto por akceptiĝo. Sed jen la povo de persisto kaj bona ideo.

Hodiaŭ, oni uzas aĉetĉarojn en butikoj tutmonde. Ili plifaciligas kaj plirapidigis aĉetadon. Kaj ĉio komenciĝis ĉe unu viro, unu seĝo, kaj la ideo ke porti ĉion mane ne estas la sola maniero.

Do, la venontan fojon kiam vi puŝas ĉaron tra la manĝovendejo, vi povas pensi pri la historio malantaŭ ĝi; kaj pri la inventisto kiu ne rezignis, malgraŭ la skeptikeco kaj mokado de aliuloj.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-06 06:00

2025-06-05

La Balta Ondo

Informilo №2 pri BET-59

Gravaj praktikaj kaj teknikaj informoj

BET-59La 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59) okazos de la 5a ĝis la 13a de julio 2025 en Kaŭno, la dua plej granda urbo de Litovio. La ĉefa lokalo de BET-59 estas la universitato Vytautas la Granda (strato S. Daukanto 28), kiu situas en la centro de la urbo.

La alveno al Kaŭno okazos la 4an kaj la 5an de julio, la forveturo – la 13an de julio.

Al BET-59 aliĝis jam 240 partoprenantoj el 28 landoj.

Partoprenantoj de BET-59 loĝos en jenaj lokoj:
1. Studenta domo de la Instrua centro (str. Jonavos 178)
2. Tristela hotelo “Metropolis” (str. S. Daukanto 21)

Ĉiuj programeroj de BET-59 okazos en du apudaj konstruaĵoj de la universitato (str. S. Daukanto 28 kaj str. S. Daukanto 27).

Inter la ĉefa BETejo, urbaj busa kaj fervoja stacidomoj, kaj studenta domo eblas veturi per urbaj busoj kaj trolebusoj. La urba transporto por ĉiuj partoprenantoj de BET-59 dum la tuta periodo de BET-59 estos senpaga. Ĉiu partoprenanto de BET-59 dum registrado ricevos identigan karteton, sur kies dorsa flanko estos gluita speciala kodo – en busoj kaj trolebusoj necesos almeti ĝin al biletidentigiloj.

Partoprenantoj organizite komune tagmanĝos en la restoracio “Bistronomė” (avenuo Laisvės 37) – ĝi situas je kelkcent metroj de la ĉefa BETejo. La organizitaj komunaj tagmanĝoj okazos nur lunde, marde, ĵaŭde, vendrede kaj sabate, do, dum kvin tagoj, oni devos pagi ilin dum la registrado. Laŭdezire eblos ricevi vegetaran kaj veganan tagmanĝon. Dum aliaj tagoj la manĝado estos memstara laŭ bontrovo de la partoprenantoj.

En la ĉefa universitata BETejo (str. S. Daukanto 28) konstante funkcios la Organiza komitato de BET-59, akceptejo (registrado de partoprenantoj, informoj k. s.), redakcio de la ĉiutaga gazeto de BET-59 “Kunfluo”, riĉa libroservo kaj ĉiuj aŭditorioj kaj salonoj, krom la teatra.

Kaŭno estas atingebla aviadile, trajne, buse kaj aŭtomobile. Tiuj, kiuj unue venos al Vilno aŭtomobile, trajne aŭ buse, unue iru al la busa aŭ trajna stacidomoj (la trajna kaj busa stacidomoj en Vilno estas apude, de la flughaveno necesas veturi buse), de la busa aŭ trajna stacidomoj veturu plu al Kaŭno – busoj kaj trajnoj estas multaj.
Ĉiuj partoprenontoj atingu la BETejon memstare. Ni ne havas eblon renkonti vin en la stacidomoj.

Ekde la 1a de julio la Organiza komitato de BET-59 funkcios en la ĉefa universitata konstruaĵo (str. S. Daukanto 28). La poŝtelefono de la prezidanto de la Organiza komitato Povilas Jegorovas estas +370 687 12219 . La retadreso estas pjegorovas@yahoo.com. Ĉiujn aktualajn informojn pri BET-59 eblas trovi en ties retejo: http://www.esperanto.lt/board/zboard.php?id=bet59.

La 4an de julio (vendrede) kaj la 5an de julio (sabate) ekde la 10a ĝis la 22a horo en la ĉefa universitata konstruaĵo (str. S. Daukanto 28) funkcios registrado de partoprenantoj de BET-59, loĝigo, eblos ricevi diversajn informojn. Dum la registrado vi registros vian alvenon, ricevos pakaĵon kun diversa materialo, “Libron por BETano”, faldfolion pri Kaŭno en Esperanto, karton kun viaj loĝdomo kaj ĉambro, kuponojn por manĝado k. s.

Ĉiuj, kiuj ne pagis anticipe la aliĝkotizon, loĝadon kaj manĝadon, aŭ pagis neplene, dum la registrado devos pagi ĉion konforme al siaj kategorio kaj periodo. Novaj anticipe nealiĝintaj personoj plenigos la aliĝilojn surloke kaj pagos ĉion adekvate. Malfruintoj povos registri sian partoprenon en BET-59 ankaŭ dum postaj tagoj. Registriĝo por la ekskursoj kaj pago okazos aparte sabate kaj dimanĉe dum anoncotaj horoj. Ĉiuj ekskursoj estas pagendaj aparte.

La 6an de julio (dimanĉe) komenciĝos la laboro de BET-59 laŭ la programo, kaj estas antaŭvidita organiza tempo por diversaj programeroj kaj por prepariĝo al la solena inaŭguro de BET-59.

La solena inaŭguro de BET-59 okazos la 6an de julio (dimanĉe) je la 15a horo en la Granda salono de la universitato (str. S. Daukanto 28). Bonvolu veni kelkajn minutojn antaŭ la komenco de la inaŭguro.
La solena fermo de BET-59 okazos la 12an de julio (sabate) je la 15a horo en la Senata salono de la universitato (str. S. Daukanto 28).

La 9an de julio (merkrede) estos ekskursoj dum la tuta tago. Dum aliaj tagoj okazos kelkaj duontagaj ekskursoj. Legu pri la ekskursoj ĉe https://sezonoj.ru/2024/12/bet-160/.

La programo estos tre intensa, riĉa kaj interesa; vidu ĝin ĉe https://sezonoj.ru/2025/05/bet-194/.

Ĉiutage aperos kvarpaĝa plenkolora gazeto de BET-59 “Kunfluo”. Ĝin kompilos kaj redaktos Pawel Fischer-Kotowski – lia retadreso estas fiskot@gmail.com. En “Kunfluo” aperos ĉiuj aktualaĵoj, informoj, anoncoj pri salonoj de la programeroj, eventualaj ŝanĝoj de la programo, precizigoj, priskribo de BET-59, fotoj k. s.
Uzu la gazeton por anoncoj, proponoj, informu en ĝi pri la jam okazintaj programeroj. Ĝi estas via gazeto, tial bonvolu anticipe prepariĝi kunlabori kun ĝi. Entute aperos 8 numeroj de la gazeto – la unua jam la 5an de julio (sabate); la lasta – la 12an de julio (ankaŭ sabate). Ĝin ĉiutage povos preni ĉiu partoprenanto. La gazeto aperos ankaŭ rete en la retejo de BET-59. Aktualajn informojn eblos trovi ankaŭ sur la anonctabulo ĉe la akceptejo.

La laborlingvo de BET-59 estas Esperanto.
Dum BET-59 eventuale funkcios kelkaj ekspozicioj.
Monon eblos ŝanĝi en urbaj bankoj. En Litovio funkcias eŭro.
La elektra tensio en Litovio ĝenerale estas 220-volta.
La listo de la partoprenantoj de BET-59 estas en ties retejo kaj en la “Libro por BETano”.

La Organiza komitato de BET-59 petas vin esti atentaj, toleremaj, disciplinemaj, akurataj kaj ĝustatempaj.

Prepariĝu aktive labori dum BET-59. Ĝia sukceso dependas de ĉiuj partoprenantoj.

Bonvenon al Kaŭno!

Organiza komitato de BET-59

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06//

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Informilo №2 pri BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-05 12:14

Esperanta Retradio

Ĉiu homo manfrapas tute individue

Ĉe manfrapado ekestas sono kiu estas unika por ĉiu homo. Tion eltrovis esploristoj. Ilia studaĵo liveras krome novajn vidojn en la fiziko de tiu ĉiutaga gesto: Ne nur la kunpuŝiĝo de la manoj, sed ankaŭ speciala aerfluo estas laŭ tio la kaŭzo por la karakteriza sono.

Kiel sonas manskribo? Ne, ne tiu sur papero, sed tiu kiun oni skribas en la aeron, kiam oni manfrapas. Esploristoj eltrovis ke ĉiu homo produktas ĉe aplaŭdado unikan sonon - kaj ke malantaŭ tiu familiara sono kaŝiĝas kompleksaj mekanismoj.

Esplorista teamo de la Cornell universitato kaj de la universitato de Misisipio montris helpe de vivaj eksperimentoj, de teoriaj modeloj kaj de silikonaj replikoj de homaj manoj, ke la sono de manfrapado ekestas per la rapida movo de la aero inter la manplatoj. Tiamaniere ekestas laŭ ili la akustika fenomeno, ĉe kiu unu aera ĉambro komprimiĝas kaj estas elprimata el malgranda spaco.

Konkrete tio signifas ke se la manoj kuniĝas, tiam ekestas aera poŝo, kiu estas rapide elpuŝata tra la malfermaĵo inter dikfingro kaj montrofingro. Tiu aerfluo osciligas la ĉirkaŭantajn aermolekulojn - kiel ĉe laŭtparolilo - kaj produktas tiel la karakterizan sonon.

Tiu fenomeno similas al la Helmholtza-resonanco - la principo kiu ankaŭ klarigas la sonon kiun oni aŭdas se oni blovas super la malfermaĵon de malplena botelo. Ĉe tio oscilas la aero en la botelo laŭ certa frekvenco, depende de la grandeco de la aerĉambro kaj de la malfermaĵo.

En la eksperimentoj ankaŭ montriĝis ke faktoroj kiel grandeco de la mano, formo de la mano, moleco de la haŭto kaj manfrapa tekniko influas la produktitan sonon. "Kutimaj Helmholtz-resonanciloj havas rigidajn vandojn - pensu pri la vitraj vandoj de botelo", diras kunaŭtoro de la universitato de Misisipio. Per tio ekestas longe daŭranta sono, kiu desoniĝas tre malrapide, ĉar la plej granda parto de la energio kontribuas al la akustika signalo.

"Se ni aliflanke havas elastajn vandojn - ekzemple niajn manojn -, tiam ekestas pli fortaj osciloj de la solida materialo, kaj tiuj movoj absorbas energion el la sono." Pro tio la manfrapado produktas unikan mallongan pafsonon kaj ne pli longan bruaĵon, diras la kunaŭtoro.

La studaĵo de la usonaj esploristoj rezultigis krome ke ĉiu homo ĉe manfrapado produktas unikan sonaron. Tiu individueco povus estonte esti utiligata por la identigo de personoj, simile kiel fingroprintoj aŭ skanoj de la retino.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-05 06:00

Le Monde diplomatique en Esperanto

Nova regiona situacio post Gazao kaj Sirio

De post la fino de la malvarma milto, Irano instaliĝis kiel gvidanto de kontraŭimperiisma koalicio en Proksim-Oriento. Nu, la malfortiĝo de Teherano rearanĝas la geopolitikan ludon en tiu regiono. La fino de la diktaturo en Damasko, dek kvin jarojn post la "arabaj printempoj" revigligas la esperon de popoloj, kies aspiroj al sociala justeco ne estas plenumitaj, kaj kiujn la buĉado en Gazao koleregigas.

La geopolitika ekvilibro de Proksim-Oriento draste transformiĝis depost la malkoloniiga epoko. En la mezo de la 20-a jarcento, la israel-arabaj militoj kontraŭstarigis du klare identigitajn flankojn : nacian araban koalicion kaj cionistojn subtenatajn de Okcidento. Sed la situacio vere komplikiĝis post la fino de la jaroj 1970-aj. Unuflanke, la islama respubliko de Irano fontinta el revolucio adoptis la celon renversi la "reakciulajn" sunaismajn reĝimojn. Aliflanke, la bloko de la arabaj landoj ekfendetiĝis, kun fina rompo pro la interkonsentoj de Camp David, kiuj rezultigis en 1979 pactraktaton inter Egiptujo kaj Israelo.

La fino de la malvarma milito akompanis du novajn strategiajn ŝokojn : la milito de la Persa Golfo en 1990-1991, kiu markas la eniron en la epoko de usona unupoluseco, kaj la subskribo de la interkonsento de Oslo, en 1993, promeso de estonta ŝtato por la palestinanoj. Oni komencis vidi la israel-araban konflikton kiel duelon de suvereneco inter israelanoj kaj palestinanoj anstataŭ regionan dukampan konflikton, kaj tio estigis plifortiĝon de la akso Damasko-Teherano. Irano poste utiligis la 11-an de septembro 2001 kaj la usonajn militojn kontraŭ Irako kaj Afganujo por mobilizi pli vastan ŝijaisman revolucian fronton, baldaŭ aktivan en la tuta regiono. Tiu fronto enhavis la libanan Hizbulahon, la sirian reĝimon de S-ro Baŝar Al-Assad, la irakajn ŝijaismajn milicojn, la jemenajn Huthi-ojn, kaj pli marĝene la palestinan Hamas. Pro la "araba printempo" de 2011, tiu koalicio trovis okazon instaliĝi kiel avangardo de kontraŭ-cionisma kaj kontraŭ-imperiisma rezistado. Fronte al ĝi, kaj same decidiĝinta halti la popolan ribelon, la sunaisma kontraŭ-revolucio arigis por-okcidentajn reĝimojn, ĝis tiam disigitajn. En unu kampo same kiel en la alia, oni pli multe zorgas bridi la homamasojn ol liberigi Palestinon.

Tia estis la fono antaŭ kiu okazis la du lastaj freŝdataj kataklismoj, preskaŭ samtempaj : unuflanke la etna purigado de la gazaa strio, akompanata de mortigaj atakoj al Libano, efektivigita de Israelo post la atako de Hamas de la 7-a de oktobro 2023, aliflanke la renverso en decembro 2024 de la siria diktatoro Al-Assad, protektito de Irano, fare de ribelaj trupoj ĉefe islamismaj, tiel malfermante transiran periodon, kiu eble estigos demokratiigon. Iliaj konsekvencoj renversas la regionan scenejon. Pro la milito de Israelo kontraŭ Hamas, la senkapigo de Hizbulaho, la kreskantaj premoj sur la huthi-a movado kaj la malfortiĝo de siaj propraj militaj kapabloj, Teherano vidas sian "akson de rezistado" diseriĝi. Samtempe, la eksteraj agantoj dizertas la terenon : malgraŭ la insisto de Israelo, la okcidentaj potenclandoj montras neniun haston por ataki Iranon kaj siaflanke la rusoj kaj irananoj konstatis la falon de la siria reĝimo nur kiel spektantoj.

Dum svenas la malnovaj frontlinioj, neniu alia hegemonia potenco aperas por plenigi la vakuon. Male, la geopolitikaj luktoj nun estas pli malcertaj kaj interplektiĝantaj ol iam ajn kaj estigas konstelacion de ardaj punktoj.

Unu el ili koncernas la popolajn mobilizadojn por libereco kaj demokratio. La "arabaj printempoj" de 2011-2012 kaj iliaj resonoj de 2018-2019 malmulte zorgis pri la palestina demando kaj aliaj regionaj konfliktoj, ankaŭ kreitaj de kontestitaj reĝimoj. Por la popoloj sub la jugo de aŭtoritatismo, la ĉefa postulo estis "rajto de digno".

Tiu ribelspirito daŭre vivas, tiom en la araba mondo kiel en Turkujo. Ĝi estas portata de homamasoj malhavantaj klaran gvidanton. Ili uzas novajn teknikojn por kunhavigi siajn ideojn kaj spiti subpremadon. En situacio de forta senlaboreco kaj ĝenerala koruptado, la ekonomiaj postuloj superas la aliajn. Tiuj movadoj fontantaj el homamaso tamen malhavas preparon por pluiri al la sekvonta etapo. Iliaj aktivuloj ankoraŭ provas akiri organizajn kapablojn. Ili ne havas postrevoluciajn programojn kaj restas sencelaj fronte al instituciaj balotadoj. Tial, de post la komenco de la "arabaj printempoj", neniam la unuaj ribelintoj anstataŭis la aŭtokratojn - male ili estas formetitaj el la politika vivo - sed grupoj pli kapablaj kunordigi homamasojn. Kaj, kiel konfirmas la siria ekzemplo, ili ofte estas islamistoj.

Anstataŭ respondi al iliaj postuloj, la arabaj reĝimoj daŭre apogas sin sur subpremado, novliberalaj promesoj kaj internacia subteno por konservi sian regpotencon. En iuj landoj, kiel Egiptujo, la regantaj elitoj komplete izoliĝis el sia popolo. La konstruo de novaj administraciaj ĉefurboj kaj aliaj gigantaj projektoj simbolas tian izoliĝon. La civilaj socioj, paciencaj sed nepasivaj, observas la politikan komedion kaj atendas taŭgan momenton por denove agi.

La venonta ribelondo metos tiklan demandon : kiel atingi demokration sen uzi perforton ? La tro longaj transiraj periodoj, kiel tiu de Sudano emas krei pliajn konfliktojn ol verajn progresojn. Kaj simetrie, fulmaj venkoj, el kiuj rezultas elekto de nova registaro povas esti detruitaj de reveno de aŭtokrataj kaj kontraŭrevoluciaj refleksoj, kiel okazis en Egiptujo kaj Tunizio.

Unika pro sia geopolitika etoso kaj persistemo de tieaj ribelintoj, la siria sperto revigligas revolucian flamon kaj kreas imagpovon, kiu fascinas la tutan Proksim-Orienton. Ĝi pruvas ke, post seneliraj longaj jaroj, kaj kontraŭ plej brutalaj registaroj, la oponantoj povas venki, kondiĉe ke ilia engaĝiĝo estu ŝtalforta kaj ilia strategio klarmensa. Ĝi ankaŭ unuafoje donas homan vizaĝon al la nebularaj "arabaj printempoj", verŝajne ĉar ĝi baziĝas sur armita lukto, kiu pli impresas ol pacema malobeo. La falo de la klano Al-Assad, post pli ol duonjarcento de regado, estigas gigantan senpeziĝon por milionoj da sirianoj ekziliĝintaj tra la mondo, senpacience atendantaj vidi pli multpartian ŝtaton redifini civitanecon, rajtojn kaj liberojn.

Ĉirkaŭira taktiko

La milito en Gazao estis ekstartiganta elemento de tiu historia turno. Kiam la israela ofensivo plivastiĝis al Libano kaj Jemeno, ĉiuj aliancanoj de Irano estis atakitaj. Hizbulaho perdis siajn ĉefojn kaj grandan parton de sia armilaro. La Houthi-oj, kvankam ne tiel grave trafitaj, antaŭgustumis la kataklismon, kiun estigus milito kun la hebrea ŝtato - kiu cetere estigus ankaŭ usonan militintervenon. Pri S-ro Al-Assad, li erare ignoris la avertojn de siaj rusaj kaj iranaj patronoj pri la diseriĝo de sia armeo.

La militaj sukcesoj de Telavivo kontraŭ la agentoj de Irano fontas el aro da strategiaj reorientiĝoj. La revolucia fronto atingis la kulminon de sia potenco dum la israel-libana milito de 2006. De tiam, Israelo, helpata de siaj okcidentaj aliancanoj, elektis ĉirkaŭiran taktikon. Ĝiaj sekretservoj enŝoviĝis en la membrojn de Hizbulaho, notinde kiam ĉi lasta sendis milojn da batalantoj en Sirion por subteni S-ron Al-Assad. En 2020, la murdo fare de Usono de generalo Ghassem Soleimani, ĉefa arkitekto de la irana regiona strategio ankaŭ kreis grandan vakuon en la ŝijaisma alianco. La nuna reĝimŝanĝo en Damasko plu rearanĝas la ludon.

Multaj defioj atendas la novajn siriajn regantojn. Nomumita provizora prezidanto en januaro 2025, S-ro Ahmed Al-Ŝaraa (milita kromnomo : Abu Mohammad Al-Ĵulani) devas restarigi mortantan ekonomion, kiu ne plu povas kalkuli je la manao de Captagon, kemia drogo kies ĉefa produktanto estis Sirio. Li devas ankaŭ garantii enlandan sekurecon, nun efektivigitan de miriado da milicoj kaj iliaj diversaj frakcioj, kaj solvi la demandon pri iliaj multaj fremdaj batalantoj. En danĝera akrobata programo, li provis senkapabligi la fidelulojn de la malnova reĝimo kaj samtempe protekti el reprezalioj la alavitan malplimulton, al kiu apartenis la klano Al-Assad. Sen vera sukceso, ĝis nun : la plejparton de la alavitaj regionoj ne regas la ŝtato, kaj pluraj milicoj jam faris sangajn atakojn, kiuj pelis pli ol mil alavitojn al fuĝo en Libanon.

JPEG - 319.4 kio
Prezidanto Trump renkontis la novan prezidanton de Sirio en Saud-Arabujo
foto de Blanka Domo, laŭ Wikimedia Commons

La plej urĝa problemo koncernas multpartiismon. S-ro Al-Ŝaraa scias, ĉar li regis la gubernion de Idlib dum ok jaroj, ke estas decidige respekti la religian kaj etnan diversecon de la siria socio, kaj li devontigis sin pri tio. Por nun, li precipe estas pragmata. Subtenanto de unueca respubliko anstataŭ federala, li ne emas malfortigi la egan centralizadon de la prezidanta potenco.

Islama identeco, laika regado

Toleri diversecon estas unu afero, doni al ĉiu justan institucian reprezentadon estas alia afero. Ĉu la sirianoj estos simile traktataj kiam ili estas sunnaismaj, alavitoj, kristanoj, druzoj aŭ kurdoj ? La kurda demando devas esti zorge atentata. Roĵavo, zono kiun ili regas en la nord-oriento de la lando, fakte ĝuas aŭtonomion, kaj la siria registaro ne povas reregi ĝin sen subteno de Turkujo, por kiu kurda memregado estas ekzista minaco. La hipotezo de militista konsento inter ambaŭ landoj por submeti tiun bastionon ne estas verŝajna. Kompense, S-ro Al-Ŝaraa povas proponi pakton al la kurdoj : senarmiĝo interŝanĝe de politikaj kaj kulturaj rajtoj. La interkonsento konkludita inter la turka registaro kaj S-ro Abdullah Öcalan, laŭ kiu ĉi lasta vokis la disiĝon de sia Partio de la laboristoj de Kurdujo (PKK), montras ke tia traktita solvo eblas.

Kio okazos pri libero de konscio, kaj precipe pri la rajto konvertiĝi al alia religio ? Multaj sirianoj postulas starigon de laika demokratio, en kiu principo de egaleco superos ĉian ajn religian aŭ etnan konsideron. En lando kie multas la komunumaj disiĝoj, tio povas esti la sola rimedo por konstrui stabilan politikan ordon. Sed ŝajnas, ke tiu celo ne estas unuanime konsentita.

Jen tio, kio metas la tiklan demandon pri la loko de islamo en la siria transiro. Kvankam li ŝanĝis sian kostumon de ĝihadista ribelulo por tiu de ŝtatestro, S-ro Al-Ŝaraa restas islamisma. Kaj kvankam lia organizaĵo, Hajat Tahrir Al-Ŝam (HTC, Organizaĵo por libero de Levantenujo) rezignis la starigon de kalifujo regata de ŝario, ĝi ne fundamente ŝanĝis sian doktrinon, kiam ĝi ekestris nacian registaron. La siriaj islamistoj do alfrontas klasikan dilemon : ilia ĉefa atuto por akiri regpotencon (religio) iĝas la ĉefa obstaklo por efektivigi ĝin. Se ili lanĉas militon por plenumi siajn religiajn promesojn, ili malamikiĝos al la cetero de la mondo kaj al ilia propra socio, unue al la virinoj kaj la malplimultoj. Se, male, ili oferas sian islamisman identecon profite al laikan regadon, ili eble starigos aŭtokration saman al ĉiuj aliaj. La maniero per kiu la novaj regantoj de Sirio solvos tiun paradokson fundamente influos la demokratiajn kaj religiajn perspektivojn en Proksim-Oriento. Ĉar la islamistoj ne povas regi sen la aliaj grupoj, oni povas esperi, ke religia diverseco estos moderiga faktoro.

Por nun, la fremdaj agantoj tute ne emas interveni en la transira proceso. Rusujo kaj Irano malengaĝiĝis - kvankam la dua bonvolus plu ludi, sed mankas rimedoj al ĝi. Usono kaj Eŭropo atendas vidi kiel evoluas la situacio - ankaŭ Turkujo, kiu ŝatus viŝi la kurdan danĝeron sen engaĝiĝi en novan militon. Pri Israelo, ĝi firme intencas ruinigi la perspektivon de demokrata Sirio, ĝi kopias la usonan taktikon antaŭ la invado de Irako en 2003 : priskribi regnon diserigita kaj malstabila, kiu neniam estos fidinda.

Aliaj najbaroj de Sirio estas enkotiĝintaj en siaj propraj krizoj. La internacia graveco de Egiptujo senĉese difektiĝis de post la ekregado de generalo Abdel Fattah Al-Sissi. Unuafoje ĝi ludas neniun gravan rolon en homhelpa agado aŭ kiel peranto pri la milito en Gazao, kiu okazas ĉe ĝia landlimo. Ĝia ŝtato iel fordonis ĝian popolon al kreskado de malegaleco, inflacio kaj senlaboreco. Atribuante ekonomian rolon pli kaj pli fortan al ĝia armeo, sola por regi importadojn de tritiko, ĝi disvolvas novajn subpremajn taktikojn kaj apogas sin sur institucioj pli kaj pli aŭtoritatemaj, kiel tribaj milicoj, por kontroli sian loĝantaron.

Saud-Arabujo kaj Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj (UAE), avangardo de kontraŭrevolucio post la "arabaj printempoj", subite konsciiĝis, ke ili devas adaptiĝi al nova regiona ekvilibro. Iliaj streboj por dissemi konfuziĝon al siaj oponantoj, portempe fruktodonaj, ne sufiĉis por silentigi la postulojn por ŝanĝo. Post kiam ili plene pezis por helpi rerajtigon de S-ro Al-Assad, ili nun instigas la finon de punpremoj kontraŭ Sirio, ĉar princo Mohamad Ben Salman ja bone komprenis, ke la stabileco de sia reĝlando dependas tiom de lia regiona gvidanteco, kiom de liaj ekonomiaj reformoj.

Kompense, por Unuiĝintaj Emirlandoj kaj Bahrejn, ilia strategio de proksimiĝo kun Israelo tute fiaskis. La interkonsentoj de Abraham, subskribitaj en 2020 kaj sekvitaj de diskutoj pri aparta israel-saudarabia interkonsento devis stabiligi la regionon kaj liveri pacon al la israelanoj kaj palestinanoj. Tio neniel okazis. Por la monarkioj de Araba Golfo, Israelo iĝis radioaktiva diplomatia partnero, kies milita ekspansiismo minacas eĉ la landlimojn de la araba mondo. Ne estas maleble, ke saudanoj kaj emirlandanoj fine estu taskitaj helpi la rekonstruon de Gazao komisie de Israelo, tio, kio neniel similas tion, kion ili esperis per normaligo de rilatoj.

La Islama Respubliko de Irano vaste perdis sian influon, kaj la ripetitaj operacoj de la israelaj armeo kaj sekretservo en ĝia teritorio igis ĝin trafebla de fremdaj atakoj. Ĝi nun estas antaŭ dilema elekto : Ĉu ĝi staras ĉe sia pozicio, pacience rekonstruu sian ŝijaisman koalicion kaj plifortigu siajn militajn kapablojn por venonta granda alfrontado kun Israelo kaj ĝia okcidenta mecenato, aŭ ĝi planas novan malakriĝon kun Usono kaj Okcidento sekvantan sian pliproksimiĝon kun Saud-Arabujo. La iranaj regantoj ja komprenis, ke malantaŭ lia firma sinteno, S-ro Donald Trump fundamente transakciisme konsideras sian proksim-orientan politikon : kondiĉe ke kompromiso estu farita, li forgesos la pasintajn problemojn. Cetere, tio estas malkonsento kun S-ro Benjamin Netanjahu. Usono neniam provis bremsi la israelan armeon, sed la usona prezidanto scias, ke ne eblus gardi izolisman sintenon se la situacio inter Telavivo kaj Teherano pliakriĝus.

En la enlanda kampo, la irana situacio estas eĉ pli komplika. Dum la aŭtoritatismo de ajatoloj apogas sin de post la revolucio sur tri pilieroj - naciismo, ŝijaisma identeco, kaj transnacia influo - la religia dimensio nun iĝis ja malpli forta. Pruvas tion la grandaj popolaj manifestacioj por demokratio kaj rajtoj de la virinoj post la morto de Mahsa Amini en aŭtuno 2022.

El ĉiuj arabaj landoj, Libano estas tiu, kiu plej profitas la falon de la reĝimo Assad kaj la konsekvencan malfortiĝon de Hizbulaho. Tiu ŝijaisma partio nun dependas de la libana ŝtato, kiun ĝi batalis kaj avidis dum jaroj, por protekti siajn membrojn kaj havaĵojn. Giaj kadruloj komprenis, ke ili ne plu povas kalkuli kun senlima malavareco de Irano, almenaŭ por nun. La aroganteco estas nun ĉe la israela flanko.

Libano estas ĉe vojkruciĝo. Unu post la aliaj, ĉiuj karismaj ĉefoj de la grandaj religiaj blokoj estis murditaj : la druzoj perdis S-ron Kamal Ĵumblatt, la kristanoj S-ron Beŝir Ĵemajel, la sunaistoj S-ron Rafik Hariri, la ŝijaistoj S-ron Hassan Nasrallah. Nun la popolo alvokas sistemon de laikan registaron, kiu ĉesigos koruptadon kaj forpelos la religian oligarkion regantan de longega tempo. Fakte, la sola institucio, kiu daŭre ĝuas iomete da kredindeco estas la armeo. Tio eble instigos la diversajn komunumojn akordiĝi traktinte inter si mem malbanalajn interkonsentojn. Dume, la milito plu daŭras en Gazao, senkompata milito kies terura brutaleco rezultas tiel de la israelaj strategiaj kalkuloj, kiel de la senkompata atako de la 7-a de oktobro 2023. Indeferente celinta civilulojn kaj soldatojn, Hamas kreis profundan traŭmaton en la israela loĝantaro kaj incitegis venĝan spiriton de registaro jam klopodanta submeti sian socion, ĉefe per dismuntado de la justica sistemo.

Tiu sama soifo al venĝo plifortigas la spiritan mesianismon, kiu penetris la cionismajn dirojn de jardekoj. Nun, cionismo estas nur ekspansia projekto ornamita de teologiaj pravigoj : temas pri senĉese dispuŝi la limojn de la juda nacia hejmo, eĉ laŭbezone aneksi aliajn arabajn landojn. Ne estas hazardo, kiam la israela armeo multobligas novajn okupadojn de teritorioj, en Gazao, en Cisjordanio, en suda Libano kaj en Sirio (aldone al altaĵo Golan, kiun ĝi okupas ekde 1967). Ĉu dekstruloj ĉu maldekstruloj, la cionistoj ne volas eĉ aŭdi pri palestina suvereneco nek pri duŝtata solvo. Ilia sinteno similas tiun de la francaj kolonianoj en Alĝerio : sen ia ajn simpatio al indiĝenoj.

La kreskanta militarismo de la socio serve al senkompleksa koloniismo tamen dividas la regnon. Certa nombro da israelanoj malfacile povas akordigi sian idealan koncepton de nacio, rifuĝejo de persekutita popolo, kun senbrida emo militi siajn najbarojn. Tiu oponanta ondo plifortigas la kolerajn manifestaciojn jam okazintajn pro la misuzoj de regpotenco de S-ro Netanjahu.

Por la palestinanoj la persperktivoj por la estonteco ja ŝanĝiĝis. Armita lukto ne plu estas en alternativo, kaj ili nun devas veti pri internacia solidareco estigita de ilia kaŭzo por defendi sian suverenecon. La palestina demando ne plu estas "araba problemo", ĝi estas nun konsiderita laŭ universala lenso de homaj rajtoj. Ne kiel kompatinda malplimulto la palestinanoj meritas akiri daŭrigeblan ŝtaton, sed kiel popolo submetita de okupanta regno al trudaj translokigoj, apartismo, kaj genocido. Tiel, la taktika venko de Israelo en Gazao verŝajne similos, post ia tempo, al morala malvenko, kvankam S-ro Netanjahu ankoraŭ ne komprenis tion. Per ilia senhonta malobservo de la internacia homhelpa juro, la israelaj regantoj riskas persekutadon pro militkrimoj.

Strange, ja en sia propra kampo la palestinanoj trovas la ĉefan obstaklon por sia emancipado. Kreita de la interkonsento de Oslo kiel provizora registaro, la Palestina Aŭtoritato (PA) estas institucio korodita de koruptado, kiu transformiĝis al kunaganto de Israelo kaj ĝiaj okcidentaj aliancanoj. Anstataŭ protekti sian popolon kaj rezisti la senĉesajn trudojn de la israelaj kolonioj en Cisjordanio, ekde oktobro 2023 ĝi nur senĉese akrigis sian subpremadon de oponantaroj. Kaj pri Hamas, kvankam malfortigita, ĝi daŭre simbolas avangardon de armita rezistado, kaj tial, estas nepenseble ekskluzivi ĝin el iu ajn estonta solvo de la palestina demando.

Interkonsento de la jarcento

Tiel pluiĝas tragedia diabla spiralo : forlasante ĉiam pli da fruktodonaj teroj al israelanoj, AP devigas la palestinajn kamparanojn rifuĝi en urbojn, kiuj tiel iĝas bolantaj konstetadejoj kontraŭ la regantoj, kvankam la manifestacioj restas pacaj. Tia malforteco submetas la tutan Cisjordanion al fremdaj politikaj artifikoj. Se S-ro Trump fordonus tiun tutan teritorion al la israela apetito per "Deal of the century 2.0" (interkonsento de la jarcento), restus malmulta manovrebleco por la palestina rezistado, eĉ malpli se AP konsentas.

Aliaj arabaj landoj estis metitaj antaŭ tiaj neeblaj elektoj de la usona administracio, kiu laŭŝajne elektis tiun farmanieron kiel markon por Proksim-Oriento. Kelkajn tagojn post sia enposteniĝo, prezidanto Trump dekretis kompletan ĉesadon de la usona eksterlanda helpado, krom por du landoj : Egiptujo kaj Israelo. Samtempe li metis premon sur Egiptujon kaj Jordanion - la dua estanta aparte dependanta de la usona militista kaj ekonomia subtenoj - por devigi ilin akcepti en siajn landojn la palestinanoj, kiujn li planis forpeli el Gazao. Neniu el ili cedis.

Ĉar, male al tio, kion oni povis antaŭvidi, la arabaj reĝimoj montriĝas tute ne akordiĝemaj kun S-ro Trump. Lia plano por Gazao tiel surprizis ilin, ke oni vidis ilin formi preskaŭ kunordiĝon por provi malhelpi ĝian efektivigon. Ilian komunan celon estas malhelpi malkontentan eksplodon en iliaj propraj loĝantaroj. La araba diplomatio estas do kondamnita resti en atendado por nedefinita tempo. La israela ŝtato, siaflanke, havas nur unu planon : asfiksii la palestinan popolon por neniigi fine kaj por ĉiam ĉian ajn naciisman volon. Por Telavivo ne ekzistos "posta tago" de la milito en Gazao.

franca

de Hicham ALAOUI je 2025-06-05 04:59

2025-06-04

La Balta Ondo

Pola Esperanto-Kongreso

Piotrków Trybunalski

La 42a Pola Esperanto-Kongreso okazos la 21-24an de aŭgusto 2025 en Piotrków Trybunalski. La urbo situas en la centro de Pollando (140 km sudokcidente de Varsovio kaj 90 km nordoriente de Częstochowa) kaj estas facile atingebla per trajnoj. Kongresanoj loĝos en Studenta Domo de Akademio de Piotrków. La kongresa temo estas: “Edukado – progreso – sukceso”.

Skiza kongresa programo:

21.08.2025, ĵaŭdo
9:30-18:00 – tuttaga ekskurso al Sulejów, Spała, kaj Inowłódz (kun tagmanĝo).
19:00 – vespera renkontiĝo apud la kongresa tranoktejo.

22.08.2025, vendredo
10:00 – malfermo de la Kongreso, prelegoj.
14:00-15:00 – manĝopaŭzo.
15:30-18:00 – prelegoj, vizitado de la urbo.
18:00-21:00 – arta programo.

23.08.2025, sabato
9:30-14:30 – programo, prelegoj.
14:30-16:00 – manĝopaŭzo
16:30–18:00 – programo,
18:30–21:00 – arta programo

24.08.2025, dimanĉo
10:00-12:00 – diservo en Esperanto, prelegoj, resumo de la Kongreso, fermo.
13:00-14:00 – manĝopaŭzo.

Pliajn informojn legu ĉe https://mallonge.net/pek2025

Foto: Witia, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=84861367

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Pola Esperanto-Kongreso appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-04 21:55

Aperu

Premio ricevita

Saluton, mi ĝojas diri al uzantoj de tubaro, kaj al kreantoj de esperanta enhavo, ke ni jam ricevis la premion anoncita ĉe nia antaŭa blogaĵo.

 

Jen la atestilo:

Atestilo

Ni jam anoncis, granda parto de la premio estos por kreantoj de anhavo en Esperanto, kaj ni laboras pri findecidi la detalojn pri kiel ni kompensu ilian taskon..

Eĉ se en la atestilo videblas mia nomo, komprenebel tubaro estas ne mi, estas de la programisto kiufaras tion eblan, de la uzantoj (516 filmoj estis spektitaj kaj 882 spektoj tra tubaro dum majo-2025), kaj de kreantoj de enhavo, kiuj

La plano estas mezuri popularecon aj montri plej popularajn afiŝojn ĉe nia ĉefa retejo Aperu! Momente, provizoraj rezultoj de tiu algoritmo estas videblaj ĉe nia telegrama kanalo.

 

 

 

de pablo je 2025-06-04 15:06

TEJO

Malferma alvoko – TEJO-estraranoj 2025 – 2026

La Elekta Komisiono de TEJO serĉas kandidatojn al la Estraro de TEJO por la mandato 2025–2026. La elektitoj enoficiĝos la 1-an de Septembro 2025 kaj finos la mandaton la 31-an de Aŭgusto 2026.

La Estraro estas la ĉefa plenuma instanco de TEJO. Novaj estraranoj estos elektitaj kadre de la ĉi-jara Internacia Junulara Kongreso en Aŭgusto aŭ per reta voĉdono en Julio.

Kandidato por iĝi estrarano de TEJO devas esti individua membro de TEJO en 2025 naskita inter la 1-a de Septembro 1990 kaj la 31-a de Aŭgusto 2007.

Aliaj dezirindaj trajtoj de kandidato estas sperto en gvidado de volontula organizo, sperto en la Esperanto-movado, laboremo kaj flekseblo.

La Estraro konsistas el maksimume 9 estraranoj, inter kiuj estas la Prezidanto, la Ĝenerala Sekretario, la Kasisto kaj de unu ĝis tri Vicprezidantoj.

Ĉiu estrarano povas havi unu aŭ plurajn estrarajn fakojn. Inter eblaj fakoj troviĝas:

  • Aktivula Trejnado, Eksteraj Rilatoj, Edukado, Scienco, Kulturo, Kongresoj, Landa & Faka Agado, Merkatiko & Informado, Talento, Transnaciaj Projektoj.
  • Adoleska Agado, Genra Egaleco, Juro, Moviĝeblo, Teĥnologio, Universitata Agado
  • Pasporta Servo, Rilatoj kun UEA, Volontuloj.

Kandidato estu preta okupiĝi pri iuj el la listigitaj fakoj.

Por kandidatiĝi, sendu mesaĝon al elekta.komisiono@tejo.org ĝis la neŝovebla limdato de la 30-a de Junio 2025. Alkroĉu viajn vivresumon, motivan leteron kaj eksplicitan indikon pri la fakoj kaj la oficoj, kiujn vi estos preta transpreni en la Estraro, se elektita.

Se vi scias pri alia taŭga kandidato, konvinku tiun homon sendi sian kandidatiĝon aŭ sendu mesaĝon al elekta.komisiono@tejo.org, tiel ke ni mem povu kontakti la eblan kandidaton.

K(unlab)ore,

la Elekta Komisiono de TEJO:

  • Òscar Hernández Rodríguez – oscar.hernandez.rodr@gmail.com – t.me/oscar_hz
  • Tyron Surmon – tyrontoo@gmail.com – t.me/tyroncs

The post Malferma alvoko – TEJO-estraranoj 2025 – 2026 appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2025-06-04 11:19

Esperanta Retradio

La unua amo - rakonto de Tage Danielsson

Tiun ĉi rakonton de Tage Danielsson produktis Jarka Malá el Ĉeĥio
El la sveda tradukis Birger Viggen

Estis en vespero maja. Ili sidis sur kaŝita benko en la parko. Estis en la tempo de la jasmenoj. La printempo ŝveligis iliajn korojn.

- Neniam antaŭe mi sentis ĉi tiel, li flustris. - Mi scias, ke sonas banale, sed tiel estas.
- Mi ne kuraĝas diri, kiel mi sentas pri vi, ŝi diris rapide antaŭ ol ruĝiĝo mutigu ŝin. - Se mi tion dirus, io difektiĝus iel. Ne ekzistas vortoj por tio.

Li kisis ŝian vangon singarde.
- Ne faru tion. Vi scias, kion mi diris.

Li turnis sin for kaj obstine paŭtis.
- Mi volas esti ĉe vi ĉinokte.
- Ne fariĝu tia denove. Vi scias, ke mi devas esti hejme je la deka. Kial ne sufiĉas al vi, kio estas? Kial ni ne daŭrigu ŝati unu la alian tiel kiel nun?
- Ŝati! Ĉi tion vi faras, ŝatas! Kiel oni ŝatas filmon aŭ fotelon! Ŝati!
- Karulo, mi amas vin, vi scias tion. Sed ja estas tiel, ke ne eblas.
- Ja estas tiel! Kial devas esti tiel? Kial ni ne rajtu ami unu la alian tute kaj plene? Kial nur ni ne? Ĉiuj aliaj ja rajtas. Homoj kuŝas ja kiel skatolfiŝoj tra nia tuta longa lando. Kial nur mi, kiu fine trovis la unuan, solan, grandan amon, mi, kiu havas nur vin en la tuta mondo, kial ĝuste mi ne rajtu?

Ŝi ridetis al lia patoso, rezigne kaj iom lace.
- Karulo, vi ja scias, kiel estas. Ĉu vi devas detrui ĉi tutan mallongan momenton parolante pri tio? Ĉu tio estas la nura, kio gravas pro vi?

La jasmenoj odoris. Li ekhontis.
- Pardonu al mi. Li karesis ŝian vangon. Estas ĉarme esti kune kun vi, nur esti proksime al vi. Sed kelkfoje sentiĝas aflikte.

La najtingalo trilis. Estis romantika vespero.
- Sed ion almenaŭ vi devas promesi al mi. Promesu al mi, ke neniam estos iu alia ol mi. Promesu tion!
- Mi promesas. Kiel povus esti iu alia? Mi atendis ja nur vin dum mia tuta vivo.
- Diru, ke ankaŭ neniam estis iu alia. Diru!
- Neniam estis iu alia.
- Diru almenaŭ, ke vi volus, ke mi estus ĉe vi ĉinokte.

Ŝi englutis ekploron.
- Karulo, mi volus. Sed nun ni devas ekiri. Vi scias, kia bruado okazos, se ni revenos hejmen post la deka.

Ili leviĝis. Li metis sian brakon ĉirkaŭ ŝia talio.
- Ni fakte estas tre infanecaj, ĉu ne?
- Mi vere ne scias, ĉu estas infanece ami…

Li rigardis teren kaj diris mallaŭte:
- Ci, mi kredas fakte, ke la plej bela amo estas tiu, kiu ne povas plenumiĝi. Ni estas tamen tre feliĉaj.

Ili ridetis unu al la alia.
Estis la tempo de la jasmenoj.
Estis kvarono antaŭ la deka.
Man-en-mane ili eliris el la parko kaj promenis al la maljunulejo.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-04 06:00

2025-06-03

La Balta Ondo

Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en junio 2025

Sinha6. Antaŭ 120 jaroj naskiĝis Lakshmishvar Sinha (1905-1928-1977), bengala instruisto, kunlaboranto de Rabindranath Tagore, eminenta barata esperantisto, farinta per Esperanto prelegvojaĝojn en Eŭropo, fondinto de Bengala Esperanto-Instituto (1963), aŭtoro de Esperanto-lernolibro por bengaloj (1974) kaj de kelkaj libroj, interalie, de la membiografiaj verkoj “Hindo rigardas Svedlandon” (1936) kaj “Jaroj sur tero” (1966), tradukinto de la novelaro de Tagore “Malsata ŝtono”, kiu aperis en 1961 kiel la unua volumo de la libroserio “Oriento-Okcidento”.
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 260-261) kaj en la artikolo de Aleksander Korĵenkov pri Sinha.

13. Antaŭ 105 jaroj naskiĝis Umesao Tadao (1920-1945?-2010), japana kultura antropologo, iniciatinto kaj direktoro de la Japana Nacia Muzeo de Etnologio, kaj esperantisto, Esperanto-instruisto, aŭtoro de “La spirito de Esperanto” (1983), “Sepdek-sep ŝlosiloj por la japana civilizacio” (1987) kaj la japanlingva esearo “Miaj travivaĵoj en Esperantujo” (1994), kuntradukinto de “Vivo de Zamenhof” de E. Privat en la japanan (1965), membro de la Honora Patrona Komitato de UEA.

17. Antaŭ 90 jaroj naskiĝis Vladimir Vladimiroviĉ Samodaj (Самодай, 1935-1958-2021), sovetunia kaj ruslanda ĵurnalisto, tradukisto kaj esperantisto; vicprezidanto de la Komisiono pri Internaciaj Ligoj de Sovetiaj Esperantistoj ĉe Unio de Sovetiaj Societoj de Amikeco kaj Kulturaj Ligoj kun Eksterlando (1970-79) kaj redaktoro de ĝiaj Esperanto-eldonaĵoj, vicprezidanto de Asocio de Sovetiaj Esperantistoj (1979-89), prezidanto de Sovetrespublikara Esperantista Unuiĝo (1989-90), komitatano de MEM (1978-83), komitatano de UEA (1989-90); redaktoro de “Scienco kaj Kulturo” (1995-2012), aŭtoro de “Konfesoj” (1992), “Ne nur legendoj, ne nur pri SEJM” (1999), “Esperanto kaj vivo” (2010); honora membro de UEA (2004).

17. Antaŭ 30 jaroj mortis Jean Thierry (1924-1953-1995), franca instruisto kaj esperantisto, komitatano (1958-74) kaj estrarano (1969-71) de UEA, el kiu li eksiĝis en 1974 kaj aliĝis al la Neŭtrala Esperanto-Movado, vicprezidanto de OSIEK ekde ties fondo en 1988; aŭtoro de la lernolibroj “Je parle espéranto” (1972) kaj “L’espéranto sans peine” (1973, 1993), redaktoro de “Franca Esperantisto” (1963-66) kaj “La Letero de l’ Akademio de Esperanto” (1987-95), aktoro de la Pariza kabaredo “La Tri Koboldoj”; membro kaj sekretario de la Akademio de Esperanto (1986-95).

19. Antaŭ 100 jaroj estis pafekzekutita Aleksandr Aleksejeviĉ Postnikov (Поcтников, 1880-1907-1925), rusa oficiro kaj esperantisto; propagandisto de Esperanto, kunfondinto (1908) kaj prezidanto (1909-11) de Ruslanda Esperantista Ligo fermita post lia aresto, refondinto kaj eldonanto de “Ruslanda Esperantisto” (1909-10), ĉeforganizinto de la unua Ruslanda Esperanto-Kongreso (Peterburgo, 1910), fondinto de Universala Ligo (1910).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 233-234).

19. Antaŭ 70 jaroj naskiĝis Anna Bartek (1955-1971- ), hungara kantistino kaj esperantistino, konata en Esperanto kiel Anjo Amika; membro de la Senato de la Esperanta Civito (2002-), sekretario de la Feminisma Esperanto-Movado (2006-), sekretario de Kooperativo de Literatura Foiro (2015-), estrarano de Hungara Esperanto-Asocio pri kulturo (2010-12), ĉefredaktoro de “Heroldo de Esperanto” (2012-16), redakciano de “Femina” (2013-14); ekde 1971 ŝi kantas en Esperanto, ŝiaj kantoj aperis en tri muzikaj albumoj: “Por vidi la mondon” (1992), “Dimanĉa Koncerto” (1994); “Bela Revo” (2002).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 26).

24. Antaŭ 155 jaroj naskiĝis Paul Nylén (1870-1892-1958), sveda ĵurnalisto kaj esperantisto, redaktoro de la dua Esperanto-gazeto “Lingvo Internacia” (1897-1901), kunfondinto (1922) kaj estrarano de Sveda Esperanto-Instituto; prezidanto (1918-21, 1924-34), afergvidanto (1923-24) kaj honora prezidanto (1921-23, 1934-58) de Sveda Esperanto-Federacio, membro (1908-58) kaj vicprezidanto (1933-37) de la Akademio de Esperanto, aŭtoro de Esperanto-lernolibroj kaj vortaroj, i.a. de la sveda versio de la Esperanto-ŝlosilo de Ĉefeĉ (1906), kiu havis 20 eldonojn.
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 216-217).

24. Antaŭ 65 jaroj naskiĝis Giorgio Novello (1960-1974- ), itala diplomato (nun: ambasadoro de Italio en Nederlando), ekonomikisto, kavaliro de ordenoj de Italio, Francio kaj Norvegio, kaj esperantisto; vicreprezentanto de UEA ĉe Unuiĝintaj Nacioj en Vieno (2004-06), membro de Gesellschaft für Interlingvistik (GIL, ekde 2006), aŭtoro de eseoj pri Esperanto kaj interlingvistiko en italaj revuoj; membro de la Honora Komitato de la 108a UK (2023, Torino), membro de la Honora Patrona Komitato de UEA (2017).

Aleksander Korĵenkov

Ĉi tiu listo de Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en junio 2025, kompilita de Aleksander Korĵenkov, aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/junio-12/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en junio 2025 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-03 15:32

Le Monde diplomatique en Esperanto

De malplej malbona al pli malbona

Lavango da decidoj kontraŭ libereco fare de la Blanka Domo, kun helpo de teknologiaj oligarkoj altiritaj de la ekstremdekstro, kaŭzas miregon kaj timon inter eŭropaj liberaluloj. Pro manko de kontraŭrimedoj aŭ direktoŝanĝo, ili esperas, ke iliaj maldekstraj kontraŭuloj ree politike savos ilin. Ĉu tiu deziro realiĝos ?

Estas denove la fino de la mondo. Repudiita de sia usona suvereno, liberala kaj demokrata Eŭropo, laŭ siaj gvidantoj, devas nun realigi sian destinon venkante du-kapan hidron. Unuflanke troviĝas kondominio inter Donald Trump kaj Vladimir Putin, kunigitaj de sia malamo al Ukrainio kaj Eŭropa Unio ; aliflanke, grupo de teknologiaj predantoj el Silicon Valley, kiuj minacas la homaron. « Nova akso de la mondo estas Trump-Putin », deklaris Jean-Yves Le Drian, eksministro de François Hollande kaj Emmanuel Macron (LCI, 27-a de februaro 2025). « Fronte al Trump-Putin-a akso, Eŭropo devas agi tuj », alvokis eksvickanceliero Joschka Fischer la saman tagon en Le Monde. Tiu « ekzisteca » minaco devus instigi Bruselon repreni la flagon de « libera mondo », kiun la usona mastro piedpremis.

JPEG - 545.7 kio
De malplej malbona al pli malbona
bildo de Michel Corne farita per DALL.E kaj ChatGPT

Por konsciigi ĉiujn pri la danĝero, progresismaj medioj turnis sin al eleganta eseisto Giuliano da Empoli. Preskaŭ seninterrompe, kvazaŭ li kantus sub la duŝo, la aŭtoro de La Horo de la Predantoj (Gallimard) prezentis sian mesaĝon antaŭ ravitaj prezentistoj de France Inter (3-a de aprilo 2025), France 5 (9-a), Arte (12-a) – li antaŭe edifis kadrulojn de la movado de franciaj entreprenoj (Medef) la 2-an de aprilo. Resume, li klarigis al ni, ke aŭtoritataj gvidantoj, malproksimaj posteuloj de kruela Cezaro Borgia, konspiras kun teknologiaj konkerantoj por enkonduki « epokon de senlima perforto ». Kontraŭ ili, « defendantoj de libereco ŝajnas rimarkinde malbone preparitaj ». Li bedaŭras tion, eble surbaze de propra sperto. Ĉar antaŭ « la horo de la predantoj », estis edeno de sociaj liberaluloj kaj « tria vojo », kies elstaraj figuroj estis Matteo Renzi kaj Romano Prodi, ambaŭ konsilitaj de Empoli. Ilia komuna majstreco tiom ĉarmis la elektantojn, ke, kelkajn jarojn poste, Italio fariĝis la unua neofaŝisma ŝtato en Eŭropo.

Trumpetoj de apokalipso sonas ankaŭ ĉe maldekstro. En longa eseo publikigita de brita ĵurnalo The Guardian (13-a de aprilo 2025), radikalaj aŭtoroj Naomi Klein kaj Astra Taylor priskribis « faŝismon de la fino de tempoj », kiu superakvas niajn sociojn. Inter troa energikonsumo, separatismo de riĉuloj barikaditaj en siaj bunkroj, projektoj de migrado al Marso planitaj de teknologiaj estroj, « la plej potencaj homoj sur la planedo preparas la finon de la mondo kaj freneze akcelas ĝian alvenon ». Kontraŭ ilia « kredado en fundamente genocida sistemo, kiu perfidas la splendon de ĉi tiu mondo », la sola ebla politiko estas konstrui « malordiĝan kaj sindonan movadon de ĉiuj, kiuj daŭre amas la Teron – alligitaj al la planedo, al ĝiaj homoj kaj estaĵoj – kaj kredas al ebleco de vivinda estonteco por ĉiuj ».

Certe, ĉi tiu konfiguracio garantias pozicion ĉe « bona » flanko de barikado al granda plimulto de loĝantaro, eĉ pli ol « 99 % », pri kio maldekstro identiĝis komence de 2010-aj jaroj. Sed la disiĝo inter faŝismaj oligarkoj kaj vivemaj aktivuloj kondukas nur al retiriĝa strategio : savu sin, kiu povas. La alveno mem de Trump kaj Elon Musk tamen signifas la fiaskon de tiuj « politiko de la malplej malbona », aplikita dum kvaronjarcento por kontraŭbatali ekstremajn danĝerojn. Antaŭ alveno de « faŝistoj de la fino de tempoj », oni devis unuiĝi por forpeli fantomojn de Silvio Berlusconi en Italio, George W. Bush en Usono, Nicolas Sarkozy en Francio, kune kun aliajn.

Kleruloj de ĉiuj landoj...

Sen esti tiel radikala kiel Klein aŭ Taylor, Guillaume Erner, ĵurnalisto de France Culture, kaj ĝentila organizanto de renkontiĝo inter Emmanuel Macron kaj kvindeko da intelektuloj en la Palaco Elizeo en marto 2019, tamen atingis la samajn konkludojn. En artikolo titolita « Donald Trump faras militon kontraŭ inteligenteco » (18-a de aprilo), publikigita kvar tagojn post kiam li siavice ricevis Empoli, Erner argumentis, ke tiaj gravaj atakoj de la usona prezidanto kontraŭ Harvard kaj Columbia postulas forlason de opozicioj, kiuj ĝis nun strukturis la intelektulan kampon. Ĉar, laŭ li, « ni nun havas komunan malamikon, kiu atakas universitatojn, sed ankaŭ progresismajn amaskomunikilojn (...), ni devas unuiĝi kun ĉiuj, kiuj metas aferojn de spirito en privilegian lokon, negrave ĉu ili elektis Marx aŭ Tocqueville, Yourcenar aŭ Duras, Frantz Fanon aŭ Albert Camus ».

Erner zorge evitis precizigi, ke la kontraŭuniversitata kampanjo de Trump malpli aspektas kiel milito kontraŭ intelektuloj ol kiel ĉasado de aktivuloj favoraj al Palestino, nome de kontraŭ antisemitismo (legu la artikolon, paĝo 6), kiu estas temo, kiun la prezentisto de France Culture bone konas. Cetere, mobilizado de intelektuloj por savi « nian mondon, ja de ni, kiuj metas librojn ĉe la pinto de la homa historio », kiel diris Erner, vekis nur relativan entuziasmon inter senposedigitaj loĝantaroj, eĉ mokadon. Tiel okazis, kiam la revuo Les Inrockuptibles lanĉis en februaro 2004 petskribon « kontraŭ milito kontraŭ inteligenteco » por kontraŭstari dekstran registaron. Percepto de ligo inter kleraj elitoj kaj klasprivilegioj, malestimo al popolo kaj kultura progresismo, efektive pezas kiel ŝarĝo por la maldekstro. Ĝi emfazis senĉesan edukadon de manlaboristoj (« Kion vi gajnas dependas de tio, kion vi lernas », ripetis prezidanto William Clinton), kiun ĝi proponis kiel kompenson al delokigo. Ĝi neis rajton pri deca vivo por tiuj sen supera diplomo, kaj favoris reakciajn atakojn kontraŭ universitatoj, ĉiam pli perceptataj kiel kreskejoj de aroganta kaj nomada superklaso.

Ĉu kunveno de marksistoj kaj subtenantoj de Tocqueville kontraŭ barbarismo, aŭ unuiĝo de teranoj kontraŭ monstrojn, nun la advokatoj de « malplej malbona » alvokas ĉiujn komponantojn de maldekstro aliĝi al ilia standardo por kontraŭstari Trump kaj liajn sekvantojn. Sed laŭ kia programo ? Se ne estas rekomende batali sur kampo elektita de sia kontraŭulo, estas eĉ pli danĝere lasi sin esti difinita de li, cedante al formo de tendarismo, kiu kondukas al kontraŭstaro al ĉio, kion li subtenas, kaj subteno al ĉio, kion li kontraŭbatalas – feliĉa tutmondiĝo kontraŭ mafia protektismo de Trump, milita ekonomio por Ukrainio kontraŭ usona retiriĝo el Eŭropo, antaŭa cenzuro de ciferecaj platformoj kontraŭ libera esprimo kaj ĝiaj ekscesoj.

Tiel, okaza alianco de subtenantoj de « malplej malbonaj » preparas novan grandan retroiron. Ĝiaj partianoj jam repentras la pasintecon de liberkomerco en koloroj de perdita paradizo (legu la artikolon, paĝoj 1 kaj 10). Ili bedaŭras tempon, kiam Silicon Valley, demokratoj kaj la Pentagono starigis gvatan socion, kaj rapide ciferecigis sociajn rilatojn. Ili ploras jardekojn, kiam Ameriko humiligis Eŭropon, sed sen ofendi ĝin per eksterteritoriaj sankcioj, predado de personaj datumoj, kaj ŝtelo de industriaj juveloj. Nostalgio ŝanĝis sian flankon. Post lasi estontecon al siaj kontraŭuloj, parto de maldekstro konvinkiĝas, ke eĉ se tiam estis malbone, tamen estis pli bone ol nun.

de Serge HALIMI & Pierre RIMBERT je 2025-06-03 13:38

Esperanta Retradio

Por bone vidi, piediri; por bone aŭdi, stari

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Certe nia aŭskultantaro jam aŭdis multajn laŭdojn al nia homa cerbo: ke ĝi estas mirinda superkomputilo, kun nekredeble kompleksa reto de konektoj kaj funkcioj; ke la sciencistoj ankoraŭ ne plene malkovris ĉiujn ĝiajn kapablojn; ke ĝi estas iaspeca miraklo enfermita en nia eta kranio. Tute vere.

Tamen ne estas vera la aserto, de tempo al tempo aperanta, ke ordinara homo uzas nur 10 procentojn el la potencialo de tiu potenca maŝino. Fakte, granda parto de la cerbo aŭtomate funkcias por garantii la bonan funkciadon de la tuta korpo, kaj estas neeble kalkuli procentaĵon en ĉi tiu afero.  En ĝi ekzistas ne nur neŭronoj, sed ankaŭ gliaj ĉeloj, kiuj zorgas pri la nutrado kaj protektado de neŭronoj. Troviĝas pli ol 80 miliardoj da neŭronoj komplekse interligitaj per fibroj, kiuj kondukas la nervajn impulsojn. Tiu multenombra sistemo estigas la homan kapablon lerni, paroli, memori, senti, rezoni, plani, memregi, kunordigi movojn, emociiĝi. Kaj kompreneble, la cerbo superregas la funkciadon de la sentumoj: vidado, flarado, tuŝado, gustumado, aŭdado kaj perceptado de internaj organoj.

Antaŭ ne longe, sciencistoj en Suda Koreujo malkovris unu plian kuriozan “talenton” de la homa cerbo. Nome, ili priskribis la manieron, kiel la cerbo prioritatigas la vidadon aŭ la aŭdadon, depende de tio, ĉu la homo staras aŭ piediras. En la ĉiutaga vivo, la homo konstante prilaboras vidajn aŭ aŭdajn informojn el la ekstera mondo. Se oni rigardas filmon, ekzemple, la cerbo kunmetas bildojn kaj sonojn en perfekta maniero. Tamen, se oni piediras, ĝi donas prioritaton al vidaj informoj, prefere ol sonaj, por eviti stumblojn kaj falojn sur trotuaro. 

Se iu homo havas cerban malsanon aŭ misfunkcion, tiam tiu prilaborado de la sentumoj, fare de la cerbo, ne bone funkcias. Sekve, la detala kompreno pri tiu kurioza fenomeno povas helpi estontajn progresojn en la flegado de tiuj pacientoj.
 
La koreaj esploristoj uzis musojn por tiu studo. Ili kontrolis iliajn kondutojn kaj samtempe observis iliajn cerbojn per miniaturaj mikroskopoj. La musoj estis trejnitaj por reagi al vidaj kaj aŭdaj stimuloj dum irado sur kurtapiŝo. Kaj oni konstatis, ke la cerboj de starantaj musoj pli facile reagis al aŭdaj stimuloj; kiam ili iradis, tiam iliaj cerboj prioritatigis la vidadon. La esploristoj detale trovis la regionojn de la cerbo de la bestetoj, kiuj estas aktivigitaj aŭ malaktivigitaj, dum la eksperimento. Ili konkludis, ke la cerbo dinamike alĝustigas la sentumojn al la bezonoj, en la medio: por pli bone aŭdi, stari; por pli bone vidi, iri. La sama fenomeno okazas en homaj cerboj.
Vere rafinita maŝino, ĉu ne?

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-03 06:00

Libera Folio

UEA vizias pri misio

Post longa laborado aperis nova skizo de la strategia laborplano de UEA. La antaŭa plano ĉesis validi en 2017. De tiam daŭras la klopodoj kunmeti novan planon por klarigi, kion konkretan la asocio volas atingi dum la proksimaj jaroj. La teksto nun aperinta en la revuo Esperanto tamen resumeblas per malmultaj vortoj: ”Ni kunlaboru kaj esperu”.

La junia numero de la revuo Esperanto malfermiĝas per nova skizo de strategia laborplano, kiun enkondukas historia trarigardo de prezidanto Duncan Charters. Laŭ li la teksto estas ”resumo de la bazaj elementoj” de la iam kompletigota plano.

Unu el la ĉefaj prioritatoj de Universala Esperanto-Asocio dum la du mandatperiodoj de prezidanto Duncan Charters devis esti la kompilo de nova strategia plano por la asocio. Tiun celon li anoncis jam en sia unua novjara mesaĝo kiel prezidanto, komence de la jaro 2020. La rezultoj tamen restis magraj.

La antaŭa strategia plano de UEA estis kompilita dum la prezidanteco de Mark Fettes en 2013–2019. Oni dum lia unua mandatperiodo uzis multe da tempo por ellabori tre detalan, 38-paĝan planon, sed efektive preskaŭ nenion planitan la asocio sukcesis realigi. Krome la plano ĉesis validi jam en 2017.

Eĉ pli malbone statas la afero nun, ĉar post preskaŭ sesjara laboro de du estraroj daŭre mankas eĉ la plano, se ne paroli pri ĝia realigo. En la freŝa junia numero de la revuo Esperanto tamen fine aperis teksto kun la titolo ”Strategia Laborplano por konsidero”.

La teksto, kiu plenigas iom pli ol du paĝojn en la revuo, laŭ la klarigo de la prezidanto estas ”resumo de la bazaj elementoj”.

”En la Burna UK, ni utiligu la strategiajn forumojn de la Komitato por pliprecizigi la paŝojn antaŭen, kaj konsciu ke strategia laborplano estas ne fiksa, sed evoluanta celo, kiu ebligos al ni ĉiuj pli efike kontribui al la realigo de niaj idealoj”, li skribas en sia enkonduko al la teksto.

Laŭ tiu klarigo ŝajnas dubinde, ĉu dum la kongreso en Ĉeĥio fakte estos aprobita ia fina versio de la strategia laborplano. Cetere, kiel ekzemplon de la nuna nivelo de la strategia planado indas mencii, ke daŭre eĉ ne klaras, kie okazos la venontjara Universala Kongreso. En antaŭaj jaroj tio ĉiam estis decidita minimume du jarojn anticipe.

La teksto nun prezentita de la prezidanto enhavas unuflanke grandajn, mondobrakumajn deklarojn en la komencaj sekcioj ”Vizio”, ”Misio” kaj ”Valoroj” – kaj aliflanke en la sekvaj tri sekcioj longajn listojn de aferoj, kies realiĝon oni esperas vidi iam en la estonteco.

Dum 2023 aperis en la revuo Esperanto granda kvanto de tekstoj de Duncan Charters pri la graveco de strategia planado. Jen en la maja numero de 2023.

Tamen ŝajnas manki prioritatigoj kaj ne klaras, kiu fakte respondecas pri tio, ke la dezirataj rezultoj estu atingitaj. Pri la realigo de specifaj planoj laŭ la dokumento okupiĝu laborgrupoj. ”Interesatoj laŭ la enketilo de UEA estu kontaktitaj, kaj anoncoj pri specifaj bezonoj aperu en niaj organoj.”

En sia enkonduka teksto la prezidanto skribas, ke la ĉefa defio estas trovi kompetentajn gvidantojn por la laborgrupoj. Li tamen havas esperon, ke la bezonataj aktivuloj troveblas inter la membroj de UEA: ”Se ĉiu membro elektus unu taskon, ni havus multe pli ol la necesajn laborfortojn”, li konstatas.

La kvanto de listigitaj taskoj efektive estas malpli granda ol la membronombro de UEA, sed tamen la listo longas. Sub la kvar ”strategiaj kolonoj” – kunlaborado, informado, rilatoj kun la ekstera mondo kaj instruado – aperas entute 55 punktoj, kies reciproka graveco ne tre klaras.

Plej multaj punktoj, entute 32, aperas en la rubriko ”kunlaborado”. Tie estas listigitaj paŝoj por realigi la de longe planatan retejan renovigon kaj la trijaran almanakon, kiu anstataŭu la nuligitan Jarlibron, sed ankaŭ ekzemple la situacio de la Centra Oficejo kaj la financa situacio de la asocio.

Modernigita retejo por aŭtomatigi administrajn procedurojn kaj faciligi servojn al la membroj fakte aperas kiel la unua el la punktoj sub ”kunlaborado”, do oni povus suspekti, ke ĝi estas prioritata. Dungo de respondeculo por funkciigi la novan sistemon laŭ la dokumento okazu ”kiel eble plej frue” post la ĉi-jara Universala Kongreso.

La apero de la unua ”trijara” almanako, pri kiu oni diskutas ekde la nuligo de la jarlibro en 2018, nun estas promesata por la dua duono de 2025.

La sekcio pri Centra Oficejo kaj financa bazo diras nenion konkretan, sed nur konstatas, ke ”ni estu pretaj” vendi la oficejan domon je oportuna momento, kaj intertempe ”esploru la eblon” ludoni neuzatan spacon al eksteruloj por oficejoj.

En la junia numero de la revuo en 2023 aperis pli ol tripaĝa, dense enpaĝigita artikolo de Duncan Charters pri “Kvar grandaj strategiaj temoj – niaj defioj”.

Post la vendo de la domo UEA estu preta aĉeti alian nemoveblaĵon ”se tio montriĝos dezirinda”. Tamen ne klaras, laŭ kiuj kriterioj oni decidu, ĉu estas dezirinde aĉeti alian domon post la vendo de la nuna.

Pri la libroservo oni konstatas nur, ke oni ”laboru por identigi la plej taŭgan alternativan lokon” por ĝi post 2025. Kiu laboru pri tio, kiel, kaj laŭ kiuj kriterioj, tio ne klaras. Ja klaras, ke UEA plu kunlaboru kun la entrepreno Kosmo Strategio pri akiro de administraj subvencioj.

Ke ĝuste la kreado de laborgrupoj estas la kerno de la strategio de UEA por la estontaj jaroj aparte klare videblas en la sekcio pri informado.

”La laborgrupo kunlaboranta kun la Komisiito de UEA prioritatigu la eblajn agadojn”, la teksto notas, kaj kiel la unuan eblan agadon de la laborgrupo ĝi listigas: ”Organizi sub la gvido de komisiito de UEA laborgrupojn kun grupestroj kaj membroj dediĉitaj al la antaŭenigo de la diversaj flankoj de informado.”

Estas evidente laŭdinde, ke oni prioritatigas la eblajn agadojn, ne la maleblajn. Tamen restas vidi, kiuj agadoj efektive estas eblaj.

Kiel la sesan kaj lastan punkton en la taskaro rilata al informado oni legas: ”Ĝisdatigi la retejon de UEA antaŭ plena renovigo pro kadukiĝintaj informoj.” Se necesas ĝisdatigi la nunan retejon, supozeble la kompleta reteja renovigo ne apartenas al la taskoj eblaj dum la proksima tempo.

En neniu punkto de la teksto ”Strategia Laborplano por konsidero” aperas la vorto ”membro”. Same ne aperas la vorto ”revuo”. Tiuj konceptoj do evidente ne apartenas al la strategiaj prioritatoj de UEA.

Kvankam la eldona agado de UEA pli-malpli ĉesis, la vorto ”eldoni” ja aperas en la teksto. Ĝi tamen aperas nur en la sekcio ”rilatoj kun la ekstera mondo”, kie oni asertas, ke UEA povus proponi al aliaj asocioj ”servojn, kiujn ni kapablas liveri per niaj transnaciaj kontaktoj: tradukado, interpretado, eldonado, kunorganizado de eventoj”.

Kion opinias la komitatanoj de UEA pri la plano, ne eblas scii, ĉar ĝis nun aperis neniu komento pri ĝi en la komitata diskutejo. Entute la aktiveco en la diskutejo plu falis post la forpaso de Renato Corsetti en februaro. Dum la tuta majo 2025 aperis nur 9 mesaĝoj en la diskutejo, kaj el tiuj 6 estis cirkuleroj de Stefan MacGill, sendataj al multaj diversaj retlistoj. Pasintjare en majo aperis 23 mesaĝoj, kaj en majo 2021 la kvanto de mesaĝoj estis 86.

Ĝenerale la teksto, kiu devus prezenti la longperspektivan strategion kaj celojn por la plej grava Esperanto-organizaĵo en la mondo, aspektas strukture nekohera, nezorge kunmetita kaj malekvilibra. Ne eblas laŭ ĝi konkludi, kiuj fakte estas la esencaj kaj prioritataj taskoj, kiujn UEA realisme povos plenumi dum la proksimaj jaroj, nek kiu konkrete respondecos pri tiu plenumo.

Efektive la vortoj ”respondeci” aŭ ”respondeca” tute mankas en la teksto, krom majuskla mencio en la sekcio pri la valoroj de la asocio:

Niaj valoroj apogu la finan celon de justa kaj paca kunvivado kaj interkomunikado sur la planedo, laŭ la originala koncepto de D-ro Zamenhof. Tiuj valoroj spegulu la plej altajn universalajn aspirojn de la homaro, inter kiuj: Respekto al la Vivo, Amo, Vero, Justeco, Libereco, Unueco, Toleremo kaj Respondeco; kaj kunlaboradon kun ĉiuj progresemaj, bonintencaj asocioj kaj individuoj strebantaj por tiujn apliki en homaj rilatoj.

Tiuj ”universalaj aspiroj” de la homaro sendube estas belaj kaj subtenindaj, sed la listigo ne multe helpas klarigi la konkretajn strategiajn prioritatojn de UEA, se la asocio efektive posedas tiajn.

de Libera Folio je 2025-06-03 02:14

Strategia Laborplano por konsidero

Libera Folio publikigas la kompletan tekston ”Strategia Laborplano por konsidero”, aperintan en la junia numero de la revuo Esperanto.

VIZIO

Esperanto-komunumo kiu videble vivas en konkordo kun siaj idealoj kiel komunika modelo. Mondo de respekto al lingvaj rajtoj kaj daŭripova diverseco de kulturoj, al kiu Esperanto kontribuas per agnoskata sukceso en antaŭenigo de interkompreniĝo ce­ lanta pacan progreson de la homaro. Mondo ĉiam pli akceptema al la ideo de Esperanto mem, kun ĉiam pli vas­tiĝanta uzantaro de la lingvo por faciligi oficialajn kaj neoficialajn rilatojn inter individuoj kaj popoloj.

MISIO

Konsciigi la publikon kaj decidofarantojn pri la logiko kaj valoro de Esperanto kiel efika instrumento de edukado al egaleca kunlaborema mondo, celanta lingve justan problemsol- vadon kaj komunikadon konservantan la diversecon de kulturoj. Aktive labori por konservi kaj progresigi la evoluintan kulturon de nia lingvo Esperanto por la nuna kaj estontaj generacioj.

VALOROJ

Niaj valoroj apogu la finan celon de justa kaj paca kunvivado kaj interkomunikado sur la planedo, laŭ la originala koncepto de D-ro Zamenhof. Tiuj valoroj spegulu la plej altajn universalajn aspirojn de la homaro, inter kiuj: Respekto al la Vivo, Amo, Vero, Justeco, Libereco, Unueco, Toleremo kaj Respondeco; kaj kunlaboradon kun ĉiuj progresemaj, bonintencaj asocioj kaj individuoj strebantaj por tiujn apliki en homaj rilatoj.

NIAJ STRATEGIAJ KOLONOJ – KIRI

Baza aliro aprobita unuanime dum la Komitataj Forumoj en Aruŝo, 2024:

1. Starigi laborgrupojn por efektivigo de specifaj planoj, limigitaj al unu okazo (ekzemple, propono por akcepto de Esperanto-tago en la Unesko-konferenco en Samar­kando, novembro 2025), kaj longdaŭ­raj (internacia eksperimento por nekontesteble demonstri la valoron de Esperanto kiel lernfaciliga lingvo por posta lingvolernado, kaj instrumento por evoluigi interkulturan kompetenton kaj interkompreniĝon inter diversaj po­po­loj). Komisionoj kaj laborgrupoj ra­portu pri sia agado al elektita estra­rano por teni la Estraron plene informita.

2. La modelo povus esti tiu proponita kaj aprobita por Informado: unu ĉefa laborgrupo sub nia dungita kun­ ordiganto, taskita pri prioritatigo de celoj, trovo de alte kvalifikita kaj fidinda respondeculo pri gvidado de ĉiu projekto. Interesatoj laŭ la enketilo de UEA estu kontaktitaj, kaj anoncoj pri specifaj bezonoj aperu en niaj organoj.

Proponoj jam iniciatitaj, kaj novaj indaj je konsidero. Celdatoj estas dezirindaj, ne definitivaj.

1. KUNLABORADO

Interna kunlaborado estas unue la antaŭkondiĉo por harmonie atingi komunajn celojn kiuj troviĝas preter la kapablo de individua agado. Kiam ni havos klaran strukturon, celojn kaj laborplanojn, per informiĝo, edukiĝo kaj trejnado, ni povos plenfide rilati kun eksteraj organizaĵoj.

Ni faciligu kunlaboradon inter esperantistoj per la jenaj rimedoj:

A. Modernigita retejo por aŭtomatigi administrajn kaj financajn procedurojn, faciligi servojn al la membroj per provizo de necesaj kontaktoj, materialoj, mendiloj, aliĝiloj, membrecorenovigoj.

1. Intervjuoj de kandidatoj por fi­na pritakso de la proponita sistemo (AKSO), kompare kun alternativoj, por okaza kaj daŭra konsultado, kaj akompanado al la oficistoj kaj kunlaborantoj por la transiro al la nova sistemo: majo-junio 2025.

2. Finaj rekomendoj de la taksantoj kaj konsultantoj: julio-aŭgusto 2025.

3. Dungo de la akompananto al la sistemo: kiel eble plej frue post la Burna UK 2025.

B. Trijara Almanako reta kaj presita por kunigi ĉiujn necesajn informojn pri la Asocio, ĝiaj Landaj Asocioj kaj reprezentantoj, kunlaborantaj partneroj, agadraportoj, estontaj planoj.

1. Verkado, kolektado, redaktado de la materialoj, unua duono de 2025.

2. Publikigo de la unua Trijara Almanako, dua duono de 2025.

C. Komitato

1. Ni restu atentaj al la gvida rolo de la Komitato, kuraĝigu aktivan engaĝiĝon de la Komitatanoj, kaj estu atentaj ke ni raportas decidojn kaj agadplanojn laŭ iliaj bezonoj.

2. La Komitato estu preta por apogi la necesan reviziadon de la Statuto kaj Regularoj de UEA.

3. Ni krome decidu ĉu fondi laborgrupon por esplori pri la eventuala neceso restrukturi la organizadon de UEA por ke estu pli da opcioj por komuna agado ol per la Landaj Asocioj.

Ĉ. TEJO

Pro la neceso plijunigi la movadon, ni restu en konstanta kontakto kaj kunlaboro kun TEJO pri projektoj de komuna intereso (ekzemple, subteno al la Internacia Junulara Kongreso en Azio).

D. Dezirindaj celoj

1. Trejni laŭbezone por pli efika laboro (konfliktsolvado, konsilejo: mediaciado? ombudsmano?).

2. Stimuli kunlaborigadon de malsamcelaj individuoj por realigi komunajn projektojn.

3. Doni pli da subteno al Landaj Asocioj kaj kuraĝigi al pli da interasocia kaj regiona kunagado.

4. Atenti doni sufiĉan subtenon al la faka agado por kontraŭi la tendencon al malfortiĝo.

5. Subteni iniciatojn por kreo de novaj fakaj asocioj necesaj por apogi agadon en kampoj kiuj gravas por la antaŭenigo de la servoj de UEA, ekzemple Faka Asocio de eldonistoj.

6. La Estraro de UEA kunlaboru kun TEJO por la ekuzado de komuna projektmastrumilo.

E. Centra Oficejo kaj financa bazo

1. Ni restu pretaj vendi la Centran Oficejon je oportuna momento (tempe kaj finance).

2. Intertempe ni esploru la eblon ludoni portempan spacon al eksteruloj por oficejoj.

3. Post la vendo, ni estu pretaj investi en alia nemoveblaĵo por apogi la laboron de UEA.

4. Ni certiĝu ke la Volontula Domo povos servi post la vendo kiel oficiala sidejo de UEA.

5. Ni estu pretaj aĉeti laŭbezone pli ampleksan spacon se tio montriĝos dezirinda.

6. Ni laboru por identigi la plej taŭgan alternativan lokon por la Libroservo post 2025.

7. La Financa Komisiono daŭre studu la kondiĉojn por investoj sub ŝanĝiĝantaj kondiĉoj.

8. Ni daŭrigu uzadon de eksteraj revizoroj kaj premu por ĝustatempa livero de raportoj.

9. Ni kunlaboru pri uzado de la kapitalo de Institucio Hodler ‘68 por subteni al UEA.

10. Ni daŭre kunlaboru kun Kosmo Strategio pri akiro de estontaj Administraj Subvencioj.

11. Ni daŭre atentu la financan situacion de nepagipovaj aktivuloj kiuj bezonas helpon.

12. Ni konsciu pri la bezono repagi kostojn de volontuloj kiuj reprezentas UEA.

13. Ni daŭre restu pretaj provizi financan helpon por membroj en krizaj situacioj.

F. Subteno de la kulturo de Esperanto

Daŭrigi subtenon kaj kuraĝigadon de Belartaj Konkursoj, arto, muziko, eldonado de literaturo.

Daŭrigi kunlaboron kun la Akademio de Esperanto kaj aliaj institucioj apogantaj la lingvon.

Resti en kontakto kun la diversaj kulturaj centroj de Esperanto kaj subteni iliajn programojn.

G. Esperantaj organizaĵoj eksteraj al UEA

Prioritatigi restadon en harmoniaj rilatoj kun ĉiuj organizaĵoj kiuj subtenas la lingvon, kulturon kaj literaturon de Esperanto, kaj ĝian aktivan uzadon por pozitivaj celoj.

2. INFORMADO kaj komunikado

La laborgrupo kunlaboranta kun la Komisiito de UEA prioritatigu la eblajn agadojn.

1. Organizi sub la gvido de komisiito de UEA laborgrupojn kun grupestroj kaj membroj dediĉitaj al la antaŭenigo de la diversaj flankoj de informado: teni plene funkcianta teknike kaj enhave la multlingvan retejon esperanto.net, al kiu sendiĝas legantoj de reklamoj kaj artikoloj pri Esperanto; utiligo de eventoj kiel kongresoj por diskonigi Esperanton (gvidilo, trejnado); amaskomunikiloj (trejnado por kontaktoj kaj intervjuoj, preparo de materialoj); sociaj retoj (oportuneco de aga­do, komunikado); respondoj al kritikoj kaj misprezentoj (help-dokumento, reaga teamo); kontaktoj al opini­ gvidantoj (politikistoj, ĵurnalistoj, edukistoj); konstanta fluo de bultenoj aŭ gazetaraj komunikoj kiuj celu eksterajn informfontojn, ne nur la internajn de UEA.

2. Krei tabelon pri “Kiu faras kion?” por konscii ĉu mankas homfortoj por esencaj taskoj.

3. Provizi k.e.p. multajn diverslingvajn modernajn materialojn por diskonigo de Esperanto.

4. Trejni membrojn por pli efike rilati al la diversaj amaskomunikiloj por apogi Esperanton.

5. Plifortigi internan komunikadon de UEA al la membroj kaj partneraj asocioj.

6. Ĝisdatigi la retejon de UEA antaŭ plena renovigo pro kadukiĝintaj informoj.

3. RILATOJ kun la ekstera mondo

La ĉefa tasko estas trovi homfortojn kaj organizi iliajn agadojn.

1. Daŭrigi subtenon de oficejoj kaj agado ĉe UN, Unesko kaj aliaj internaciaj organizaĵoj.

2. Subteni CED kaj ESF en la daŭra organizado de konferencoj, simpozioj, seminarioj kiuj helpas al niaj partne­ roj atentigi pri lingvaj rajtoj, lingva diskriminacio, solvoj por komunikaj prob­lemoj.

3. Kuraĝigi esperantistojn al aktiva engaĝiĝo kun lokaj asocioj havantaj mondan perspektivon.

4. Organiziĝi kaj prepariĝi por peti agnoskon de Esperanto (Esperanto-tago, asembleoj de UN, Unesko, kaj iliaj neregistaraj organizaĵoj [NROj], parlamentoj).

5. Diskonigi kaj kuraĝigi al partopreno esperantistajn kaj interesatajn esploristojn en konferencoj, seminarioj kaj eldonprojektoj.

6. Proponi al aliaj asocioj servojn kiujn ni kapablas liveri per niaj transnaciaj kontaktoj: tradukado, interpretado, eldonado, kunorganizado de eventoj kiel se­ minarioj ĉeestaj kaj retaj, plani por aliaj agadoj por kiuj ni povos esti pretaj liveri servojn, ekzemple trejnadon pri Interkultura Kompetento

7. Studi ĉu kaj kiel ni kapablas subteni financajn kampanjojn de aliaj organizaĵoj, por povi kunlabori en bonfara agado kiu ne necese rilatas al Esperanto.

4. INSTRUADO

1. Kunlabori kun ILEI por helpi realigi ĝiajn celojn rilate instruadon de Esperanto en la lernejoj.

2. Alporti la rimedojn de UEA kunlabore al realigo de la Strategia Laborplano de ILEI.

3. Subteni la laboron de edukado. net kaj la KER-ekzamenoj por kvalifiki instruistojn.

4. Kuraĝigi al subvencipetado por helpi lernejojn kaj edukajn instancojn atingi siajn celojn uzante Esperanton kiel instrumenton por transnacia interkompreniĝo. Subteni projektojn kiel la 30 Oraj Horoj kaj la Multlingva Akcelilo por progresi al organizitaj internaciaj eksperimentoj pri la valoro de Esperanto kiel eduka instrumento, faciliganta lingvolernadon kaj transkulturan interkomprenon inter samaĝaj lernejanoj.

5. Subteni la partoprenon de kvalifikitaj universitatanoj en profesiaj lingvokonferencoj.

6. Daŭrigi la trejnadon pri Interkultura Kompetento por movadanoj kaj por instruistoj kaj instruantoj de Esperanto, kiuj povos plifortigi siajn kursojn per trejnado de lernantoj ne nur pri la lingvo, sed pri kultura alproksimiĝo al alilingvaj kaj alikulturaj lernantoj.

7. Longdaŭra laborgrupo de UEA kaj ILEI por organizi internacian eksperimenton pri la valoro de Esperanto kiel lernfaciligilo por lingvoj, kaj instrumento por kreskigo de interkultura kompreniĝo.

8. Subteni universitatnivelan instruadon de Esperanto, inkluzive la Katedron pri Esperanto kaj Interlingvistiko en la Universitato de Amsterdamo.

9. Apogi iniciatojn kiel la laborgrupo pri kunpensigado de universitata agado.

10. Kunlabori por faciligi rilatojn inter esperantistaj universitatanoj, kaj labori por esplori pri la eblo starigi aŭ apogi novan iniciaton kiu anstataŭu la programon kiu finiĝis en Poznano.

de Libera Folio je 2025-06-03 00:58

2025-06-02

Saluton, Estas Mi

Kiel fari akustikan gitaron, parto 2

En la lasta parto, ni pretigis la ripojn, dorson, kaj sontabulon. Nun, ni prilaboros la ripojn plue. La blokoj La du apartaj flankpecoj (nome la ripoj) devas esti kunigitaj ĉe ambau finaĵoj. Tio estas farita per du blokoj: unu por la supra parto de la korpo kaj unu por la malsupra. La blokoj en la... Continue Reading →

de Chris McDowell je 2025-06-02 19:42

Neniam milito inter ni

Karaj abonantoj,

Pro funebraj kaŭzoj, la ĉiutagaj artikoloj regule haltis de pluraj monatoj. Mi esperas rekomenci la laboron post kelka tempo. Pacon al ĉiuj. Ĝis…

de neniammilitointerni je 2025-06-02 19:03

La Balta Ondo

989 aliĝintoj al la 110a UK en Brno

Brno

Je la 1a de junio 2025 jam 989 personoj el 62 landoj aliĝis al la 110a Universala Kongreso de Esperanto, kiu okazos de la 26a de julio ĝis la 2a de aŭgusto 2025 en Brno, Ĉeĥio. Dum majo aliĝis 29 personoj.

Ĉi tiu nombro estas je 86 malpli pli granda ol tiu de la 108a UK en Torino, kiu okazis somere 2023; tiam je la 1a de junio la aliĝstatistiko montris 1075 aliĝintojn el 61 landoj. Estas certe, ke ankaŭ al Brno ĉi-somere venos pli ol mil esperantistoj.

En la landa plejlisto la kongreslando Ĉeĥio kun 112 aliĝintoj (+1 dum majo) plu restas la unua, ĝin sekvas Germanion kun 111 aliĝintoj (+5 dum majo). Probable ankaŭ Pollando superos la nombron 100. Vidu la liston de la landoj kun pli ol 25 aliĝintoj:

112 Ĉeĥio
111 Germanio
96 Pollando
80 Francio
39 Hungario
34 Ĉinio (36 kun Honkongo kaj Tajvano)
34 Koreio
30 Brazilo
30 Usono
27 Hispanio
27 Italio
26 Nederlando

Aliĝu ankaŭ vi!

Ekde la 1a de aprilo validas la tria aliĝtarifo; por la t. n. A-landoj: 290 eŭroj por individuaj membroj de UEA kaj 360 eŭroj por ne individuaj membroj. Aliĝu rete ĉe https://uea.org/kongresoj/alighilo.

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/brno-21/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post 989 aliĝintoj al la 110a UK en Brno appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-02 18:43

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 54

Antaŭ kvindek-tri semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la kvindek-kvara porcio, ĝuu ĝin!
---
La latva operkantistino Garanĉa
prezentis kanzonojn el sia hejmlando.
Ŝi venis al Linz, nia landa ĉefurbo,
en kiu troviĝas muzika teatro.

Ŝi estas tre fama, kaj tre simpatia.
Ŝi estas multlingva, parolas germane.
Ŝi tial tre bone atingas la homojn.

Ĝis nun mi ŝin vidis nur en televido,
sed nun en realo. Ŝi estas impresa.
Kaj nia publiko tre longe aplaŭdis.

Ŝi dankis al ili per pluaj kanzonoj
kaj kantis arion el fama opero,
pri floro ĵetita al Carmen, la bela.

Ŝi estas mirinda, kaj tre admirinda.
Ŝi estas tre vigla kaj ĉarma virino.

Tuj post la koncerto ni hejmenveturis.
En trajno mi verkis ĉi tiun raporton.

Ni telespektadis dum dek-tri semajnoj
vendrede vespere konkurson de danco.
Komence dek paroj konkuris pri venko,
sed iom post iom la nombro malkreskis.

Ĵurio decidis kun telespektantoj
por kiu duopo finiĝu la dancoj.
La paroj fervore trejnadis la dancojn
kaj ili fariĝis laŭŝtupe pli bonaj.

La tuta aranĝo do estis tre plaĉa.
Ni ĝuis la multajn belegajn prezentojn.
En lasta vespero konkuris tri paroj.
Ĵurio lastfoje disdonis poentojn
kaj ankaŭ la telespektantoj decidis.

Eliĝis la paro kun malpli da votoj.
La telespektantoj nun devis decidi.

Aŭskulti muzikon per kapaŭskultiloj
ebligas pli bonan aŭdadon de sonoj.

Finiĝis jam majo, la flora monato.
Ĉi tiu monato plenumis promesojn.
Ni spertis tre fortan kreskadon de plantoj.

Komence ni havis veteron por naĝi.
Sed tio ŝanĝiĝis, kaj sekvis malvarmo,
ĉar frontoj el nordo forpuŝis la varmon.

Nun venis junio, ni povas esperi,
ke ne plu necesos enŝalti hejtilojn.
Laŭdire ni havos varmegan someron.
Ĝi alproksimiĝas jam paŝon post paŝo.

Nun estas ankoraŭ printempo agrabla,
sed baldaŭ alvenos varmega somero.

Vi estas bonvena en nia kunveno!
Ni estas malfermaj por novaj ideoj.
La potencialo ja estas enorma.

Sociaj aferoj ne estas tre simplaj.
Ni solvas problemojn per interkonsento.
Por tion atingi necesas diskutoj.
Kaj tiam ni trovas komunan komprenon.

Ni povas memori pri multaj aferoj.
Ne eblas forviŝi pasintajn eventojn.
Malpacaj konfliktoj provokas viktimojn.
Kaj tiuj tre klare meritas respekton,
sed nun ni prizorgu la proprajn aferojn.

La lingvon vi povas ja lerni en kurso.
Vi povas plenumi parolajn ekzercojn.
La instruistino korektos erarojn.

Vi bone progresos en via lernado.
Nun estas facile formuli la frazojn.
Kaj via prononco fariĝas perfekta.
---

Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al
retradio(ĉe)aldone(punkto)de

Jen ĉi-sube la ligiloj al la ĝis nun aperintaj porcioj de la ekzercaro:

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-02 06:00

Libera Folio

Murdita esperantisto honorata en Majorko

En oktobro 1936, komence de la interna milito en Hispanio, en Majorko estis murdita la komunista esperantisto Josep Salom Nadal. En sabato memore al li estis inaŭgurita “stumbliga ŝtono” – surstrata memortabuleto kun lia nomo antaŭ la domo, kie li loĝis.

Membroj de Majorka Esperantistaro kun Guillem Ramis, emerita instruisto kaj de ili ĝis tiam ne konata esperantisto.

Sabate la 31-an de majo oni inaŭguris en Pla de Na Tesa (Majorko) stumbligan ŝtonon omaĝe al Josep Salom Nadal. Lastatempe multobliĝis tiaj inaŭguroj rilataj al homoj murditaj dum la hispana milito (1936–1939), kaj ankaŭ multajn amastombojn oni malfermis, kaj analizis kadavrojn nur por honore redoni ilin al iliaj familianoj. Temas pri homoj murditaj antaŭ preskaŭ naŭdek jaroj.

Taŭgas memorigi ke Majorko tuj ekde la komenco de la milito falis en la flankon de faŝistoj. Tre kompreneble, ne facilas eskapi el insulo. Pro tio, persekuto de maldekstruloj, aŭ simple de homoj kontraŭ kiuj la puĉistoj havis personan malamikecon, okazis sisteme en vilaĝo post vilaĝo, kvartalo post kvartalo dum la tri jaroj de la milito okazanta en la lando, kaj kompreneble ankaŭ poste.

Foto de Josep Salom Nadal estis lokita antaŭ lia domo dum la ceremonio. Li havas verdan stelon sur la roverso.

Malmultas familioj en la insuloj kie ne estis viktimoj aŭ kulpuloj… aŭ ambaŭ. Pro tio, kaj certe ankaŭ pro la efiko de la diktaturo (1936-1975) kaj de la politika sistemo konstruita sur ĝi poste, nur antaŭ nelonge la silento krevis.

Tiun sunan kaj jam varman matenon de majo ariĝis antaŭ la domo kie iam loĝis Josep Salom Nadal, kaj kie nuntempe loĝas lia nepino Aina Salom, kvindeko da najbaroj, familianoj, politikistoj… kaj ankaŭ membroj de la Majorka Esperantistaro.

Estis paroladoj de la nepino, de la urbestro de Marratxí, kaj de Xavier Margais.

Xavier Margais doktoriĝis en 2002 per la impona tezo El moviment esperantista a Mallorca (1898-1938), per kiu li fajne rakontas la eksterordinaran forton de la movado en la insulo antaŭ la milito kaj la kruelecon de la persekuto dum ĝi.

– Tuj post la faŝisma puĉo de 1936, vidinte kiel ŝoseajn fosaĵojn, torentojn kaj tombejon plenigis kadavroj de maldekstruloj, aŭ simple de homoj ne apogintaj la puĉon, li decidis sin kaŝi ene de akvujo. Tamen eble pro denunco oni trovis kaj murdis lin la 9-an de oktobro 1936. Li estis tridek naŭ jarojn aĝa. Du tagojn poste oni trovis murdita ankaŭ Sebastià Crespí, eksan prezidanton de la Esperantista Klubo Palma, membron de Esquerra Republicana Balear [maldekstra politika partio], kiu estis nur unu jaron pli juna ol Josep Salom, Xavier Margais rakontis.

La stumbloŝtono.

Li rememoris, ke li jam en 1997 renkontis la nepinon de Josep Salom:

– Ŝi volis montri al mi la korespondadon en Esperanto de sia avo. Vera donaco tio estis! Mi prenis la paketon kaj tuj alveninte hejmen, mi malfermis kaj rigardis ĝin kaj miris pri ĝia enhavo kun profunda emocio.

Neniu pli taŭgus ol Xavier Margais por klarigi al tiuj homoj la gravecon de la omaĝo kaj la signifon de la esperantisteco de la omaĝato.

Poste sekvis io, kio neniam mankas en majorka inaŭguro – eta koncerto de sakŝalmoj, flutoj kaj tamburetoj. Tuj post tiu muzika festado, la membroj de Majorka Esperantistaro havis la ĝojon konatiĝi kun maljuna sinjoro, najbaro de la familio de Josep Salom Nadal, kiu apogante sin sur du bastonoj atingis kaj salutis ilin per Esperanto. Li sin deklaris memlerninto de la lingvo, malkovrita de li pro instigo de lia patro. Do, kelkaj semoj restis kaj ekfloris…

Nicolau Dols

de Libera Folio je 2025-06-02 05:13

2025-06-01

La Balta Ondo

La Eta princo aĉeteblas kun rabato dum la tuta junio

princoSaint-Exupéry, Antoine de. La Eta princo / Tradukis el la franca lingvo Pierre Delaire. – 3a eldono. – Montrealo: Kanada Esperanto-Asocio, Paris: Espéranto-France. 2018. – 93 paĝoj. – Prezo: 12.60€

Antaŭ 125 jaroj, la 29an de junio 1900, naskiĝis Antoine de Saint-Exupéry (1900-1944), franca aviadisto kaj verkisto, aŭtoro de la romaneto “La Eta princo” (1943), kiu iĝis unu el la plej legataj porinfanaj verkoj. La aŭtoro mem ilustris la libron. Ĝi estas tradukita al pli ol tricent lingvoj kaj dialektoj, inkluzive de Esperanto.

“La Esperanta versio de La Eta Princo estas flua kaj tre agrable legebla. Mi tutkore rekomendas ĝian legadon al ajna esperantisto sendepende de la aĝo”, – skribis Luiza Carol en sia recenzo pri la 3a eldono de la Esperanta traduko de “La Eta Princo”.

Okaze de la 125-jariĝo de Antoine de Saint-Exupéry la libroservo de UEA dum la tuta junio 2025 ofertas la represon de la tria eldono de la Esperanta traduko de “La Eta Princo” kun sesona rabato, sendepende de la mendata kvanto.

Mendu ĝin ĉe la libroservo de UEA
https://katalogo.uea.org/katalogo.php?inf=2162

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/libro-13/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La Eta princo aĉeteblas kun rabato dum la tuta junio appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-01 21:59

Aperu

Plej popularaj afiŝoj de Majo 2025

Kiel ni faris por Marto kaj por Aprilo, ni prezentas plej popularajn afiŝojn de Majo.

La 6a plej populara afiŝo de tubaro estis Subtekstoj en multaj lingvoj por 1910 – Helpu min helpi vin

La 5a plej populara afiŝo de tubaro estis La sekreta savo de la Citicorp-konstruaĵo

La 4a plej populara estis La lingvo de arboj

La 3a plej populara, Ĉu oni fidu testojn pri personeco?

La 2a plej populara, 2025년 5월 15일

Kaj la plej populara, EsKu – Epizodo 70 – Manfred Westermayer

 

3 afiŝoj venas el la sama jutuba kanalo: Radio Verda.

de pablo je 2025-06-01 16:48

Le Monde diplomatique en Esperanto

La mirinda mondo de influistoj

Ĉiujn tagojn, la francoj mezume pasigas inter unu kaj du horojn vizitante interretajn sociajn retojn. Por kapti ilian atenton, influistoj havas manierojn bone elprovitajn kaj tre efikajn. Vetkurante por la plej granda spektantaro, ĉiuj volas imiti ilin. Jen esploro de tia universo submetita al algoritmoj.

Laŭtlegado de la artikolo

La pasintan 3-an de majo, pompa jakto Tecnomar for Lamborghini, kun totala enhaveco de dek ses pasaĝeroj, grundis en la proksimaĵo de Miami. Sur la ŝipo, tridek du influistinoj venintaj por amuziĝi sub la suno de Florido. Dum la ŝipo sinkas, la festantoj, en banvestoj kaj fluoreskaj savoveŝtoj, daŭre filmas sin per siaj telefonoj, kun vastaj ridetoj. Ilia posttagmezo ja fiaskis, sed la videaĵoj plenigos la sociajn retojn. Ĉu ne temas pri metaforo de la malfacilaĵoj, kiuj de kelkaj jaroj trafas tiun influhavan mondumon ?

La kialo ĉefe estas merkato iĝinta tro konkurenca. Per multobligo de televidrealecaj elsendadoj, la reklamistoj havas nun gigantan elekteblecon kiam ili volas laŭdi bikinon aŭ sunbrunigan ŝmiraĵon en Instagram. "Antaŭe mi havis po du sponsoritaj afiŝoj ĉiutage. Nun, ne eĉ unu ĉiun duan tagon", bedaŭras Julia Paredes antaŭ Youtube-ista kamerao (1). Tiu ekskandidato de "Friends Trip", "La villa des cœurs brisés" aŭ ankaŭ "Mamans et célèbres" regas Instagram-konton kun 1,1 milionoj da abonantoj, en kiu ŝi elmontras sian vivon de fraŭla patrino en Dubajo. Inter du fotoj de siaj infanoj kaj de siaj luksaj vesperfestoj, ŝi enŝovas komercan kunlaboron kun multaj markoj (kosmetikaĵoj, lokaj restaŭracioj, bubaj luliloj kaj ludiloj, alkoholaĵaj butikoj ...). "Estis monatoj, kiam mi gajnis 35 000 ĝis 40 000 eŭrojn, kaj nun mi foje havas nur 5 000", ŝi plu diras. Kiel kriza efiko, multaj influistoj instaliĝintaj en Dubajo freŝdate translokiĝis al indonezia Bali, kie vivkosto estas malpli alta. Aliaj denove akceptas "pagatajn aperojn" en noktokluboj, kiel en sia kariera debuto, kaj iuj influistinoj devas eĉ vendi erotikajn fotojn ĉe la interretaj platformoj Mym aŭ OnlyFans.

Tamen, en la ombro de la plej famaj figuroj, la influista reklama merkato prosperas. En Francujo, ĝi pezis preskaŭ 6,5 miliardojn da eŭroj en 2024 (2) . Neniam antaŭe la komercaj markoj tiom elspezis por laŭdigi siajn varojn en sociaj retoj, aparte en la sektoroj de modo, kosmetikaĵoj kaj sporto.

Sed la entreprenoj nun preferas asociiĝi kun influistoj malpli problemaj ol la steluloj de televido, kies famo difektiĝis post polemiko estigita de la repisto Booba en 2022. Tiu muzikisto tiam lanĉis krucmiliton kontraŭ tiujn, kiujn li nomis "influŝtelistoj", per multaj riveloj pri iliaj fraŭdoj kaj iliaj trompadoj : vendo de malbonkvalitaj varoj, disponeblaj malmultekoste en ĉinaj retbutikoj, laŭdado de kontraŭleĝaj imitaĵoj, de malbonkvalitaj nutraĵoj, de danĝeraj kosmetikaĵoj, kaŝado de reklama karaktero de iuj mesaĝoj... Tiu afero rezultigis leĝon celantan reguligi komercan influadon kaj lukti kontraŭ la troaĵoj de influistoj en sociaj retoj. Ĝi devigas ilin klare mencii pagatajn kunlaboradojn, ricevitajn donacojn, kaj informi pri modifitaj bildoj. Ĝi malpermesas reklamadon de iuj produktaĵoj, kiel plastika kirurgio, vetludoj, riskaj financaj investoj... "Sincere dirite, Booba ruinigis nian komercon", konkludas Julia Paredes.

La nova leĝo oficiale difinas tiun profesion. Estas influisto "ĉiu persono fizika aŭ morala, kiu mobilizas sian famon por komuniki per elektronika rimedo enhavojn celantajn rekte aŭ nerekte laŭdi aĵojn, servojn aŭ ian ajn kaŭzon kontraŭ ekonomia profito aŭ konkreta avantaĝo". Estas en Francujo 150 000 da ili , kies 75% estas virinoj (3) . Fakuloj pri merkatiko dispartigas ilin laŭ tavoloj : megainfluistoj, kies kontoj superas unu milionon da abonantoj (t.n. "followers"), makroinfluistoj (inter 100 000 kaj 1 miliono), mikroinfluistoj (inter 10 000 kaj 100 000) kaj nanoinfluistoj (malpli ol 10 000). Laŭ la grandeco de konto la entreprenoj adaptas siajn strategiojn. La ekvacio estas sufiĉe simpla. La malgrandaj influistoj, kun modesta sed fidela komunumo, havas pli bonan "procenton de engaĝiĝo" : iliaj publikaĵoj proporcie kreas pli da interagoj - pli da "ŝatoj" , komentoj, diskonigoj, alklikoj... La grandaj havas pli bonan "procenton de impreso" : iliaj afiŝoj estas pli vidataj. Kiam marko volas akiri plian famon, konigi novan varon, ĝi do turniĝas al ĉi lastaj. Sed por estigi vendojn, la malgrandaj estas impone pli efikaj kaj donas la plej bonan profiton laŭ investo.

La plej granda plimulto ne enspezas eĉ la minimuman salajron

Des pli, ke la vetmono por ludi estas ofte bagatela. Laŭ esploro de 2019 pri 1361 influistoj el diversaj grandeco, 63% de iliaj partnerecoj en sociaj retoj ne estis pagataj, krom per senpagaj varoj, eventoj, vojaĝoj kaj aliaj donacoj (4). La malgrandaj influisto ofte ricevas nur procenton el la vendoj, kiujn ili generas. Marko sendas senpage siajn varojn, ili elpakigas ilin, testas ilin, komentas ilin antaŭ sia kamerao, antaŭ ol proponi al siaj abonantoj rabatan kodon aŭ ligilon. Por ĉiu aĉeto ili ricevas procenton (kutime 10%). Tiel la reklama entrepreno povas precize mezuri la rendimenton de tiu afero, kaj kompari inter la influistoj. Pri la pagataj kunlaboradoj, 87% el ili pagas malpli ol po 500 euroj. Laŭ alia esploro, nur 15% el la influistoj diris enspezi malnete pli ol 20 000 eurojn en 2024 (5). Do granda plimulto enspezas malpli ol la minimuman salajron.

Tiel dispartiĝas gloro kaj influo. Dum miriado da anonimuloj kontentiĝas per eretoj, steluloj kiel Léna Mahfouf (Lena Situations, pri modo kaj membeleco) aŭ Thibaud Delapart (Tibo InShape, pri sporto kaj dietiko) fakturas per pluraj miloj da eŭroj kelkajn reklamajn afiŝojn. Ili disponas asistantojn, agentojn. Ili lanĉas siajn proprajn markojn, eldonigas furorlibrojn - 400 000 venditajn ekzemplerojn por la libro de Lena Situations Toujours plus, +=+ (Robert Lafon, 2020), gvidlibro pri persona disvolviĝo por adoleskantoj kaj junuloj. Sed estas malmultaj lokoj ĉe la kulmino. En Francujo, nur 0,23% de la kreintoj de enhavoj en Instagram povas pretendi esti megainfluistoj. Tamen la planedo ne pli bone statas : influisto kun 3 milionoj da abonantoj en YouTube, Instagram kaj TikTok estigas po 1072 tunoj da karbona dioksido (CO2) ĉiujare, tio estas ekvivalento de 481 tien reen vojaĝoj inter Parizo kaj Novjorko (6).

Tiu profesio tamen daŭre revigas. Oni ne plu povas nombri en gazetoj la rakontojn pri influistoj, kiuj ekirintaj de nenio atingis gloran kulminon. "La retaj platformoj estas spaco de meritokratio. Ne plu vitra plafono, ne plu sociaj klasoj, vivnivelo, eduknivelo. (...) Por esti vidata sur la sociaj retoj la sola kriterio estas talento", entuziasmiĝas la ĵurnalisto Clémence Floc'h kaj la merkatikisto Émilie Le Guiniec (7). Kvankam veraj sukceshistorioj ekzistas, kelkaj denaskaj atutoj ne estas balastaj. Filino de bildstria desegnisto et stilistino, Léna Mahfouf mergiĝadis en arton kaj kulturon. Hugo Tra­vers (HugoDécrypte) kreskis en bonhava medio en Ville­ d'Avray (8) . Dulingva pro lia brita patro, merkatika kadrulo, li estis studento en la pariza fama instituto pri politiko (t.n. Sciences-po), kiam li lanĉis sian kanalon en YouTube. Raphaël Carlier (Carlito, de Mcfly et Carlito) estas la filo de radia kaj televida kronikisto Guy Carlier, dum lia kunulo David Coscas (Mcfly) estas la filo de la urbestro de la najbara Clamart, S-ro Yves Coscas...

La entuziasmo de markoj por influistaj merkatiko fontas el sia efikeco. En Usono, la entreprenoj konstatis rendimenton de po 5,78 dolaroj por ĉiu dolaro investita en tiu metodo (9). Sed necesas almenaŭ trovi influiston, kiu kongruas kun la famo de la marko kaj disponas fidon de siaj abonantoj. Kiel la eldonejo Nathan elektis la konton de "Chloé, maman de deux loulous" (2 700 abonantoj en Ins­tagram) por reklami la libron La Petite École de T'choupi ? Kaj kial la bierfarejo Kronenbourg vetis pri Laeti_Testeuse (14 000 abonantoj) pour laŭdi sian novan rozkoloran bieron 1664 rosée, profitante difekton de la leĝo Evin (10) ?

La entreprenoj unue gvatas la sociajn retojn kaj rimarkas cîujn favorajn aludojn al siaj markoj. Se iu retumanto distingiĝas, tiu rapide ricevos senpagajn produktaĵojn, kaj tuj prezentos ilin al siaj abonantoj. La plej efikaj, la plej entuziasmaj ricevos proponon pri formala partnereco. Alia metodo konsistas en utiligo de merkatikaj agentejoj, kiuj proponas datumbazojn listigantajn la influistojn laŭ diversaj identigaj elementoj (aĝo, sekso, nombro kaj lokoj de abonantoj, temo, procento de engaĝiĝo, markoj kun kiuj ili jam kunlaboris...).

Tiel abundas, en la kontoj de pli malpli anonimaj retumantoj, amatoraj videaĵoj pri haul ("akiritaĵo" en la angla, influistino montras la vestojn aĉetitajn dum sia lasta butikumado), pri lookbook (ŝi prezenta serion de samstilaj vestaranĝoj), pri morning routine (ŝi laŭdas la kosmetikaĵojn, kiujn ŝi matene uzas), pri batch cooking (ŝi kuiras citante la markojn de uzataj produktaĵoj), pri unboxing (ŝi malpakas senditaĵon de partnero)... "ĉi-matene mi ricevis ankaŭ belan kompleton de varoj el Gerblé, sen aldonitaj sukeroj, idealan por komenci ĉi jaron pli sane" entuziasme diras Elenatestepourvous, forta per 30 000 abonantoj.

Sed, fakte, kial ni sekvus ŝian konsilon ? Kompare kun la kutimaj famuloj (sportistoj, aktoroj...), la influistoj ŝajnas esti sinceraj. Ĉiu povas diveni, ke la ĵudisto Teddy Riner eble malpli ŝatus la brioĉojn Pitch sen la pago, kiun donas la marko. Sed kiu suspektus Elenan, kiun oni aŭskultas de jaroj, kies tri infanojn oni konas, kaj kiu foje eĉ ne hezitis dubi pri iuj varoj ? Por konvinki siajn abonantojn, etaj kaj grandaj influistoj nepre devas ŝajni aŭtentikaj, spontaneaj, proksimaj. Ili ne rekomendas produktaĵon ĉar oni pagis ilin por tio, sed ĉar ili mem uzas ĝin, ŝatas ĝin, kvazaŭ temas pri konsilo de vera amiko.

Aŭtentikeco, tio devas esti konstruita. Por konstrui tiun famon, ĉiuj influistoj uzas pli malpli la saman ilaron. Gvidlibroj por sukcesi en sociaj retoj abundas en interreto, en librovendejoj aŭ en apobutikoj. Por efiki en Instagram, pli bone estas afiŝi "lundojn kaj mardojn, matene, ĉirkaŭ la 8-a aŭ la 9-a, nokte ĉirkaŭ la 2-a, kaj posttagmeze ĉirkaŭ la 17-a", dokte instruas Manuel de l'influenceur (Gvidlibro de la influisto) (11) . Ekde 2022, oni eĉ instruas tiujn metodojn en la unua lernejo pri la metioj de influista merkatiko, Ffollozz, kiu proponas kvinjarajn kursprogramojn, kontraŭ po 7500 eŭroj jare.

Kiaj estas tiuj metodoj ? Ĉefe taŭgas esti amikema, ciumi siajn abonantojn. Ankaŭ necesas elmontri sian privatan vivon, sian ĉiutagan vivon, por plifortigi enkorpigon kaj alligitecon. Aŭ, pli precize, klere elektitajn momentojn de sia ĉiutaga vivo, "ŝajnigitajn vivepizodojn" laŭ la esprimo de la sociologo Erving Goff pri reklamaj fotoj (12). Tiel, kreantoj de enhavoj enscenigas sin ĉe manĝotablo, en piĵamo, kun siaj infanoj, siaj amikoj, dum feriado... Ili festas Halovinon, preparas rekomencon de lernejojaro. La retumanto devas vidi ilin evolui, same kiel en filmserio, kiam iu alligiĝas kun roluloj. Por ĉi tiu celo la influisto ne hezitu elmontri siajn difektojn, siajn timojn, siajn malsanojn, siajn dubojn. Temas pri ŝajnigi esti sama al ĉiu alia homo, eĉ kiam oni havas bone plenigitan bankokonton kaj milionojn da abonantoj. La megainfluisto pri modo kaj membeleco Mayadorable povas tiel grumbli kontraŭ dommastrado fotante sin dispendanta lavitaĵojn (13). Lena Situations substrekas, ke "ja afliktegas min", redoni varojn post filmado, kvazaŭ ŝi ne kapablus pagi ilin. Malgraŭ jaroj da kariero, la influistoj nepre devas gardi animon de komencanto, en "ĝustopeza amatorismo" celanta "ellabori artefaritan aŭtentikecon" (14) "Omg [Oh my God (Ho, Dio mia)] mi prezentas live shopping yoga/pilates en Zalando kaj mi stresiĝas, temas pri premiero mia !", do skribas Ineslou en Instagram.

Por vivigi proksimecon kun siaj abonantoj, por instigi ilin reveni, la influisto kontribuigas ilin petante opiniojn de ili, iliajn preferojn... La abonantoj de Juju Fitcats, la fianĉino de Tibo InShape, ŝi mem mega­influisto pri fitness (fizika bonstato), tiel povis doni opinion pri ĉiu el la preparaĵoj de ilia nuptofesto. "La “komunumo”, la regulaj spektantoj alligitaj al la influisto, postulas senĉesan laboron", rimarkigas Samuel Coavoux kaj Noémie Roques pri influistoj pri videoludoj (15). Ĉi lastaj memoras la nomojn de siaj fervoraj spektantoj, ili diskutas kun ili dum "antaŭvivaj" videaĵoj, ili konsideras iliajn komentojn, adaptiĝas al iliaj preferoj, respondas al iliaj admonoj... Temas pri kondiĉo por gardi "proksimecan reĝimon" necesan por engaĝiĝo de tiu komunumo, kaj do necesan por plenumi sian profesion.

Aŭ pli ĝuste, sian pasion. Ĉar la influistoj ne ĉesas ripeti : ili ŝategas tion, kion ili faras. Eĉ antaŭ ol esti kreantoj de enhavoj, ili pasiiĝis pri memfarado, ĝardenado, komputiko, sporto. Tiel, kiel raportas la revuo Elle (18-a de junio 2021), Lena Situations kreis sian kanalon "unue por plenumi ŝian pasion pri modo kaj fotado". Kaj Squeezie tiun pri videoludoj. Pri HugoDecrypte, li estis pasia pri aktualaĵoj kaj politiko tuj ekde sia plej juna aĝo. Kaj ilia sukceso ne ŝanĝis ilin. "I <3 making videos" (Mi ŝategas fari viedojn), ĉiam indikas Lena Situations en la komenco de sia profilo en Instagram. Laŭ metodo uzata ankaŭ de multaj aliaj en la sociaj retoj, tiu influisto regule zorgas ensecenigi siajn longegajn labortagojn, siajn sunleviĝajn vekiĝojn, siajn rapidajn tujmanĝojn, siajn eklaciĝojn, por pli bone montri sian sindediĉon. "Temis pri intensega laborado, ĉi pasintan monaton, sed mi ŝategas. Vi konas min, jen labor', jen kontent'. Tage, mi laboras, sed nokte mi muntas miajn videaĵojn kaj tio ja bone progresas, mi estas kontenta !" , ŝi skribas en Instagram.

"Saluton al ĉiuj ! Kiel vi fartas ?"

Fine, por vere efiki, influisto devas stompi la komercan naturon de siaj publikaĵoj. La varoj estas prezentataj "en situacio", kvazaŭ ili plenumas veran bezonon. "La influistoj montras konsumadajn scenarojn enmetitajn en la scenaron de sia ĉiutaga vivo (vekiĝo, ellitiĝo, matena rutino, laboro, manĝo, enlitiĝo...). Ili integras markojn kaj varojn en la agendo de sia vivo", rimarkigas la esploristo Stéphanie Marty, kiu aludas "storyliving" (travivaĵon de rakonto) kiam influistoj prezentas "konkretajn spertojn, travivatajn rakontojn pri markoj" (16). Tiel, Mickaël Bimboes de la kanalo Passion Rénovation (384 000 abonantoj en YouTube) laŭdas "Tra­deLift-on de la marko Stanley, ĉar tiu ilo ebliganta porti pezajn ŝarĝon simpligos lian vivon. "Mi nun povos tion fari kviete, milde, sen dorsdoloro. Tio estas vere oportuna, vere efika, kaj temas pri bela inventaĵo", li ĝojas levante pordon. JohanPapz (1,5 milionoj da abonantoj en YouTube, kaj 800 000 en Instagram) aperas soifanta post sporta seanco por laŭdi la meritojn de plastboteloj Air Up. « Ĝi estas botelo kun principo de retroflaro, simple : vi sentas elektitan odoron (persikan, poman, pasifruktan) kaj, kiam vi englutas la akvon, vi sentas tian guston, sed sen sukero nek kalorioj."

La markoj estas solvoj. Kaj eĉ amikoj. "Ni iru ĉe niaj amikoj de Dior", entuziasmiĝas Lena Situations antaŭ ol iri al filmado. Aŭ mecenatoj, kiujn oni dankas : sen la platformo BiznessMatch, Mickaël Bimboes ne povus fari ĉi tiun videaĵon miksantan konsilojn por konstrui veturilŝirmejon kaj konsiderojn pri lia forpasinta patro. "Ne hezitu alklaki la ligilon, kiun mi metas en priskribo, vizitu ilian retejon, sendu viajn demandojn, ili estas ege efikaj, ili estas ege simpatiaj. Dankon al BiznessMatch pro esti partnero de ĉi tiu videaĵo."

Ĉar ĉiuj uzas la samajn artifikojn, oni observas normigon de la proponataj enhavoj. Multaj videaĵoj komenciĝas per ŝajnigita ĝojeco : "Saluton al ĉiuj, mi esperas, ke vi bone fartas !" Kiom da fotomuntaĵoj antaŭ/post dieto en la publikaĵoj de influistoj pri sporto kaj nutrado ? Por eliri el la amaso, ili do laboras pri sia identeco. "Nepre ne esti komuna ulo", klarigas videoluda elsendfluisto, kiu decidis veti pri fizika karaktero ("Ne ekzistas rufhara elsendfluisto en Twitch"), preninte figuron de vulpo kiel avataron (17) Ankaŭ la influistinoj pri kuirado disvolvas apartan identecon en siaj publikaĵoj : infanprotekta panjo, seksalloga panjo, malavara kuiristino, rafinita vegana junulino (18) ... En tiu universo tre laŭgenra, kie la viroj memfaradas kaj diskutas pri aŭtoj kiam virinoj okupiĝas pri infanoj kaj testas banvestojn, ĉiu klopodas konstrui kaj plifortigi sian propran bildon, per "diroj kvietigaj, nepolitikaj, sen kontraŭdiroj ĉar sen profundeco" (19). "Mi ne vendas varon sed mian personecon", konfesas Lena Mahfouf al la revuo Elle (18-a de junio 2021), kaj kiu cetere registrigis sian kromnomon kiel markon ĉe la Nacia instituto pri intelekta proprieto (INPI), same kiel Inoxtag aŭ Squeezie : ĉu fina rezulto de ilia "entrepreno pri Instagram-egoo" (20) ?

"Oni instruas kiel fari novaĵon, kiu furoros"

En tiu ekosistemo dispartigita inter interestemoj kaj identecoj, ĉiu marko povas trovi taŭgan peranton, ekde loka restoracio ĝis multnacia luksaĵa firmao. La plejaĝaj influistoj reklamas kontraŭaĝajn kosmetikaĵojn, spertuloj pri ĝardenado laŭdas akvumajn sistemojn, fervoruloj pri novaj teknikaĵoj laboras por telefonaj gigantkompanioj. Eĉ politikaj influistoj trovas taŭgajn markojn. Ekstremdekstre oni asociiĝas kun nutraj suplementoj Prozis, kiuj certigas muskolplenan korpon, aŭ kun la entreprenoj Teroj de Francujo kaj ĝiaj patriotaj produktaĵoj. Feministoj kunlaboras kun markoj de menstruaj kalsonetoj, seksludiloj aŭ erotikaj podkastoj. Kaj verdulaj influistoj laŭdas daŭrigeblan turismon aŭ sunpanelojn. Instagram, kiu akiras pli ol 80 % el partnerecoj inter markoj kaj kreantoj de enhavoj, iom post iom konstruiĝis kiel ideala tereno por tia profesio. Kreita en 2010 kaj aĉetita de Facebook (nun Meta) du jarojn poste, tiu platformo senĉese aldonis pliajn funkciojn por plibonigi proksimecon, interagojn kun abonantoj - sondadoj, kvizoj, direktaj elsendoj, demand-respondaj sesioj ... Eĉ ne parolante pri ĝia formato "story", aldonita en 2016, kiu ebligas sekvi per kelkaj bildoj la vivon de influisto, por pli bone integriĝi en ties ĉiutaga vivo.

Tiu formato generis devigon de produktado. Kiam iu influisto ne afiŝas dum unu tuta tago, la afero tuj videblas. Tre ofte, tiu strebas senkulpigi sin, diri al sia komunumo, kiom ĝi mankis al li. Sed la influistoj provas limigi siajn forestojn, pro timo esti forgesita, perdi abonantojn, aŭ eĉ ricevi punon de la platformo. "Tio estas maltrankviliga. Necesas senĉese sekvigi publikaĵojn, ĉar ni estas multaj, ĉar estas forta konkurenco. Ĉar ju pli da trafoj, des pli da kunlaborantoj, do des pli da mono", atestas Axel_en_vrai, Instagram-isto pri sporto kaj "lifestyle" (vivstilo) kun 180 000 abonantoj (21). En tiu "ĉiutaga vivo sub algoritmoj", disponebleco estas precipa valoro. Nepras publikigi videaĵojn, respondi al siaj abonantoj, komenti la publikaĵojn de aliaj influistoj por konservi sian rilatreton kaj kreskigi sian videblecon... Kun siaj okuloj fiksitaj al nombraj indikiloj (trafoj, abonantoj, daŭro de spektado, enspezo...) multaj influistoj trafas mensan malsanon, laboradan elĉerpiĝon (22). La virinoj krome suferas perretan molestadon, kiel Marion Séclin, kiu, pro feminista videaĵo en YouTube ricevis ne malpli ol 40 000 insultojn en du monatoj, kaj minacojn pri morto kaj seksperforto.

El kvar francoj, tri havas konton en sociaj retoj, al kiuj ili ĉiutage dediĉas unu aŭ du horojn.Ĉiun tagon, 100 millionoj da fotoj estas afiŝitaj en Instagram (1,5 miliardoj da uzantoj), 1 miliardo da videohoroj estas spektataj en YouTube (2,5 miliardoj da uzantoj). Tiuj, kiuj sukcesis akiri famon en tiuj platformoj havas gigantan spektantaron. Per siaj totalaj 14 milionoj da abonantoj en diversaj retoj (7 milionoj en TikTok), HugoDécrypte vaste superas la ĵurnalon Le Monde, kaj MrBeast, la plej granda influisto en la mondo (396 milionoj da abonantoj), venkas Netflix-on. Jen io, kio estigas envion.

Ĉampionoj en la kurado por reta spektantaro, la influistojn oni do multe imitas. Oni kaptas iliajn metodojn celante trafi la junajn retumantojn. Enkarniĝo, proksimeco, aŭtentikeco, interago, kulisoj, mallongaj formatoj... La universitataj kaj sciencaj institucioj dissendas ludajn videaĵojn en TikTok. Ili invitas siajn doktoriĝantoj esprimi sin per la unua persono ("Kial mi elektis studi virusojn ?"), ili prezentas la kulisojn de siaj laboratorioj, de eksperimentoj. Sed la vojo estos longega. La Nacia centro por scienca esploro (CNRS) apenaŭ superas 500 "ŝatojn" per siaj publikaĵoj en Instagram, kiam videaĵo de Tibo inShape manĝanta cerealaĵojn povas atingi 30 000.

Tia genromiksaĵo estas eĉ pli evidenta pri la tradiciaj amaskomunikiloj. Dezirantaj revigligi siajn vendojn en mortanta merkato, la gazetoj adaptiĝas al novaj modoj de sociaj retoj. "Enkarniĝo [estas] precipa por la gazetoj, kiuj provas trafi junan publikon" avertas la retejo Méta-Media, asociita kun France Info (23). En la lernejoj pri ĵurnalismo, la studentoj lernas kiel filmi sin per telefono, deklinacii siajn artikolojn al fotokaruselo de Instagram kaj videaĵo de TikTok. Clémentine, kiu ĵus finis sian kursaron en tia pariza lernejo, rakontas al ni ekzamenon proponitan al ŝi : "Oni donas al ni duon-tagon, kvazaŭ por surdorsigi veran ĵurnalistan veston, kaj oni diras al ni : 'Vi devas fari videaĵon longan je unu kaj duono minutoj pri temo elektita de vi mem, kun vi fronte al la kamerao, kaj ilustraj bildoj deklinaciotaj por sociaj retoj'." Filmado, muntado, refilmado ĉar la sono estis malbona aŭ vi misproncis ion, serĉado de bildoj, priprenso de ŝokesprimo... "Fine, la ĵurnalisma parto, serĉado de informoj, ktp., daŭris ne eĉ unu horon" ŝi bedaŭras, antaŭ ol konkludi : "Ili instruas kiel enkarnigi informon, enscenejigi nin por plejnombra trafado. Fakte, antaŭ ol fari ĝustan informon, oni instruas al ni fari informon, kiu sukcesos".

Dum la amaskomunikiloj ofte invitas influistojn por vigligi siajn spektantarojn (HugoDécrypte en France 2, Lena Situations en Canal Plus, Paola Locatelli en TF1...), ĵurnalistoj inverse vojiras, kreante siajn proprajn kanalojn en sociaj retoj, pagajn novaĵleterojn aŭ podkastojn financatajn de reklamoj - kiujn foje recitas la ĵurnalisto mem. Tiu vojo povas esti elektita kiam ĵurnalistoj jam akiris sufiĉan sociretan famon. Kiel Charles Villa, kiu forlasis Brut-on por sin dediĉi al sia kanalo en YouTube, aŭ Benoit Le Corre, kiu same agis post pluraj jaroj en la videoservo de Le Monde, ankaŭ Samuel Étienne (France Télévisions) aŭ Hugo Clément (Canal Plus). Sed tiu soleca aventuro estas ankaŭ trudita pro manko de stabilaj postenoj en redakcioj, dum multobliĝas maldungoj (Le Point, Le Parisien, Marianne...).

Por sukcesi en sociaj retoj, la ĵurnalistoj devas konformiĝi al la kodoj de influistoj : personigi, enscenejiĝi, pridemandi siajn abonantojn, foje submetiĝi al reklamado. Kiel Nesrine Slaoui, eksĵurnalisto de RMC kaj France Télévisions, kiu prezentas en Instagram vestaĵojn donacitajn de Levi's, aŭ Hugo Clément kiu kreis agentejon Première Saison pri markoj, kaj Hugo Travers sian merkatikan agentejon Frame55. Aŭtoro de gvidlibreton pri rezistado kontraŭ la ekstremdekstro, kiu vendiĝis per pli ol 200 000 ekzempleroj (Résister, Payot, 2024), Salomé Saqué, ĵurnalisto de la sendependa gazeto Blast, havas komunumon de 456 000 abonantoj al sia konto Instagram. Por atingi tiun rezulton, la ĵurnalisto ne avaras enkarniĝojn. Ŝiaj abonantoj konas ŝian ŝaton por piedmigrado, ŝiajn preferatajn filmojn, ŝiajn dimanĉajn manĝojn kun amikinoj. La pasintan majon oni povis vidi ŝin celebri sian naskiĝdaton kun pluraj influistinoj, kiuj, kompreneble, ankaŭ publikigis ĉi-tiamajn fotojn. "Kiel ĵurnalisto, ni provas plej adaptiĝi al tiuj platformoj por daŭre videbligi nian laboron. Sed tio ne estas longtempa solvo. La vera problemo estas, ke ni dependas de algoritmoj faritaj de usonaj miliarduloj, kiuj nun estas sekvantaj ekstremdekstron", ŝi klarigas.

Ŝian potencan videblecon rimarkis la palaco de Elysée, kiu elektis ŝin por pridemandi S-ron Emmanuel Macron en TF1, kune kun, inter aliaj, la YouTube-isto Tibo InShape. Fronte al tiu kaj la alia, la 13-an de majo, la prezidanto de la franca respubliko iel estis inter siaj samuloj : maniulo pri ekranoj, kutime afiŝanta memfotojn kaj videaĵojn filmitajn per sia telefono, lerta pri frapfrazoj laŭdantajn la markon "Francujo", kiu subvencias lin, S-ro Macron, kun 4,5 milionoj da "followers" en Instagram povas preskaŭ postuli, en la francangla, kiun li ŝatas, la titolon "bigboss" (grandmastro) de la francaj influistoj.


(1) "Baby strory (23-a epizodo) : Julia Paredes maman solo à Dubaï", intervjuo kun Jeremstar, 2-a de julio 2023, www.youtube.com

(2) Laŭ esploro mendita al Coherent Market Insights de Paris Creator Week en Libération, 10-a de decembro 2024.

(3) "Marketing d'influence : l'étude Reech 2025", www.reech.com

(4) "Les influenceurs et les marques en 2019", www.reech.com

(5) Citita de Fleur Bouron, "85 % des influenceurs gagnent moins que le SMIC, pourquoi ?", Les Échos, Parizo, 13-a de novembro 2024.

(6) Kalkulo farita de la agentejoj Footsprint kaj 1000heads, Les Échos, 9 mars 2023.

(7) Clémence Floc'h kaj Émilie Le Guiniec, Influenceurs : un quotidien sous algorithme, Robert Laffont, Parizo, 2024.

(8) Riĉula urbo en la pariza antaŭurbo. (TT)

(9) "20 surprising influencer marketing statistics", 16-a de aprilo 2025, https://digitalmarketinginstitute.com

(10) Franca leĝo por limigi reklamojn por alkoholaĵoj, laŭ la nomo de la ministro kiu iniciatis ĝin. (TT)

(11) Édouard Fillias kaj François-Charles Rohard, Manuel de l'influenceur, Ellipses, Parizo, 2021.

(12) Erving Goffman, La Mise en scène de la vie quotidienne, Minuit, Parizo, 1973.

(13) Citita de Yasmine Filali Ansari, kiu, en sia disertacio por diplomo Master 2 (« L'énonciation des influenceurs : entre image de soi et image de marque », Celsa, Universitato Sorbonne, 2022), donas multajn ekzemplojn pri la komunikajn metodojn de influistinoj pri modo kaj membeleco.

(14) Crystal Abidin, "#Family goals : family influencers, calibrated amateurism, and justifying young digital labor", Social Media + Society, vol. 3, n° 2, Thousand Oaks, printempo2017.

(15) Samuel Coavoux kaj Noémie Roques, "Une profession de l'authenticité. Le régime de proximité des intermédiaires du jeu vidéo sur Twitch et YouTube", Réseaux : communication, technologie, société, vol. 224, n° 6, Parizo, 2020.

(16) Stéphanie Marty, "“Swipe up” et “codes promo” : quand les influenceurs donnent vie à un storyliving dédié aux marques", Communication & management, vol. 18, n° 1, Paris, 2021.

(17) (15) Citita en Samuel Coavoux kaj Noémie Roques, citita verko.

(18) Susan Kovacs, « L'alimentation sous influence : six cas de micro-célébrités sur Instagram », Communication et organisation, vol. 60, n° 2, Bordozo, 2021

(19) Same.

(20) Same.

(21) Citita en Clémence Floc'h kaj Émilie Le Guiniec, citita verko.

(22) Vidu : Kevin Boucher-Rappet, « Burn-out des youtubeurs : comment la plateforme veut préserver la santé mentale des créa-teurs de contenu », Le Parisien, 19-a de marto 2023.

(23) « Biographies des journalistes : comment engager son lectorat en incarnant son média ? », Méta-Media, 18-a de majo 2024, www.meta-media.fr

franca

de Benoît BRÉVILLE je 2025-06-01 12:49

Esperanta Retradio

Supo de legomoj

Kantas Chantal Allen el Francio.
Vortojn kaj melodion por ĉi tiu kanto verkis Luiza Carol el Israelo


Supo, supo,
supo de legomoj
bongusta, bonodora,
supo de legomoj
varmega, buntkolora,
supo de legomoj.


Metu en la poton
terpomon, karoton,
brilruĝan kapsikon,
blankan florbrasikon,
iom da maizo
kun iom da pizo,
cepon rozkoloran,
kukurbeton oran,
tomaton kaj beton
kaj ankaŭ aneton.

Supon salu, pipru,
ĉion ĉi boligu
ĉirkaŭ duonhoron;
aldonu citronon,
iom da paneroj,
iom da aveloj…
Jen la supo pretas,
pretas kaj varmegas!
Jen la supo pretas,
pretas… varmegas!

Supo, supo,
supo de legomoj
bongusta, bonodora,
supo de legomoj
varmega, buntkolora,
supo de legomoj.


de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-01 06:00

2025-05-31

UEA facila

La Balta Ondo

Marina revenas

marinaJohansson, Sten. La nepo de Marina: Originala romano en Esperanto. – Novjorko: Mondial, 2023. – 199 p.

Jen estas la tria romano de Sten Johansson pri Marina.

La unuan fojon ni konatiĝis kun ŝi en 2013. En “Marina” Sten rakontis pri la infanaĝaj jaroj de Marina. Ŝiaj gepatroj estas esperantoparolantoj, kaj foje Marina akompanas ilin al kongresoj, sed la etoso tie nur tedas ŝin. Speciale la patro havas tre fortajn opiniojn, sed Marina ĉiam strebas formi siajn proprajn ideojn, eĉ en opozicio al la sintenoj de la gepatroj. Ŝia vivovojo neniel estas facila aŭ rekta.

Rilatoj al viroj estas same malsimplaj, sed ŝi tamen havas dumvivajn fidelajn amikojn. Marina iam malaperas por siaj amikoj kaj laboras kelkajn jarojn en brazila orfejo. Tie ŝi eltrovas, ke ŝi preferas virinojn por la aferoj de la koro. En la unua parto de la romano ni, la legantoj, fakte ne scias, ĉu Marina ankoraŭ vivas aŭ ne, ĉar eble ŝi pereis en ŝipakcidento.

Kiam ŝi decidas, ke ŝi volas rehavi kontakton kun siaj amikoj kaj ankaŭ kun la gepatroj en Svedio, venas la novaĵo, ke la patro estas morte malsana. Marina reloĝas en Eŭropo. Ŝi trovas la danan koramikinon Helle kaj adoptas du infanojn el la brazila orfejo.

Kompreneble estas multe pli por rakonti. Tial la lastaj vortoj de “Marina” estas: “Ĝis revido”.

Ni devis atendi ĝis 2018, kiam aperis “Marina ĉe la limo”. Estas krizo en la rilato al la dana edzino, ĉar Helle estis malfidela kun multe pli juna kolegino. Sed la plej granda parto temas pri la adoptita knabo Anton, kiu decidas, ke Brazilo estas feklando. Li mem sentas sin pro ne tiom malhela haŭto kiel pura svedo kaj aliĝas al novnazia grupo. Ni sekvas lian longan vojon el nazia premgrupo kaj kiel arto finfine donas al li novajn perspektivojn al la vivo.

“De temp’ al tempo Marina imagas sin stari sur la rando de abismo, ĉe la limo inter bonorda etburĝa vivo kaj kaoso psika kaj emocia”.

Ĉio, kion mi ĵus rakontis, vi ne bezonas scii por ĝui la trian parton de la serio. Ĉiu romano de la serio estas verko sendependa kaj memstare ĝuebla. Novaj legantoj povas senprobleme starti ĉi tie.

La jaroj pasas. Marina kaj Helle maljuniĝas. Anton jam studas en la universitato kaj ankaŭ la adoptita knabino Letti maturiĝas. Fakte ŝi jam estas juna virino.

Letti renkontas en la komenco ekzemplon de sveda burokratio. La lernejestrino trarigardas la paperojn de Letti kaj rimarkas, ke ŝi ja naskiĝis en Brazilo. Tial Letti ja devus viziti specialan kurson de la sveda kiel dua lingvo. La fakto, ke la unua lingvo de Letti jam estas la sveda tute ne imponas la estrinon. Ŝi diras: “Ni ĉiam zorgas doni la plej individue adaptitajn kondiĉojn al ĉiu unuopa lernanto” – bona intenco, certe, sed sen tuŝi la realan mondon. Cetere en la libro ni tamen renkontas vere multajn bonajn ekzemplojn, kiel la sveda socia sistemo gardas kaj vartas siajn civitanojn.

En la kurso Letti devas verki ion pri la “impreso de la nova lernejo”, kion ŝi faras kiel repaĵon:

[…]Jen ideo ĉua eĉ en kapo tre vakua.
Sonu tamen plua
repo rivolua
flua kaj influa
sveda kiel dua!
Glua kaj dilua
sveda kiel dua,
sed neniel ĝua,
sveda kiel dua,
plene perpetua,
sveda kiel dua!

Letti do scias, kiamaniere kunmeti vortojn. Aktorado trovas ŝian intereson, kaj ŝi ankaŭ esploras amoron. La unua amoranto ne tro ŝatas uzi kondomojn kaj uzas jenan argumenton:

“Ne timu, mi eliĝos antaŭ ol ĉuri”, li anhelas en ŝian orelon.

Kompreneble, tiu metodo malsukcesas, kaj iam Letti rimarkas, ke ŝi verŝajne estas graveda. Bedaŭrinde ŝia ulo ne estas sufiĉe matura:

“Aŭskultu”, ŝi diras inter la maĉado, “vi ne estis tiel zorgema, kiel vi diris. Mi estas graveda.”
“Kio?” li ekkrias konsternite kaj ĉesas maĉi.
“Sed ne gravas. Lunde mi iros al la hospitalo por abortigo.”
“Ne eblas. Mi neniam ĉuris ene de vi. Ne povas esti mi.”
Ŝi rigardas lin, kaj nun ankaŭ ŝi ĉesas maĉi. Li aspektas tute kiel antaŭe, kiam li levas la glason kaj iom da kolao. Kaj tamen li ĵus transformiĝis en iun alian, iun fremdan. Ĉu li estas idioto? Aŭ ĉu li fakte kredas ke ŝi seksumis kun iu alia inter la fojoj kun li?

Kompreneble, abortigo estus la plej taŭga solvo, sed Letti komencas senti sin fremda en sia medio. Neniu similas al ŝi:

Kaj certe ŝi estas feliĉa havi la koramikon Filip, kvankam li ĵus kondutis strange kaj ofende. Sed kun neniu el tiuj ŝi sentas veran samecon, intiman internan ligon. Eble ŝi imagas ke aliaj homoj sentas tion kun siaj proksimaj parencoj kaj amikoj. Ne eblas scii. Krom, kompreneble, se ŝi iam havos propran proksimulon, kiu vere similas ŝin. Kaj tiu povus esti nur propra infano.

Letti decidas, ke ŝi volas naski la infanon, kvankam ŝi estas ankoraŭ neplenaĝa. Sed post longa kaj malfacila akuŝo…

Ĉio estas alia ol ŝi supozis, kiam ŝi decidis naski la bebon. Li tute ne similas ŝin. Li similas neniun ajn. Ju pli la panjoj kaj la flegistinoj ripetas, kiel beleta anĝelo li estas, des pli ŝi trovas lin malgranda gnomo. Ŝi naskis monstron. Oni anstataŭigis ŝian belan knabinon per trolido. Sed ne eblas diri tion. Oni trovus ŝin freneza, se ŝi malkaŝus siajn pensojn. Do ŝi silentas.

Letti travivas postakuŝan psikozon. Ŝi fuĝas de sia respondeco kaj Marina edukas sian nepon. Letti vivas en iu vegana komunumo, poste kun droguzanto en sordida domaĉo ĝis la panjoj perdis la paciencon kaj relokas ŝin en la hejmo.

La priskriboj de la psikozaj vizioj treege imponis min:

Ŝi denove stumblas sursojle, falas kaj ekkuŝas surplanke en fremda kuirejo. Ankaŭ ĉi tie odoras de fritgraso kaj porkaĵo. Aro da okuloj strabe direktiĝas al ŝi; aro da torditaj rozaj vizaĝoj turniĝas gapante al ŝi. Ŝi vere timas morti, timegas ke oni buĉos kaj disŝiros ŝin. Ankaŭ ĉi tie estas porkoj. Virporko, porkino, porkidoj. Tamen ŝi ne plu kapablas fuĝi. La porkaj piedaĉoj tretas ŝin, dispecigas ŝin per la hufoj. Ŝi restas kuŝanta, dum la plafonaj bildoj reaperas, nun jam sur la planko, en la fadenmontra ĉifontapiŝo, en ŝia kapo. Ŝi tremegas kaj faligas sin tra la planko en senfundan nigran truon, en amason da sange gluecaj porkaĵopecoj. Estas buĉejo, kaj ŝi estas besto buĉata. Ĉi tio devas esti la fino de ĉio. Jen ĉesos ŝia mizera vivo.

Fine ŝi trovas seriozan koramikon, kaj eble ŝi revenas al la realeco, kaj eble iam ŝia vivo ja malmizeriĝos.

La personoj de Sten vivas sur la fono de nuntempaj eventoj. Ni aŭdas ekzemple pri la strikoj en lernejoj, kiujn Thunberg organizis. La personoj de la romano agas sur rekonebla fono. Ne nur estas fasko da vivplenaj personoj, sed ankaŭ vigla priskribo de la vivo en Svedio. Eble la plej profunda verko de Sten ĝis nun.

Wolfgang Kirschstein

Ĉi tiu recenzo aperis en la marta (printempa) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №1 (323).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/05/recenzo-158/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
“La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Marina revenas appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-05-31 13:51

Esperanta Retradio

Likva natrio kiel fuelo por elektraj aviadiloj

Elektraj aviadiloj ĝis hodiaŭ estas taŭgaj nur por mallongaj distancoj - modernaj baterioj ne estas sufiĉe produktivaj. Usonaj esploristoj prezentas nun alternativon: Temas pri fuelĉelo kiu prenas natrion. Tio laŭdire eĉ havos klimatprotektan kromefikon.

La revo pri elektra kaj klimatprotekta aviado ĝis nun ne realiĝas pro la realo: Eĉ modernaj baterioj ne havas sufiĉe da kapacito. Ilia energidenseco estas tro malgranda: Ili ne povas savi sufiĉe da energio en unu kilogramo da pezo, por teni en la aero sian propran pezon kaj ekzemple flugtaksion dum sufiĉe longa tempo.

Esploristoj nun asertas esti trovintaj alternativon: novtipan fuelĉelon, kiu laŭ ili ebligos elektran flugadon tra sufiĉe longaj distancoj. Ĝisnunaj fuelĉeloj funkcias per hidrogeno, pluaj variantoj per amoniako aŭ metanolo. La nova fuelĉelo aliflanke funkcios per likva natrio.

Teamo de la Masaĉuseca Instituto pri Teknologio (MIT) disvolvis laboratorian prototipon, kiu povas savi trioble da energio en kilogramo ol litio-jonaj baterioj kiuj estas uzataj hodiaŭ en preskaŭ ĉiuj elektraj veturiloj. Sian malkovron ili publikigis en faka periodaĵo.

Kunaŭtoro de la studaĵo kiu estas profesoro pri materialsciencoj, klarigas: "Ni kredas ke la homoj pritaksos tiun ideon kiel komplete frenezan. Se ne estus tiel, mi bedaŭrus tion, ĉar se io ne je la unua vido ŝajnas esti komplete freneza, ĝi verŝajne ankaŭ ne estos aparte revolucia."

Kaj kio estas la revoluciaĵo pri la nova fuelĉelo: Ĝi prezentas laŭ la esploristoj ian hibridon el baterio kaj fuelĉelo. Ĝi ja similas al baterio, sed tiu ne estas ŝargata, sed replenigata. La fuelo estas likva natrio. La alia flanko de la ĉelo konsistas nur el ordinara aero, kiu servas kiel fonto por oksigenaj atomoj. Inter ambaŭ troviĝas tavolo el solida ceramikaĵo, kiu funkcias kiel elektrolito.

Ĉe la eksperimentoj kun prototipo montriĝis laŭ la esploristoj kompareble alta energidenseco de la natrio-aera fuelĉelo, nome pli ol 1000 W-horoj en kilogramo - malproksime de tio kio necesas: "La sojlo kiun oni vere bezonas por realeca elektrizado de la aviado, situas ĉe proksimume 1000 W-horoj en kilogramo", diras la profesoro. Tamen ilia sistemo estus utiligebla maksimume por regionaj flugoj, sed ne por transkontinentaj aŭ transatlantikaj flugoj.

Kaj la esploristoj nomas ankoraŭ pluan avantaĝon: Ĉe la apliko de natrio kiel fuelo produktiĝus natria oksido kiel rubgaso. Se tio estas elpuŝata ekzemple ĉe la pelado de aviadiloj, tiam ĝi kunligiĝus en la aero kun karbondioksido al sodo - kaj tiel ligus la danĝeran forcejan gason el la atmosfero.

Kaj jen ankoraŭ ne sufiĉas laŭ la aŭtoroj: El la sodo ekestas fine natrono, kiu estas ankaŭ konata kiel bakpulvoro. Se tio alvenas en la maro, ĝi povus kontribui al malacidiĝo de la akvo kaj tiel kontraŭefiki al la plua damaĝa efiko de forcejaj gasoj. "Se oni komencas per natria metalo, tiam ekestas natura ĉena reakcio" klarigas la profesoro. "Tio okazas tute spontane. Ni devas nenion fari por ke tio okazu, ni devas nur flugigi la aviadilon."

Kaj ankaŭ kompareble sekura estus laŭ la esploristoj la fuelĉelo. Natrio estas ekstreme reakciema kaj devas esti bone protektata. Kiel ĉe litiaj baterioj natrio povas ekflami spontane, se ĝi prezentiĝas al humideco. Ĉe tiu fuelĉelo konsistas tamen unu flanko nur el aero kiu estas maldensigita. "Do ne estas du koncentritaj reakciaj partneroj rekte unu apud la alia."

Kaj la krudmaterialoj? Natrio estas ĉerpata ĉefe el natria klorido, do el kuireja salo. Ĝi estas kontraŭe al litio kaj aliaj materialoj, kiuj estas uzataj en baterioj de elektraj veturiloj, abunde trovebla, mondvaste kaj facile ĉerpebla, diras la studaĵo.

En plua paŝo la esploristoj volas disvolvi el la laboratoria prototipo kiu konsistas ĝis nun nur el eksperimenta konstruo, fuelĉelon en la grandeco de brika ŝtono. Tiu liveru proksimume 1000 W-horojn da energio - sufiĉe por peli grandan droneon. Tiel oni volas demonstri la koncepton en praktike taŭga formo. Jam ene de la venonta jaro la unua fluganta prototipo estu preta.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-05-31 06:00

2025-05-30

UEA facila

Esperanto por mi -8- (kaj baldaŭ 9!)

Esperanto por mi -8-: 16 geesperantistoj portretitaj de Helga Plötner. Maebaŝi, Gunma, Japanujo: Horizonto, 1-an de Aprilo 2025. 20 paĝoj, 30 cm. ISBN: 978-4-939088-64-3 C1095 500E. Prezo 5€. En novembro de 2020 mi recenzis libron kun la titolo Esperanto por mi. Temis pri ĉarma libreto en kiu oni povas legi pri la vivo de dek ses bone konataj esperantistoj kaj samtempe ĝui iliajn belajn portretojn, kiujn kreis Helga Plötner. Mi ŝatis la libron kaj taksis ĝin ne nur tre ĉarma, sed ankaŭ taŭga por legado fare de komencintoj. La libro estas mallonga, kun nur unu-paĝaj ĉapitroj kaj kun lingvaĵo samtempe riĉa kaj ne tro malfacila. Krome, ĝi estas bela pruvo pri la riĉeco de la Esperanto-kulturo kaj la diverseco de la esperantistaro tra la mondo. En tiu novembro de 2020 tamen mi tute ne antaŭvidis, ke tiu publikaĵo fariĝos nur unua paŝo en longa serio da similaj libroj. Post tiu unua libro, venis la dua en la sama jaro, la tria en la sekva jaro kaj kvar aliaj. Nun la 8-a libro en la serio estas preta, kaj baldaŭ venos la 9-a. En la 8-a libro, same kiel en ĉiuj aliaj, oni povas legi, kvazaŭ en konversacio kun la portretitoj, pri dek ses esperantistoj, inkluzive de Lidja, la filino de Zamenhof, kaj la portretistino mem, Helga Plötner. La portretitoj parolas pri siaj vivo kaj esperantumado, kaj rakontas, kiel Esperanto pliriĉigis ilian vivon. Ĉiu el ili iusence klarigas al la legantoj, laŭ la vortoj de la titolo, kio estas “Esperanto por mi”. Flanke de la teksto-konversacio kun la esperantistoj, oni povas admiri la lertan laboron de Helga, kiu kaptas la esencon de ĉiu esperantisto en siaj majstraj nigro-blankaj desegnaĵoj. Ĉiu el ili ŝajnas preskaŭ vivi, kvazaŭ ili rakontus al la leganto pri si mem kaj pri sia rilato kun Esperanto. Kompletigas ĉiun paĝon bela kolora foto pri ĝoja momento en la vivo de la portretito. Dankon denove al Helga kaj al la eldonisto Hori Jasuo (kiu unue havis la ideon eldoni tiujn librojn post kiam li vidis kelkajn belajn artaĵojn de Helga) pro la kreado de tiu baldaŭ naŭ-parta serio. Maurizio 'Rico' Giacometto La 8-a libro (kaj poste la 9-a) en la serio Esperanto por mi estas aĉeteblaj ĉe la libroservo de UEA. Oni povas mendi ilin ankaŭ de la eldonisto Horizonto, kaj rekte de la portretistino.

2025-05-30 23:04

Esperanto por mi -8- (kaj baldaŭ 9!)

Esperanto por mi -8-: 16 geesperantistoj portretitaj de Helga Plötner. Maebaŝi, Gunma, Japanujo: Horizonto, 1-an de Aprilo 2025. 20 paĝoj, 30 cm. ISBN: 978-4-939088-64-3 C1095 500E. Prezo 5€. En novembro de 2020 mi recenzis libron kun la titolo Esperanto por mi. Temis pri ĉarma libreto en kiu oni povas legi pri la vivo de dek ses bone konataj esperantistoj kaj samtempe ĝui iliajn belajn portretojn, kiujn kreis Helga Plötner. Mi ŝatis la libron kaj taksis ĝin ne nur tre ĉarma, sed ankaŭ taŭga por legado fare de komencintoj. La libro estas mallonga, kun nur unu-paĝaj ĉapitroj kaj kun lingvaĵo samtempe riĉa kaj ne tro malfacila. Krome, ĝi estas bela pruvo pri la riĉeco de la Esperanto-kulturo kaj la diverseco de la esperantistaro tra la mondo. En tiu novembro de 2020 tamen mi tute ne antaŭvidis, ke tiu publikaĵo fariĝos nur unua paŝo en longa serio da similaj libroj. Post tiu unua libro, venis la dua en la sama jaro, la tria en la sekva jaro kaj kvar aliaj. Nun la 8-a libro en la serio estas preta, kaj baldaŭ venos la 9-a. En la 8-a libro, same kiel en ĉiuj aliaj, oni povas legi, kvazaŭ en konversacio kun la portretitoj, pri dek ses esperantistoj, inkluzive de Lidja, la filino de Zamenhof, kaj la portretistino mem, Helga Plötner. La portretitoj parolas pri siaj vivo kaj esperantumado, kaj rakontas, kiel Esperanto pliriĉigis ilian vivon. Ĉiu el ili iusence klarigas al la legantoj, laŭ la vortoj de la titolo, kio estas “Esperanto por mi”. Flanke de la teksto-konversacio kun la esperantistoj, oni povas admiri la lertan laboron de Helga, kiu kaptas la esencon de ĉiu esperantisto en siaj majstraj nigro-blankaj desegnaĵoj. Ĉiu el ili ŝajnas preskaŭ vivi, kvazaŭ ili rakontus al la leganto pri si mem kaj pri sia rilato kun Esperanto. Kompletigas ĉiun paĝon bela kolora foto pri ĝoja momento en la vivo de la portretito. Dankon denove al Helga kaj al la eldonisto Hori Jasuo (kiu unue havis la ideon eldoni tiujn librojn post kiam li vidis kelkajn belajn artaĵojn de Helga) pro la kreado de tiu baldaŭ naŭ-parta serio. Maurizio 'Rico' Giacometto La 8-a libro (kaj poste la 9-a) en la serio Esperanto por mi estas aĉeteblaj ĉe la libroservo de UEA. Oni povas mendi ilin ankaŭ de la eldonisto Horizonto, kaj rekte de la portretistino.

2025-05-30 23:04

Esperanto por mi -8- (kaj baldaŭ 9!)

Esperanto por mi -8-: 16 geesperantistoj portretitaj de Helga Plötner. Maebaŝi, Gunma, Japanujo: Horizonto, 1-an de Aprilo 2025. 20 paĝoj, 30 cm. ISBN: 978-4-939088-64-3 C1095 500E. Prezo 5€. En novembro de 2020 mi recenzis libron kun la titolo Esperanto por mi. Temis pri ĉarma libreto en kiu oni povas legi pri la vivo de dek ses bone konataj esperantistoj kaj samtempe ĝui iliajn belajn portretojn, kiujn kreis Helga Plötner. Mi ŝatis la libron kaj taksis ĝin ne nur tre ĉarma, sed ankaŭ taŭga por legado fare de komencintoj. La libro estas mallonga, kun nur unu-paĝaj ĉapitroj kaj kun lingvaĵo samtempe riĉa kaj ne tro malfacila. Krome, ĝi estas bela pruvo pri la riĉeco de la Esperanto-kulturo kaj la diverseco de la esperantistaro tra la mondo. En tiu novembro de 2020 tamen mi tute ne antaŭvidis, ke tiu publikaĵo fariĝos nur unua paŝo en longa serio da similaj libroj. Post tiu unua libro, venis la dua en la sama jaro, la tria en la sekva jaro kaj kvar aliaj. Nun la 8-a libro en la serio estas preta, kaj baldaŭ venos la 9-a. En la 8-a libro, same kiel en ĉiuj aliaj, oni povas legi, kvazaŭ en konversacio kun la portretitoj, pri dek ses esperantistoj, inkluzive de Lidja, la filino de Zamenhof, kaj la portretistino mem, Helga Plötner. La portretitoj parolas pri siaj vivo kaj esperantumado, kaj rakontas, kiel Esperanto pliriĉigis ilian vivon. Ĉiu el ili iusence klarigas al la legantoj, laŭ la vortoj de la titolo, kio estas “Esperanto por mi”. Flanke de la teksto-konversacio kun la esperantistoj, oni povas admiri la lertan laboron de Helga, kiu kaptas la esencon de ĉiu esperantisto en siaj majstraj nigro-blankaj desegnaĵoj. Ĉiu el ili ŝajnas preskaŭ vivi, kvazaŭ ili rakontus al la leganto pri si mem kaj pri sia rilato kun Esperanto. Kompletigas ĉiun paĝon bela kolora foto pri ĝoja momento en la vivo de la portretito. Dankon denove al Helga kaj al la eldonisto Hori Jasuo (kiu unue havis la ideon eldoni tiujn librojn post kiam li vidis kelkajn belajn artaĵojn de Helga) pro la kreado de tiu baldaŭ naŭ-parta serio. Maurizio 'Rico' Giacometto La 8-a libro (kaj poste la 9-a) en la serio Esperanto por mi estas aĉeteblaj ĉe la libroservo de UEA. Oni povas mendi ilin ankaŭ de la eldonisto Horizonto, kaj rekte de la portretistino.

2025-05-30 23:04

La Balta Ondo

La 81a IJK survoje al 150 partoprenantoj

ijkRestas iom pli ol du monatoj ĝis la 81a Internacia Junulara Kongreso (IJK) de TEJO, kiu okazos de la 9a ĝis la 16a de aŭgusto 2025 en Cisarua (Bogor), Indonezio.

La 81a IJK estas la unua IJK kiu okazos en Indonezio, granda insularo en Sudorienta Azio konata pro ties kultura, ekologia, kaj lingva diverseco, kaj krome pro multaj lokoj proklamitaj kiel mondaj heredaĵoj de Unesko. La kongresa temo estas “Diverseco, solidareco kaj toleremo”, sub kiu okazos programeroj kiuj reliefigos la kuriozan kazon de diverseco en Sudorienta Azio kaj kion lerni de tiu diverseco. Dum IJK, tre specialan okazon kune prifestos kongresanoj: la 80an datrevenon de la Sendependiĝo de Indonezio el Nederlando en 1945. Okazos buntaj kulturaj programeroj por elmontri la kulturan diversecon de Indonezio per tradiciaj dancoj, teatraĵoj kaj muzikaĵoj.

Kongresanoj povas nun aliĝi al abundaj opcioj de antaŭ-, dum- kaj postkongresaj ekskursoj kaj krome komforte veturos inter la ĉefurbo Ĝakarto kaj la kongresejo, Alfa Resort Hotel and Conference, per niaj specialaj buskaravanoj. En la programo, atendas vin vasta gamo de lernigaj, interagaj, sportaj kaj distraj aktivaĵoj, taŭgaj por ĉiuj aĝoj, lingvoniveloj, kaj emoj. Krome, eblos ankaŭ KER-ekzameniĝi skribe pri la nivelo C1: al individuaj membroj de TEJO disponeblas repago de 20€. Individuaj kongresanoj ankaŭ povas proponi programerojn ĝis la 30a de junio.

Ĝis nun aliĝis 140 homoj el 33 landoj, el kiuj plej multaj aliĝis el Indonezio (22), Japanio (12), Aŭstralio (12), kaj Ĉinio (8). Krom ili, aliĝis ankaŭ junuloj aliaj landoj de Sudorienta Azio, ĉefe Filipinoj kaj Vjetnamio (po 7), Orienta Timoro (6), kaj Tajlando (2). Dum IJK 2025 vi certe profitos de la unika okazo konatiĝi kaj amikiĝi kun samideanoj el Azio kaj Oceanio, multaj el kiuj partoprenos sian unuan internacian Esperanto-aranĝon.

Mankas ankoraŭ kelkaj homoj por ke ni atingu nian sekvan mejloŝtonon: 150 partoprenantoj. Ĉu vi ankoraŭ ne havas planojn en aŭgusto? Ĉu vi ŝatus sperti ion tute novan kaj mirindan? Eliru la rutinon, venu al Indonezio! Ne maltrafu ĉi tiun tre maloftan ŝancon por konatiĝi kun ĉi tiu mirinda lando, pere de Esperanto, kune kun esperantistoj! Neniam oni estas tro maljuna por partopreni en IJK; ĉiuj estas bonvenaj amuziĝi! Aliĝu dum la tria aliĝperiodo ĝis la 30a de junio.

La reta aliĝilo troviĝas ĉe https://ijk2025.tejo.org/alighilo/.

Dua alvoko de la Konkurso “Partoprenu IJK-n” 2025: limdato prokrastita

La limdato de la dua alvoko de la konkurso “Partoprenu IJK-n”, kiu celas subteni la partoprenon de junuloj de Azio kaj Oceanio, estas plilongigita ĝis la 9a de junio (lundo). TEJO serĉas, interalie, kandidatojn el landoj de Okcidenta, Norda, kaj Suda Azio, kaj de tuta Oceanio. Ĉu vi estas junulo de unu el tiuj landoj kiu ŝatus profiti de la sperto? Kandidatiĝu por ricevi financan subtenon por ĝis 75% de viaj vojaĝkostoj kaj 100% de viaj loĝkostoj dumkongrese. Legu la plenan anoncon ĉe tejo.org/konkurso2025-2.

Post la unua alvoko de la konkurso, kiu daŭris en marto 2025, TEJO elektis subteni rekordan kvanton da junuloj: 13 el 11 malsamaj landoj! Ni elkore dankas ĉiujn, kiuj ĝis nun donacis al la fonduso “Partoprenu IJK-n”. Nia celo estas subteni ĝis 20 junulojn el laŭeble multaj malsamaj landoj, kaj por atingi tion ni ankoraŭ bezonas 3000€. Se vi ŝatus subteni la realigon de tiu celo, bonvolu donaci al la fonduso.

La grandeco kaj la sukceso de nia IJK dependas parte de via kunlaboro. TEJO antaŭdankas vin!

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1232.

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La 81a IJK survoje al 150 partoprenantoj appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-05-30 21:56

UEA facila

Vieno

Pli ol 800 junaj homoj lernis Esperanton en Vieno Mi estas Walter Klag, kaj mi naskiĝis en 1949 en Vieno, Aŭstrio. Mia edzino kaj mi lernis Esperanton en 1985. Niaj du infanoj estas denaskaj esperantistoj. En la jaro 2014 mi decidis oferti unuhoran germanlingvan Esperanto-kurson por tutkomencantoj. Nun mi pendigas jare 3000 varbilojn en kaj antaŭ universitatoj kaj aliloke. La kursoj okazas dufoje monate en kafejo. Ĝis nun (majo 2025) venis 360 personoj, 90% estas junaj inter 15 kaj 30 jaroj. 2024 universitata profesorino invitis min prezenti Esperanton en la kadro de lingvistika prelego la 29-an de majo 2024 en la universitato de Vieno. Venis 30 gestudentoj en la prelegejon kaj ĉirkaŭ 200 aŭskultis rete. La prelego daŭris unu horon, la diskutado 30 minutojn. La ĉeestantoj ricevis papere la 16-paĝan kurson kaj diversajn informilojn, interalie unu ekzempleron de la gazeto Kontakto kaj la esperanto-lingvan kajeron pri la aŭstra urbo Graz [grac]. La prelego estis ripetita la 22-an de majo 2025: 34 ĉeestis, 200 rete partumis. Walter Klag

2025-05-30 09:43