Blogoj en Esperanto

2025-07-06

Esperanta Retradio

Minstrelo kun ĉongurio*(2)

Tiun ĉi sonaĵon laŭ fabelo de Julio Baghy produktis Luiza Carol el Israelo

III
Ĉar lin revoj regis rekte/ nepensante pri fiasko/ li ekiris glavneglekte/ sen kiras', sen ŝtala kasko/ perpiede kaj kantante/ kiel gaja vagabondo/ trovi celon mondorande/ ie ĉe la horizonto…

Li marŝkante takton diktis/ al piedoj por vigligi; / lin mem laco ne afliktis, / kante povis sin instigi. / Dum sub fingroj vibris kordoj/ de l' dolĉvoĉa ĉongurio, / rave sonis for akordoj/ kaj ŝvebanta melodio:

“Laŭte plaŭda rivereto, / laŭte laŭda birdkanteto/ min inspiras dum la voj'; / taŭre fraŭla ama spito, / klaŭne faŭna venkorido/ eĥas en mi pro l' vivĝoj'…

Dum mi migras longapaŝe/ eĉ skaraboj kuras kaŝe/ ami per krablanta ir'; / floro, arbo, herbo, musko/ de mateno ĝis krepusko/ himnas per ozona spir'/ pri la Amo ĉiopova/ kaj mirakle ĉiam nova/ nin stampanta vivsigele. / Ĉio, ĉiu milalterne/ en naturo ja eterne/ flustras, krias, fajfas, trilas, / erupcie kunjubilas: / Vivi estas bele! / Vivi estas bele!”

Tiel kantis la minstrelo/ kun muzik' sin akompane; / kantoj, sonoj al ĉielo/ flugis supren karavane/ kaj la birdoj eksilentis, / arboj ĉesis muĝe zumi, / eĉ la bestoj iel sentis, / nun valoras orelumi…

Ĉar esence kaj sentence/ pri la viva ver' li liris, / gnomoj, elfoj riverence/ al li mire flati iris; / ilin sekvis pleb' arbara: / mil lampiroj, gajaj griloj, / fine venis feinara/ reĝkortego en stelbriloj.

La minstrelo kantis… kantis. / Lin atentis ĉiuj mute…/ Li per kanto amon plantis/ en la korojn sentoŝute…/ Kiam li jam ne plu kantis/ kaj meditis revopele, / reĝ' de l' feoj lin demandis: / “Nun vi migras, kiucele?”

“Reĝidino, la aminda, / kiun mi en koro vartas, / nek vivanta, nek mortinta/ nun senvive nur rigardas. / Por ŝin savi Vivopomon/ el ĝardeno orfolia/ portos mi, ĉar viv-aromon/ donos ĝi al esto ŝia”.

“La ĝardeno, kie kuŝas? / Kiel fore?… Kiulande?” / “Tie vitromontoj tuŝas/ la ĉielon: mondorande”. / “Ĝis mondfino perpiede/ — kredu al mi — migri vanas. / Mi, felanda Reĝ', senpete/ helpos do, ĉar vin mi amas”.

*ĉongurio - gruza kordmuzikilo
- daŭrigota -

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-07-06 06:00

2025-07-05

La Balta Ondo

Partoprenu Feston kaj muzikumu senpage dum tuta semajno!

Ĉu vi aĝas malpli ol 30, ĉu vi ludas aŭ kantas (amatore aŭ duonprofesie), ŝatas muzikumi, volas pluspertiĝi pri muziko kaj pasigi semajnon kun aliaj muzikŝatantoj? Partoprenu FESTOn kaj ĝuu mirindan muzikan etoson en Esperantujo!

FESTO ricevis subvencion el FraGeJo (Franc-Germana Junulara Oficejo – OFAJ – DFJW) por venigi franc- kaj germanloĝantojn al FESTO kaj partopreni en tre muzikema projekto! Kiel partoprenanto, vi havos la ŝancon ricevi trejnadon pri DĴ-umado, soninĝenierado, muzikeldonado, ĥoruso kaj instrumentmuzikumado (piano, gitaro ktp) el profesie spertaj junuloj kaj famaj esperantaj muzikistoj kiel Platano, Flo kaj Gijom. Vi estos gvidita de ili por krei novajn kantojn en Esperanto kaj muzikumi por spertiĝi grupe.

Je la fino de la semajno, ĉiuj partoprenantoj havos la eblon koncerti sur la granda scenejo! Se tiu projekto interesas vin, nepre proponu vian kandidatiĝon kaj plenigu la formularon.

Kontraŭ partopreno en la projekto kaj surloka deĵorado kiel helpanto, vi ricevos senpagan aliĝon al FESTO (loĝadon, veganajn manĝojn kaj programkotizon) de la 17a ĝis la 24a de aŭgusto 2025.

Se vi havas demandojn, alskribu nin al info@esperanto-jeunes.org aŭ per Telegramo!

Fonto: https://www.tejo.org/festo-projekto-2025/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Partoprenu Feston kaj muzikumu senpage dum tuta semajno! appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-07-05 21:52

Esperanta Retradio

Aŭdigu vian voĉon!


Estas certe bele povi legi tekstojn en lingvo kiun oni nove akiris per lernado. La leganto kvazaŭ konkeras tiun novan lingvon paŝon post paŝo kaj malkovras kiel ĝi funkcias. Leganto eltrovas kio en la nova lingvo estas vere io nova kaj kio jam estas konata el la propra lingvo. Tio povas esti gramatikaj reguloj aŭ similecoj aŭ malsimilecoj de la vortoj.

La legado helpas malkovri la principojn de la funkciado de lingvo. Tiu ekkono donas ĝojon kaj instigas al pli da legado. Tiu instigo daŭras ĝis la punkto en kiu la principoj de la funkciado de la lingvo estas sufiĉe klaraj al la leganto: Nun necesas trovi intereson en la enhavo de la legaĵo aŭ/kaj aŭdi la lingvon kiel ĝi sonas.

La leganto volas nun fariĝi aŭskultanto por povi kompreni la lingvon ankaŭ laŭ la aŭdado. Tio denove estas granda malkovro, ĉar ĉiu parolanto havas sian propran parolmanieron kaj depende de la parolanto la aŭdkompreno povas esti facila aŭ malfacila.

Dum ĉe legado la leganto povas mem decidi pri la rapideco de la legado, la aŭskultanto devas akcepti la parolrapidecon kaj havas nur limigitan tempon por kompreni la vortojn kaj la enhavon. Por kompreni la aŭskultanto devas identigi la sonojn, la vortojn kaj devas prilabori tion en sia cerbo por traduki ĝin al sia propra lingvo.

Necesas koncentriĝi al la aŭdaĵo. Plej bone estas tiucele surmeti kapaŭskultilojn por liveri al la cerbo nur tion kion ĝi bezonas por prilaborado. Aliflanke la cerbo povas ricevi subtenon por la prilaborado de la aŭdaĵo, nome se la aŭskultanto povas samtempe ankaŭ esti leganto, do se la aŭskultanto disponas pri teksto kiu komplete kongruas kun la aŭdaĵo, do se ekzistas klara interligo inter sonoj kaj literoj.

Tio ja en multaj lingvoj ne eblas, sed bonŝance en Esperanto tiu interligo estas perfekta. Dependas nur de la parolanto ĉu la parolado estas perfekta laŭ tiu senco. La sonoj de Esperanto estas tute klare difinitaj, sed parolanto de la lingvo ofte interpretas certajn literojn de Esperanto laŭ la kutimo de la propra lingvo kio povas konduki al malfacila kompreno.

La parolanto devas akcepti ke la sonoj de Esperanto ne estas la samaj kiel tiuj de la propra lingvo. Eblas lerni tion per atenta aŭskultado kaj sekva ekzercado. Kaj do jen la situacio en kiu vi troviĝas, kara aŭskultanto de la ERR: Post la aŭskultado kaj legado de sonartikolo vi povas mem paroli - ekzemple parton de la teksto de la sonartikolo - kaj registri ĝin.

Tiam vi povas mem aŭskulti vian registraĵon por konstati ĉu via parolado estas sufiĉe bela kaj precipe bone komprenebla. Vi povas ankaŭ sendi mallongan provregistraĵon al la ERR (laŭ la adreso retradio(ĉe)aldone.de. Post alveno de sufiĉe da sonregistraĵoj ili povas aperi en kadro de speciala programo de la ERR.

Do aŭdigu vian voĉon por ĝojigi vin kaj aliajn!

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-07-05 06:00

2025-07-04

La Balta Ondo

Kreita en UEA komisiono por Esperanto-agado ĉe BRIKS

BRICS estas grupo de dekunu ekonomioj: Brazilo, Rusio, Barato, Ĉinio, Sudafriko, Egiptio, Etiopio, Saud-Arabio, Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj, Indonezio kaj Irano. Krom tiuj oficialaj membroj, 9 pliaj landoj aliĝis al la grupo kiel partneroj; Kubo, Bolivio, Niĝerio, Belorusio, Malajzio, Kazaĥio, Uzbekio, Tajlando kaj Ugando. Ĉi tiuj landoj kune reprezentas ĉirkaŭ 50% de la monda loĝantaro kaj 40% de la monda MEP (malneta enlanda produkto).

BRIKS ne estas politika aŭ armea alianco, sed neformala grupo, kiu celas kreskigi komercajn rilatojn per sendependa kaj justa maniero. Inter BRIKS estas landoj, kiuj estas kapitalismaj, aliaj kiuj estas socialismaj, estas diktatorecoj kaj demokratioj. Sed ĉiuj kunvenas por libere komerci. La landoj de BRIKS deziras nun malpligrandigi la influon de la usona dolaro. La loĝantoj de la landoj de BRIKS averaĝe malalte regas la anglan lingvon, kaj estas kaj grandega lingva diverseco. Tiu ĉi grava komunika problemo en la bloko kaj la politika volo por neŭtrala kaj ekvilibra mondo malfermas grandan ŝancon por Esperanto.

Same kiel la dolaro, la internacia uzo de la angla lingvo ankaŭ alportas grandajn avantaĝojn al la malmultaj landoj, kiuj havas ĝin kiel gepatran lingvon kaj altajn kostojn por la ceteraj landoj, sub la formo de tradukoj, deviga lernado de la angla, merkatrezervado por denaskaj parolantoj, malfavora nacia kultura produktado, ktp. >Forlasi la anglan ne postulas kostojn sed kuntrenas ŝparojn kaj restarigas la egalan dignon de ĉiuj. Pensu kiam en la renkontiĝoj de la BRIKS-landaro, ĉiu rajtos paroli sian lingvon aŭ la neŭtralan Esperanton.

En 2017 D-ro Renato Corsetti, honora prezidanto de UEA, kreis laborgrupon por disvastigi Esperanton inter la BRIKSaj landoj. Tiu grupo laboras por diskonigi Esperanton al registaroj kaj entreprenoj de la BRIKSaj landoj.

En la lastaj monatoj, la movadoj de BRIKS al sendependa kaj justa komerco, sen la devo uzi la valuton de fremda potenco, signife intensiĝis. Tial, konscie pri ĉi tiu tutmonda ŝanĝo, UEA decidis krei la novan komisionon de BRIKS. La misio de tiu ĉi komisiono estas kunigi esperantistojn por kolekti informojn pri la ekonomio kaj lingva diverseco de tiuj landoj, krom kontakti kun iliaj registaroj kaj ambasadoj, montrante Esperanton kiel eblan, malmultekostan kaj efikan solvon por la komunikado-problemo. Ni havas grandegan ŝancon por Esperanto kaj multe da laboro antaŭ ni. Spektu la prelegon. Se vi volas partopreni en tiu ĉi laborgrupo, vizitu nian retpaĝon, jam tradukitan en 10 lingvojn, kaj aliĝu Esperanto-en-briksaj-landoj+subscribe@groups.io. al nia diskutgrupo.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1238.

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Kreita en UEA komisiono por Esperanto-agado ĉe BRIKS appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-07-04 21:54

Esperanta Retradio

Kio pri la kvinsekunda regulo?

Tiun ĉi sonartikolon verkis Aaron Chapman el Kanado
Ĉu iam falis via manĝaĵo sur la plankon kaj vi rapide ĝin reprenis, dirante al vi: “Malpli ol kvin sekundoj: ankoraŭ en ordo”? Nu, vi ne estas sola. La tiel-nomata “kvinsekunda regulo” estas konata tutmonde. La ideo estas simpla: se vi rekaptas la manĝaĵon sufiĉe rapide, bakterioj ne havas tempon por salti sur ĝin. Sed ĉu vere funkcias tiel?

Unue, ni pensu pri bakterioj. Ili ne flugas, ne kuras, kaj certe ne teleportiĝas. Iuj havas etan voston per kiu ili povas naĝi, sed plejparte ili moviĝas per fluo de akvo aŭ aero. Do, ĉu malpli ol kvin sekundoj vere sufiĉas por resti sekura?

Sciencistoj faris realajn eksperimentojn por respondi al tiu demando. Ili malkovris ke en multaj kazoj, bakterioj povas transiri de la planko al manĝaĵo en malpli ol unu sekundo. Jes, eĉ antaŭ ol vi eĉ pensas pri repreno, la bakterioj jam alvenis.

Kio gravas? Unue, la speco de planko. Manĝaĵo kiu falas sur glatan kahelan plankon tuŝas pli da surfaco ol sur tapiŝo, do ĝi kolektas pli da bakterioj. Tamen, glata planko estas pli facile purigebla, dum tapiŝo kaŝas bakteriojn eĉ post ŝajne bona purigado.

Due, la speco de manĝaĵo estas tre grava. Malsekaj aŭ sukaj manĝaĵoj kiel akvomelono allogas bakteriojn multe pli rapide ol pli sekaj kiel biskvito aŭ pano. Fakte, akvomelono povas kolekti centojn da bakterioj en nur dekono de sekundo!

Do, kio estas la vera situacio? Se vi faligas sekan panon sur ĵus-purigitan kahelan plankon, la risko estas relative malalta. Sed se vi faligas sukan pomon sur malpuran tapiŝon… nu, eble ne indas preni la riskon.

Tamen, antaŭ ol vi panikas: plej multaj bakterioj ne estas danĝeraj. Ili estas ĉie ĉirkaŭ ni, eĉ abundas en jogurto, kaj multaj helpas nian digestadon. Malpli ol cent el milionoj da bakteriaj specioj povas kaŭzi malsanon. Do se vi hazarde manĝis ion de la planko kaj fartas bone, vi verŝajne ne bezonas zorgi.

Sed jen la esenca afero: ĉiun fojon kiam vi manĝas ion de la planko, vi ludas loterion pri via sano. La plej sekura regulo? Se vi dubas, sekvu la nulsekundan regulon: simple ne manĝu ĝin.

Sed se vi estas meze de filmo, via plej ŝatata biskvito falas sur brilantan kuirejan plankon, kaj neniu rigardas… nu, ni ne prijuĝos vin.

Ĉu vi iam sekvis la kvinsekundan regulon? Aŭ ĉu vi preferas la nulsekundan?

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-07-04 06:00

2025-07-03

La Balta Ondo

Sperto en somera familia tendaro

teatro

La 25an de junio mi revenis el la infana biologia tendaro ĉe la lago Ĉistoje (Pura) en la naturrezervejo de la Tverja regiono. Jam la sesan sinsekvan junion mi venis al ĉi tiu ripozloko kiel instruanto de Esperanto kaj aldone – laŭ mia propra iniciato – kiel organizanto de la infana libertempo.

La vivo en la tendaro estas aranĝita tiel, ke la infanoj kaj la nemultaj gepatroj okupiĝas nur pri tiuj aferoj, kiujn ili mem elektas. Kaj tute ne ĉiam oni elektas Esperanton en la tendaro, kien ili venis por ricevi kromajn sciojn pri biologio. Sed ne ĉi-jare.

Ĉiutage mi havis renkontiĝojn kun grupoj de adoltoj, adoleskantoj aŭ infanoj, kiuj venis ekscii, kio estas Esperanto, konatiĝi kun la gramatiko, ludi simplajn vortludojn kaj simile. Ĉiuj tiuj lecionoj estis veraj lingvaj malkovroj por la venintoj kaj agrabla amika komunikiĝo por mi kaj ili.

El ĉiuj niaj priesperantaj okupoj speciale menciindas la preparado de teatraĵeto en Esperanto.

Mi anoncis studokupojn pri teatrumado, al kiuj venis dek geknaboj. Post kiam oni eksciis, kion ni surscenigos kaj provlegis la verkon ruslingve laŭ la roloj, mi anoncis, ke la teatraĵeto estos en Esperanto. Tio ne plaĉis al la infanoj, kiuj sciis pri nia lingvo nenion kaj ne emis ion scii. Tamen ili konsentis provi. Kaj jam ĉe la tria provludo al mia demando, ĉu eble ni rolu en la rusa, ĉiuj ĥore respondis: “Ne! Nur en Esperanto!”. Kion do ni surscenigis?

La konatan poemon de Samuil Marŝak, kiu en la traduko de Mikaelo Bronŝtejn nomiĝas “Provizo”. Kun granda ĝuo kaj gaja humoro ni provludis ĉiutage, kaj rezulte la aktoroj parkerigis ne nur siajn du-tri versojn en Esperanto, sed la tutan poemon. Kompreneble, laŭvoje ni konatiĝis ankaŭ kun la Esperanta gramatiko, kaj ĉiuj komprenis ĉiujn frazojn de la verŝaĵo. Ĉe la fino la dek geknaboj kapablis ĥore deklami la tutan tekston senstumble kaj kun konvenaj intonacioj. Estis tre ĝojige vidi, kian plezuron ili ricevas de sia nova kapablo deklami en iam nekonata lingvo. La gaja kreema etoso de niaj provludoj serioze enviigis la infanojn, kiuj ne elektis la teatrumadon. Kelkaj petis min trovi por ili almenaŭ etan rolon… Sed tion – la sekvan jaron!

La geknaboj bonege aktoris dum la komuna koncerto kaj jam ekrevis pri nova teatraĵeto en Esperanto sekvasomere. Cetere, ili proponis scenigi fragmenton el “Eŭgeno Onegin” de Puŝkin…

Resume: Ni serĉu rimedojn rakonti pri Esperanto tra allogaj aranĝoj. Cetere, tio estas la ideo de la Lingvaj Festivaloj, kiu brile realiĝas jam dum preskaŭ 30 jaroj… Sed tio estas jam alia historio.

Irina Gonĉarova

Ĉi tiu artikolo aperis en la junia (somera) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №2 (324).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/07/ruslando-66/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
“La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Sperto en somera familia tendaro appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-07-03 16:32

Esperanta Retradio

Gravas kreiva paŭzo dum lernado

Aktuala studaĵo montras: Kiu volas enmemorigi kompleksajn aferojn, tiu faru kvarhoran paŭzon post la lernado - kaj tiam praktiku sporton.

Kiu sentas malfacilon memorteni multajn detalojn dum longa tempo, tiu praktiku sporton post la lernado. Tamen tio ne okazu tuj sed proksimume post kvar horoj. Tiun konkludan rezulton atingis sciencistoj de universitato en Nimwegen en Nederlando en studaĵo kiu estis publikigita en faka ĵurnalo.

En la eksperimento al 72 testpersonoj kiuj estis dividitaj al tri grupoj, estis prezentataj bildoj, kun la peto, memorteni ilin laŭeble bone. La unua grupo sekve devis tuj eniri la trejnĉambron kaj devis bicikli dum proksimume duona horo. La dua grupo rajtis unue ripozi post la lernado kaj nur post kvar horoj devis praktiki sporton.

Por la tria grupo la programo ne antaŭvidis sportan trejnadon. Du tagojn post la eksperimento la esploristoj demandis siajn testpersonojn pri kiuj bildoj ili povis rememori. Samtempe ili kontrolis helpe de funkcia magnetresona tomografio, ĉu dum la revoko de la enmensaj bildoj ŝanĝiĝis la sanga fluo en la cerbo.

La rezulto estis: Tiuj testpersonoj kiuj inter la lernfazo kaj la sportumado havis kvarhoran paŭzon povis pli bone rememori la lernitaĵon. Sur la MRT-bildoj de tiuj testpersonoj en la areo de la hipokampo estis observeblaj pli fortaj aktivecoj. La hipokampo estas grava parto de la cerbo kaj estas nemalhavebla por lernprocezoj.

Malklaras ĝis nun kial la paŭzo inter la lernado kaj la sportumado plialtigas la memoran produktivon. La sciencistoj supozas ke la hormonoj kiel dopamino kaj adrenalino kiuj estas elŝutataj dum biciklado stimulas la memorkapablon de la cerbo. Rekte post la lernado tamen tiuj hormonoj laŭ la supozo havas malmulte da influo al la cerbo, ĉar ĝi ja estas sufiĉe stimulita. Ĉu tiu ekspliko estas trafa, tion la esplorista skipo volas klarigi nun per pluaj eksperimentoj.

Mi mem el mia sperto povas nur konfirmi ke ripozo post lernado helpas firmigi la lernitaĵon. Ke posta sporto havas pozitivan influon rilate al pli forta memortenado, tio estas interesa novaĵo. La sportaj horoj en lernejo tiel ricevas novan signifon, sed eble necesos organizi la lernejan sporton alimaniere. Tio ankaŭ postulos pli longan restadon en la lernejo por povi havi ankaŭ ripozajn paŭzojn tie.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-07-03 06:00

Le Monde diplomatique en Esperanto

En Finnlando, la integriĝa modelo trafas limojn

Limigoj al familia grupiĝo, al azilrajto, al akiro de nacieco ... la finnlanda registaro reekzamenas sian sistemon por akcepto de rifuĝintoj, de fremduloj havantaj restadpremesojn aŭ laborpermesojn. En regno, kiu la pasintajn jarojn ŝajnis modelo pri integriĝo, tiuj ŝanĝoj spegulas la memkontraŭaĵojn de la nordiaj socioj.

Violkoloraj aŭ fluoreske flavaj halooj lumigas la nigran ĉielon, kiu kovras la arbarojn tuj ekde la posttagmezo en okcidenta Finnlando, proksime de la kvieta golfo de Botnio. La sorĉa etoso kreita de tiuj lumoj ne devenas de nordlumaĵo, sed de artefarita lumo el la forcejoj de Närpiö (Närpes). Preskaŭ la duono de la kukumoj kaj 60% de la tomatoj venditaj en tiu lando de 5,6 milionoj da loĝantoj estas kultivitaj en ĉi tiu municipo malgraŭ tre severaj vintroj. Tiuj legomoj faras la prosperon de la 9600 loĝantoj, ekde kiam finna elmigrinto kunportis tomatan stikaĵon el Ameriko post la dua mondmilito, laŭ lokaj onidiroj. Ĉiujare oni tie celebras la fruktlegomon dum somera karnavalo.

JPEG - 134.6 kio
forcejo en Närpiö
foto de Veeti Davidsson, CC BY-SA 4.0, laŭ Wikimedia Commons

Kvarono de la laborforto — plejparte fremduloj — laboras en la forcejoj, por monata salajro inter 1700 kaj 2000 eŭroj. Laŭ takso de la lokaj aŭtoritatuloj, en Närpiö 22% de la loĝantoj estas fremduloj, tio estas unu el la plej kosmopolita municipo de la regno. Ĉiuj kursoj de la municipa centro por lingvoj estis plenaj ĉi-vintre. Trideko da virinoj aziaj, belarusaj aŭ ukrainaj, ĵus alvenintaj por retrovi sian edzon, sekvas "integriĝan kursaron" por fremdaj laboristoj : kursoj pri la finna aŭ la sveda, kaj cento da horoj pri la finnlanda socio kaj ĝia kulturo. Ili elektis la svedan, kiu estas la plimulta lingvo en ĉi tiu regiono (kaj tiu de ĉirkaŭ 6% de la finnlandanoj). La lando estis regata de Svedio dum pli ol ses jarcentoj, antaŭ ol esti integrita en la rusa imperio en 1809 kaj sendependiĝi en 1917.

"Mi laboris en la forcejoj. Mi nun volas trovi laboron en turismo, kaj ebligi estontecon por miaj infanoj. Mi ne intencas foriri el ĉi tie", ridetante diras S-ino Xuan Tran, veninta de la golfo de Ha Long en Vjetnamujo. Ŝiaj du infanoj vizitadas lignaĵan lernejon, kiu kaŝiĝas en betularbaro. S-ro Staffan Holmberg, ĝia lernejestro ekde 1988, jam vidis lernantojn venintajn de multaj landoj : Bosnio, Vjetnamujo, Sirio, Ukrainujo, Belorusujo. Ĉi tiun tagon, ĉiuj preparas la feston de Sankta Lucia, kristana martiro. "Poste okazos Ĉina novjaro, Ramadano, Pasko, listigas S-ro Holmberg. Ĉiuj infanoj ankaŭ sekvas ĉiusemajne horon de religia kulturo, kaj povas elekti inter luterismo, ortodoksismo, islamo aŭ kurso pri etiko". Ili ankaŭ profitas intensajn lecionojn pri la finna aŭ la sveda, kaj du horojn en sia denaska lingvo, por konservi ligon kun sia devenlando.

Rezulto el longtempa laboro

La urbestro Mikaela Björklund ĝojas pro la alveno de fremduloj : "La enmigrintoj kontribuas al disvolviĝo de Närpiö. Ni havas nur 3,2 % da senlaboruloj [kontraŭ mezumo de 8% en la tuta regno]. Ni nepre ne volas, ke ili foriru kaj ni vetas pri ilia integriĝo," laŭdas tiu elektito de la Sveda popola partio de Finnlando, centra partio, kiu reprezentas la svedlingvan malplimulton kaj partoprenas la registaran koalicion. Ĉirkaŭ ŝi, solecaj maljunuloj, familioj aŭ laboristoj varmiĝas en la moderna manĝejo de la hospitalo, publika loko kiu favoras homan miksiĝon.

Ĝis 1993, la lando perdis elmigrintojn. Preskaŭ unu miliono da loĝantoj forlasis ĝin en unu jarcento. De tiam ĝi havas plusan migradan bilancon. En 2024, la civitanoj de Eŭropa Unio estis 2,4% de la loĝantaro kaj tiuj de aliaj regnoj 6,9% (1). La unuajn ekzilitojn el Ĉilio, Vjetnamujo kaj Bosnio, malmultnombre akceptitajn en la fino de la 20-a jarcento, sekvis studentoj kaj ekonomiaj migrantoj devenantaj de Azio kaj poste de Afriko en la jaroj 2000-aj kaj 2010-aj. Fine rifuĝintoj el Afganujo, Sirio aŭ Irako alvenis en 2015 post transito tra Svedujo. La politikaj ŝanĝoj en la impona rusa najbaro, kun kiu ĝi havas 1340 kilometrojn da landlimo, ankaŭ trafis tiun nordian regnon. Post la falo de USSR en 1991 rusujaj kaj baltujaj loĝantoj, precipe el Estonujo, enfluis, ankaŭ Somalianoj, tiamaj studentoj en Moskvo aŭ Sankt-Peterbugo.

Kun Svedujo, Finnlando estis starigita dum la lasta jardeko kiel "integriĝa modelo" por enmigrintoj laŭ diversaj raportoj kaj "internaciaj rangigoj", kiel la Indico pri integriĝaj politikoj pri enmigrintoj konsistigita el kvindeko da mezuriloj : aliro al labormerkato, familia grupiĝo, partopreno en la politika vivo, akiro de civitaneco, maldiskriminacio, k.t.p. (2) "Ni ne ŝatas la etikedon modelo, ĉiu municipo havas sian propran evoluon, rebatas S-no Björklund por moderigi la amaskomunikilan rakontadon pri ŝia urbo. Nenio estas perfekta, integriĝo rezultas el longtempa laboro." Sed ŝi bedaŭras : "De nun oni postulas, ke municipoj pli engaĝiĝas, dum la buĝetoj atribuitaj de la registaro malkreskas. Samtempe la programo por integriĝo de fremduloj malpliiĝis de tri al du jaroj por la plejparto de ili."

Reganta ekde 2023, la nuna registaro intencas malpliigi la regnan ŝuldon per ŝrumpigo de publikaj elspezoj, interalie per reformo de ĝia politiko pri enmigrado. Tiu reformo celas "helpi la plej sendefendajn homojn kaj eviti trouzojn". De nun fremduloj devos loĝi ok jarojn en la lando — anstataŭ kvin — antaŭ ol peti ĝian naciecon. La ebleco de familia grupiĝo iĝis pli limigita. Fine, por akiri konstantan restadpermesilon necesas ses-jara restado — anstataŭ kvar — kaj jare enspezi almenaŭ 40 000 eŭrojn (3).

La konservativa ĉefministro Petteri Orpo estas subtenata de Nacia koalicio (Kok, dekstro), Sveda popola partio (SFP, centro), Kristan-Demokratoj (KD, centrodekstro), kaj Partio de la finnoj (PS, naciisma kontraŭ-enmigrado), ĉi lasta politika partio, kutime taksita kiel ekstrem-dekstra, trudas siajn favoratajn temojn.

JPEG - 280.8 kio
La novnomumita registaro de Petteri Orpo en 2023
foto de la Finna registaro, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Por multaj organizaĵoj, kiuj defendas la rifuĝintojn, la nunaj reformoj fontas el ilia programo. Partio de la finnoj atingis la duan rangon en la parlamenta balotado de aprilo 2023, kun 46 deputitoj el 400, tuj antaŭ la Social-Demokratoj (43 deputitoj), kiuj estris la antaŭan koalicion. "Ĝi prezentas sin kiel la politikan organizaĵon de la "eta popolo" kaj de la laborista klaso kontraŭ la elito. Ĝi sukcesis allogi la voĉdonantojn de la ĉirkaŭurbaj kaj kamparaj zonoj, per politika linio favora al fosiliaj energioj kaj kontraŭ enmigrado", analizas Sonja Pietiläinen, esploristo en la universitato de Oulu (4) kaj membro de la sveda kontraŭfaŝisma kolektivo Zetkin (5) . Tiu partio, ekzemple, ja brilis en la distrikto de norda Laponio, kie ĝi subtenas la tradician kaj tre poluantan ekspluatadon de torfo, uzata kiel hejtaĵo. Ĝi oponigas enmigradon kaj stabilecon. Ili "romantikigas" la finnan historion, laŭdas la vivon de la laboristoj, kiuj respektis kristanajn valorojn en epoko, kiam la lando estis plu memsufiĉa", plu diras S-ino Pietiläinen. Tamen Partio de la finnoj trafis pezan malvenkon en la regionaj balotadoj de aprilo 2025.

"Per tiuj reformoj, la individua respondeco superas la subtenilojn por integriĝo", siaflanke konstatas S-ino Annu Lehtinen, direktoro de la Finnlanda konsilio pri rifuĝintoj. Tamen la modelo de ŝia regno historie baziĝas sur inkluzivado. "Sed nia sistemo de sociala ŝtato trafis iompostioman malboniĝon ekde la jaroj 2000-aj". La monda ekonomia krizo ja trafis Finnlandon en 2008. Kontraŭ-enmigrulaj paroloj akompanis la kreskadon de Partio de la finnoj, kiu iĝis la tria plej forta partio de la lando en 2011. "En 2015, la alveno de miloj da rifuĝintoj en malmulta tempo impresis la mensojn, plu diras S-ino Lehtinen. La dupolusiĝo de la publika opinio iĝis pli videbla, kvankam nia integriĝa sistemo montriĝis efika".

La reganta koalicio de nun limigas la senpermesajn alvenojn de migruloj. Leĝo pri landlima sekureco decidita en 2024 permesas ankaŭ al la limgardistoj rifuzi enirojn el Rusujo, en iuj okazoj de "manipulado". Tia decido "endanĝerigas la engaĝiĝon de Finnlando respekti jurŝtaton. La eŭropa kaj internacia leĝaro estas klaraj : principo de senrepelo devas ĉiam esti respektata", reagas S-ino Dinushika Dissanayake, regiona vicdirektoro por Eŭropo de Amnesty International. Finnlando, kiu subtenas Ukrainujon kaj ĵus aniĝis NATO-n, akuzas Moskvon sendi azilpetantojn al ĝia landlimo, same kiel Pollando riproĉas al Belorusio (6). En la aŭtuno 2023, 1300 ekzilintoj el Proksim-Oriento estis alvenintaj en kelkaj tagoj el Rusujo, ofte per biciklo. Tiu nombro estas malmulta kompare kun la alvenoj de azilpetantoj en Grekujo aŭ Italujo, sed la registaro de S-ro Orpo konsideris tiun senprecedencan okazaĵon provo de "malstabiligo". Fino de 2003, li decidis fermi la plejparton de alirejoj kun Rusujo nome de nacia sekureco, kvankam naŭ milionoj da homoj ambaŭdirekten ĉiujare trapasis la landlimon, antaŭ la monda epidemio de Kovim, plejofte pro turismo aŭ komerco.

En marto 2025, la finna arbitraciisto pri sendiskriminacio avertis pri la "homa kosto malracie gravega" de la nova enmigrada politiko. Siaflanke S-ino Riika Purra, prezidanto de Partio de la finnoj kaj ministro pri financo kaj vic-ĉefministro opinias, ke "la integriĝa politiko ne estis sukceso laŭ la senlabora kvanto aŭ krima kvanto de la ne-eŭropaj migruloj. La strataj bandaĉoj, enhavantaj ĉefe migrulajn junulojn, lezis sekurecon en iuj urboj". Tamen la senlaboreco restas stabila en la regno, ĉirkaŭ 8% dum la pasintaj jaroj. La strataj bandaĉoj, kiujn ŝi aludas trafas precipe Svedujon, sed maltrankviligas Finnlandon. Pafadoj okazigis 53 mortintojn en 2023 en la najbara lando. Iliaj agantoj ofte estas drogŝakristoj. Sed dum la krimaj grupanoj oficiale identigitaj en Svedio estas laŭtakse 30 000, en Finnlando la aŭtoritatuloj identigis nur 150.

Hindiaj komputikistoj

En Helsinko dum kvieta vintra etoso, enpeltigitaj siluetoj hastas laŭlonge de brikaj konstruaĵoj, en silento rompita nur de tramoj. Tamen, festo en novklasika konstruaĵo gajigas la bordojn de Finnlanda golfo. La organizaĵo Startup refugees celebras la finon de "mentorada" kontrakto. Ukrainaj, hindiaj, afganaj inĝenieroj kaj komputikistoj gustumas energitrinkaĵojn. Ili interŝanĝas profesiajn LinkedIn kontojn kun finnaj dungontoj el la inĝenierarta, telekomunikada, elektronika sektoroj. "StartUp refugees organizas ŝatatajn staĝojn dum kiuj rifuĝintojn lernas niajn laborejajn kondutregulojn. Ni estas superŝutitaj de petoj," klarigas S-ino Aicha Manai, finn-tuniziano. Sed por kiom da tempo ? "La registaro trudas tri ĝis ses monatan limtempon al fremdaj laboristoj por trovi postenon aŭ foriri el la lando. Tiu decido malinstigas ilin, dum ĝia lingvo kaj la malgrando de la lando jam estas obstakloj" ĉagreniĝas S-ino Manai. S-ro Lukumanu Iddrisu, ganaana projektestro instalita de dek jaroj en tiu lando, kiun li ŝatas, asertas, ke "ĉiuj tiuj reguloj verŝajne kreskigos nigran laboron, ĉar ĉiam estos bezono de kvalifikitaj laboristoj."

En 2024, Finnlando enhavis 23,4% da siaj civitanoj pli aĝaj ol 65, indikas Eurostat – super la eŭropa mezumo de 21,6 % (7). La regno do bezonos ĉiujare pliajn 40 000 homojn da laborforto, laŭ ETLA, privata esplora instituto pri finnlanda ekonomio (8). La reganta koalicio, malamika al enmigrantoj, trafas la dilemon jam trafitan de aliaj eŭropaj registaroj, kiel la itala. Realo kontraŭas balotkampanjajn promesojn. Elektita en 2022 laŭ promeso redukti enmigradon, la partio Fratelli d'Italia de Giorgia Meloni du jarojn poste rezignacie konsentis 450 000 restadpermesojn al fremdaj laboristoj. Per simila ŝanĝo, la ministro pri socialaj kaj sanaj aferoj, el Partio de la finnoj, la pasintan februaron avertis la parlamenton : "Dum la venontaj dek jaroj, 25 aŭ 30% de niaj flegistoj emeritiĝos (...) Ni bezonos fremdan laborforton".


(1) vidu : "Migrant integration in Finland", Commission européenne, Bruselo, aprilo 2025, https://home-affairs.ec.europa.e

(2) Migrant Integration Policy Index 2020, www.mipex.eu

(3) "Government Programme measures to reform migration policy", ministrejo pri enlandaj aferoj, marto 2025, https://intermin.fi

(4) Sonja Pietiläinen, “'They will not survive here', Bordering, racialisation, and nature in the politics of the Finnish populist radical right", Journal of Language and Politics, numero 3, 2024

(5) Andreas Malm kaj kolektivo Zetkin, Fascisme fossile, L'extrême droite, l'énergie, le climat, La Fabrique, Parizo, 2020
White Skin, Black Fuel : On the Danger of Fossil Fascism, Verso Press, Londono, 2020.

(6) Legu : Tristan Coloma, "Dans l'enfer de Białowieża", Le Monde diplomatique, marto 2023.

(7) Eurostat, "Proporcio de la loĝantaro pli aĝa ol 65 en EU", statistiko de 23-a de majo 2025, www.ec.europa.e

(8) Alho Juha, "Reflections on the Assumptions of Finland's Population Forecast in the Exceptional Year of 2024", 8-a de novembro 2024, www.etla.fi

de Élisa PERRIGUEUR je 2025-07-03 04:58

2025-07-02

La Balta Ondo

Jam 1035 aliĝintoj al la kongreso en Brno

Brno

Je la 1a de julio 2025 jam 1035 personoj el 62 landoj aliĝis al la 110a Universala Kongreso, kiu okazos ekde la 26a de julio ĝis la 2a de aŭgusto en Brno. Laŭ la nombro da aliĝintoj la 110a UK en Brno jam superis sep UKojn, okazintajn ĉi-jarcente:

UK-99 en Bonaero (Argentino, 2014) — 706 aliĝintoj
UK-109 en Aruŝo (Tanzanio, 2024) — 854 aliĝintoj
UK-107 en Montrealo (Kanado, 2022) — 859 aliĝintoj
UK-97 en Hanojo (Vjetnamio, 2012) — 866 aliĝintoj
UK-104 en Lahtio (Finnlando, 2019) — 917 aliĝintoj
UK-95 en Havano (Kubo, 2010) — 1002 aliĝintoj
UK-98 en Rejkjaviko (Islando, 2013) – 1034 aliĝintoj

Laŭnombre sekvas la 102a UK en Seulo kun 1173 aliĝintoj kaj la 101a UK en Nitro kun 1253 aliĝintoj. Sed verŝajne Brno ne atingos ilin.

En la landa plejlisto Germanio kun 118 aliĝintoj superis la kongreslandon Ĉeĥio kun 116 aliĝintoj. Vidu la liston de la landoj kun pli ol 25 aliĝintoj:

118 Germanio
116 Ĉeĥio
103 Pollando
85 Francio
40 Hungario
37 Ĉinio (kun Honkongo kaj Tajvano)
34 Koreio
31 Usono
30 Brazilo
29 Hispanio
28 Italio
26 Nederlando

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la junia (somera) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №2 (324).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/07/brno-25/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
“La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Jam 1035 aliĝintoj al la kongreso en Brno appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-07-02 16:20

Esperanta Retradio

La leciono de amo - greka verkisto Longos

Tiun ĉi rakonton produktis Jarka Malá el Ĉeĥio

Jam komenciĝis la printempo: degelis la neĝo, nudiĝis la tero, ekĝermis la herboj. Tiam ankaŭ la aliaj paŝtistoj kondukis siajn brutarojn al herbejoj, sed antaŭ ĉiuj Ĥloa kaj Dafniso, ĉar ili estis servantoj al pli granda dio (Amoro). Tuj ili kuris al la grotaj nimfoj, poste al Pajno kaj lia pino kaj fine al la kverko, apud kiu ili sidiĝis por gradi siajn brutojn - kaj por kisi unu la alian. Ili ankaŭ serĉis florojn por ornami la statuojn de la dioj per kronoj; la floroj ja ĵus aperis, nutrataj de la zefiro kaj varmigataj de la suno. Jam troviĝis violoj kaj narcisoj kaj anagaloj kaj ĉiuj fruaj verdaĵoj de la nova sezono. Kroninte la diojn, Ĥloa kaj Dafniso prenis freŝan lakton de kaprinoj kaj ŝafinoj por fari trinkoferon. Ili ankaŭ foroferis siajn unuajn ŝamojn, tiel kvazaŭ provokante la najtingalojn al kantado. Tiuj milde muzikis en la boskoj, mallaŭte sonante sian plendan melodion, kvazaŭ ili post longa silento nur pene rememoris kiel kanti.

Tie blekis ŝafoj, tie saltis ŝafidoj, kiuj kliniĝante sub sian patrinon suĉis la mamojn. La nenaskintajn virŝafoj persekutis, haltigis kaj fekundigis. Ankaŭ la kapraj maskloj aranĝis persekutojn de la kaprinoj kaj lascive saltis sur ilin aŭ bataladis inter si pri li. Ĉiu havis siajn proprajn inojn kaj zorge gardis, ke neniu alia kaŝe tuŝu ilin. Tiaj vidaĵoj ekscitis eĉ maljunulojn al amagoj; kaj la junuloj avidaj, kiuj jam de longa tempo serĉis la amon, ardis pro tio, kion ili aŭdis kaj sopiregis pro tio, kion ili vidis, ne sufiĉis por ili kisoj kaj ĉirkaŭbrakoj. Precipe Dafniso, kies deziro kreskis dum la vintra sidado endome, estis ĉiurilate pli aŭdaca ol antaŭe. Li petis, ke Ĥloa permesu al li ĉion, kion li sopiris, kuŝante nuda apud li dum pli longa tempo ol pasintjare - ĉar tiu ago estis, laŭ lia nesperta scio, la sola rimedo kontraŭ amaj doloroj. Kiam ŝi fine demandis, kion pli li volas fari al ŝi ol kisi kaj ĉirkaŭbraki, li respondis: "Tion, kion la virŝafoj faras al la ŝafinoj kaj la virkaproj al la kaprinoj. Vi ja vidas, ke post tiu ago la unuaj ne persekutas kaj la duaj ne fuĝas, sed ili kviete paŝtas sin unu apud la alia, kvazaŭ ili estus traspertintaj komunan ĝuon. Tiu ago nepre estas dolĉa kaj venkas la pikan doloron de la amo." - "Sed ĉu vi do ne vidas rilate la bestojn, ke kaj la maskloj kaj la inoj staras rekte kiam tio okazas - la maskloj ja saltas sur la dorson de la inoj. Tamen vi volas, ke mi kuŝu apud vi - kaj eĉ nuda? Ili estas multe pli hirtaj ol mi!"

- Dafniso lasis sin konvinki; li do kiel kutime ekkuŝis apud ŝi kaj longtempe restis senmova. Sciante fari nenion el tio, kion li sopiris, li fine starigis ŝin kaj ĉirkaŭprenis ŝin de malantaŭe, volante imiti la virkaprojn. Sed lia embaraso nur kreskis, kaj li senespere sidiĝis kaj ekploris, ĉar li estis rilate amon eĉ pli nescia ol kaproj.

Proksime al ili loĝis najbaro nome Ĥromiso, kiu kulturis propran bienon; li jam transpasis sian junaĝon. Li havis en sia domo virinon el la urbo, junan, belan kaj pli elegantan ol la kamparaj virinoj. Ŝi nomiĝis Licenia. Tiu virino vidis Dafnison ĉiumatene pelanta ŝiajn kaprojn survoje al la paŝtejo kaj ĉiuvespere en la kontraŭa direkto. Ŝi ekdeziris havi lin kiel amanton kaj komencis logi lin per donacoj. Unufoje, kiam li estis sola, ŝi kaptis la okazon kaj donis al li ŝalmon kaj mielon en vaksokuko kaj dorsosakon el cerva haŭto. Ŝi tamen ne kuraĝis diri ion vorte, ĉar ŝi konjektis lian amon al Ĥloa. Ŝi nome observis, ke li estas tre fidela al la knabino. Ankaŭ ŝi supozis tion per gestoj kaj ridoj, sed tiun matenon ŝi - pretekstante iri al najbarino akuŝanta - sekvis ilin kaj de embusko vidis ĉion, kion ili faris. Eĉ ne la larmoj de Dafniso restis nerimarkataj de ŝi. Kompato al la nesperta paro kaptis ŝin; ŝi elpensis oportunan metodon por helpi ilin kaj samtempe satigi sian propran deziron, uzante la jenan ruzon.

La sekvan tagon ŝi denove ŝajnigis, ke ŝi vizitos la naskontinon, kaj montris sin tute malkaŝe apud la kverko, kie sidis Dafniso kaj Ĥloa. Lerte imitante maltrankvilan virinon, ŝi kriis: "Ho, savu min, Dafniso! Aglo forportis la plej belan el miaj dudek anseroj. Sed levinte tiel pezan ŝarĝon, li ne havis forton por flugi al sia alta nestoroko - li falis kun la ansero en tiun ĉi arbaron.

Tial mi je la Nimfoj kaj je Pajno petas vin: iru kun mi en la arbaron - ĉar sola mi ne kuraĝas iri - kaj helpu al mi savi la anseron. Ne permesu, ke la nombro malpliiĝu! Eble vi povos mortigi la aglon mem, tiel ke ĝi ne plu forrabos de vi ŝafidojn kaj kapridojn. Certe Ĥloa volas gardi dume la bestojn - la kaproj ja ĉiuj konas ŝin, ĉar ŝi ĉiam estas kun vi".

Dafniso nenion suspektis; li tuj leviĝis, prenis sian bastonon kaj sekvis Licenian. Ŝi kondukis lin kiel eble plej malproksimen for de Ĥloa. Alveninte al la plej densa parto de la arbaro, ŝi instigis lin sidiĝi apud fonto kaj diris: "Dafniso, vi amas Ĥloa. Tion mi eksciis sonĝe per la nimfoj. En la hieraŭa nokto ili rakontis al mi pri viaj larmoj kaj admonis al mi savi vin, instruante al vi la agojn de amo. Tio ne estas kisoj, nek ĉirkaŭbrakoj, nek kion faras la virŝafoj kaj virkaproj, sed estas eĉ pli dolĉaj kaj agrablaj saltoj kaj kliniĝoj, ĉar ili daŭras pli longe. Do, se vi volas liberiĝi de via doloro kaj sperti la ĝojojn kiujn vi serĉas, fariĝu mia lernema disĉiplo! Ĉar mi, obeante al la komando de la nimfoj, volas instrui tion al vi".

Je tiuj vortoj Dafniso pro nura ĝojo ne povis deteni sin. Estante kampara paŝtisto juna kaj ardanta, li ĵetis sin ĉe la piedoj de Licenia kaj petegis, ke ŝi kiel eble plej baldaŭ instruu al li la arton. Kaj ĉar li kredis lerni iun grandan kaj diinspiritan sekreton, li promesis donaci al ŝi kapridon kaj fromaĝojn de nova lakto, fine eĉ kaprinon. Kiam Licenia per tio trovis, ke li estas ankoraŭ pli naiva ol ŝi supozis, ŝi komencis instrui lin en jena maniero. Ŝi igis lin sen preparoj eksidi proksime al ŝi kaj kuŝiĝi sur la tero. Post tio ŝi rimarkis, ke li jam estas potenca kaj svelanta pro deziro. Tiam ŝi levis sin iom kaj mem ŝovis sin sub lin, lerte konduktante lin sur tiun vojon, kiun li ĝis tiam vane serĉis. Poste ŝi lasis al li fari la reston, ĉar la naturo mem inspiris lin.

Post la leciono de amo Dafniso, ankoraŭ paŝtiste naiva, volis kuri al Ĥloa por tuj praktiki tion, kion li lernis, kvazaŭ timante, ke li forgesos la arton se li malrapidos. Sed tiam Licenia retenis lin, dirante: "Ankaŭ jenon vi devas lerni, Dafniso. Mi jam estas virino, kaj al mi tiun ĉi fojon okazis nenio nova, ĉar jam antaŭ longe alia viro instruis tion al mi, prenante kiel prezon mian virgecon. Sed kiam Ĥloa kun vi luktos tiun lukton, ŝi krios kaj ploros kaj kuŝos en multa sango kvazaŭ mortigita. Tamen ne timu la sangon, kaj kiam vi estos persvadinta ŝin, konduku ŝin al tiu ĉi loko, por ke neniu aŭdu ŝin, se ŝi krios, kaj neniu vidu ŝin, se ŝi ploros, kaj ŝi lavu sin en la fonto, se ŝia sango fluos. Kaj ne forgesu, ke mi antaŭ Ĥloa faris vin viro!"

Konsilinte tion Licenia foriris al alia parto de la arbaro, daŭre ŝajnigante serĉadi la anseron. Dafniso pense konsideris tion, kion ŝi estis dirinta, kaj ne plu sentis la antaŭan fervoron. Li ne kuraĝis postuli pli de Ĥloa ol kisojn kaj ĉirkaŭbrakojn, volante ke ŝi nek kriu kiel pro malamiko, nek ploru kiel suferanto, nek sangu kiel mortigito. Ĉar liaj spertoj antaŭ nelonge igis lin timi la sangon: sango ja devenas nur de vundo. Decidinte ĝui nur la kutimajn plezurojn kun ŝi, li eliris el la arbaro. Kiam li venis al la loko kie ŝi sidis plektante violkronon, li mensoge deklaris ke li tiris la anseron el la ungoj de la aglo. Poste li ĉirkaŭbrakis kaj kisis ŝin, kiel li faris kun Licenia en ilia ĝuado. Ĉar tiom estas sendanĝere. Ĥloa fiksis la kronon sur lian kapon kaj kisis liajn harojn, kiujn ŝi trovis pli bonodoraj ol violoj. Fine ŝi tiris el sia sako pecon de fruktokuko kaj kelkajn panojn, kiujn ŝi donis al li por manĝi. Dum li manĝadis la panon, ŝi el lia buŝo forprenis pecetojn, bekumante kiel birdido.
                           
(el Dafniso kaj Ĥloa - tradukis Ebbe Vilborg)

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-07-02 06:00

2025-07-01

TEJO

Partoprenu FESTOn kaj muzikumu senpage dum tuta semajno!

Jen via ŝanco por partopreni FESTOn senpage kiel muzikisto!

Ĉu vi aĝas malpli ol 30, ĉu vi ludas aŭ kantas (amatore aŭ duonprofesie), ŝatas muzikumi, volas pluspertiĝi pri muziko kaj pasigi semajnon kun aliaj muzikŝatantoj? Partoprenu FESTOn kaj ĝuu mirindan muzikan etoson en Esperantujo!

FESTO ricevis subvencion el FraGeJo (Franc-Germana Junulara Oficejo – OFAJ – DFJW) por venigi franc- kaj germanloĝantojn al FESTO kaj partopreni en tre muzikema projekto! Kiel partoprenanto, vi havos la ŝancon ricevi trejnadon pri DĴ-umado, soninĝenierado, muzikeldonado, ĥoruso kaj instrumentmuzikumado (piano, gitaro ktp) el profesie spertaj junuloj kaj famaj esperantaj muzikistoj kiel Platano, Flo kaj Gijom. Vi estos gvidita de ili por krei novajn kantojn en Esperanto kaj muzikumi por spertiĝi grupe.

Je la fino de la semajno, ĉiuj partoprenantoj havos la eblon koncerti sur la granda scenejo! Se tiu projekto interesas vin, nepre proponu vian kandidatiĝon kaj plenigu la formularon.

Kontraŭ partopreno en la projekto kaj surloka deĵorado kiel helpanto, vi ricevos senpagan aliĝon al FESTO (loĝadon, veganajn manĝojn kaj programkotizon) de la 17-a ĝis la 24-a de aŭgusto 2025.

Se vi havas demandojn, alskribu nin al info@esperanto-jeunes.org aŭ per Telegramo!

Legu plian informon pri la evento ĉi tie.

The post Partoprenu FESTOn kaj muzikumu senpage dum tuta semajno! appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2025-07-01 20:43

La Balta Ondo

Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en julio 2025

julio

1. Antaŭ 20 jaroj mortis Fernando de Diego de la Rosa (1919-1933-2005), ­hispana tradukisto, redaktoro kaj esperantisto, loĝinta en Venezuelo kaj Pollando; unu el la plej elstaraj Esperanto-tradukistoj (“Cigana romancaro” de F. García Lorca, 1971; “La inĝenia hidalgo Don Quijote de la Mancha” de M. Cervantes, 1977; “Boule de suif” de G. Maupassant, 1982; “D-ro Jekyll kaj S-ro Hyde” de R. Stevenson, 1985; “La familio de Pascual Duarte” de C. J. Cela, 1985; “Sentempa simfonio: Poem-antologio hispana”, 1987; “Norda odiseado kaj aliaj rakontoj ”de J. London, 1988; “Drolaj rakontoj” de H. Balzac, 1989; “Cent jaroj da soleco” de G. García Márquez, 1992; “La oldulo kaj la maro” de E. Hemingway, 1996 k. a.); aŭtoro de “Pri Esperanta tradukarto” (1979), “Nuevo método de Esperanto para clases y autodidactas” (1982), “Pri literatura kritiko” (1984), “Gran Diccionario Español-Esperanto” (2003). Kunaŭtoro de Literatura Manifesto ’87; laŭreato de la OSIEK-premio (1997, pro la traduko de “Cent jaroj da soleco”), honora membro de UEA (1993).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 70-72).

3. Antaŭ 105 jaroj naskiĝis Nicolina Gabrielli (1920-1955-2016), itala ĵurnal­istino, verkistino, eldonistino kaj esperantistino konata en Esperanto kiel Lina ­Gabrielli kaj Lina Trenner Gabrielli; aŭtorino de sep beletraj libroj en Esperanto: “La kombilo” (1962), “Bill kaj Lazuraj Okuloj: aŭ du kuleretoj da ĉielo” (Kun A. Goldoni, 1964), “Karnavalo” (1973), “Ni devas vivi” (Kun K. Walraamoen, 1974), “La ĝardeno de la urbestro” (1978), “Vivendo” (1979), “Nuancoj” (Kun K. Szczurek, 1980) kaj de kvin tradukoj. Ŝi eldonis, plejparte kun la eldonmarko Plejado, kvardekon da libroj, inter kiuj, krom ŝiaj propraj verkoj, estis la kvarvoluma preskaŭ milpaĝa antologio “Tra la parko de la franca poezio”, kiun kompilis, tradukis kaj komentis G. Waringhien; honora membro de UEA (2001).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 99-100).

3. Antaŭ 15 jaroj mortis Umesao Tadao (1920-1945?-2010), japana kultura antropologo, iniciatinto kaj direktoro de la Japana Nacia Muzeo de Etnologio, kaj esperantisto, Esperanto-instruisto, aŭtoro de “La spirito de Esperanto” (1983), “Sepdek sep ŝlosiloj por la japana civilizacio” (1987) kaj de la japanlingva esearo “Miaj travivaĵoj en Esperantujo” (1994), kuntradukinto de “Vivo de Zamenhof” de E. Privat en la japanan (1965); membro de la Honora Patrona Komitato de UEA.

11. Antaŭ 80 jaroj naskiĝis Vilmos Benczik (1945-1959-2021), hungara instruisto, literaturisto, tradukisto, eldonisto kaj esperantisto; redaktoro de “Hungara Vivo” (1976-90), direktoro de la libroeldonejo de HEA en kiu sub lia direktado aperis 138 Esperanto-libroj; kompilinto kaj redaktinto de pluraj kolektivaj verkoj, i.a.: “25 jaroj: Antologio de belartaj konkursoj ”(kun W. Auld, 1977), “Baza Literatura Krestomatio” (1979), “Hungara antologio” (1983), “Baza legolibro por komenc­antoj” (1986), “Lingva arto. Jubilea libro omaĝe al William Auld kaj Marjorie Boulton” (1999), aŭtoro de pluraj artikoloj, recenzoj, antaŭ- kaj postparoloj (kelkaj el ili aperis en lia esearo “Studoj pri la Esperanta literaturo”, 1980), tradukanto; prezid­anto de HEA (1990-92), komitatano de UEA (1980-86), prezidanto de la juĝ­komisiono de Belartaj Konkursoj de UEA (1986-2002), membro de la Akademio de Esperanto (2001-21); honora membro de UEA (2016).
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 32-34) kaj en la intervjuo kun Vilmos Benczik.

14. Antaŭ 75 jaroj naskiĝis Gianfranco Molle (1950-1975-2018), itala muzik­instruisto, kanzonisto kaj esperantisto, kies kantoj, gitare akompanitaj de li mem, estas registritaj en ses liaj albumoj: “La vojo” (1976), “Horo da opozicio” (1978), “Kontakto” (1979), “La Poezio de la Patrolo” (1980), “Baf!” (1985), “La Fiŝkaptisto” (2007), en kelkaj kolektoj kaj en “Esperanta Songazeto”.

15. Antaŭ 70 jaroj naskiĝis Jouko Lindstedt (1955-1969- ), finna lingvisto kaj esperantisto; aŭtoro de pluraj artikoloj kaj recenzoj aperintaj en libroj kaj gazetoj, kunaŭtoro kaj redaktoro de la “Hejma vortaro” (1999), redaktoro de “Plan­lingvistiko” (1981-83); prezidanto de la estraro de la Fondumo Esperanto (2001- ), membro de la Akademio de Esperanto (1998-2025); kunverkinto de la Mani­festo de Raŭmo (1980); laŭreato de la titolo “La Esperantisto de la Jaro 2000” (kun ­­H. Bak­ker kaj M. La Torre); patro de tri denaskaj esperantistoj.
• Legu pli en la enciklopedio Nia Diligenta Kolegaro (p. 179-180).

16. Antaŭ 165 jaroj naskiĝis Félicien Menu de Ménil (1860-1901-1930), franca diplomato, komponisto kaj esperantisto; aktiva propagandisto de Esperanto kaj aŭtoro de pluraj artikoloj, redaktoro de “La Revuo” (1906-14) kaj “Franca Esper­antisto” (1908-12), aŭtoro de “Les préjugés contre l’Espéranto” (1908) kaj “Muzika Terminaro” (1908), komponinto de muziko por pluraj Esperanto-kantoj, i.a., por la Zamenhofa poemo “La Espero”, kiu iĝis la himno de Esperanto; membro de la Lingva Komitato (1914-30).
25. Antaŭ 50 jaroj (1975) en Kopenhago komenciĝis la 60a Universala Kongreso de Esperanto, la unua UK post la “Hamburga Puĉo” en 1974.

25. Antaŭ 25 jaroj (2000) en Tel-Avivo komenciĝis la 85a Universala Kongreso de Esperanto, la unua UK en Israelo.

26. Antaŭ 138 jaroj (1887) en la presejo de Ĥaim Kelter aperis la “Unua libro” de Lazarj Markoviĉ “Ludoviko” Zamenhof – la naskiĝdato de Esperanto.
• Legu pli en la artikolo “La unua libro” de Aleksander Korĵenkov ĉe https://sezonoj.ru/2020/07/unua.

27. Antaŭ 80 jaroj naskiĝis Tazio Carlevaro (1945-1957- ), svisa kuracisto, psikiatro, psikoterapiisto, interlingvisto, idisto, esperantisto kaj konanto de pliaj planlingvoj; prezidanto de la kooperativo de Literatura Foiro (1980-85), kunaŭtoro de “Esperanto en perspektivo” (1974), aŭtoro de “Eseo pri Ido” (1976), “Esperanto aŭ Interlingua? ”(1977), “Sociopsikologio kaj grupodinamiko de la Esperanto-­movado” (1977), “Che cos’è l’Esperanto” (1985), “Per costruire una lingua. Manu­ale d’interlinguistica” (1993), “Bibliografio di Ido” (kun R. Haupenthal, 1999), Cxu Esperanto postvivos la jaron 2045? (1999) k. a.; honora membro de SES (2019).

31. Antaŭ 30 jaroj (1995) en Serovo apud Sankt-Peterburgo komenciĝis la 51a Internacia Junulara Kongreso de TEJO, la unua IJK en Ruslando kaj eksSovetunio.

Aleksander Korĵenkov

Ĉi tiu listo de jubileoj por julio 2025, kompilita de Aleksander Korĵenkov, aperis en la junia (somera) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №2 (324).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/07/julio-11/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
“La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Esperantaj jubileoj kaj memordatoj en julio 2025 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-07-01 17:59

Aperu

Plej popularaj afiŝoj – Junio 2025

… kaj venis Julio, do ni publikigas liston de plej plej popularaj afiŝoj en tubaro:

Gratulon al ĉiuj, sed ĉefe al Kejti, ĉar 2 el plej popularaj afiŝoj havas filmeton de ŝi.

Kiel kuriozaĵo, entute 354 afiŝoj ricevis 688 spektaĵojn danke al tubaro.

 

 

de pablo je 2025-07-01 16:51

Esperanta Retradio

Ĉu soleco aŭ kunvivado?

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Informoj en la gazetaro kaj en la sociaj retoj nuntempe svarmas, pri ĉiuj temoj, sed aparte pli multnombre pri san kaj pri la vojo al feliĉo. Ili estas tiel multaj, ke la kompatinda leganto, se li vere klopodas akurate aktualigi siajn konojn, venas al kontraŭdiroj kaj paradoksoj. 

La lasta furora temo estas la fervora rekomendo, ke homoj devas esti feliĉaj kaj sanaj en... soleco! Oni argumentas, ke malgraŭ jarmila tradicio, ke homoj devas vivi grupe, familie, tribe, bande, aŭ iel simile, tamen de kelkaj jaroj oni komencis defendi la tezon, ke soleco povas esti same aŭ eĉ pli feliĉiga ol konstanta kunvivado. Tiu nova propono komenciĝis dum la pandemio de kovim-19, kiam plej multaj homoj evitis kunvivadon kaj konstatis, ke restado kun si mem estas nepre interesa sperto. Kompreneble, sola homo, sen ligiĝoj tre fortaj kun aliaj homoj, povas ĝui liberecon, starigi pli taŭgan ritmon por sia propra agado, por siaj distraĵoj, por siaj vojaĝoj kaj promenoj. Eĉ multaj personoj deklaris, ke “dormi sola” igas la liton multe pli komforta... Unuvorte, zorgi nur pri si mem estas multe pli facile kaj malpeze ol zorgi pri du aŭ pliaj personoj. 

Nu, tiaj ideoj ne estas entute sensencaj. Eble ili havas iom da vero. Tamen ili estas surprizigaj, post longa asertado, fare de psikologoj kaj medicinistoj, ke socia kunvivado estas fortega elemento por pli longa kaj pli sana vivo. Nome, multaj sciencaj esploroj alvenis al la konkludo, ke homoj kun trankvila, kontentiga kvanto da geamikoj kaj familianoj, kun kiuj ili plezure kunvivas, estas pli sanaj kaj feliĉaj. Socia vivo estas same grava por la sano kiel bona dieto kaj taŭgaj korpekzercoj. 

Nu, oni devas nun decidi: ĉu soleco aŭ kunvivado? Kio estas pli prudenta vivstilo?
Ĉi tiu falsa paradokso estas ekzemplo de tio, ke oni devas legi gazetarajn kaj interretajn informojn kun analizemo kaj kritikemo. Precipe se temas pri tiaj subjektivaj aferoj, kiel socia kunvivado kaj akirado de interna trankvileco.

Ni vidu.

Kompreneble, agrabla kunvivado, kun homoj, kiuj facile kaj serene dialogas, respekteme kaj bonhumore, kunsenteme kaj malfermamense, estas certe saniga kutimo. La problemo estas, ke kunvivado devas esti ne grandkvanta kaj kontinua, sed bonkvalita — kio ne estas tre ofte atingebla situacio. Se male, la kunvivado pleniĝas per kvereloj kaj ofendoj, krudaj vortoj kaj troa malkonsento, tiam la rezulto estas tute kontraŭa. 

Aliflanke, soleco ne signifas izolecon. Ĉiu homo bezonas momentojn, dum kiuj li emas resti kun si mem, por ripozigi la menson, aŭskulti muzikon, legi bonan libron aŭ simple promeni kaj rigardi naturan pejzaĝon. Silento estas same necesa kiel bona dialogo. Iom da nenifarado povas bonfari al la cerbo. Ĉi tio estas tute alia afero ol izoleco, kiu trafas precipe maljunulojn, kiuj restas multajn horojn sen la kompanio de familiano aŭ zorganto. 

Ĉio en la vivo postulas ekvilibron. Ne ekzistas du egalaj personecoj. Trovi sian ĝustan manieron kunvivi kun aliaj homoj rekte dependas de la kapablo koni sin mem kaj siajn internajn bezonojn. Antikvaj filozofoj jam skribis pri tio, ĉu ne?

Sekve, inter soleco kaj kunvivado... elektu ambaŭ. Kaj aldonu iom da saĝo. 

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-07-01 06:00

Le Monde diplomatique en Esperanto

La arkitektoj de kaoso

Kaj jen Irano. Post Gazao, Cisjordanio, Libano, Sirio, Jemeno. Baldaŭ estos pli facile listigi la landojn kaj regnojn de Proksim-Oriento, kiujn Israelo ne bombadis en 2025. Por ĝustigi sian novan atakon, Telavivo, same kiel kutime, asertis sian "laŭrajtan memdefendon". Ankaŭ same kiel kutime, la okcidentaj regantoj papagis. "Ni reasertas, ke Israelo havas la rajton defendi sin, kaj ni ripetas nian subtenon al israela sekureco (1)" reagis la ŝtatestroj kaj ĉefministroj de G7.

Tamen la faktoj ne estigas dubon. Ja Israelo estas tiu, kiu, la 13-an de junio, komencis militon, memdecide, senaverte, celante loĝejajn kvartalojn, mortigante civilulojn. Kun la permeso de Usono, kiu tiam estis traktanta kun Teherano. "Permesi al la israela ĉefministro Benjamin Netanjahu ataki Iranon, en la momento mem, kiam usonaj senditoj estis traktantaj kun Teherano, igas la usonan prezidanton same malmeritanta fidon, kiel Al Capone aŭ Joaquin "El Chapo" Guzmán", konstatas la ĵurnalisto David Hearst (2). Telavivo asertis, ke ĝi prevente agis, kontraŭ "tujan" atakon, kiun nur perfortaĵo povis malebligi. Sed "simple, ne ekzistas iu ajn rimedo por kredeble aserti, ke Irano estis tuj atakonta Israelon per atombombo, kiun ĝi ne eĉ posedas (3), rimarkigas la ĵuristo Marko Milanović. Antaŭ ol uzi armilojn, Israelo disponis multajn jurajn kaj diplomatiajn elektojn. Lastinstance, ĝi povis peti de Konsilio pri sekureco de Unuiĝintaj Nacioj laŭleĝan permeson uzi perforton. Do, laŭ la internacia juro, ĝia atako de la 13-a de junio egalas agreson.

Same pri la usonaj bombadoj de tri iranaj nukleaj centroj. S-ro Netanjahu de preskaŭ tridek jaroj provis enmilitigi Usonon kontraŭ Irano. Ĝi sukcesis kun la prezidanto kiu kampanjis kontraŭ la "senĉesaj militoj", kaj kiu, tri tagojn antaŭ ol ordoni sian kontraŭleĝan atakon plendis, ke oni ne atribuis al li la Nobel premion pri paco. Kiam temas pri Proksim-Oriento, la demando pri kompreni tion, kion volas Vaŝingtono estas pli kaj pli ligita al tiu pri scii ĝis kio iros Telavivo. "Dio benu Proksim-Orienton, Dio benu Israelon kaj Dio benu Usonon" cetere konkludis S-ro Trump anoncinte sian operacon, antaŭ ol sekve dekreti batalhalton.

La sinteno de Eŭropa Unio ne estas pli brila : ĝi estas tiu de lakeo de mafia superpotenco, kiu mem servas koloniiistan regnon. Eŭropo montriĝis ne nur malkapabla kondamni evidentan malobeon al internacia juro, kiun ĝi afektas defendi en aliaj okazoj, sed ĝi eĉ pravigis ĝin, redirante per la voĉo de la germana kanceliero la retorikon de "malpura laboro", kiun Israelo (kaj konsekvence Usono) atakinte Iranon konsentis fari por la tuta homaro.

Antaŭ iomete pli ol dudek jaroj, Francujo estis aplaŭdita de plimulto de la monda loĝantaro. Ĝi estis tiam oponanta- kun Germanujo, Belgujo, Grekujo kaj Luksemburgio - "preventan militon" kontraŭleĝe estigitan de Usono pro imaga preteksto de iraka minaco. Kun S-ro Emmanuel Macron, tiu sendependa voĉo finas sian estingiĝon. Francujo kontraŭdiras sin mem, gestadas lasante du aŭtoritatemajn regnojn trudi siajn volojn al Proksim-Oriento, submeti per bomboj kaj malsato iujn ajn kiuj stariĝas ĝenante iliajn paŝojn.


(1) Francujo, Germanujo, Italujo, Japanujo, Kanado, Unuiĝinta Reĝlando, Usono. komuna deklaro de la 17-a de junio 2025.

(2) David Hearst, "By allowing Israel to bomb Iran, Trump is pushing Tehran to go nuclear", 15-a de junio 2025, www.middleeasteye.net

(3) Marko Milanović, "Is Israel's use of force against Iran justified by self-defence ?", Blog of the European Journal of International Law, 13-a de junio 2025, www.ejiltalk.org

franca

de Benoît BRÉVILLE je 2025-07-01 05:14

Libera Folio

Panikaj decidoj, nula informado

La decido pri la venontjara Universala Kongreso estis farita lastmomente, sen ajna publika diskuto aŭ eĉ anticipa informado al la komitato de UEA. Neniam antaŭe du sinsekvaj kongresoj okazis geografie tiel proksime unu al la alia, kaj neniam post Hamburgo 1974 oni tiel malfrue anoncis la kongresurbon.

La distanco inter la kongresurboj de 2025 kaj 2026 estas rekorde mallonga. Mapo: Google Earth.

Dum multaj jaroj validis praktiko, laŭ kiu la kongresurboj de venontaj Universalaj Kongresoj estu anoncitaj almenaŭ du jarojn anticipe. Laŭ la kongresa regularo tiun anoncon la estraro principe faru eĉ tri jarojn antaŭe, kvankam tio ne ĉiam okazis.

La loko kaj dato de la ĉi-jara kongreso en Ĉeĥio estis anoncitaj iom malfrue, en marto 2024, do malpli ol unu kaj duonan jaron antaŭ la kongreso. Poste krome la dato de la kongreso estis ŝanĝita en novembro 2024, do ok monatojn antaŭ la kongreso mem.

Pri la venontjara kongreso longe mankis ajna informo, kaj la 7-an de junio komitatano James Rezende Piton publike demandis al la estraro, kaj aparte al vicprezidanto Fernando Maia, ĉu iĝis pli malfacile trovi esperantistojn pretajn aranĝi Universalan Kongreson. Li atentigis, ke la antaŭa praktiko de pli frua anonco helpis krei “etoson de estonteco” kaj instigi esperantistojn partopreni en postaj kongresoj.

Vicprezidanto Fernando Maia trovis la demandon grava kaj promesis respondi “en la venontaj tagoj”. Intertempe jam finiĝis junio, sed respondo ne venis. En la 29-a de junio tamen ja aperis informo pri la sekva kongresurbo: la Universala Kongreso en 2026 okazos en Graz, Aŭstrio.

– Preskaŭ la sama loko kiel ĉi-jare, ŝajne belorusa anonimulo tuj komentis en la Telegram-kanalo de TEJO.

Efektive Aŭstrio estas najbaro de la ĉi-jara kongreslando Ĉeĥio, kaj la distanco inter la du kongresurboj estas nur 250 kilometroj. Ŝajne neniam en la historio de Esperantujo du sinsekvaj Universalaj Kongresoj estis aranĝitaj tiel proksime unu al la alia – se ne konsideri la jarojn 1939 kaj 1947, kiam la lasta antaŭmilita kaj unua postmilita kongresoj okazis en la sama urbo, Berno en Svisio.

La ĝisnunan rekordon pri la plej proksimaj kongresurboj en sinsekvaj jaroj havis Hamburgo kaj Kopenhago. Tio estis kriza solvo, ĉar ĝis la kongreso en Hamburgo 1974 mankis kandidato, sed fine Kopenhago invitis la kongreson.

Evidentas, ke ankaŭ ĉi-foje ĝis la lasta momento mankis taŭgaj kandidatoj, ĉar en loka raporto pri la ĵusa Aŭstria Esperanto-kongreso eblas legi, ke oni tie diskutis pri la ideo inviti Universalan Kongreson en 2027 por festi diversajn centjarajn jubileojn. Poste respondeculoj de la firmao E@I laŭ la raporto konvinkis la aŭstrojn inviti la kongreson jam por la venonta jaro:

Kaj – unua sukceso – eĉ dum la kongreso, la ĉefaj organizantoj de tiuj mondaj kongresoj, kiuj partoprenis la Graz-an kongreson kaj riĉigis ĝin per giganta librotablo plena de internacia Esperanto-literaturo kaj nefikciaj libroj el la tuta mondo, demandis ĉu Graz ankaŭ povus imagi gastigi la Mondan Kongreson en 2026 anstataŭ 2027.

La Aŭstria kongreso okazis de la 9-a ĝis la 11-a de majo.

Tia lastmomenta ĉasado de kongresurbo forte diferencas de antaŭaj tempoj, kiam oni diskutis ideojn kaj faris sondadojn plurajn jarojn anticipe. Ekzemple en la jaro 2001 oni elektis Pekinon kiel kongresurbon por la jaro 2004 kaj Vilnon por la jaro 2005, kio donis kaj al la aranĝantoj kaj al la kongresontoj multe da tempo por planado.

Nikola Rašić, Konstanta Kongresa Sekretario de UEA de 1988 ĝis 2003, trovas la lastmomentan decidon pri kongresurbo senprecedenca kaj ege malagrabla.

– Mi ne imagas ke io tia eblus en cirkonstancoj kiam UK estis profesie organizata. UEA nun funkcias ŝajne pli virtuale ol reale, kaj la kongresoj ĉiukaze jam ege ŝrumpis. Tio ĉi estas nur ekstra bato, tre bedaŭrinda.

Li ĝenerale trovas la evoluon de UEA dum la lastaj jaroj katastrofa:

– Mi fakte miras ke ankoraŭ io ajn funkcietas.

Francisco Javier Moleón, eksa oficisto de UEA, pridubas, ĉu UEA saĝe faris, fordonante sian kongresan fakon al ekstera firmao.

– Juĝu mem: krom la subita kaj katastrofa ŝanĝo de la dato de la ĉi-jara UK, UEA ne plu respektas eĉ sian progran kongresan regularon, bazan dokumenton de la asocia vivo.

Laŭ la regularo la estraro regule informu la komitaton pri la planoj por la estontaj Universalaj Kongresoj, sed tio ne okazis.

– Certe multaj komitatanoj eksciis nur nun pri la venontjara UK en Aŭstrio.

Laŭ la regularo la ĉefa administrado kaj librotenado de UK estu prizorgata en la CO. La unuan skizon de la buĝeto ellaboru Konstanta Kongresa Sekretario (KSS), kiu prezentu ĝin al la Direktoro de la CO, li atentigas.

– Ne plu ekzistas KKS nek direktoro de la CO. Kaj la nesuperebla blago de la jaro: “Principe la Estraro decidas minimume tri jarojn antaŭe pri la okazigo de UK en difinita lando”. Ne ridigu min.

Kompreneble tre povas esti, ke spite la panike lastmomentan decidon, Graz montriĝos modela kongresurbo, des pli ke tie loĝas Clemens J. Setz, kiu tradukis Auld al la germana, kaj ke la lokaj aktivuloj spite la malfruan ekon bone elturniĝos pri la organizado.

Same povas esti, ke oni efektive elektis la kongresurbon inter pluraj alternativoj – sed ni bedaŭrinde nenion scias pri tiuj eventualaj alternativoj, nek pri la kialoj, pro kiuj estis elektita ĝuste Graz.

de Libera Folio je 2025-07-01 04:44

2025-06-30

La Balta Ondo

Kontribuu al la malferma filmeto de IJK 2025!

filmeto

La unua azia IJK en pli ol jardeko, IJK 2025, tre baldaŭ venos! Ni apenaŭ povas atendi ĉi tiun certe neforgeseblan sperton.
Ni volas regali ĉiujn kongresanojn per bela kaj emociplena filmeto, kiu ankaŭ restos kiel memoraĵo pri la kongreso por la estonteco! Kaj ni invitas vin kontribui al nia iniciato: ni volas kunigi viajn atendojn, bondezirojn kaj atendojn al la kongreso kaj prezenti ilin dum la malferma ceremonio.

Jen via okazo esti parto de historio! Ne gravas ĉu vi partoprenos la kongreson aŭ ne, aŭ ĉu vi estas TEJO-membro aŭ ne. Ni volas aŭdi vian voĉon kaj vidi vian entuziasman vizaĝon pri nia venonta kongreso.

Kion vi povas diri

Ni deziras, ke la plejmulto estu parto de ĉi tiu spertiga renkontiĝo. Do, ni petas vin sendi viajn salutvortojn aŭ respondi al unu el la jenaj demandoj (aŭ similaj):

  • Kion vi plej antaŭĝojas pri IJK 2025?
  • Kion vi volas malkovri aŭ sperti en Indonezio?
  • Ĉu estas iu manĝaĵo, loko, kulturaĵo, kiun vi deziras sperti aŭ provi?
  • Kiun konsilon vi deziras doni al homoj, kiuj partoprenos en IJK la unuan fojon?
  • Ĉu vi estas de Indonezio aŭ iam vizitis ĝin? Kion vi konsilus, ke kongresanoj nepre faru aŭ provu en Indonezio?
  • Aŭ se vi ne povos partopreni: Ĉu vi volas sendi viajn bondezirojn al la ĉeestantoj? Estas via momento!

Legu pli en la retejo de TEJO: https://www.tejo.org/filmeto-ijk2025/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Kontribuu al la malferma filmeto de IJK 2025! appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-30 21:59

Revuo Esperanto

En la 110-a UK, Brno, reokazos la Faka Forumo kaj Premio Pirlot, kaj aperos nova Premio Power por sciencaj prelegoj. Komuniko 1237

Same kiel en pasintaj UK-oj okazos en Brno (Burno) la Faka Forumo, dum kiu Fakaj Asocioj povos prezenti siajn aktivecon kaj perspektivojn por estonta agado kaj kunlaboro. Aparta temo por la ĉi-jara Faka Forumo estos la sinprezentado de Fakaj Asocioj en la Almanako, kiun UEA iniciatas anstataŭ la Jarlibro, lastfoje aperinta en 2018. Por ebligi bonan planadon de la evento, reprezentantoj de Fakaj Asocioj kiuj intencas partopreni, bv. informi la estraranon pri Scienca kaj Faka Agado, Amri Wandel, ĉe amri@huji.ac.il.

Dum la UK en Brno okazos ankaŭ disdono de Premio Pirlot, por la plej bonaj sciencaj libroj eldonitaj en la lastaj jaroj, kiu estas organizita ĉiun duan jaron de Akademio Internacia de la Sciencoj (AIS). Lastfoje ĝi estis disdonita en 2023 en Torino.

La limdato por proponoj estis plilongigita ĝis la 15-a de julio.

Krom la limdato, ankaŭ la sumoj de Premio Pirlot estis modifitaj: la unua premio estos 500 eŭroj, la dua – 300 kaj la tria – 200 eŭroj. La ĉi-jara konkurso estas dediĉita al la memoro de Renato Corsetti, kiu servis kiel sekretario de la Premio ekde 2017.

Ĉi-jare revenos la branĉo por sciencaj prelegoj, kiu portos la nomon de Charles Power (Karlo Pov), iama KKS (1977-1982), verkisto, tradukisto kaj ŝatanto de scienco kaj sciencfikcio, kiu forpasis en aprilo 2025. La gajnintoj de la Premioj Pirlot kaj Charles Power estos publike anoncitaj en la Scienca Forumo, okazonta dum la UK en Brno (Burno), vendrede posttagmeze. Ambaŭ premioj estas aŭspiciitaj de UEA.

La nova premio Power estos aljuĝita en du kategorioj: longa prelego, kiel la prelegoj de Internacia Kongresa Universitato (IKU), kaj mallonga prelego kiel tiuj de Scienca Kafejo (SK). Povas partopreni ĉiu scienca prelego okazinta lastjare (aŭ okazonta ĝis la fino de la burna UK) en internacia E-kunveno. Por kvalifikiĝi estas bezonata anticipa prijuĝo (kiel ekzemple okazas por IKU- kaj SK-prelegoj), aŭ skriba raporto de almenaŭ du aŭskultantoj. La unua premio en ĉiu el la du kategorioj estos 300 eŭroj, la dua – 200 kaj la tria – 100 eŭroj. Proponojn por la premioj Pirlot kaj Power bv. sendi al amri@huji.ac.il ĝis la 15-a de julio.

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2025-06-30 16:15

La 111-a UK okazos en 2026 – en Graz, Aŭstrio! Komuniko 1236


Foto: (Regiono de Graz/Steiermark.com).

Por la 111-a Universala Kongreso de Esperanto (UK) la Estraro de UEA elektis Aŭstrion kiel kongreslandon. La bela Graz (Graco) estos la kongresurbo.

Graz estas la ĉefurbo de la lando Stirio – de la Aŭstria Federacia Respubliko. Ĝia nomo devenas de la slovena vorto Gradec, kiu signifas “kasteleto”. Ĝi estas la dua plej granda urbo en Aŭstrio (post Vieno) kaj havas kvar universitatojn kun ĉirkaŭ 40 mil studentoj. Kun pli ol 900 jaroj de ekzisto, en 2003 Graz estis la Eŭropa Kultura Ĉefurbo. Ĝi estas listigita kiel Monda Heredaĵo de Unesko kaj Urbo de Dezajno, proponante al vizitantoj fascinan mikson de tradicio kaj novigado. Pro sia eventoplena jarkalendaro, turismaj vizitindaĵoj kaj larĝa oferto de notinda gastronomia diverseco ĝi ankaŭ estas konata kiel la Ĉefurbo de Ĝojo. Graciplena urbo.

Jam komence de 20-a jarcento estis komerca lernejo en Graz, kie oni instruis Esperanton. De tiam gastiĝis en la urbo pluraj Esperanto-eventoj, inter ili la Aŭstria Esperanto-Kongreso de 1913, 1926, 1949 (okaze de kiu la Aŭstria Poŝto eldonis poŝtmarkon kun verda stelo kaj la vorto "Esperanto") kaj 2024. Ankaŭ la Internacia Junulara Kongreso de 1970 kaj la Jubilea Esperanto-Konferenco de 1987 (dum kiu Ivo Lapenna proklamis la malfondon de Neŭtrala Esperanto-Movado). Intertempe la Esperanto-klubo de Graz estas inter la plej aktivaj de Eŭropo. En 2023 aperis oficiala 42-paĝa gvidilo de la urbo en Esperanto. Tiu gvidilo estas internacie senpage mendebla ĉe la Turisma Oficejo de la regiono Graz, pri kio raportis UEA.facila (https://uea.facila.org/loke/graz-r75). Graz havas Zamenhof-Esperanto-Objekton (ZEO-n), placon nomitan laŭ Esperanto: Esperantoplatz.

Entute vigla kaj turisma urbo, kun unika strukturo por vizitantoj kaj tradicia kaj aktuala Esperanto-movado. Tial UEA decidis akcepti la inviton de Aŭstria Esperanto-Federacio (AEF) kaj de la loka klubo por kongresi en Graz en 2026 – pro kies invito UEA ankaŭ kore dankas. Ĉu ankaŭ vi partoprenos? La 111-a UK estas planata por okazi de la 1-a ĝis la 8-a de aŭgusto 2025. UEA rezervos specialan rabatitan kotizon por tiuj, kiuj aliĝos dum la 110-a UK tre baldaŭ okazonta en Brno, Ĉeĥio. Reta aliĝilo por la 111-a UK aperos poste. Se vi ankoraŭ ne aliĝis al 110-a UK, ne maltrafu la okazon facile aliĝi per nia reta aliĝilo.

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2025-06-30 09:26

Aminda Radio Esperanto

Panoramo de la Granda Insulo N°06/junio 2025

La geabonantoj de Panoramo de la Granda Insulo konstatos ke la junia numero de nia gazeto estas pli dika pro la aldono de la Suplementoj por niaj ferioj : ni ĉiĉeronos vin tra la regiono Zafimaniry. Sed estas interese legi ankaŭ pri la vera signifo de nia sendependeco. Ni traktos ankaŭ i.a. temon pri la krokodila oleo, kiun tre uzas Malagasoj por diversaj aplikadoj. Karaj, ni rendevuos por la venonta septembro. La jarabono ne ŝanĝiĝis : 30 € (pagebla per « fidi-d » ĉe UEA aŭ per Paypal rekte al la redaktoro). Ĝuindajn feriojn al vi ĉiuj !

de fidilalao henriel je 2025-06-30 08:10

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 58

Antaŭ kvindek-sep semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la kvindek-oka porcio, ĝuu ĝin!
---
Mi ŝatas pasigi la tagon ĉe lago,
ĉar tie mi ĝuas agrablan restadon.
Jam estas somero kaj nun tio eblas.
Pro tio laŭeble mi tien veturas.

Mi tie tre ŝatas ne nur la aeron, 
sed ankaŭ agrablan socian etoson.
Ĉe plaĝo troviĝas tre multaj banantoj
kaj ili senstreĉe pasigas la tempon.

Animo kaj korpo enspiras serenon.
La mondo aperas en lumo agrabla.

Virinoj fieras pri siaj atutoj.
Do ili ne kaŝas la korpan belecon.
Kaj ili senĝene kun granda plezuro
prezentas la haŭton al sunradiado.

La interkonsento pri tiu konduto
ja estas tre granda en nia socio.

La kara edzino tre multe laboras
en nia ĝardeno kun granda dediĉo.
Mi foje nur helpas, sed ofte mi sidas
en ĉambro kaj verkas versaĵojn aŭ tekstojn.

Sed tiam mi aŭdas la voĉon virinan:
Ŝi petas pri helpo, plej ofte tre urĝas.
Mi tuj interrompas la belan laboron
por povi plenumi la taskon necesan.

Kutime bonŝance ne daŭras tre longe
kaj tiel tre baldaŭ mi ŝanĝas la lokon.
Mi tiam ofertas glaseton da akvo
al mia edzino, ĉar ŝi ja soifas.

Ŝi faras paŭzeton por trinki la akvon
kaj sekve daŭrigas la gravan laboron.
Pli grava laboro atendas en domo.
Ni volas tagmanĝi precize tagmeze.

La propraj infanoj plenkresku pli bone
ol kion ni spertis dum nia junaĝo.
Kaj niaj gepatroj tuj post la milito
esperis la samon por siaj infanoj.

Jes, tiu deziro fariĝis realo:
Ni vivas pli bone ol niaj prapatroj.
Sed nia planedo suferas pro tio.
Ni devas protekti la vivon sur tero.

Ĵus pasis somera feriosemajno
sur bela insulo en Adriatiko
je kostoj malaltaj por esperantistoj 
kroataj, hungaraj kaj alinaciaj.

Ne estis kongreso, sed nur feriado
kun bona ebleco praktiki la lingvon,
kun pluraj ekskursoj al rava pejzaĝo,
unue per ŝipo de tiu insulo.

La homoj kontentis sub tiuj kondiĉoj.
La servoj funkciis ja vere bonege.
La homoj bezonas somerajn feriojn.
La kostoj varias laŭ loko kaj tempo.

Dum alta sezono vi pagos plej multe.
Antaŭe kaj poste la prezoj malaltas.
Vi ĉiam bezonas nur belan veteron
por havi plezuron dum via restado.

Mi volas inviti la aŭskultantinojn
mem verki versaĵojn pri temoj virinaj.
Mi estas ja viro, sen granda kompreno
por pensmaniero de belseksaninoj.

La lingvo bezonas virinojn por kreski,
ĉar ili parolas pli ofte ol viroj.
Do estu kuraĝaj: Pripensu kaj skribu!
Vi povos prezenti la tekstojn ĉi tie.

---

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-30 06:00

TEJO

Kontribuu al la malferma filmeto de IJK 2025!

La unua azia IJK en pli ol jardeko, IJK 2025, tre baldaŭ venos! Ni apenaŭ povas atendi ĉi tiun certe neforgeseblan sperton.

Ni volas regali ĉiujn kongresanojn per bela kaj emociplena filmeto, kiu ankaŭ restos kiel memoraĵo pri la kongreso por la estonteco! Kaj ni invitas vin kontribui al nia iniciato: ni volas kunigi viajn atendojn, bondezirojn kaj atendojn al la kongreso kaj prezenti ilin dum la malferma ceremonio. 

Jen via okazo esti parto de historio! Ne gravas ĉu vi partoprenos la kongreson aŭ ne, aŭ ĉu vi estas TEJO-membro aŭ ne. Ni volas aŭdi vian voĉon kaj vidi vian entuziasman vizaĝon pri nia venonta kongreso.

Kion vi povas diri

Ni deziras, ke la plejmulto estu parto de ĉi tiu spertiga renkontiĝo. Do, ni petas vin sendi viajn salutvortojn aŭ respondi al unu el la jenaj demandoj (aŭ similaj):

  • Kion vi plej antaŭĝojas pri IJK 2025?
  • Kion vi volas malkovri aŭ sperti en Indonezio?
  • Ĉu estas iu manĝaĵo, loko, kulturaĵo, kiun vi deziras sperti aŭ provi?
  • Kiun konsilon vi deziras doni al homoj, kiuj partoprenos en IJK la unuan fojon?
  • Ĉu vi estas de Indonezio aŭ iam vizitis ĝin? Kion vi konsilus, ke kongresanoj nepre faru aŭ provu en Indonezio?
  • Aŭ se vi ne povos partopreni: Ĉu vi volas sendi viajn bondezirojn al la ĉeestantoj? Estas via momento!

La filmetoj, kiujn vi sendos estos kunmetitaj en granda video, kiun ni prezentos la dum la malferma ceremonio de IJK 2025 la 10-an de aŭgusto (dimanĉon). Poste, ni ankaŭ alŝutos ĝin en Jutubo kaj disvastigos ĝin en ĉiuj niaj sociaj retejoj, por ke ĝi atingu kiel eble plej multe da homoj.

Kiel kontribui

  1. Registru filmeton en Esperanto kun via mesaĝo. La video estu horizontala kaj daŭru maksimume 20 sekundojn.
  2. Alŝutu la filmeton al via preferata reta servo (Google Drive, WeTransfer, ktp.) kaj sendu la ligilon al komunikisto@tejo.org. Certigu, ke ĝi estas libere alirebla per tiu ligilo!
  3. En via retmesaĝo, nepre skribu viajn nomon kaj landon. Ni ankaŭ dankos vin, se vi povas sendi transskribitan tekston de via parolo.

Limdato por sendi viajn videojn estas dimanĉo, la 20-a de Julio 2025. Se vi povus sendi vian kontribuon pli frue, ni estus tre dankemaj.

Ĉiuj rajtas kontribui, sendepende de aĝo, devenlando aŭ membreco en TEJO. La nura kondiĉo estas ke en via filmeto vi parolu en Esperanto!

Teknikaj rekomendoj: se vi povas, faru la filmeton en 1080p aŭ 720p-kvalito (HD). Purigu la lenson de la poŝtelefono/kamerao antaŭ komenci la filmadon kaj atentu, ke via voĉo estu bone aŭdebla. La video estu horizontala. Se via poŝtelefono/kamerao registras malpli bonkvalite, tio tute ne gravas, faru kaj sendu la filmeton ĉiukaze. Ni volas vian kontribuon je ĉiu ajn kvalito!

The post Kontribuu al la malferma filmeto de IJK 2025! appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2025-06-30 05:30

2025-06-29

UEA facila

Londono

En vendredo, la 29-a de Junio, anoj de la Londona Esperanto-klubo (LEK) faris kiel lastan grupan eventon antaŭ la somera paŭzo, komunan piediradon tra la reĝa Parko Grenviĉo (Greenwich Park). La granda parko troviĝas sud-oriente de la urbocentro. Tra ĝi iras la Grenviĉa Meridiano, kiu havas pro konvencio la longitudon nul. Ĝi estas la linio de longitudo kiu iras tra la Observejo de Greenwich. Krom grimpado ĝis la monteto kie troviĝas la fama observejo, LEK-anoj ĝuis la varman someran veteron, panoramojn de la urbego kaj belan sunsubiron.

2025-06-29 21:52

La Balta Ondo

La 111a UK okazos en 2026 en Graz

Graz

Por la 111a Universala Kongreso de Esperanto (UK) la Estraro de UEA elektis Aŭstrion kiel kongreslandon. La bela urbo Graz (Graco) estos la kongresurbo.

Graz estas la ĉefurbo de la lando Stirio – de la Aŭstria Federacia Respubliko. Ĝia nomo devenas de la slovena vorto Gradec, kiu signifas “kasteleto”. Ĝi estas la dua plej granda urbo en Aŭstrio (post Vieno) kaj havas kvar universitatojn kun ĉirkaŭ 40 mil studentoj. Kun pli ol 900 jaroj de ekzisto, en 2003 Graz estis la Eŭropa Kultura Ĉefurbo. Ĝi estas listigita kiel Monda Heredaĵo de Unesko kaj Urbo de Dezajno, proponante al vizitantoj fascinan mikson de tradicio kaj novigado. Pro sia eventoplena jarkalendaro, turismaj vizitindaĵoj kaj larĝa oferto de notinda gastronomia diverseco ĝi ankaŭ estas konata kiel la Ĉefurbo de Ĝojo. Graciplena urbo.

Jam komence de 20a jarcento estis komerca lernejo en Graz, kie oni instruis Esperanton. De tiam gastiĝis en la urbo pluraj Esperanto-eventoj, inter ili la Aŭstria Esperanto-Kongreso de 1913, 1926, 1949 (okaze de kiu la Aŭstria Poŝto eldonis poŝtmarkon kun verda stelo kaj la vorto “Esperanto”) kaj 2024. Ankaŭ la Internacia Junulara Kongreso de 1970 kaj la Jubilea Esperanto-Konferenco de 1987 (dum kiu Ivo Lapenna proklamis la malfondon de Neŭtrala Esperanto-Movado). Intertempe la Esperanto-klubo de Graz estas inter la plej aktivaj de Eŭropo. En 2023 aperis oficiala 42-paĝa gvidilo de la urbo en Esperanto. Tiu gvidilo estas internacie senpage mendebla ĉe la Turisma Oficejo de la regiono Graz, pri kio raportis UEA.facila. Graz havas Zamenhof-Esperanto-Objekton (ZEO-n), placon nomitan laŭ Esperanto: Esperantoplatz.

Entute vigla kaj turisma urbo, kun unika strukturo por vizitantoj kaj tradicia kaj aktuala Esperanto-movado. Tial UEA decidis akcepti la inviton de Aŭstria Esperanto-Federacio (AEF) kaj de la loka klubo por kongresi en Graz en 2026 – pro kies invito UEA ankaŭ kore dankas. Ĉu ankaŭ vi partoprenos?

La 111a UK estas planata por okazi de la 1a ĝis la 8a de aŭgusto 2026. UEA rezervos specialan rabatitan kotizon por tiuj, kiuj aliĝos dum la 110a UK tre baldaŭ okazonta en Brno, Ĉeĥio. Reta aliĝilo por la 111a UK aperos poste. Se vi ankoraŭ ne aliĝis al 110a UK, ne maltrafu la okazon facile aliĝi per nia reta aliĝilo.

Foto: (Regiono de Graz/Steiermark.com).

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1236.

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post La 111a UK okazos en 2026 en Graz appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-29 20:38

Libera Folio

La UK en 2026 okazos en Aŭstrio

Dum longa tempo oni atendis informon pri la loko de la venontjara Universala Kongreso. Kutime la kongresurbo estas konata du jarojn anticipe, sed la decido pri la venontjara kongreso venis tre malfrue. La 29-an de junio UEA fine informis, ke la UK en 2026 okazos en Graz en Aŭstrio. Ni publikigas la tekston de la gazetara komuniko senŝanĝe.

La kastela monto en Graz kun la konata horloĝturo. Foto: C.Stadler/Bwag CC BY-SA 4.0

Por la 111-a Universala Kongreso de Esperanto (UK) la Estraro de UEA elektis Aŭstrion kiel kongreslandon. La bela Graz (Graco) estos la kongresurbo.

Graz estas la ĉefurbo de la lando Stirio – de la Aŭstria Federacia Respubliko. Ĝia nomo devenas de la slovena vorto Gradec, kiu signifas “kasteleto”. Ĝi estas la dua plej granda urbo en Aŭstrio (post Vieno) kaj havas kvar universitatojn kun ĉirkaŭ 40 mil studentoj. Kun pli ol 900 jaroj de ekzisto, en 2003 Graz estis la Eŭropa Kultura Ĉefurbo. Ĝi estas listigita kiel Monda Heredaĵo de Unesko kaj Urbo de Dezajno, proponante al vizitantoj fascinan mikson de tradicio kaj novigado. Pro sia eventoplena jarkalendaro, turismaj vizitindaĵoj kaj larĝa oferto de notinda gastronomia diverseco ĝi ankaŭ estas konata kiel la Ĉefurbo de Ĝojo. Graciplena urbo.

Jam komence de 20-a jarcento estis komerca lernejo en Graz, kie oni instruis Esperanton. De tiam gastiĝis en la urbo pluraj Esperanto-eventoj, inter ili la Aŭstria Esperanto-Kongreso de 1913, 1926, 1949 (okaze de kiu la Aŭstria Poŝto eldonis poŝtmarkon kun verda stelo kaj la vorto “Esperanto”) kaj 2024. Ankaŭ la Internacia Junulara Kongreso de 1970 kaj la Jubilea Esperanto-Konferenco de 1987 (dum kiu Ivo Lapenna proklamis la malfondon de Neŭtrala Esperanto-Movado). Intertempe la Esperanto-klubo de Graz estas inter la plej aktivaj de Eŭropo. En 2023 aperis oficiala 42-paĝa gvidilo de la urbo en Esperanto. Tiu gvidilo estas internacie senpage mendebla ĉe la Turisma Oficejo de la regiono Graz, pri kio raportis UEA.facila. Graz havas Zamenhof-Esperanto-Objekton (ZEO-n), placon nomitan laŭ Esperanto: Esperantoplatz.

Entute vigla kaj turisma urbo, kun unika strukturo por vizitantoj kaj tradicia kaj aktuala Esperanto-movado. Tial UEA decidis akcepti la inviton de Aŭstria Esperanto-Federacio (AEF) kaj de la loka klubo por kongresi en Graz en 2026 – pro kies invito UEA ankaŭ kore dankas. Ĉu ankaŭ vi partoprenos? La 111-a UK estas planata por okazi de la 1-a ĝis la 8-a de aŭgusto 2026. UEA rezervos specialan rabatitan kotizon por tiuj, kiuj aliĝos dum la 110-a UK tre baldaŭ okazonta en Brno, Ĉeĥio. Reta aliĝilo por la 111-a UK aperos poste. Se vi ankoraŭ ne aliĝis al 110-a UK, ne maltrafu la okazon facile aliĝi per nia reta aliĝilo.

Gazetara komuniko de UEA

de Libera Folio je 2025-06-29 20:22

UEA facila

Le Monde diplomatique en Esperanto

Gazao, aŭ la bankroto de Okcidento

Necesis dek ok monatoj da masakroj de civiluloj, kaj banaligo de genocidaj paroloj plej alte en la israela ŝtato, por ke Londono, Otavo kaj Bruselo konsideru ekonomian premadon sur Telavivon. Dum ĉefministro Benjamin Netanjahu konfirmas sian intencon komplete ekregi la tuton de Gazao, la malfrua kaj nekuraĝa reago de tiuj okcidentaj potencoj frontigas la “diplomation de valoroj” al ĝiaj kontraŭdiroj.

Ekde la 7-a de Oktobro 2023 ludiĝas la plej malbona epizodo de la longa kalvaria vojo de la palestina popolo. Eĉ pli malbona ol la Nakba de 1948. Tiu araba termino signifas “katastrofon” ; ĝi aludas tion, kion oni nun konvene nomas “etnopurigo”. La nuna malfeliĉego karakteriziĝas, interalie, per genocido, kaj do necesas araba termino eĉ pli forta por nomi la mizeron kiu frapas Palestinon : karitha. Sed Israelo murdas parton de la gazaa loĝantaro sen rezigni purigadon, same en Cisjordanio kiel en Gazao. Post kiam “Gazao estos tute detruita”, deklaris la israela ministro pri financoj Bezalel Smotriĥ la pasintan 6-an de Majo ĉe konferenco organizita en la setlejo Ofra, “civiluloj estos sendataj en la sudon kaj, de tie, ili ekforiros pogrande al triaj landoj” (1).

JPEG - 669.6 kio
Manifestacio en Berlino, 4-a de Novembro 2023.

En tiu minaco s-ro Donald Trump eble vidas feliĉan okazon por varbi siajn arabajn liganojn al aktualigita versio de la “transakcio de la jarcento” – tiu, kiun ili paŭte malakceptis en 2020 (2). Kompare al la perspektivo de etnopurigo, tiu plano, kiu establus stumpan ŝtaton baptotan “la ŝtato Palestino”, preskaŭ ŝajnas malpli granda malbono.

Sauda Arabujo tiukaze agus same kiel Barejno, Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj kaj Maroko – kaj antaŭ ili Egiptujo kaj Jordanio – normaligante siajn rilatojn kun Israelon. Tio havigus al la usona prezidanto kaj al la israela ĉefministro Benjamin Netanjahu sukceson pri kiu ili povus arogante fanfaroni, sed kiu fundamente finaranĝus nenion. La estonteco de Proksim-Oriento do montriĝas malgaja, akorde kun la tuto de la internaciaj rilatoj.

La internacia ordo komencis sian difektiĝon ne kiam s-ro Trump revenis al Blanka Domo. Kiel skribis la ĵurnalisto Michelle Goldberg en The New York Times : “Eĉ antaŭ la enoficiĝo de Trump, la ‘internacia ordo bazita sur reguloj' estis profunde kadukigita, ne malmulte pro la kunkulpeco de Biden pri la nuligo de Gazao” (3). Fakte, observas la sociologo Jagil Levi, “Telavivo estus sin deteninta, kiel ĝi faris pasintece, de sia lanĉado de surtera operaco, se ĝi ne estus akirinta internacian pravecon por malutili al la civiluloj de la enklavo” (4). Tio tute certe validas por la landoj povantaj ekzerci tian influon sur Israelon, do por ties ĉefa apoganto ekde la fino de la 1960-aj jaroj : Usono. Tamen, tute ne provinta moderigi sian aliancanon, Vaŝingtono engaĝiĝis kun entuziasmo (almenaŭ dum pluraj monatoj) en tiu unua milito kune aranĝata de Usono kaj Israelo, kvankam sen rekta partopreno de siaj trupoj en la bombardo de Gazao (5).

La fervora subteno de s-ro Joseph Biden al Israelo estas, antaŭ ĉio, ideologia. Eĉ pli kaze de s-ro Trump, kies unua mandato transpaŝis la limojn de tio, kio ĝis tiam konsistigis la ambaŭpartian interkonsentitan opinion en Usono. Fakte, kvankam la demokrato promesis retiriĝi de la por-israela politiko de la respublikano, li persiste daŭrigis ĝin kaj eĉ superis ĝin per sia senkondiĉa subteno de la longigita ofensivo kontraŭ Gazao.

Tio ne surprizu. Antaŭ la demokrataj kromelektoj de 2020, la ĵurnalisto Peter Beinart atentigis kontraŭ la “maltrankviliga bilanco de Joe Biden pri la afero de Israelo”. En longa kaj publike dokumentita artikolo eldonita en Jewish Currents (27-a de Januaro 2020), li eksplikis kiel, komence de la administracio de s-ro Barack Obama, kiam Blanka Domo provis premi sur s-ron Netanjahu por konservi la ŝancon de palestina ŝtato, s-ro Biden baraktis, pli ol ĉiuj aliaj usonaj respondeculoj, por defendi la israelan ĉefministron.

“Neniu helpas Israelon pli ol mi”

Meze de la israelaraba milito de 1973, s-ro Richard Nixon private deklaris al la usona juda komercisto Leonard Garment : “Mi estas cionisto. Ne necesas esti judo por esti cionisto.” Plurfoje dum sia prezidado, s-ro Biden faris la saman deklaron, publike. Unu jaron post la atako de la 7-a de Oktobro 2023, dum la genocida naturo de la ofensivo kontraŭ Gazao klare montriĝis – kiel jam substrekis eminentaj defendorganizaĵoj por homaj rajtoj – la tiama prezidanto gloris sin : “Neniu administracio helpis Israelon pli ol mia. Neniu. Neniu. Neniu (6).

La partiemon de s-ro Biden akrigis la traŭmatan karakteron de la atako farita de Hamaso. Unue, por okcidentanoj, sentemaj al malfeliĉegoj kiuj alfrapas siajn samspecanojn, la bildoj de la atenco estigis ion, kion oni povas nomi narcisan kompaton. Kombinita kun la kulpokomplekso de la landoj de okcidenta Europo elfarintaj aŭ permesintaj la nazian genocidon de la judoj – aparte Germanujo, Aŭstrujo, Francujo kaj Italujo – tiu produktis tute novan gradon de senkondiĉa solidareco kun Israelo, ĝuste en tiu momento kiam homoj havantaj pli komune kun la nazioj ol kun iliaj viktimoj – viktimoj de rasa malamo, maldekstraj aktivuloj, ktp – gvidas ĝin.

En tiu momento mem, cetere, kiam Israelo lanĉis masivan operacon kontraŭ tre malgranda kaj dense homplena teritorio, akompanatan de deklaroj nedubebligantaj la komencon de masakro de genocidaj proporcioj. La fonto de tiu ŝajna paradokso troviĝas en partikularisma etnocentrisma aliro al la lecionoj tiritaj el la ekstermo de la judoj de Eŭropo inter 1941 kaj 1945, kontraste al universalisma, humanisma interpreto. Venkis naziismon kaj faŝismon koalicio el kiu Usono eliris eĉ pli potenca, sed tio tamen preludis novan eraon karakterizitan de superreganta ordo, en kiu la Ĉarto de Unuiĝintaj Nacioj (UN) konsistigis la angulŝtonon, kaj la organizaĵo mem la centran konstruaĵon.

Gravaj progresoj efektiviĝis tiudirekten, notinde la kreado de la Internacia Kortumo (IK) – kiu anstataŭis la Konstantan Kortumon de Internacia Justico fonditan en 1922 por arbitracii malakordojn inter ŝtatoj – aŭ la plifirmigo de la internacia juro pri humanecaj aferoj per la alpreno en 1949 de la novaj konvencioj de Ĝenevo, kiuj plivastigis la militoregulojn al la sorto de civilaj loĝantaroj. Malgraŭ tio, la morto de Franklin Roosevelt en Aprilo 1945 kaj lia anstataŭigo per lia dekstrema vicprezidanto Harry Truman estis turnopunkto.

Tre rapide, plurestis tre malmulte de la ordo instalita en 1945. La malvarma milito – nome de batalo jen kontraŭ komunismo laŭ kelkaj, jen kontraŭ usona imperiismo laŭ aliaj – fariĝis la preteksto de ĝeneraligita malestimo de la Ĉarto de UN. Precipe en Usono. Atlantikisma liberalismo anstataŭis simplan liberalismon. En la 1990-aj jaroj, la disrompiĝo de la sovetia bloko aperis al la kontraŭularo kiel grava ideologia venko, kaj plie kiel radikala ŝanĝiĝo de la tutmonda ekvilibro de fortoj.

Vaŝingtono volis kapti tiun ŝancon por reorganizi la mondon. Dum tiu momento de unika superreganta internacia potenco, ĝi koncedis kelkajn sukcesojn al la “idealismaj” klopodoj transformi la “novan mondordon” al “kosmopolita demokratio”. Tiuj manifestiĝis parte, en 2002, per la kreado de dua internacia juĝorgano, la Internacia Pun-Kortumo (IPK), kies specialaĵo estis persekutado de individuoj pro kvar specoj de krimoj : genocido, krimoj kontraŭ la homaro, militkrimoj, kaj agresado. Aliparte, la Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj alprenis je la 16-a de Septembro 2005 la principon de “protekto-respondeco” (R2P, laŭ inicialoj de la anglalingva “responsibility to protect”). Transcendante la suverenecon de ŝtatoj, tiu permesas “kolektivan decidan agadon, per perado de la Konsilio pri Sekureco, konforme al la Ĉarto, notinde je ties ĉapitro sep, tiel kiel taŭgas laŭ ĉiu aparta kazo kaj, se konvene, kunlabore kun la kompetentaj regionaj organizaĵoj, kiam pacemaj rimedoj montriĝas neadekvataj kaj naciaj aŭtoritatoj ne manifeste certigas la protektadon de siaj loĝantaroj kontraŭ genocido, militkrimoj, etnopurigado kaj krimoj kontraŭ la homaro.”

Antaŭ la nova starigo de tiuj juĝopovaj instancoj, Usono jam inaŭguris serion de “homamaj intervenoj” en Korno de Afriko kaj poste en Balkanoj (7). Ĝi insistis, ke oni kvalifiku la masakron de la bosnoj faritan de serbaj fortoj kiel genocidon, kvankam ĝiaj amplekso kaj intenseco paliĝas hodiaŭ kompare kun tiuj de la hekatombo en Gazao.

Sed, kontraŭdirekte al la intencoj tiam deklaritaj de ĝi, Vaŝingtono engaĝiĝis pri praktiko de internaciaj rilatoj kiu baldaŭ provokis alian malvarman militon. Anstataŭ forsolviĝi post la malapero de Varsovia Pakto, Nord-Atlantika Traktat-Organizaĵo (NATO) plilarĝiĝis al kreskanta kvanto da ŝtatoj antaŭe ligitaj al Moskvo, inkluzive de eksaj sovetiaj respublikoj. Komenciĝis senprecedenca fazo de kolektivaj militaj intervenoj, tiam kiam Usono kuntrenis siajn aliancanojn en la unuan grandan malobservon de la internacia laŭleĝeco depost 1990 : la militon de Kosovo en 1999, efektivigitan per ĉirkaŭpaŝado preter la Konsilio pri Sekureco por eviti la rusan kaj ĉinan vetoojn. Kiel efemera estis tiu “nova monda ordo”… (8)

Ĉu neniu “protekto-respondeco” ?

Dum la konferenco de Romo, en 1998, kaj Usono kaj Israelo voĉdonis kontraŭ alpreno de la statuto de IPK. Ĝin ili poste subskribis, sed ne ratifis. Kontraŭe, ili retiriĝis de ĝi : la usonanoj en 2002, kiel necesaĵo antaŭ ilia invado de Irako, kiu estis ilia dua granda malobservo de internacia laŭleĝeco depost 1990 ; kaj Telavivo post multobligi siajn malobservojn de la internacia humaneca juro per subpremado de la dua intifada ekde 2001. La “milito kontraŭ terorismo” – tiu komuna flago, sub kiu la administracio de s-ro George W Bush kaj la registaro de Ariel Ŝaron kondukis siajn ofensivojn – tiel anstataŭis kontraŭkomunismon kiel senkondiĉan rajtigilon por subpremi la principojn de internacia ordo.

La protekto-respondeco, siaparte, ĉefe utilis por pravigi la intervenon kontraŭ Libio kondukitan de Usono, Unuiĝinta Reĝlando kaj Francujo en 2011. Tiu rapide transpasis la mandaton de la rezolucio de la Konsilio pri Sekureco, alprenitan post sindeteno de Moskvo kaj Pekino. La precedenco helpis estigi pravan malfidon pri instrumentigo de la “protekto-respondeco”. Oni do ne turnis sin al ĝi ĉe postaj kazoj de grandskalaj masakroj, notinde en Sirio.

Pri la aktuala genocido en Gazao, jen la okcidentaj potencoj flankenigis la protekto-respondecon. Pli ĝenerale, la tuta konstruaĵo de la internacia ordo frakasiĝas. La proceduroj engaĝitaj kontraŭ Israelo kaj ĝiaj gvidantoj ĉe IK kaj IPK – du pilieroj de tiu konstruaĵo – kaj la negativaj reagoj kiujn ili estigis ĉe pluraj okcidentaj potencoj finis la senkreditigon de ĝiaj liberalemaj pretendoj. Tiun senkreditigon pli fortigas la malsamaj reagoj al la eldono de arestordonoj fare de IPK kontraŭ s-roj Vladimir Putin – la 17-an de Marto 2023, sekve de la invado de Ukrainujo – kaj Netanjahu la 21-an de Novembro 2024 (9).

Cetere, per ilia apogado de la krimaj agoj de la reganta koalicio en Israelo, la registaroj, plej multaj okcidentaj politikaj partioj kaj intelektuloj banaligas iom pli la ekstreman dekstron de siaj landoj kaj validigas la maskadon de ties judofobio instigitan de s-ro Netanjahu ekde pluraj jaroj (10). La “nova antisemitismo”, atribuita amase al islamanoj kaj al tiuj kiuj defendas ilin aŭ kritikas Israelon, efektive prezentas la eblecon senpekigi la radikalajn dekstrojn, same en Eŭropo kiel en Usono, de sia malamo de la judoj, ĉu pasintece ĉu nuntempe. Kaj esti en akordo kun ili pri denuncado de la “veraj” komunaj malamikoj. Ĝi favoras indiferentecon pri la palestina suferado kaj kondukas al negado de la realeco de genocido. La okcidentaj liberaluloj alprenantaj tiajn kondutojn malnobligas eĉ pli sian politikan tradicion. Ili do fosas sian propran tombon.

La okcidenta liberalismo senkreditiĝas. La fortoj de la radikala dekstro progresas meze de la Atlantika Alianco, eĉ en la du bastionoj de rezistado al la Akso-potencoj dum la dua mondmilito : Usono kaj Unuiĝinta Reĝlando. Post la malvarma milito, la provo revivigi la internacian ordon mizere malsukcesis, ne pro la potenciĝo de la ekstrema dekstro – kio okazis poste, sur fundamento de tiu bankroto – sed pro la nekohereco kaj hegemonia aroganteco de la subtenantoj mem de liberala atlantikismo. Tiu ordo bankrotas. La okcidenta aprobo de genocido en Gazao estas la fina najlo en ĝian ĉerkon. La okcidenta promeso pri regado de la juro, farita unuafoje en 1945 kaj renovigita en 1990, fiaskas neripareble.


(1) Jeremy Sharon, “Smotrich says Gaza to be ‘totally destroyed', population ‘concentrated' in small area”, The Times of Israel, 6-a de Majo 2025.

(2) Por legi pri tiu plano, vidu Alain Gresh, “Israelo-Palestino, plano de milito”, Le Monde diplomatique, Marto 2020.

(3) Michelle Goldberg, “Trump's Gaza deal : War crimes in exchange for beachfront property”, The New York Times, 7-a de Februaro 2025.

(4) Jagil Levi, “An army's morality is measured by a single factor. The IDF has failed this test”, Haaretz, Telavivo, 12 December 2024.

(5) Vidu “Les États-Unis à la rescousse”, Manière de voir, n-ro 193, “Israël, Palestine, une terre à vif”, Februaro-Marto 2024.

(6) Colleen Long, “Biden says he doesn't know whether Israel is holding up peace deal to influence 2024 US election”, Associated Press, 4-a de Oktobro 2024 ; vidu ankaŭ “White House Tapes”, 18-a de Oktobro 1973, Richard Nixon Presidential Library.

(7) Vidu Anne-Cécile Robert, “Originoj kaj sortoŝanĝoj de la ‘rajto enmiksiĝi'”, Le Monde diplomatique, Majo 2011.

(8) Vidu Anne-Cécile Robert, “La Cour internationale de justice évoque un risque plausible de génocide à Gaza”, kaj Akram Belkaïd, “Israël accusé de génocide”, Le Monde diplomatique en la franca, respektive Februaro 2024 kaj Januaro 2025.

(9) Vidu Mathias Delori, “Poutine, les juges et la bombe”, Le Monde diplomatique en la franca, kaj Benoît Bréville, “La eŭropa skraptapiŝo”, Le Monde diplomatique, respektive Majo 2023 kaj Decembro 2024.

(10) Vidu Grégory Rzepski, “Avec des amis comme ça…”, Manière de voir, n-ro 199, “L'antisémitisme et ses instrumentalisations”, Februaro-Marto 2025 ; vidu ankaŭ Serge Halimi kaj Pierre Rimbert, “La arto de misfamigo”, Le Monde diplomatique, Oktobro 2024.

de Gilbert ACHCAR je 2025-06-29 15:14

Esperanta Retradio

Minstrelo kun ĉongurio*(1)

Tiun ĉi sonaĵon laŭ fabelo de Julio Baghy produktis Luiza Carol el Israelo
Gruza fabelo, originale reverkita en versoj de Julio Baghy



En fora foro fabellanda/ afliktis reĝon kaj popolon/ malica sorĉo, plage granda;/ ĝi prenis for vivpovon, volon/ de solfilino — reĝidino. / Kvankam vivardo mem de l' suno/ en ŝia belo loge ravis, / mortvoke tamen frost' de l' luno/ en trajtrigardo rege gravis: / ŝi nur estadis sen animo.

Senŝance provis plagon peli/ la pastra preĝo, aĝa saĝo, / en ŝin la Vivon enfuneli/ magia ruzo per likvaĵo:/ ŝi restis plu nur vive morta. / Trans vitromontoj mondorande/en fruktĝardeno orfolia/ de brila branĉo nun pendante/ sin kaŝis vivopovo ŝia/ en ora pomo vivoporta.

Sed la ĝardenon drako gardis, / naŭkapa monstro fajrovoma; / ĝi tage nokte nur rigardis, / ĉu proksimiĝas iu homa/ por tiun Vivopomon ŝteli…/ Kaj ve, se iun la fatalo/ al ĝi hazarde tien gvidis, / kaj ve, se iu en batalo/ ĝin venki en duelo spitis: / al flam' nur povis li sin peli.

La reĝo mem deklaris plore, / ke ŝin kun trono tiu havos, / kiu sukcesos venki glore/ kaj sorĉorompe ŝin mem savos/ al ŝi portante — Vivopomon. / Baronoj, grafoj, princoj venis/ por sorĉon rompi, plagon peli; /
la ŝancon ĉiu provi penis, / promesis kun la drak' dueli, / alporti pomon, gloran nomon.

La vivi-ŝajna frosta pupo/ al la svatantoj jese ridis; / sklavece ĉiu ĉe l' tronŝtupo/ fidelon ĵuri ne hezitis/
je propra vivo tre solene…/ Memfide ĉiu batalpreta/ en kirasrobo, ŝtala kasko, / sur rajdĉevalo plumbotreta, / kun glavo kaj kun lancofasko/ forrajdis brave… senrevene.

II

Ĉe la tronŝtupo vid-al-vide/ al la vivŝajna pupo side/ jen unu el paĝioj servis. / Senrange nobla, tre modesta, / en sentoj riĉa, sed grizvesta/ la mondon mire li observis/ kaj el li fontis cent arioj/ kun propraj vortoj arte sorĉi, / al koro koron fande forĝi/ per la muzik' de ĉongurio.

Por li en Vivo ĉio sanktis…/ Delire lire li prikantis, / ke ĉio, ĉiu koron havas. / Ne nur la birdo, besto, homo, / sed eĉ kreskaĵo, polvo, ŝtono, / se ies koron oni ravas/ per dolĉaj kantoj kaj muziko/ la kortuŝita eĉ senpete/ plenumas ĉion amrimede/ obee al la Vivmistiko.

De l' reĝpalaco ĝis kabano/ pri tiuj kantoj klaĉis famo, / ke ili lulas kaj konsolas, / dum printempiĝo kisotikle/ parulon serĉi igas vigle/ kaj pri feliĉo orakolas; / de liaj kantoj kaj muziko/ kolero kaj venĝemo svenas, / eĉ vivteditoj danci penas/ sub sorĉa forto de l' efiko.

Nur ŝi, la pupo vivi-ŝajna, / eĉ al adoro kia-ajna/ responde nur senvive ridis. / Pro tiu frosta rid' ponarda/ en lia brust' la koro arda/ la ŝancon provi ekdecidis; / li kuris al la reĝa moŝto/ permeson peti por foriri, / la pomon de la Viv' akiri/ sin mem riskante je mortkosto.

“Jam kavaliroj cent foriris, / Vivpomon ili ne akiris, / sed propran morton tre verŝajne. / Decido via estas stranga…/ Vi senarmila kaj senranga/ dueli povus venkogajne?! / Aspiras vi je ŝanc'… Per kio?” / “Konjekto sankta en mi febras: / ne venki, sed konvinki eblas/ per ravaj kantoj, ĉongurio”.

*ĉongurio - gruza kordmuzikilo

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-29 06:00

TEJO

La gajnintoj de la dua alvoko de Konkurso Partoprenu IJK-n 2025

Pro la malavaraj donacoj de niaj subtenantoj, TEJO povis malfermi eksterordinaran duan alvokon de la konkurso Partoprenu IJK-n 2025. La alvoko, kiu daŭris de la 30-a de aprilo ĝis la 9-a de junio 2025, malfermiĝis specife al individuaj membroj de TEJO, kiuj loĝas en Azio kaj Oceanio. Entute kandidatiĝis 6 junuloj el 6 landoj.

TEJO ĝojas anonci la nomojn de la junuloj elektitaj en ĉi tiu alvoko:

  • Farzaneh Alizadeh (Irano)
  • Novriansyah Alrizky (Indonezio)
  • Kirti Krishna Ratnoo (Barato)
  • Shen Chenghong (Ĉinio)
  • Shrijana Joshi (Nepalo)

Ili aldoniĝas al la aliaj 13 junuloj pli frue elektitaj en la unua alvoko de la konkurso. Tio signifas, ke entute, la Fonduso Partoprenu IJK-n de TEJO finance subtenos la partoprenon de 18 junuloj el 14 landoj en IJK 2025.

La elektitoj ricevos financan subtenon por vojaĝi al Indonezio kaj partopreni la tutan kongreson. Kontraŭ tiu subteno, ili helpos la Kongresan Komisiono sukcese organizi la kongreson kaj fari ĝin tre riĉa sperto por ĉiuj partoprenantoj.

Gratulon al ĉiuj elektitoj kaj ĝis tre baldaŭ en Indonezio!

Se vi volas subteni ĉi tiun grandan iniciaton donacante al la Fonduso Partoprenu IJK-n, vi estas pli ol bonvena fari tion en diversaj manieroj.

The post La gajnintoj de la dua alvoko de Konkurso Partoprenu IJK-n 2025 appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2025-06-29 01:00

2025-06-28

UEA facila

La Zamenhof-strato

La Zamenhof-strato: Roman Dobrzyński, VARPAS, Kaunas, 2005 (2-a eldono). 288 paĝoj, 21cm. ISBN 9955-9635-1-4 Prezo 18€. La Zamenhof-strato estas tre interesa kaj pensiga verko de la ĵurnalisto kaj fama esperantisto Roman Dobrzyński. Ĝi baziĝas sur interparoloj inter li kaj Louis-Christophe Zaleski-Zamenhof, la sola nepo de la kreinto de Esperanto. Per tiuj intervjuoj, kiuj fojfoje ŝajnas babiladoj inter amikoj, oni malkovras la tutan vivrakonton de Louis-Christophe. Tiu vivo montriĝas plenplena je aventuroj, suferado, kaj nekredeblaj eskapoj el la morto dum la teruro de la geto en la pola ĉef-urbo Varsovio. Sed tio estas ankaŭ vivo plena je sukcesoj en la profesia vivo, en kaj ekster la Esperanto-movado. Sume: vivo interesega kaj libro vere leginda. Dum la babilado, Louis-Christophe rakontas plurajn anekdotojn. Kelkaj el ili estas preskaŭ nekredeblaj. Ĉiuj prezentas al la leganto eksterordinaran homon. La libro tamen ne estas nur kolekto de interesaj anekdotoj. Pli gravas ideoj. La Zamenhof-strato esprimas ankaŭ metaforan vojon, kiu kondukas la homaron al pliaj toleremo, komprenemo kaj frateco. Pro tiu eduka celo la libro estas multe pli ol simpla viv-rakonto de unu membro de la familio Zamenhof. La leganto ricevas amason da interesaj informoj pri la vivo de la nepo de L.L. Zamenhof, antaŭ kaj dum la eventoj en la varsovia geto. Tiutempe lia nomo estis Ludwik, honore al lia fama avo. Post sia eskapo el la geto, li ekuzis la kaŝnomon Krzysztof Zaleski. En 1959 li transloĝiĝis al Francujo, kie li fariĝis franca civitano. Tie li kunmetis siajn du antaŭnomojn kaj familinomojn por fariĝi (franclingve) Louis-Christophe Zaleski-Zamenhof. Li famiĝis kiel inĝeniero pri artefaritaj insuloj kaj multaj aliaj pioniraj konstruaĵoj. Ne estas facile trovi libron, kiu povas atingi plurajn malsimilajn celojn: montri bonajn lingvon kaj stilon, eduki pri la movado, kaj samtempe kor-tuŝi kaj pensigi. Romano distras aŭ pensigas sed ne nepre instruas. Lernolibro instruas sed ne pensigas. La Zamenhof-strato faras ĉiujn tiujn aferojn. Kun bela malmola kovrilo, en sufiĉe malgranda formato, la libro estas facile kunportebla, tiel ke eblas legi ĝin dum vojaĝoj, en kafejoj, aŭ sur hejma sofo. Jen persona, sed samtempe historia, raporto pri la vivo de unu homo kaj pri la sorto de multaj. Jen ponto, por la esperantistoj, de la kreinto ĝis nia tempo, tra la vortoj de lia nepo. Jen verko, kiun ĉiuj esperantistoj, kaj ne nur ili, devus legi. Maurizio 'Rico' Giacometto La libro estas aĉetebla ĉe la libroservo de UEA (18 eŭroj), kaj ĉe FEL (21.75 eŭroj). Kontrolu ankaŭ ĉe via nacia aŭ loka libroservo.

2025-06-28 22:44

La Balta Ondo

Fernando Maia – prezidanto de UEA por 2025-28

Maia

En la retejo de UEA aperis la 30-paĝa raporto de la Elekta Komisiono de UEA (Thomas Bormann, Michela Lipari, Guy Matte, Margarita Želve) por la mandato 2025-28. Ni citas la esencan parton, kiun sekvas la biografioj de la kandidatoj.

Laŭ la Elekta regularo de UEA, “por ĉiu porofica elekto fare de la Komitato, la Elekta Komisiono informas kaj konsilas la Komitaton pri la kandidato(j) por la koncerna(j) ofico(j) kaj la eblaj teamkunmetoj por la Estraro aŭ por komisionoj”.
Por serĉi kandidatojn, ni aranĝis malferman alvokon al la membraro kaj kontaktis nuntempajn kaj estintajn estraranojn kaj potencialajn kandidatojn al la nova estraro. Entute estis kontakto kun pli ol dudeko da potencialaj kandidatoj.
Ĉiuj prezentataj kandidatoj estas individuaj membroj de UEA ekde 2023 aŭ pli frue.

Estraro
La Elekta Komisiono ricevis 12 kandidatiĝojn el kiuj 11 estis laŭregule validaj. La Elekta Komisiono proponas, laŭstatute, 9-kapan Estraron.
La kandidatoj estas la jenaj:
Fernando Maia jr, Prezidanto: respondeca pri kunordigo, strategia laborplano kaj Amerika agado
Seán Ó Riain, 1-a vicprezidanto: respondeca pri eksteraj rilatoj kaj kontaktoj kun internaciaj organizaĵoj
So Jinsu, 2-a vicprezidanto: respondeca pri kongresoj kaj Azia-Pacifika agado
Aleks Kadar, Ĝenerala Sekretario: respondeca pri reta kaj landa agadoj
István Szabolcs: respondeca pri financoj kaj Eŭropa agado
Miora Raveloharison: respondeca pri scienca kaj virina agadoj
Zdravka Boytcheva: respondeca pri kulturo kaj revuo
Jérémie Sabiyumva: respondeca pri afrika agado
Gong Xiaofeng (Arko): respondeca pri ILEI, edukado kaj faka agado
La Elekta Komisiono ricevis du pliajn kandidatiĝojn: François Lo Jacomo kaj Amri Wandel.
Kaj la Elekta Komisiono ricevis unu kandidatiĝon, kiu ne ricevis sufiĉe da subteno antaŭ la limdato laŭ la regularo: KuboF Hromoslav/Michal Matúšov.

Komitatanoj C
La Elekta Komisiono konstatas ke la Komitato rajtas elekti ĝis 12 Komitatanojn C. Kandidatoj al la estraraneco devas esti komitatanoj. El ili kandidatas kiel komitatano C: Zdravka Boytcheva, Gong Xiaofeng (Arko), Miora Raveloharison, Jérémie Sabiyumva, István Szabolcs.
Kandidatiĝas kiel Komitatanoj C kun la apogo de la Elekta Komisiono: Duncan Charters, Trezoro Huang Yinbao, Stefan MacGill.
La Elekta Komisiono ankaŭ rekomendas al la estraro ke François Lo Jacomo estu nomumita Komisiito pri Unesko, Amri Wandel estu nomumita Komisiito pri scienca agado kaj respondeca pri MONA.

Komitataj reviziantoj
Por la posteno de komitata revizianto neniu kandidatiĝis ĝis la anoncita limdato.

La tuta 30-paĝa raporto estas elŝutebla ĉe https://mallonge.net/elekto25

La Elekta Komisiono de UEA

Ĉi tiu artikolo aperis en la junia (somera) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №2 (324).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/06/uea-96/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
“La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Fernando Maia – prezidanto de UEA por 2025-28 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-28 21:56

Revuo Esperanto

Biblioteka Apogo Bachrich: alvoko 2025. Komuniko 1235

Ĉi-jare UEA disdonos ankoraŭfoje subvenciojn el la Biblioteka Apogo Honore al la geedzoj Johano kaj Maria Bachrich, mallonge nomata Biblioteka Apogo Bachrich, kiu celas pliriĉigon de Esperantaj bibliotekoj, kiuj ne estas financataj de ŝtata, urba aŭ alia ne-movada instanco.

La fondaĵo estis starigita en 2014 de komenca kapitalo (20 000 USD) donacita de la familio Bachrich memore al Johano kaj Maria, venezuelaj esperantistoj forpasintaj en 2005 kaj 2011 respektive. Per la subvencio eblas aĉeti librojn kaj aliajn varojn ĉe la Libroservo de UEA.

En la lasta eldono estis subvenciitaj entute 7 bibliotekoj, 4 en Eŭropo (KoToPo, Francio; Interkultura Centro Herzberg, Germanio; Sevila Esperanto-Asocio, Hispanio; Triesta Esperanto-Asocio, Italio), 2 en Ameriko (Biblioteko Ary Zamora (Gaŭĉa Esperanto-Asocio), Brazilo; Kuba Esperanto-Asocio, Kubo) kaj 1 en Azio (Esperanto-Muzeo Jokohama, Japanio).

Ni invitas subvencipetojn de Esperantaj bibliotekoj tutmonde. Por plenigi vian subvencipeton, bonvolu indiki klare la nomon de la respondeca persono, poŝtan adreson al kiu UEA sendu la pakaĵon kaj detalan priskribon de la biblioteko. Bonvolu ankaŭ aldoni kromajn detalojn, kiujn la doganoj de via lando emus peti por sukcese liveri al vi la pakaĵon (ekz-e retpoŝtadreson, telefonnumeron kaj impostan identigilon de ricevonto). En via komuniko la listo de la mendotaj varoj devas aperi en tabelo, kiu nepre havu la jenon ĉekape de la kolumnoj, en la indikita ordo:

| Titolo | Kvanto | Baza prezo (€) | Sumo (€) |

Atentu, ke la titolo kaj la baza prezo devas esti entabeligitaj ekzakte kiel ili aperas en la Katalogo de UEA (katalogo.uea.org). Nepre uzu la katalogon, kiam vi preparas vian subvencipeton. Petoj, kiuj ne respektos la anoncitajn kondiĉojn, ne povos esti konsiderataj.

La petoj atingu la Asocion ĝis la 30-a de septembro 2025, retpoŝte al bachrich@co.uea.org.

Okaze de duboj pri la pretigo de subvencipeto, bv. ne heziti kontakti la respondeculojn ĉe la supre indikita retadreso.

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2025-06-28 15:58

Esperanta Retradio

Kulturoj de mensogado


Ĉe mensogado ne nur ŝanĝiĝas la pulso aŭ la korpa temperaturo, sed ankaŭ la parolmaniero. Esploroj montras ke homoj elektas malsamajn strategiojn depende de tio el kiu kultura fono ili devenas. Tio povus influi la laboron de policoj.

Homoj el Afriko aŭ Azio havas alian kulturon de mensogado ol eŭropanoj. Tion eltrovis esploristoj per studaĵo pri la ŝanĝoj de parolmaniero ĉe mensogado. Eŭropanoj laŭ tio konsideras sin dum mensogado kiel individuo. Afrikanoj kaj azianoj aliflanke konsideras sin pli kiel membro de grupo kiun ili volas protekti. Pro tio la esploristoj kredas ke la ĝisnunaj supozoj pri la parolmaniero dum mensogado estis forte simpligitaj. La ekkonoj povus interalie havi signifon por la laboro de policoj.

La sciencistoj testis entute 320 homojn el Britujo. 80 partoprenantoj mem nomis sin britoj, la aliaj indikis esti enmigrintoj el Afriko, Azio aŭ el orienta Eŭropo kaj ke ili vivas en unua generacio en Britio. Por la studaĵo po du homoj el la sama etno devis mensogi unu al la alia. Ambaŭ skribis veran kaj inventitan travivaĵon en kajeron. Krome ili devis serĉi diskutotemon, ekzemple pri la mortopuno aŭ samseksa edzeco, kaj ili devis pri tio noti sian veran opinion kaj ankaŭ trompan opinion. Al la partoprenantoj oni promesis monon, se la mensogoj ne malkovriĝis.

La esploristoj el Britio kaj Nederlando analizis la entajpitajn tekstojn per lingvistaj programoj pri konataj ekkoniloj de mensogoj. Tiel ja el ĝisnunaj - preskaŭ nur okcidentaj - studaĵoj estas konate ke mensogantoj malpli ofte uzas la vorton "mi", verŝajne por distanciĝi de la enhavo. Mensogoj krome enhavas malpli da kunteksto, kiel ekzemple eksterkernajn informojn. Mensogantoj ankaŭ havas pli negativan lingvouzon, verŝajne ĉar ili sentas sin kulpaj.

La esploristoj supozis ke tiuj markiloj koncernas nur certajn kulturojn. Ĉar pluaj studaĵoj estis montrintaj ke kulturo havas efikon al la uzo de la lingvo. Precipe montriĝis la diferencoj inter individualismaj kaj kolektivismaj kulturoj. Al tiuj lastaj apartenas afrikaj kaj aziaj kulturoj. Ili direktiĝas pli al la grupo ol al la memrealiĝo de la unuopaj homoj. Fakte testpersonoj el Azio kaj Afriko uzis eĉ pli la vorton "mi". Laŭ supozoj de la esploristoj per tio la mensogantoj volas distancigi la kolektivon de la mensogo.

Simile efikis la kulturaj diferencoj al la kunteksto en mensogoj. Ĉe la britoj kaj ĉe la aliaj eŭropanoj mankis individuaj spertoj en la rakontoj. La aliaj du grupoj priskribis dum mensogado eĉ pli forte individuajn spertojn, verŝajne kiel kompenson por tio ke en tiuj mensogoj mankis sociaj interagoj. Ambaŭ efikoj aperis tamen nur ĉe mensogoj pri travivaĵoj, do ne ĉe mensogoj pri opinioj.

Ĉe mensogoj pri opinioj la esploristoj observis alian efikon kiu transiris la kulturojn. Ĉiuj partoprenantoj uzis ĉe la mensoga opinio pli pozitivan parolmanieron ol ĉe la honesta opinio. La esploristoj supozas ke tio povus esti strategio kaj ke tio eble kontribuu al socia paco.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-28 06:00

2025-06-27

La Balta Ondo

Interkultura festo en Vigy

Vigy

De la 23a ĝis la 27a de majo 2025 en la ĉarma vilaĝo Vigy, nordoriente de Francio apud Metz, okazis du gravaj Esperanto-eventoj: la 77a SAT-Amikara Kongreso kaj la 89a Regiona Staĝo de Esperanto France-Est (EFE). Ĉi tiu duflanka aranĝo kunigis 68 esperantistojn el pluraj landoj, proponis altkvalitajn prelegojn kaj kulturajn programerojn, kaj servis kiel modelo de internacia kunlaboro.

La kongresejo, ADEPPA, situas sur verdoplena deklivo ĉe la rando de arbaro, kie inter la konstruaĵoj trankvile paŝis ŝafoj, ĉevaloj, azenoj, anseroj kaj eĉ meleagro. La natura medio kontribuis al la afabla etoso, malgraŭ kelkaj praktikaj defioj (ekzemple, la malsam-alta pozicio de la manĝejo kaj salonoj). Malgraŭ tio ĉiuj laŭdis la taŭgecon de la loko por tia evento.

Partoprenis esperantistoj el Francio, Germanio, Luksemburgio kaj Belgio, precipe reprezentantoj de SAT-Amikaro, de Luksemburga Esperanto-Asocio, de la regionaj federacioj BAVELO (Baden-Virtembergo), Sarlanda Esperanto-Ligo, kaj Esperanto France-Est. Krome, dum la lasta tago okazis virtuala kunveno kun afrikaj esperantistoj el Benino, Senegalio, Malagasio kaj Demokratia Respubliko Kongo, kiuj prezentis siajn projektojn kaj realojn – ofte sen modernaj rimedoj, sed kun granda sindediĉo.

En la interkona vespero eblis konatiĝi kun la partoprenantoj, kiuj volonte prezentis pliajn eventojn por la venontaj monatoj.

En la sabata mateno Bernard Vivier gvidis grupon en la koridoroj de la plej impona fortikaĵo Hackenberg sur la linio Maginot, kiu estis defendo-sistemo konstruita fare de Francio de 1928 ĝis 1940 laŭlonge la limoj kun Belgio, Luksemburgio, Germanio, Svislando kaj Italio.

En la dimanĉa posttagmezo Catherine Kremer gvidis grupon tra la urbo Metz kaj ties Katedralon.

Tagmeze kaj posttagmeze disvolviĝis Esperanto-kursoj por komencantoj kaj progresantoj, paralele kun prelegoj pri scienco, kulturo kaj sociaj aferoj. Elstaris:
Pierre Grollemund, kiu detale parolis pri la rekonstruado de la katedralo Nia Damo de Parizo, kun fakaj rimarkoj pri uzataj materialoj kiel ligno kaj plumbo.
Patrick Lagrange, prezentшnta la mirindaĵojn de la spaca teleskopo (JWST), kiu povas sendi fotojn de la spaco, multe pli densaj ol surteraj teleskopoj. Дш prezentis la tre aktulan temon “Kio pri klimatŝanĝo?”
Ursula Niesert, pri la funkciado de la propaganto-sistemo.
Werner Faber, traktanta la situacion en Kipro, aparte la turka parto.
Pablo-Andrés Domenech, juna esperantisto, raportis entuziasme pri la lastatempa Hispana Esperanto-Kongreso.
Daniel Raoult, parolis pri plantoj Arumo (Arum maculacum), kiu forglutas insektojn.
Catherine Kremer, prezentis la regionon Loreno.
Bettina Naroska iniciatis kelkajn ĉeestantojn je korpo-perkutado kaj sanigaj kantoj.
Elisabeth Barbay, prezentis pedagogiavalizeton por infanoj.
Marielle Giraud, historiistino rakontis pri J. Morris, esperantisto, anarkiisto kaj laŭnaturisto, pioniro de ekologio kaj de malkreskado.

Kaj speciale kortuŝis la raporto de Pierre Grollemund pri akvoprovizaj projektoj en Kalima kaj Kakutya (DR Kongo), kiuj montras efikan kunlaboradon inter lokaj loĝantoj kaj eksterlandaj subtenantoj (agado de Asocio de Verdulaj Esperantistoj).

Du progresantoj kuraĝe partoprenis la 1an gradan nivelon kaj sukcesis.

La vesperoj estis rezervitaj por muzikaj ĝuadoj. La altnivela vira koruso “La Voĉoj de l’Oriento” (Les Voix de l’Est) lerte prezentis kantojn en pli ol dek lingvoj, inkluzive de “Bella Ciao” en Esperanto.

revolucia koruso

La Revolucia Koruso (La Chorale Révolutionnaire), konsistanta ĉefe el junuloj, entuziasme prezentis kantojn en diversaj lingvoj kun sociaj mesaĝoj, inter ili estis la klasika “La Internacio” en Esperanto. Estis emociaj momentoj. Notinde ke ili antaŭe neniam lernis nian lingvon sed trejniĝis kun iom da helpo kaj perfekte kantis Esperante. Post la kantado la korusoj bone interŝanĝis kun la esperanta publiko en frateca etoso.

La kongreso estis ankaŭ okazo por asocia laborado. Dum la laborsesioj de SAT-Amikaro, oni diskutiis financajn defiojn (ekzemple, rilate al la sidejo en Parizo) kaj planis estontajn agadkampojn. Jean-Luc Thibias, reprezentanto de la libroservo de EFE, prezentis la plej freŝajn eldonaĵojn kaj informojn. SAT-Amikaro prezentis librojn kaj eldonaĵojn de SAT.

Okazis ankaŭ la Ĝenerala Membro-Kunveno de EFE, dum kiu oni resumis la agadon de la pasinta jaro kaj diskutis pri la estonteco de la federacio.

Kvankam kelkaj atentigis pri manĝokvanto kaj ĉambrokomforto, la ĝenerala impreso estis tre pozitiva. La kunfandiĝo de instruado, kulturo, interŝanĝo kaj amikeco en tia paca loko lasis fortan memoron al ĉiuj ĉeestintoj.
La tuta aranĝo ne estus ebla sen la klopodoj de Bruno Henry kaj asocianoj el Esperanto-Thionville, al kiuj multaj partoprenantoj esprimis sian sinceran dankon kaj okaze de la glaso de l’ amikeco. La sukceso de la kongreso en Vigy nutras la esperon pri daŭra vigleco de la Esperanto-movado en la regiono kaj tutmonde.

Oni prezentis kaj parolis pri du eventoj: La 98a SAT-Kongreso en Greziljono, en Baugé-en-Anjou, de la 9a ĝis 16a de aŭgusto 2025 kaj la 74a Kultura Semajnfino en Homburgo de la 4a ĝis la 6a de julio 2025. Tie refoje kunfluos esperantistoj por diskuti, lerni, kanti – kaj simple esti kune.

Bruno Henry

Ĉi tiu artikolo aperis en la junia (somera) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №2 (324).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/06//

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
“La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Interkultura festo en Vigy appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-27 21:54

Revuo Esperanto

La nova numero

Abonantoj jam povas elŝuti la juli-aŭgustan numeron de la revuo "Esperanto". La papera versio baldaŭ estos dissendita: https://uea.org/revuoj
La enhavlisto de la juli-aŭgusta numero:

147 | Abundaj sciencaj aktivaĵoj en Esperantujo ĉi-somere kaj nova lernolibro de Wandel
149 | Estrara Raporto pri la agado de UEA en 2024
158 | Spezokonto
160 | Vejdo antaŭ mia lenso: La lastaj bildoj de la majstro de Esperanto
162 | Recenzo: Elekti la ĝustanprepozicion. Praktika helpilo
163 | Landa agado: Esperanto-kursoj en Vieno
163 | Oficiala Informilo
164 | Universala Kongreso: Famaj personoj, kiuj glorigis la ĉeĥan landon
165 | UEA: Biblioteka Apogo Bachrich: alvoko 2025
166 | Korea Kultura Vojaĝo en Ĉinio

de Redakcio je 2025-06-27 15:08

TEJO

Seminario pri Tradukado kaj Diskonigado de la Ĉina Kulturo

La Seminario pri Tradukado kaj Diskonigado de la Ĉina Kulturo en Esperanto estas okazaĵo de Zaozhuang-a Universitato. La universitato estas kunlaboranto kun Ĉina Esperanto-Ligo, kaj ili kun-fondis Esperanto-muzeon. 
La Seminario okazos ekde la 1:00 UTK ĝis 9:00 UTK en la 28-a (Sabato). Jen la programo:

Internacia influo kaj signifo de Esperantigo de la ĉina kulturo – prof. Bak Giwan, korea esperantisto, AdE-ano, profesoro de studentoj de E-fako en Zaozhuang-a Universitato;

La arto de la esperantigita ĉina klasika romano Ruĝdoma Sonĝo – prof. Arko (Gong Xiaofeng), ĉina esperantisto, AdE-ano, estrarano de UEA pri Universitata agado ekster Eŭropo, Rilatoj kun CED, Rilatoj kun edukado.net kaj Virina agado;

Esplorado pri Internacia Diskonigado kaj Esperantigo de la Libro Mozi – Semio (Sun Mingxiao), ĉina esperantisto, specialisto de historio de Esperanto, fondinto de Internacia Esperanto-Muzeo en Zaozhuang-a Universitato;

La agado de esperantigo kaj verkado de Cicio Mar – prof. Alessandra Madella, itala esperantistino, vicprezidantino de ILEI, profesorino de E-fako en Zaozhuang-a Universitato;

Kultura Interŝanĝo de esperantistoj inter Ĉinio kaj Koreio – prof. Choi Manwon, korea esperantisto, SAT-ano, profesoro de E-fako en Zaozhuang-a Universitato;

Esperanto-Kanalo de disvastigo de kulturo pri Silka Vojo – Zhu Lirong, specialisto de scienca popularigo, subtenanto de Esperanto.

Pri Esperanta traduko de Ĉinaj klasikaĵoj de Konfuciismo – Ardo (Hu Guopeng), ĉina esperantisto, poeto, estrarano de ĈEL.

Aliĝu al tiu ĉi seminario. Alternative, vi povas aliĝi per tiu ĉi ligilo.
La Seminario okazos ekde la 1:00 UTK ĝis 9:00 UTK en la 28-a (Sabato). 

The post Seminario pri Tradukado kaj Diskonigado de la Ĉina Kulturo appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

de Tejo Oficejo je 2025-06-27 12:41

Esperanta Retradio

La sekreta savo de la Citicorp-konstruaĵo

Tiun ĉi sonartikolon verkis Aaron Chapman el Kanado
La Citicorp-konstruaĵo en Novjorko estas tre alta ĉielskrapanto, konstruita en la 1970-aj jaroj. Ĝi havas apartan aspekton: la grandaj ŝtalaj apogiloj ne troviĝas ĉe la anguloj, kiel kutime, sed en la mezaj flankoj de la konstruaĵo. Tio estis farita por povi konservi preĝejon kiu jam estis tie ĉe unu angulo de la bloko.

Ĉio ŝajnis bona ĝis unu studentino, Diane Hartley, ekzameniĝis pri la strukturo por sia diplomiĝa laboro. Ŝi rimarkis ion nekutiman: la konstruaĵo povus esti en danĝero se vento trafus ĝin laŭ diagonalo. Arkitektoj kaj inĝenieroj nomas tion “kvaroniga vento”, kaj oni ne konsideris ĝin en la originalaj kalkuloj.

Kiam la ĉefa inĝeniero, William LeMessurier, aŭdis pri tio, li decidis rekalkuli la fortojn. Kaj li ŝokiĝis. Li malkovris ke, se forta vento blovus laŭ la malĝusta angulo, kaj se samtempe estus interrompo de elektroprovizo, tiel ke la peza stabiliga mekanismo ne funkcius, la tuta konstruaĵo povus kolapsi. Tio povus kaŭzi milojn da mortoj en la mezo de Novjorko.

Sed anstataŭ ol provi kaŝi sian eraron aŭ kulpigi aliajn, LeMessurier decidis agi. Li informis la posedantojn kaj kune ili kreis planon por rapide kaj sekrete plifortigi la konstruaĵon. Nokte, kiam la oficejoj estis malplenaj, laboristoj eniris por veldi ŝtalajn subtenilojn al la strukturo. Dume, la urbo preparis krizplanojn. Se uragano alvenus dum la riparado, oni pretus evakui la tutan kvartalon.

Kaj plej mirige: la publiko neniam sciis pri la danĝero. Ĉio estis farita en silento, sen paniko, sen ĵurnalistoj. Kiam la laboro finiĝis, la konstruaĵo estis sekura, kaj la urbo povis spiri trankvile. Nur jarojn poste oni malkovris la tutan historion.

Tio estas unu el la maloftaj okazoj kiam inĝeniero konfesis sian propran eraron, agis honeste, kaj helpis eviti katastrofon. LeMessurier fariĝis ekzemplo de profesia etiko. Anstataŭ ol pensi nur pri mono aŭ reputacio, li pensis pri la vivoj de homoj.

Hodiaŭ, la Citicorp-konstruaĵo ankoraŭ staras, forta kaj sekura. Ĝi estas memorigilo ke eĉ malantaŭ brilantaj turoj troviĝas homaj eraroj, kaj homaj decidoj. Kaj foje, la plej gravaj heroaj agoj okazas tute silente, dum la mondo daŭre dormas.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-27 06:00

2025-06-26

La Balta Ondo

Forpasis Josep Franquesa i Solé

Kun profunda bedaŭro UEA informas, ke la 23an de junio 2025 en la aĝo de 88 jaroj forpasis

Josep Franquesa i Solé
(1936-2025)

Franquesa

Josep Franquesa i Solé naskiĝis la 30an de novembro 1936 en San Feliu de Codines. Tie, li eklernis la internacian lingvon kiel adoleskulo. Profesie, li iĝis entreprenisto. Li havis longan komercan karieron sur multaj kampoj, ekzemple pri kokinbredado, varoj por aŭto-riparado kaj hidraŭlikaj ekipaĵoj. En tiu kariero, li disvolvis aktivan kaj longdaŭran praktikon pri aplikado de Esperanto en komerco, precipe por fari internaciajn kontaktojn, starigi komercajn rilatojn, kaj ekscii pri novaj sciencaj kaj teknikaj evoluoj. Li aktive agis en la Internacia Komerca kaj Ekonomia Fakgrupo (IKEF). Por rakonti lian duonjarcentan agadon pri Esperanto kaj komerco, li verkis la eseon “Malgranda estas bela, grava kaj interesa” (2003).

En la loka nivelo, li ankaŭ havis longdaŭran kaj elstaran agadon. Li estis estrarano de Kataluna Esperanto-Asocio (KEA) de 1987 ĝis 2020, kaj krome prezidis la asocion trifoje: unue, ekde 1993 ĝis 1997, denove ekde 2002 ĝis 2007, kaj fine ekde 2014 ĝis 2018. Li ankaŭ estis prezidanto de la 35a Hispana Kongreso en Lleida kaj 22a Kataluna Kongreso, kiu okazis en la sama urbo. Emeritiĝinte de sia longa gvida rolo, li estis tuj nomumita honora prezidanto de KEA.

Krom en la loka nivelo li ankaŭ partoprenis aktive en UEA. Li estis Komitatano de UEA ekde 1995 ĝis 2001 kaj denove ekde 2004 ĝis 2013. Li agadis ĉefe en la kampo de lingvaj rajtoj, partoprenante en publikaj debatoj pri tiu temo, kaj estis komisiita de UEA por kunordigi ĝian agadon kadre de la Internacia Jaro de Lingvoj de Unuiĝintaj Nacioj (UN) en 2008. En aprilo de tiu jaro, li partoprenis en la Simpozio pri Lingvaj Rajtoj organizita de UEA en la UN-sidejo en Ĝenevo. Li krome partoprenis en pli ol 40 Universalaj Kongresoj kaj membris en la Societo Zamenhof. En 2018, kadre de la 103a UK en Lisbono, li estis elektita kiel honora membro de UEA.

Liaj legaco kaj influo en la Esperanto-movado persistas trans generacioj, kun sia filino Montserrat Franquesa i Gòdia (1966-2021), iama estrarano de KEA kaj redaktoro de la revuo “Kataluna Esperantisto”, kaj pli aktuale kun sia nepo Jordi Calafí i Franquesa (2003- ), antaŭa prezidanto kaj nuna kasisto de Kataluna Esperanto-Junularo (KEJ).

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1234.

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Forpasis Josep Franquesa i Solé appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-26 21:52

Revuo Esperanto

Forpasis Josep Franquesa i Solé (1936-2025), Honora Membro de UEA. Komuniko 1234

Kun profunda bedaŭro, UEA informas pri la forpaso de Josep Franquesa i Solé (1936-2025) la 23-an de junio 2025, en la aĝo de 88 jaroj. Li estis Honora Membro de UEA, pro siaj gravaj kontribuoj al la movado en Katalunio, Hispanio kaj al la komerca aplikado de Esperanto kiel labor- kaj faklingvo.

Josep Franquesa i Solé naskiĝis la 30-an de novembro 1936 en San Feliu de Codines. Tie, li eklernis la internacian lingvon kiel adoleskulo. Profesie, li iĝis entreprenisto. Li havis longan komercan karieron sur multaj kampoj, ekzemple pri kokinbredado, varoj por aŭto-riparado kaj hidraŭlikaj ekipaĵoj. En tiu kariero, li disvolvis aktivan kaj longdaŭran praktikon pri aplikado de Esperanto en komerco, precipe por fari internaciajn kontaktojn, starigi komercajn rilatojn, kaj ekscii pri novaj sciencaj kaj teknikaj evoluoj. Li aktive agis en la Internacia Komerca kaj Ekonomia Fakgrupo (IKEF). Por rakonti lian duonjarcentan agadon pri Esperanto kaj komerco, li verkis la eseon Malgranda estas bela, grava kaj interesa (2003).

En la loka nivelo, li ankaŭ havis longdaŭran kaj elstaran agadon. Li estis estrarano de Kataluna Esperanto-Asocio (KEA) de 1987 ĝis 2020, kaj krome prezidis la asocion trifoje: unue, ekde 1993 ĝis 1997, denove ekde 2002 ĝis 2007, kaj fine ekde 2014 ĝis 2018. Li ankaŭ estis prezidanto de la 35-a Hispana Kongreso en Lleida kaj 22-a Kataluna Kongreso, kiu okazis en la sama urbo. Emeritiĝinte de sia longa gvida rolo, li estis tuj nomumita honora prezidanto de KEA.

Krom en la loka nivelo li ankaŭ partoprenis aktive en UEA. Li estis Komitatano de UEA ekde 1995 ĝis 2001 kaj denove ekde 2004 ĝis 2013. Li agadis ĉefe en la kampo de lingvaj rajtoj, partoprenante en publikaj debatoj pri tiu temo, kaj estis komisiita de UEA por kunordigi ĝian agadon kadre de la Internacia Jaro de Lingvoj de Unuiĝintaj Nacioj (UN) en 2008. En aprilo de tiu jaro, li partoprenis en la Simpozio pri Lingvaj Rajtoj organizita de UEA en la UN-sidejo en Ĝenevo. Li krome partoprenis en pli ol 40 Universalaj Kongresoj (UK) kaj membris en la Societo Zamenhof. En 2018, kadre de la 103-a UK en Lisbono, li estis elektita kiel Honora Membro de UEA, samtempe kun du pliaj eminentaj samideanoj.

Liaj legaco kaj influo en la Esperanto-movado persistas trans generacioj, kun sia filino Montserrat Franquesa i Gòdia (1966-2021), iama estrarano de KEA kaj redaktoro de la revuo “Kataluna Esperantisto,” kaj pli aktuale kun sia nepo Jordi Calafí i Franquesa (2003-), antaŭa prezidanto kaj nuna kasisto de Kataluna Esperanto-Junularo (KEJ).

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2025-06-26 16:50

Aminda Radio Esperanto

ELSENDO_N°_153_06_2025 de Aminda Radio Esperanto

Ni proponas al vi la ELSENDO N°153, la lastan podkaston de Aminda Radio Esperanto post naŭjara funkciado. Tiu ĉi podkasto entenas kelkajn novaĵojn el Malagasio, ĉefe pri la stranga nutraĵ-toksigo, kiu mortigas multajn gejunulojn. Krome, ni traktas la temon pri la angliglo de la malagasaj (vok)nomoj. Ni sincere dankas vin, karaj geaŭskultantoj, kiuj fidele sekvas nin dum tiuj naŭ jaroj. Ni esperu nur ke iu alia Malagaso transprenos la torĉon. Ĝis la revido kaj ĉion bonan al vi ĉiuj !!!

APARTE MENCIINDAJ ESPRIMOJ EN TIU ĈI-NUMERO

Antananarivo, Ampitatafika, Ambatomirahavavy, Andekaleka, Tana Sud, Ampasika, Itaosy,

JIRAMA, Ravoahangy-hospitalo, Befelatanana,

Jaona (el la angla John)

Son/saona/saonina estas malagasigo de la angla vorto « son » (filo) kaj asociita kun malagasa nomo kiel Rakotoson (t.e. la filo de Rakoto), Raveloson, Randimbison

Petera (el Peter)

Rajaspera (el Jaspers)

Radaniela (el Daniel)

Rafilipo (el Philipp)

Ramilison (el Emile kombinita kun « son »)

Radavida, Radavidra (el David)

Rajakoba (el Jacob)

Rajosefa (el Joseph)

Razaka (el Jack/Zach/Zack)

Rajemisa (el James)

Ralibera (el la angla vorto « liberal »)

Rastefa (el Stephan)

Rajoela, Rajoelina (el Joel)

Imanoela (el Manuel)

Rafelisy (Felicity), Raliza (Lisa)

de fidilalao henriel je 2025-06-26 09:57

Esperanta Retradio

Elektro anstataŭ hidrogeno

Hidrogeno estas la granda espero por la estonta energisistemo. La vojo al pli grandskala apliko de hidrogeno estas ŝtona, ĉar la tekniko estas komplika kaj la kostoj ankoraŭ altaj. Do hidrogeno ankoraŭ ne povas konkuri kun aliaj energiportantoj.

Hidrogeno ne nur konkuras kun fosiliaj energiportantoj, sed ankaŭ kun elektra kurento. Varmopumpiloj kiuj malvarmigas aŭ hejtas konstruaĵojn, funkcias per elektro, ne per hidrogeno. Ĝi estus ankoraŭ tro multekosta. Kiel decidita povas esti konsiderata ankaŭ la vetkuro pri la aŭtomobilo de morgaŭ. Ĉiu kvina mondskale vendita nova aŭto veturas per elektro, dum personaj veturiloj kun fuelĉelo restis niĉa merkato. Lastatempe la demando pri veturiloj kiuj funkcias per hidrogeno draste malkreskis pro tro altaj kostoj kaj pro malmulte da elekteblecoj. Antaŭ nelonge la konzerno Shell fermis ĉiujn hidrogenprenejojn en Usono kaj Britio.

"Intertempe la kostoj kaj vetureblaj distancoj de la baterioj tiom pliboniĝis ke eĉ en la trafiko de pezaj ŝarĝoj ne plu estas certe ke ekskluzive hidrogeno aŭ ties derivatoj estos aplikataj", diras sciencistoj de la centro pri sunenergia kaj hidrogena esplorado en Stuttgart en Germanio. Profesoro pri regeneraj energisistemoj ĉe la altlernejo por tekniko kaj ekonomio en Berlino formulas tion ankoraŭ pli avanceme: Estas laŭ li ankoraŭ nur la demando kiam la elektra kamiono estos plej rentuma".

La problemo estas la altaj perdoj ĉe konvertado: De la produktado de hidrogeno tra la transporto ĝis la malvarma forbruligo en la fuelĉelo perdiĝas pli ol la duono de la energio kiu estis komence de la procedo uzata por la disigo de la akvo. Sen la kromvojo tra elektrolizo kaj fuelĉelo tiu elektro povas peli plejgrandparte sen perdoj motorojn kaj aliajn maŝinojn. Kie tio eblas, estas praktike hodiaŭ ĉiam pli efike apliki elektran kurenton.

Nepre necesa por anstataŭigi fosiliajn energiportantojn hidrogeno ŝajnis esti ĝis nun tie kie altaj temperaturoj estas necesaj, ekzemple en la peza industrio. Sed ankaŭ tie la elektrizado progresas. Altan procesan varmon povas intertempe ankaŭ liveri induktaj fornoj, varmopumpiloj kaj akvohejtigiloj. En la produktado de aluminio, de kupro kaj en gisado la konvertado al elektro jam estas pro tio progresinta pli ol la funkciigado per hidrogeno, diras studaĵo de la germana federacia media agentejo.

La nombro de aplikoj kiuj estas serveblaj en proksima estonteco per hidrogeno je konkurkapablaj kondiĉoj, estas pli malgranda ol supozite antaŭ kelkaj jaroj, diras la sciencisto en Stuttgart. Oni laŭ li rimarkas ĉe tio certan "sobriĝon". Sed ĉiukaze klimatkonvena hidrogeno kiel krudmaterialo en la ĥemia industrio estos je longa vido verŝajne plue nemalhavebla.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-26 06:00

2025-06-25

La Balta Ondo

Kaŭno superis Klajpedon: Jam 264 aliĝintoj al BET-59

BET-59Je la 25a de junio, dek tagojn antaŭ la malfermo de BET-59, kiu okazos la 5-13an de julio 2025 en Kaŭno, al ĝi aliĝis 264 personoj el 29 landoj. La plej multaj aliĝintoj estas el Litovio – 84. Sekvas Pollando kun 36 aliĝintoj.

Vidu la tutan laŭlandan aliĝtabelon:

84 Litovio
36 Pollando
16 Germanio, Koreio
15 Italio
14 Latvio
12 Francio
9 Ruslando
7 Belgio, Finnlando
6 Estonio, Ukrainio
4 Hispanio, Svedio, Svislando
3 Hungario, Komoroj, Nederlando, Pakistano
2 Britio, Israelo
1 Aŭstralio, Burundo, Ĉeĥio, Kanado, Kongo DR, Luksemburgio, Turkio, Ugando

La nombro da aliĝintoj jam superis tiun de la 56a BET, kiu okazis somere 2022 en Klajpedo. Tiam aliĝis 263 personoj el 31 landoj (vidu https://sezonoj.ru/2022/10/bet-138/).

Dum la 21a jarcento Litovio gastigis ok BETojn. Tri el ili estis malpli amasaj ol BET-59, kaj kvar pli amasaj ol ĝi.

BET-37 (2001) en Noreikiškės – 303 aliĝintoj
BET-40 (2004) en Birštonas – 257 aliĝintoj
BET-43 (2007) en Šiauliai – 322 aliĝintoj
BET-46 (2010) en Visaginas – 185 aliĝintoj
BET-49 (2013) en Utena – 216 aliĝintoj
BET-52 (2016) en Birštonas – 334 aliĝintoj
BET-55 (2019) en Panevėžys – 450 aliĝintoj
BET-56 (2022) en Klaipėda – 263 aliĝintoj
BET-59 (2025) en Kaŭno – 264+ aliĝintoj

(Ĉiuj BEToj, okazintaj ĉi-jarcente en Estonio kaj Latvio, laŭ la nombro da aliĝintoj estis malpli amasaj ol la Kaŭna BET en 2025.)

Dum la dek tagoj, restantaj ĝis la malfermo de BET-59 kaj dum ĝi certe venos pliaj aliĝoj.

La aliĝado daŭras.
Aliĝu ĉe https://mallonge.net/bet-aligilo.

Povilas Jegorovas
Aleksander Korĵenkov

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06//

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Kaŭno superis Klajpedon: Jam 264 aliĝintoj al BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-25 21:56

Libera Folio

Fernando Maia estos prezidanto de UEA

La sola kandidato por la posteno de prezidanto de UEA estas Fernando Maia, nuna vicprezidanto de la asocio. Kiel unuan vicprezidanton la elekta komisiono proponas Sean Ó Riain. Rekandidatis por estrara posteno ankaŭ alia nuna vicprezidanto, Amri Wandel, sed lin la elekta komisiono ne mencias en sia propono.

Fernando Maia dum reta komitata kunsido.

La elekta komisiono de UEA antaŭ kelkaj tagoj transdonis al la ĝenerala sekretario de la asocio sian proponon por la sekva estraro de la asocio. La raporto de la komisiono estis publikigita merkrede en la retejo de UEA.

La formala elekto okazos dum la komitata kunsido en la Universala Kongreso en Ĉeĥio. Ĉar la elekta komisiono prezentis nur unu senalternativan liston de kandidatoj, la konsisto de la sekva estraro jam nun estas preskaŭ certa.

Por la posteno de prezidanto la elekta komisiono proponas la nunan vicprezidanton Fernando Maia. Li laŭ la propono respondecu pri kunordigo, strategia laborplano kaj Amerika agado.

Por la posteno de unua vicprezidanto estas proponata Sean Ó Riain, irlanda diplomato kaj la nuna prezidanto de Eŭropa Esperanto-Unio. Li antaŭe ne havis postenon en la estraro de UEA. Li respondecu pri eksteraj rilatoj kaj kontaktoj kun internaciaj organizaĵoj.

Dua vicprezidanto laŭ la propono de la elekta komisiono iĝu So Jinsu, kiu nun estas ordinara estrarano. Li respondecu pri kongresoj kaj agado en la Azia kaj Pacifika regionoj.

Kiel ĝenerala sekretario laŭ la propono daŭrigu Aleks Kadar. Pliaj ordinaraj estraranoj estu Zdravka Boytcheva (nova), Miora Raveloharison (nova), Jérémie Sabiyumva, István Szabolcs (nova) kaj Gong Xiaofeng.

Supozeble forlasos la estraron la nuna vicprezidanto Amri Wandel kaj la ordinara estrarano François Lo Jacomo, kiuj rekandidatis, sed ne eniris la proponon de la elekta komisiono. El la nunaj estraranoj en la listo mankas ankaŭ la nuna prezidanto Duncan Charters kaj la ordinara estrarano Aurora Bute, kiuj ne rekandidatis.

Laŭ la antaŭa raporto de la elekta komisiono, aperinta en januaro, oni celis prepari la kunmeton de pluraj eblaj estraraj teamoj. Tamen estas nun proponata al la komitato nur unu senalternativa teamo. Laŭ la statuto la estraro povas havi ses ĝis naŭ membrojn. La komisiono en sia raporto ne klarigas, kial ĝi proponas la maksimuman nombron.

Krome la elekta komisiono ne proponas kandidatojn por la postenoj de komitataj reviziantoj, kiuj kontrolu la financan administradon de UEA, kvankam ilia elekto estas deviga laŭ la statuto.

Kandidatis por posteno en la estraro de UEA ankaŭ la eksigita prezidanto de TEJO, Michal Matúšov (KuboF Hromoslav). Lia kandidatiĝo tamen ne estis valida, ĉar li ne ricevis sufiĉe da subteno antaŭ la limdato.

de Libera Folio je 2025-06-25 20:55

Le Monde diplomatique en Esperanto

La fiasko de la universitatoj en Usono

Blanka Domo entreprenis lukton kontraŭ kelkaj el la plej prestiĝaj universitatoj de la regno. Ĝi volas profiti ilian lasttempe relativan dekadencon kaj kreskantan rankoron, kiun inspiras intelektuloj kaj fakuloj. Okazas ke, malantaŭ la kultura milito inter liberaluloj kaj konservativuloj, estas en risko la pozicio de la universitato en la usona ekonomio.

La Administracio de Donald Trump atakis la monkeston de ses el la ok universitatoj de la Ivy League (1) : ĉesigo de subvencioj de 175 milionoj da dolaroj per subvencioj al la Universitato de Pensilvanio, 210 milionoj al Princeton, 510 milionoj al Brown ; fari revizoradon pri la uzo farita per 9 miliardoj de dolaroj pagitaj ĉiujare al Harvard kaj frostigi 5 miliardojn da dolaroj por esploradkreditoj. Endas atendi pli kaj, eble, pli malbone. La koncernaj institucioj estas fundamentoj de la usona universitata elitismo, konataj tiel pro la eminenteco de sia profesoraro kiel pro la socia homogeneco de siaj studentoj.

JPEG - 169.2 kio
Vidaĵo de la universitato Harvard el la tombejo de Monto Auburn
foto de Rizka, CC BY-SA 4.0 laŭ Wikimedia

La Universitato de Kolumbio estis la unua celo de tiu ofensivo : komence de Marto, la Administracio anoncis retiron de 400 milionoj da dolaroj de federaciaj monhelpoj, pli ol triono de tio, kion la institucio ricevas ĉiujare. Oficiale, Vaŝingtono riproĉis ĝian neglektadon de antisemitismo : la kampuso, situanta norde de Manhatano, estis unu el la plej videblaj kernoj de la protestoj kontraŭ la milito en Gazao entreprenita de la israela registaro (2).

La rapida kapitulaco de Kolumbio metis la tutan sektoron sub premon, kvankam Harvard sin preparis reagi. La Ministrejo pri Instruado faris enketon pri ĉirkaŭ sesdek universitatoj kaj trudis novajn kondiĉojn por akiro de federacia financado. La usona ekzekutivo esperas eltiri profiton el ĉi tiu rigorega politiko dum la populareco de Trump disfalas.

La universitatoj estas facila celo por konservativuloj —konsideras Dylan Riley, profesoro pri sociologio en Berkeley—. Laŭ opinio de parto de la loĝantaro, ili kocentras la tutan arogantecon de grandaj marbordaj urboj. Ilian prestiĝon oni mezuras per ilia akceptoprocenton ; alivorte : nombro de kandidatoj, kiujn ili malakceptas”. En 2021, estonta vicprezidanto James David Vance —membro de malriĉa familio de la Apalaĉaj Montoj kaj diplomito de la tre elita Fakultato pri Juro de Yale— eldiris antaŭ la National Conservatism Conference paroladon titolitan “Universitatoj estas la malamiko”. “Ĉiuj opinisondoj atentigas ke la vasta plimulto de la profesoraro inklinas maldekstren —s-ro Riley rememoras—. Estas logike, ke konservativuloj vidas la universitatajn areojn kiel fabrikojn de voĉdonantoj por la kontraŭa tendaro”.

Kolumbio estis celitaĵo de la konservativuloj longe antaŭ la atakoj de Hamaso de la 7-a de Oktobro 2023. Ĝia eksrektoro, Lee Bollinger, rompis kun la rezervo atendita de sia posteno por publike oponi la reelekton de s-ro Trump en 2020. La ĵurnalo The New York Times ankaŭ rememoris malnovan rankoron : en la 2000-a jardeko, s-ro Trump intertraktis kun Kolumbio la vendon de tereno por projekto de pligrandigo de ĝia kampuso (3). S-ro Bollinger, kiu tiam jam estis rektoro, malakceptis la oferton : 400 milionoj, precize la nepagita sumo anoncita ĉi-jare.

Kvankam detaloj pri estontaj buĝetaj reduktoj daŭre estas neklaraj, la biomedicina kampo ŝajnas esti prefera celo. La Nacia Instituto pri Sano (angle, NIH : National Institutes of Health) iĝis unu el la precipaj viktimoj de registara severŝparado. Nu, per ĝiaj 60.000 stipendioj kaj jara buĝeto de ĉirkaŭ 35 miliardoj da dolaroj, la subteno de ĉi tiu agentejo de la Ministrejo pri Sanservo, komisiita financi sciencan esploradon, estas esenca por la universitatoj. La Ekzekutivo anoncis drastan reformon de la proceso pri pagado de esploradelspezoj pri kiuj sin okupas NIH. Koalicio de universitatoj kaj subŝtatoj regataj de demokratoj sin turnis al tribunaloj kaj la justico suspendis la dispozicion, kvankam per tio la maltrankvileco ne tute malaperis : timante daŭran redukton de kreditaliro, kelkaj institucioj interrompis la dungadon kaj komencis forigi laborpostenojn.

Kreskado de la studenta ŝuldo

Supera instruado ne ĉiam estis temo de dupolusiĝo. Tio komencis en 1979, per la kreo de la Ministrejo pri Instruado, fine de la prezidanteco de James Carter (1977-1981). Tiu nova ministrejo sankciis imponan progreson de la instrua sistemo ekde la Dua Mondmilito, signitan de la kreskanta povo de la publikaj universitatoj kaj ĝeneraliĝo de la universitata diplomo kiel sociala progresilo. Ĉar ĝi limiĝis centralizi statistikajn datenojn kaj kunordigi federacian financadon, ĝia rolo estis simple administra en kampo kiu dependas, unue, de la federaciitaj subŝtatoj, precipe pri lernejaj programoj. Kritikita ekde 1981, kiam enoficiĝis Ronald Reagan —kiu malsukcese koplodis por forigi ĝin—, la Ministrejo pri Instruado iom post iom komencis simili demokratan ĉasrezervejon, kvankam ĝi ankaŭ estis direktita de fervoraj respublikanoj kiel William Bennett (1985-1988) aŭ Betsy DeVos (2017-2021). La dispozicioj por malfortigi ĝin efektivigitaj en la lastaj monatoj —kiel forigo de la duono de ĝiaj 4.000 laborpostenoj precipe pere de propravolaj rezignoj aŭ nerenovigo de provizoraj postenoj— ligas la agojn de Administracio Trump al la imagaro de la respublikana partio.

Sed, sen konsideri la kulturan militon, ekzistas tre materialaj faktoroj en risko. La Ministrejo pri Instruado, kvankam ĝi estas la plej malgranda laŭ personaro —malpli ol 1% de la federacia dungitaro—, administras proksimume 4% de la regna buĝeto. Kaj pli grave, ĝi administras 1.600 miliardojn da dolaroj de studenta ŝuldo prenita de pli ol 43 milionoj da usonanoj, al kio aldoniĝas ĉirkaŭ 80 miliardoj da dolaroj kiel monhelpo donita ĉiujare al studentoj kun malpli monaj rimedoj (4).

Specife, la studenta ŝuldo iĝis grava faktoro de la budĝeta problemo (5). Ĝi balastas publikajn financojn kaj bremsas hejman konsumon. Studaĵo de 2024 kalkulis, ke ĉiu procenta poento de pliiĝo de la proporcio inter ŝuldo kaj enspezoj de universitataj diplomiĝintoj kaŭzas recesian efikon sur ilian konsumon trioble superan (6). La administracio Biden koplodis por nuligi per dekreto parton de la pruntoj prenitaj de la malpli riĉaj pruntoprenantoj, projekto senvalidigita de la Supera Kortumo kiu atentigis ke ĝi preteris la povojn de la Ekzekutivo. Samtempe, regantaj demokratoj pluigis moratorion pri pruntepagoj aprobitan dum la mondepidemio. La administracio Trump anoncis pasintan Aprilon ĝian finon, tial la nombro de nepagantaj personoj, kiun oni kalkulas je ĉirkaŭ kvin milionoj, daŭre pliiĝas (7).

La forta kresko de la studenta ŝuldo, kiu iĝis rapidega post 2008, aldoniĝas al la altiĝo de universitataj prezoj, kiuj leviĝis 150% ekde 1990 kaj nuntempe atingas inter 30.000 kaj 60.000 dolarojn ĉiujare en la plej estimataj institucioj (8). Por al si alproprigi tiun manaon, universitatoj multigis investadojn en la tiel nomataj “servoj por la universitata vivo”, transformante kampusojn en aŭtentikajn luksajn hotelkompleksojn. La Universitato de Luiziano, ekzemple, destinis 85 milionojn da dolaroj por konstruado de akvoparko kiu inkluzivas malrapidan riveron kiu formas la literojn “LSU”, akronimon de la universitato. Tiu de Stanfordo, situanta ĉe Silicon Valley, kolektis 6 miliardojn da dolaroj inter 2006 kaj 2011, el kiuj ĝi destinis plurajn centojn da milionoj por pligrandigi kafejojn, libertempejojn kaj porstudentajn rezidejojn. Ĝi ankaŭ komisiis al sia propra skipo de arkitektoj konstrui 7.000-kvadratmetran modernegan sportejon ĉerande de kampuso kiu jam havis golfejon, rajdejon kaj stadionon kun spaco por 50.000 spektantoj. Averaĝe, la grandaj universitatoj pri esplorado destinas preskaŭ tiom al administrado kaj servoj por studentoj kiom al la instruado : ĉirkaŭ 40% de sia buĝeto (9).

La impostaj pagesceptoj konceditaj al ĝiaj kreditoroj ebligas al universitataj institucioj akiri pruntojn kun tre malaltaj interezoprocentoj —inter 1 kaj 3%—, ofte malsuperaj al tiuj de la Fisko. Tial, ili sukcesis amasigi konsiderindajn havaĵojn : oni opinias ke Universitato de Kolumbio estas nuntempe la plej granda nemoveblaĵa proprietulo de Manhatano, kio ebligas al ĝi gastigi parton de sia personaro laŭ merkataj prezoj, tiel kunigante (per preskaŭ feŭda sistemo) la funkciojn de luiganto kaj dunganto.

Ĉiam pli granda parto de ĉi tiu riĉaĵo nuntempe estas investita en financaj aktivoj. La dotaciaj fondusoj (endowments en la angla) nutritaj, interalie, de mondonacoj de eksstudentoj —kiuj konsideras tion tiel fiska ŝanco kiel implicita promeso de prefera traktado je la momento atingi la akcepton por siaj infanoj (10)—, altiĝas al dekoj da miliardoj da dolaroj en la universitatoj plej bone financataj. Danke al publikaj monhelpoj pro la Kovim-19, tiuj de Universitato de Kolumbio altiĝis de 10 miliardoj da dolaroj al 20 miliardoj inter 2020 kaj 2022. Ilia mezuma rendimento proksimiĝas al 8% kaj ili apenaŭ pagas impostojn (1.4%). La tutregna akumulita monsumo nuntempe superas 870 miliardojn da dolaroj (11). Pasintan Januaron, dum debato en la Ĉambro de Reprezentantoj, kiu havis neniun rilaton al la polemikoj pri antisemitismo, kelkaj respublikanaj parlamentanoj proponis altigi ilian imposton ĝis 14% : tio estas la minimuma procento por kapitalprofitoj.

La grandaj usonaj universitatoj kelkfoje pli similas investfondusojn ol templojn de sciado. Estas signifoplene, ke la superekscesa salajro de la menciita rektoro de Kolumbio, Lee Bollinger —ĉirkaŭ kvar milionoj da dolaroj ekde 2013—, estis iom pli malalta ol tiu de la financa direktoro de la sama universitato. La perspektivo diskonigita de parto de la eŭropa gazetaro pri amaselmigrado de esploristoj dezirantaj eskapi el la aŭtoritatismo de s-ro Trump estas tre fantazia. Jen komparo, kiu ne bezonas komentojn : 50.000 milionoj en endowments por Harvard kontraŭ cento da milionoj da eŭroj de propraj fondusoj por kelkaj el la plej prestiĝaj francaj superaj instruejoj, kiel Sciences Po aŭ École Polytechnique. Usona fiksa profesoro facile povas enspezi salajron de pli ol 200.000 dolaroj jare —eĉ tiuj de la fakultatoj de humanismaj studoj—, dum franca sampostenulo maksimume atingas 70.000 eŭrojn malnetajn fine de sia kariero.

La nunaj perturboj eble okazigos, pli ĝuste, pliiĝon de la teknologia breĉo kun Ĉinujo. Pekino jam superis Vaŝingtonon pri patentregistrado : 60.000 jare kompare kun 40.000. La buĝetaj reduktoj deciditaj de Blanka Domo kontraŭdiras, do, promeson de s-ro Trump pri nova industria revolucio, kiu supozeble devas stimuli kreskadon per novigado. “Unu el la celoj de tiuj dispozicioj povas esti la privatigo de parto de la esploradinfrastrukturoj profite al la teknologia sektoro —diras s-ro Riley—. Grandaj firmaoj de la cifereca sektoro jam funkcias preskaŭ kiel universitatoj : ili dungas esploristojn, publikigas en sciencaj revuoj kaj ili mem instruas siajn inĝenierojn”.

Usona kapitalismo delonge profitis universitatajn subvenciojn : leĝo Bayh-Dole, aprobita en 1980, ebligis, ke kompanioj patentas eltrovaĵojn faritajn per ŝtata financado. Tiam la afero estis alfronti ekstremorientan konkurencon —precipe japanan—, kiu profitis eltrovojn pagitajn de la usona impostpaganto. La grandegaj firmaoj de la cifereca sektoro eble opinias, ke nun ilia grandeco ebligas al ili malhavi universitatan kunlaboron, kaj ĉiujn ĝenaĵojn, kiujn ili kaŭzas, kiel dumvivaj kontraktoj kaj forta sindikataniĝo de la profesoraro.

La redukto de federaciaj kontribuoj, kune kun pli granda malfacilo por la studentoj akiri financan helpon, unue punos mezgrandajn universitatojn kaj intensigos la plutokratan karakteron de la sektoro. Eble plirapidiĝos kunfandiĝoj kaj bankrotoj —lasttempe okazas po ĉirkaŭ kvindeko jare—, precipe regionaj publikaj institucioj kaj malgrandaj universitatoj, nomitaj “de liberalaj artoj”. Kiel ajn estu, la nuna krizo efikos ĉie : Kolumbio konstatis la eksiĝon de du rektorinoj en kelkaj semajnoj. Tamen, la plej finance fortaj institucioj povos uzi siajn rezervojn, peti helpon al sia subŝtato (Masaĉuseco, Ilinojso, Kalifornio, ktp.), aŭ turni sin al siaj retoj da eksstudentoj. Ili ankaŭ povos ŝuldiĝi, kio estas faciligita de imposta statuto, kiun Administracio Trump minacas ŝanĝi. Harvard, Brown kaj Princeton kolektis plurajn centojn da milionoj da dolaroj en la lastaj semajnoj pere de obligaciaj pruntoj. Kelkaj universitatoj profitos tion por redirekti siajn aktivecojn al lernofakoj konsiderataj strategiaj kaj damaĝe al tiuj, kiuj estas malpli profitodonaj (kaj pli politike kontrolataj), kiel antropologio aŭ literaturo.

Ĉi tiu malvastigo de la agadkampo de universitatoj ankaŭ povas esti komprenita kiel adapto al la regna demografia realo. La malpliiĝo de naskiĝoj ekde la financa krizo de 2008 skuas modelon bazitan sur kontinua kresko de la nombro de studentoj. Ĝis antaŭ nelonge, universitatoj kompensis tiun relativan demografian malkreskon per kresko de ĉinaj studentoj — kies nombro kreskis de 120.000 ĝis 370.000 inter 2010 kaj 2020 (12)—, pretajn pagi altan prezon por usona diplomo. Monfonto kiu ŝajnas ĉiam malpli realigebla pro malboniĝo de la kvereloj inter ambaŭ potencoj kaj plimalfaciliĝo de la kondiĉoj por akiri vizon (Administracio Trump nuligis pasintan 22-an de Majo la povon de Harvard akcepti novajn eksterlandajn studentojn —Programo de Interŝanĝo de Studentoj—, ordono kiu estis provizore blokita de federacia juĝisto de Bostono).

Krome, la subita altiĝo de la aliĝkotizoj kaj dungiĝa necerteco de la diplomposedantoj estigis debaton pri la pozicio de la universitato en la usona ekonomio : kvankam supera instruado ĝenerale daŭre estas profitiga investo, enketoj indikas ke la valoro de diplomhavo estas ĉiam pli pridubita.

Malabundo de teknikistoj

Kvankam periodoj de ekonomia krizo ofte plifortigis la logon de supera instruado, kiu iĝis rifuĝo kontraŭ la labora necerteco, male la mondepidemio de Kovim-19 kontribuis al ĝia dekadenco. La bibliotekoj, antaŭe malfermitaj 24 horojn tage en kelkaj lokoj, vidis siajn horarojn kaj personaron reduktiĝi je minimumo, tiel transformante al pitoreskaĵo tion, kio estis simbolo de la eminenteco de la usonaj universitatoj. Enketo publikigita en 2022 atentigis, ke pli ol du trionoj de la studentoj vizitis ilin malpli ol kvin fojojn en duonjaro (13). Tendenco, cetere, antaŭa al la mondepidemio : jam en 2019, monata revuo The Atlantic komparis la librojn de universitataj bibliotekoj kun murpapero (14). La bagateligo de la uzo de dedistanca instruado, kune kun la klimato de streĉiĝo ekde la reelekto de s-ro Trump —per ĝia polica ĉeesto, identigaj kontroloj kaj arestminacoj— ne helpis restarigi la bildon de la kampuso kiel vivmaniero.

Se oni konsideras tiujn kondiĉojn, malfacilas pravigi pagon de pli ol 150.000 dolaroj por kvar jaroj da unua universitata ciklo, sen garantio de dungado, kiam elektrista trejnado kiu kostas malpli ol 20.000 dolarojn promesas salajron de 60.000 antaŭ ol fariĝi 25-jara. Hodiaŭ, la mistiko de memlernanta entreprenisto tiel laŭdita de Elon Musk kaj Mark Zuckerberg ŝajnas gajni adeptojn. Laŭ ĵusa opinisondo, pli ol 50% de la diplomitoj de generacio Y (30-45 jaraĝaj) kaj preskaŭ duono de tiuj de generacio Z (malpli ol 30 jaroj) opinias ke ili povintus plenumi sian nunan laboron sen trapasi universitaton. Sento kiu aldoniĝas al faktoj de pli struktura naturo : laŭ sendependa studo, pli ol duono de junaj diplomitoj okupas postenon, kiu ne bezonas universitatan instruadon, unu jaron post la fino de siaj studoj, kaj preskaŭ tri kvaronoj de tiuj “subdungitoj” daŭre estas tiel dek jarojn poste (15).

La demokratoj mem klopodis por defendi sin kontraŭ la akuzo esti elitisma partio kiu privilegias la posedantojn de kultura kapitalo damaĝe al manlaboristoj. En Februaro 2023, dum sia parolado pri la stato de la Unio, prezidanto Joseph Biden substrekis, ke multaj laborpostenoj kreitaj danke al federaciaj monhelpoj por fabriko de Intel en Ohio, kaj pagitaj per mezumaj 130.000 dolaroj jare, ne bezonis universitatan diplomon. Sekvan jaron, en la demokrata kongreso, eksprezidanto Barack Obama siavice insistis : “Universitata diplomo ne estu la sola enirbileto en la mezan klason. [...] Ni bezonas prezidanton, kiu zorgu pri la milionoj da usonanoj, kiuj ĉiutage faras esencan, ofte malagrablan, laboron por flegi niajn malsanulojn, purigi niajn stratojn aŭ liveri niajn pakojn”.

Nu, kelkaj kompanioj fidas, ke la dekadenco de la supera intruado baldaŭ ebligos transloki parton de la personaro de universitataj institucioj al aliaj sektoroj. Kun siaj pli ol 3,5 milionoj da dungitoj —el kiuj 60% plenumas ne-instruajn funkciojn—, universitatoj daŭre estas unu el la plej grandaj dungantoj de la regno. La retrejnado de ĉi tiu laborantaro, precipe profite al industrioj, povas esti ŝlosila faktoro por la nuna Administracio, impulsita de ĝia sindevontigo limigi la uzon de enmigruloj. Grandaj kompanioj kaj premgrupoj de la mastraro de antaŭ pluraj jaroj avertas pri la malabundo de kvalifikitaj aŭ malmulte kvalifikitaj teknikistoj : pasintjare la Nacia Asocio de Manufakturoj (angle, National Association of Manufacturers, NAM) taksis la nombron de vakaj laborpostenoj je 600.000, kaj antaŭvidas, ke ili estos pli ol du milionoj en 2030 (16).

Do post iom da tempo, necesos integri la kreskantan parton de junularo kiu frutempe eklaboros. La nombro de kontraktoj de metilernado pliiĝis je 85% inter 2015 kaj 2024 (17). Tesla ekfunkciigis dek kvar-semajnan trejnadplanon en siaj propraj muntoĉenoj. Malgraŭ siaj konfliktaj rilatoj kun Berlino, Trump ofte laŭdis la germanan sistemon de profesia trejnado ; pli ol 70% de samaĝa grupo trapasas ĝiajn klasĉambrojn, kio kaŭzas flankajn damaĝojn : lerneja klasado ekde la aĝo de dek unu, struktura dependeco de la dunganto aŭ malmulta kapablo adaptiĝi al subitaj teknologiaj ŝanĝoj. Supozeble tiu evoluo favoros la industriojn, sed ankaŭ profitcelan instruadan sektoron —granda provizanto de instruadprogramoj de la tiel nomataj “de trejnado de profesiuloj”—, kiun s-ro Trump delonge aligis al sia klientisma reto. Tiel estas unu el la elementoj de la debato pri la “akreditigo”, mekanismo kontrolita de la Ministrejo pri Instruado, kiu kondiĉas aliron de la universitatoj al publikaj fondusoj. S-ro Trump esperas uzi ĝin kiel armilon en sia nuna batalo.

Tamen estas antaŭvideble, ke reindustriiĝo sola ne povos asimili gravan malprogreson de la aliro al supera instruado, kiu en 2022 koncernis 39% de la junuloj inter 18 kaj 24 jaroj, kvanto super la mezumo de la Organizaĵo pri Ekonomiaj Kunlaborado kaj Disvolvado (OEKD) (18). Altaj teknologioj, elstarigitaj de s-ro Trump kiel motoro de produktiva restariĝo, estigas malmultajn laborpostenojn kaj sendube kreos malpli da ili kiam artefarita inteligenteco anstataŭas programistojn, sistemajn inĝenierojn, datumanalizistojn... Kun indico de senlaboreco malsupera al 8% en la loĝantaro inter 18 kaj 24 jaroj, Usono estas escepto en OEKD kaj estas malproksima de 15 ĝis 20% okazantaj en kelkaj eŭropaj regnoj. Se dum la proksimaj jaroj finiĝos tiu sufiĉe enviinda anomalio, Trump kaj lia partio akiros neniun politikan avantaĝon de tio.

Martin Barnay

Sociologo.


(2) Vidu Eric Alterman, “M. Trump en guerre contre la libre expression”, Le Monde diplomatique, Majo 2025

(3) Matthew Haag kaj Katherine Rosman, “Decades ago, Columbia refused to pay Trump $400 millions”, The New York Times, 21-an de Marto 2025.

(4) “US Department of Education to begin federal student loan collections, other actions to help borrowers get back into repayment”, Ministrejo pri Instruado, 21-an de Aprilo 2025, www.ed.gov ; vidu “États-Unis. Orientations stratégiques”, CurieXplore, 8-an de Februaro 2022, https://curiexplore.enseignementsup-recherche.gouv.fr

(5) Vidu Christopher Newfield, “La dette étudiante, une bombe à retardement”, Le Monde diplomatique, Septembro 2012.

(6) Melanie Hanson, “Economic effects of student loan debt”, 25-an de Novembro 2024, https://educationdata.org

(7) Annie Nova, “Trump administration restarts student loan collections for millions in default after years-long pause”, 5-an de Majo 2025, www.cnbc.com

(8) C. J. Libassi, Jennifer Ma kaj Matea Pender, “Trends in college pricing and student aid 2020”, College Board, Novjorko, https://research.collegeboard.org

(9) “Fast facts”, National Center for Education Statistics (NCES), https://nces.ed.gov

(10) Vidu Richard D. Kahlenberg, “Comment papa m'a fait entrer à Harvard”, Le Monde diplomatique, Junio 2018.

(11) “US higher education endowments report 6.8 % 10-year average annual return, increase spending to a collective $30 billion”, 12-an de Februaro 2025, www.nacubo.org

(12) “China's globetrotting students are getting back on the road”, The Economist, Londono, 27-an de Novembro 2021.

(13) Lisa Peet, “LJ's college student library usage survey reveals positive views, inconsistent engagement”, 4-an de Majo 2022, www.libraryjournal.com

(14) Dan Cohen, “The books of college libraries are turning into wallpaper”, The Atlantic, Vaŝingtono, 26-an de Majo 2019.

(15) Suzanne Blake, “Nearly half of college grads polled say degree unnecessary for current job”, 17-an de Oktobro 2024, www.newsweek.com ; Andrew Hanson kaj aliaj, “Talent disrupted : College graduates, underemployment, and the way forward”, Februaro 2022, www.burningglassinstitute.org

(16) “2.1 million manufacturing jobs could go unfilled by 2030”, 4-an de Majo 2021, https://nam.org

(17) “All aboard the apprenticeship : Assessing the changing face of registered apprenticeships”, komunikaĵo de Blanka Domo, 20-an de Novembro 2024, https://bidenwhitehouse.archives.gov

(18) “College enrollment rates”, NCES, Majo 2024, https://nces.ed.gov

Hispana

de Martin BARNAY je 2025-06-25 18:40

UEA facila

Lokossa

En la 28-a de majo 2025, sesdek kvar knabinoj ekzameniĝis en Esperanto kaj en du naciaj lingvoj, nome la fonua kaj la mina, ĉe la por-knabina liceo de Lokossa, en sudokcidenta Benino. La knabino estis ekzamenitaj pri pluraj fakoj. En Esperanto, ili devis trans-skribi nombrojn per vortoj, traduki al Esperanto frazetojn franclingvajn, doni en la franca la signifon de esperantlingve skribitaj vortoj, laŭt-legi la literojn de la Esperanta alfabeto, kaj plenumi aliajn taskojn taŭgajn por komencantoj. En septembro 2025, kiam komenciĝos la nova lerno-jaro, estos oficiala premio-ceremonio, kaj ĉiuj sukcesintoj ricevos diplomon. Eventualaj kontribuoj ĉiuspecaj por la daŭrigado de la projekto (mondonacoj, premiaĵoj, esperantaĵoj kaj propagandiloj diversaj, ktp.) estos bonvenaj. Por pliaj informoj pri la projekto, bonvolu turni vin al: GBADAMASSI Latifou BP 302 Lokossa (Mono) République du Bénin (Afrique de l’Ouest) Retadresoj: latifougbadamassi@yahoo.fr kaj infanojcxirkauxafriko@gmail.com

2025-06-25 13:21

Revuo Esperanto

Ĝis la 30-a de junio kandidatigu verkojn por la Laŭro de la Akademio. Komuniko 1233

En 2020 la Akademio de Esperanto laŭ iniciato de Carlo Minnaja decidis aljuĝi la premion “Laŭro de la Akademio” al verkoj “arte signifaj, lingve perfektaj kaj evidente kontribuintaj al evoluigo de esperantlingva kulturo“. Jam tri verkoj estis premiitaj: en 2021 Mi stelojn jungis al revado de Mikaelo Bronŝtejn (http://katalogo.uea.org/katalogo.php?inf=9265); en 2022 Sesdek ok de Sten Johansson (http://katalogo.uea.org/katalogo.php?inf=9819); kaj en 2023 La Memoraĵoj de Julia Agripina de Anna Löwenstein (http://katalogo.uea.org/katalogo.php?inf=9912). En 2024 la Akademio decidis ne aljuĝi la premion.

La Laŭro konsistas el diplomo kaj cent eŭroj kaj estas aljuĝebla ĉi-jare al libro en Esperanto aperinta (en sia unua eldono) inter la 1-a de januaro 2020 kaj la 31-a de decembro 2024. La Laŭron oni proklamas okaze de la Zamenhof-tago, la 15-an de decembro, kiu ankaŭ estas Tago de la Esperanto-libro. UEA aŭspicias ĝin; kaj UEA kaj SAT subvencias la premion. La plena regularo de la premio aperis en 2021 en la januara numero de Esperanto. Aldone UEA subtenas la aferon per diskonigo de la premiita verkaĵo. Detalojn vi trovos en la kompleta regularo en la retejo de la Akademio .

Laŭ la regularo “prezentas la libron por la premio iu Esperanto-organizaĵo (landa aŭ internacia asocio aŭ simile), eldonisto aŭ la aŭtoro mem al ajna membro de la ĵurio, kiu plusendas al la aliaj ĵurianoj”. Ankaŭ estas komuna retadreso por tio: lauro@akademio-de-esperanto.org. La prezentinto disponigas la libron al la ĵurio prefere en elektronika formo. La libroj por la premio estas prezenteblaj dum la tuta jaro, sed por esti konsiderata por la premio en la kuranta jaro ne pli malfrue ol la 30-an de junio.

Se vi konas premieblan verkon laŭ la ĉi-supraj kriterioj, bonvolu kandidatigi ĝin nepre antaŭ la 30-a de junio ĉi-jare.

El la Gazetaraj Komunikoj

de Redakcio je 2025-06-25 09:39

Esperanta Retradio

Iun ĵaŭdon

Tiun ĉi amrakonton de F. de Baillehache produktis Jarka Malá el Ĉeĥio
Iun ĵaŭdon - F. de Baillehache (el la franca tradukis Eva Julin)
La restoracio senhomiĝis iom post iom. Familie la servistino iris de tablo al tablo skribante per sia forta krajono la kalkulon sur la makulitaj tukoj. - Por vi, etulo, estas ses frankoj dudek… Por vi, sinjoro Dutoir, estas kiel kutime kvar frankoj sepdek. Ne, ne, mia kara, estas tro por vi, tiu trinkmono… Reprenu dek soldojn…

Maurice Laubier trinkis malrapide la sengustan kafon, kiu tamen odoris je cikorio kaj lavakvo. Li restis ĉe la tablo kun vaga impreso de malagrablo kaj soleco. Kial li sentis sin subite tiel perdita en Parizo? Li ja vivis tie de tri jaroj!

Lia kamarado Pierre Marot donis al li amikan batpuŝon:
- Nu, Laubier, ĉu vi estas sur la luno? Vi ŝajnas esti en alia mondo!
La juna viro ekskuiĝis.
- Ho, paĉjo skribis, ke mi nun vivis sufiĉe longtempe en la Latina kvartalo kaj ke mi devas hejmenveturi.

Marot levis malrapide la ŝultrojn:
- Li pravas, via patro. Kiam oni havas la honoron posedi familion kaj ke ili demandas pri vi, oni devas tien iri. … Mi ĵuras, ke mi ne lasis min peti, se mi havus tian okazon.

La servistino skribaĉis sur la tuko:
- Por vi, sinjoro Laubier, estas sep frankoj naŭdek. Ĉu vi ankoraŭ ne foriris? Mi kredis, ke ĵaŭde vi iras al la malsanulejo.
- Ĵaŭdo?... Ĉu estas ĵaŭdo?
Li ruĝiĝis, prenis la monujon.
- Sen koro! gruntis Marot ironie. Oni adoras etulinon, kamaradinon, kaj ŝi malsaniĝis. Do, bonan vesperon! Oni ne plu pensas al ŝi.
- Mi jam trifoje vizitis Marinette, replikis Maurice embarase.
- Se ŝi havus amikecon por mi, kaj se la tramo estus malplikosta… komencis Marot.

Sed Laubier jam grandpaŝe foriris. Verdire forgesis, ke estas ĵaŭdo. Tiu letero de lia patro forgesigis al li la konon de la semajntago. Tamen la urbo ne plu ŝajnis alloga. Nu, ĉu li revenu al la malgranda fabriko, laboru kune kun la patro? Devas esti Marinette, kiu mankas al li. Tia terura impreso de infano perdita en granda urbo, kian li sentis de antaŭ kelkaj semajnoj… post kiam la knabino ne plu estas tie. Li vidis antaŭ si tiun malgrandan studentinon pri farmacio, kiu diris:
- Maurice, ĉu mi povos eniri en vian fabrikon kaj dozi miksaĵojn, kiam mi finis miajn studojn? Mi estus tiel feliĉa, se mi tuj havus laboron.

Li ankaŭ rememoris tiun vesperon, kiam ŝi eliris el la malfermita aŭtomobilo de "sinjoro Cramail", la filo de la granda ĉokoladfabrikestro.
La promeno estis tre bela, diris Marinette kuntirante sian maldikan mantelon super la brusto. Sed mi ege frostis.

La postan tagon ŝi estis en malsanulejo kun pulminflamo. Kia stulta malbonfarulo, tiu Cramail! La saman vesperon Laubier kaj Marot bategis lin plenforte por instrui al li ne mortigi junajn knabinojn.
Ĵaŭde, de la unua ĝis la tria, oni nun povis viziti Marinette. Ŝiaj gepatroj estis tro malriĉaj por povi veturi de sia provinco. Do ŝiaj kamaradoj vizitis ŝin, anstataŭante la familion.
Ĉu estis eble, ke Maurice, turmentita de siaj nigraj pensoj, forgesis tiun ĵaŭdon?

Li aĉetis bukedon da simplaj floroj, tiaj kiaj kreskas en la ĝardeno de liaj gepatroj, bluaj delfinioj, similaj al tiu blua somera ĉielo, kiu brilegis inter la altaj domoj de la strato. Ĉio nun ree estis ĉarma, kiam li iris por revidi Marinette.
Li konis la vojon al la salono en la malsanulejo, kie kuŝis la knabino, kaj iris rekte tien pasante sur ŝtuparoj kaj tra koridoroj… Rideto ludis sur liaj lipoj, li metis sian bukedon sub la brakon, por ke li havu du manojn por preni tiujn de Marinette.

En la salono la lito estis senenhava… Terura kapturno ekkaptis la junan viron; ŝajnis al li kvazaŭ lia cerbo estus subite pumpita, eltrinkita tra la nuko kiel de kokino, kiun mortkaptis forkego… li haltis ĉe la pordo, la kruroj estis molaj… Flegistino preterpasis… Li demandis:
- Fraŭlino… la lito dek du… ĉu ŝi resaniĝis?
Distrita la blankvestita virino pasis sen halti:
- La dek dua? Ne, sinjoro, ŝi ne resaniĝis.

Maurice restis, apogante sin ĉe la muro… Marinette… Ŝi lastfoje estis tiel pala… Mortinta? tiu etulino, tiel gaja, tiel kuraĝa, mortinta… pro promenado en veturilo!
La juna viro pugnigis la manojn en siaj poŝoj kaj krispigis la piedojn sur la plandoj… Li tordis la buŝon… Marinette…

Li rigardis stultege la belajn bluajn florojn, tiel delikate bluajn, kiujn li havis sub sia brako, kaj kies facilrompaj petaloj antaŭeniĝis antaŭ li. Nur tiam li komprenis, kian gravan lokon la juna knabino havis en lia koro. Li amis Marinette kaj li eĉ ne diris tion al ŝi…

Ĉefflegistino alproksimiĝis, haltis kaj alparolis lin:
- Ĉu vi ne venis por viziti la malgrandan studentinon, sinjoro? Ĉar la vetero estas tiel bela, ni elkondukis multajn malsanulojn en la ĝardenon. Iru rigardi, ĉu la knabino, kiun vi serĉas, estas tie.

Sendube estas maniero por forsendi la homojn, por ke ili ne ploru en la salonoj… Tamen la obstina espero ree naskiĝis en la fundo de lia animo. Li malsupreniris. La ĝardeno estis plena de kuŝseĝoj, de vizitantoj, kiuj alportis florojn kaj ĉerizojn. Tie, kontraŭ amaso da geranioj, sur kapkuseno… tiu pala vizaĝeto, sola…

Li kredis aŭdi milojn da birdoj ekkanti samtempe, kaj li rapidis, ne povante paroli. Li prenis la malgrandajn manojn, kisis ilin naive kaj metis tremante sian bluan bukedon sur la litkovrilon.
- Estas afable veni, Maurice, diris la knabino kun rideto. Sed kiel strange gaja vi aspektas…
Li ekvidis seĝeton, trenis ĝin al ŝi kaj sidiĝis. Li ne volis malkaŝi sian timon por ne aklikti la malsanulinon. Li balbutis:
- Aŭskultu… Marinette. Mi ricevis leteron de hejme. Paĉjo volus, ke mi revenu hejmen. Ĉu vi volas iri tien kun mi? Ĉar… mi… vi komprenas… Mi ne povas vivi sen vi.

(Unu el dek du amrakontoj)

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-25 06:00

2025-06-24

La Balta Ondo

Literatura Vivo: Nova revuo en Esperanto

literatura vivoAperis kaj senpage elŝuteblas la unua numero de la ĉiumonata bitgazeto “Literatura Vivo”. La fondinto kaj ĉefredaktoro de LV Erika Godó kaj ĝia kunredaktoro John Huang jene alparolas la legantojn:

“Vi legas la unuan numeron de Literatura Vivo. Nia celo estas krei platformon, kie interesiĝantoj pri literaturo povas renkonti la plej novajn verkadojn kaj verkistojn. En nia revuo vi povas legi poemojn, prozojn kaj novelojn kaj intervjuojn kun verkistoj, same kiel helpi kompreni klasikajn verkojn pli profunde. Krome, ni ofertas eblon por verkistoj kaj poetoj montri siajn proprajn verkojn. Aliĝu al ni kaj malkovru kune la mondon de literaturo! Ni atendas viajn rimarkojn kaj sugestojn!”

La unua eldono de “Literatura Vivo” (julio 2025) estas 86-paĝa; ĝi enhavas jenajn sekciojn:

  • Originala poezio
  • Tradukita poezio
  • Originala prozo
  • Tradukita prozo
  • Artikolo kaj eseo

Inter la aŭtoroj estas pluraj kontribuantoj de “Beletra Edeno”.

Cetere, la retejo de la nova revuo estas titolita “La Literatura Vivo” kaj la ĉefartikolo en ĝi aperas sub la titolo “Pri La Literatura Vivo”, sed en la titolo de la revuo mem mankas la artikolo “la”.

“Literatura Vivo” estas libere elŝutebla ĉe https://literaturavivo.com/.

La redakcia retadreso estas info@literaturavivo.com.

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la junia (somera) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №2 (324).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/06/literatura-vivo/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
“La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Literatura Vivo: Nova revuo en Esperanto appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-24 21:59

Libera Folio

Pli da membroj pagas malpli al UEA

”Nu, bonŝance ni savis la asocion.” Tiu estas la konkludo de ĝenerala direktoro Martin Schäffer surbaze de la ekonomia rezulto de Universala Esperanto-Asocio dum la jaro 2024. La asocio laŭ li ŝparis amason da mono malpliigante la oficistaron – sed devis urĝe dungi du pliajn oficistojn por ricevi administran subvencion de EU. Unu el la dungitoj tuttempe okupiĝos pri havigo de subvencioj.

Individuaj membroj de UEA 1979–2024. La kvanto de individuaj membroj dum la lastaj jaroj kresketas, dum ne kreskas la sumo de kotizoj. Dum la lastaj jaroj UEA ne raportas la kvanton de membroj, kies kotizojn pagas fondaĵo Canuto.

Sojle al la baldaŭa Universala Kongreso en Ĉeĥio fine estis publikigitaj la bilanco kaj spezokonto de UEA por la jaro 2024, kiujn la komitato devos aprobi. La ciferoj montras bonan rezulton unuavice pro sukcesaj investoj kaj la administra subvencio de Eŭropa Unio, rakontas ĝenerala direktoro Martin Schäffer en la reta diskutejo de la komitato.

La domo en Nieuwe Binnenweg 176 ĝis nun ne estis vendita, laŭ Martin Schäffer pro tio, ke la prezoj de nemoveblaĵoj nuntempe ne estas favoraj. ”Supozeble indas atendi ĉar vendo kun tro reduktita prezo ne taŭgas”, li skribas.

La membraro laŭ li evoluis bone. Tamen samtempe la kotizoj de individuaj membroj ne kreskis, sed eĉ malkreskis je iom pli ol 8 procentoj. Eĉ pli, je 12 procentoj, malkreskis la kotizoj de membroj-abonantoj.

Iam la eldonkvanto de la revuo Esperanto superis 9 000, interalie pro la grandaj kolektivaj abonoj el la tiel nomataj socialismaj landoj. Eĉ post la disfalo de Sovetio kaj la soveta sistemo, en 1994, la eldonkvanto tamen superis 5 000. En la lastaj jaroj la malkresko tamen estis rapida. En 2024 la revuon ricevis nur 1 417 homoj, 110 malpli ol en 2023.

La tuta sumo de la kotizoj de individuaj membroj pasintjare estis proksimume 118 000 eŭroj. La ero ”aliaj enspezoj”, kiun ĉefe konsistigas subvencioj, estis preskaŭ 50 000 eŭroj.

Spite la publikigon de la financaj dokumentoj, esence nekonataj restas la financoj de la kongresa fako de UEA, nun prizorgata de ekstera entrepreno. La saldo de la kongresa rezerva fondaĵo restas praktike senŝanĝa de 2021. Tiu fondaĵo laŭ la regularo ĉiujare devas ricevi 20 procentojn el la profito de la Universala Kongreso.

Apenaŭ eblas, ke dum kvar jaroj la kongresoj estis nek malprofitaj nek profitaj, aŭ ke la profitoj kaj malprofitoj komplete egalis. Kio do okazis? Ĉu la rezultoj de la lastaj kongresoj daŭre restas nefinkalkulitaj, aŭ ĉu la profito restis en la kontoj de la entrepreno E@I, kiu prizorgas la kongresan fakon? Tion ne eblas scii, ĉar la kondiĉoj laŭ kiuj la tasko estis transdonita al ekstera entrepreno ne estas konataj.

La oficistaro laŭ la kalkuloj de Martin Schäffer dum la pasinta jaro kostis proksimume 200 000 eŭrojn. Sen la granda redukto de la oficistaro, entreprenita en la lastaj jaroj, tiu kosto laŭ li nun estus pli ol duobla, kaj UEA plu ĉiujare havus grandan deficiton.

”Nu, bonŝance ni savis la asocion. Ni frontu la defiojn kaj arde laboru por brila estonteco”, li skribas.

Nun la spezokonto montras rezulton sen deficito, sed ne tre klaras, kiel oni alvenis al tiu rezulto. Mankas klarigoj ekzemple pri la ”aliaj oficejoj”, kies kostoj sumiĝas al pli ol 14 000 eŭroj. La kostoj por kafo, teo kaj lakto aliflanke dum 2024 sumiĝis al 3 eŭroj kaj 59 cendoj, do evidente la nunaj oficistoj preferas aliajn trinkaĵojn.

Aperas en la spezokonto ankaŭ elspezo de 3 499 eŭroj por ”revizorado”. Tamen se temas pri laboro de profesia revizoro, la rezulto de tiu laboro restas nekonata. Jam en novembro 2023 la estraro de UEA promesis prezenti la ĝistiamajn konkludojn al la komitataj reviziantoj kaj poste al la tuta komitato, sed mankas ajnaj informoj pri tia prezento.

En la kotizaj enspezoj ne estas kalkulitaj la enspezoj el la kapitalo Dumvivaj Membroj.

En alia, ĵusa mesaĝo al la komitato la ĝenerala direktoro informas, ke por plu ricevadi la gravan administran subvencion de EU, Universala Esperanto-Asocio estis devigita dungi du novajn personojn:

”Por atingi tiun minimuman kvanton, UEA devis dungi 2 novajn personojn. Pro la fakto, ke temas pri tre specifaj taskoj, kiujn neniu alia povas plenumi, ni rezignis pri publika alvoko. Kontrakton kun UEA nun havas S. Spanò por la kampo ’Subvencioj’ (plentempe) kaj Z. Kóródy (parttempe) por ekzamenoj, kontakto kun ALTE kaj Esperanto-centroj.”

UEA aliflanke ne plu havas dungiton, kies ĉefa respondeco estus la kongresoj. Eble pro tio daŭre mankas informo pri tio, kie okazos la venontjara Universala Kongreso. La malfruo de tiu informo ŝajnas rekorda, se konsideri ke normale devus jam esti konata ankaŭ la kongresurbo por la jaro 2027.

Antaŭe pri la elekto de la kongresurbo krom la konstanta kongresa sekretario (ne plu ekzistanta posteno) okupiĝis ankaŭ ĝenerala direktoro, kiu faris esplorojn kaj surlokajn vizitojn por certiĝi pri la taŭgeco de la fizikaj kaj financaj kondiĉoj. Nun tiuj taskoj ŝajne estas delegitaj al E@I, kvankam laŭ la kongresa regularo ili plu apartenas al la ĝenerala direktoro.

de Libera Folio je 2025-06-24 06:06

Esperanta Retradio

Hobio estas saniga distraĵo

Tiun ĉi sonartikolon verkis kaj produktis Paŭlo S. Viana el Brazilo
Mi admiras homojn, kiuj havas interesajn hobiojn. Unu el tiuj estas la eminente brazila Esperantisto James Resende Piton, internacie aktiva kaj konata interalie pro siaj mirindaj kolektoj de poŝtkartoj kaj poŝtmarkoj. De longaj jaroj li serĉas raraĵojn sur tiuj du kampoj, kaj liaj prelegoj pri liaj eltrovoj kaj pri la kulturaj riĉaĵoj troveblaj inter tiuj valoraj paperaĵoj estas vere pensigaj kaj tre interesaj. Temas pri rafinita hobio. 

Aliaj homoj nutras pli simplajn hobiojn: ludi ŝakon, futbalon aŭ kartojn; foti insektojn, naturon aŭ stratajn scenojn; solvi krucvortenigmojn, kolorigi bildojn aŭ desegni bildstriojn; kolekti miniaturaĵojn aŭ belajn ŝtonetojn.

Ĉu temas pri naivaj banalaĵoj? 
Novaj medicinaj studoj montris, ke hobio estas pli valora ol simpla, senkonsekvenca  distraĵo.  Ĝi havas gravan rolon en la konservado de sana cerbo. Ĝi funkcias kiel stimulo kaj samtempe kiel malstreĉiĝo kaj malkonekto el la ĉiutagaj zorgoj.Tiaj aktivecoj povas helpi en malpliigo de troaj teknologiaĵoj en la vivo de moderna homo, ĉar temas pri  malsamaj manieroj krei kontentecon. Plezuro akirita per interreta teknologiaĵo estigas tujan kontentiĝon, tiel ke oni emas pli kaj pli okupiĝi pri ĝi. Legi libron, zorgi pli plantoj, kroĉeti aŭ pentri postulas iom da penado por alpreno de plezuro: ili postulas strategion kaj sindediĉon. Sekve, la cerbo ne tuj respondas al ĉi tiuj aktivaĵoj, kaj necesas teni la klopodadon dum la tuta plenumado. Tiu diferenco faras la respondon de la cerbo per pli saniga ĥemia produktado. Alivorte, hobioj estigas ne nur mallongdaŭran plezuron.

Krome, ili faciligas interhomajn rilatojn, kaj tiaj sociaj ligiĝoj klare protektas kontraŭ neŭrologiaj malsanoj. Tipa ekzemplo estas interŝanĝo de receptoj inter amikoj, kiuj egale amas kuiri specialajn manĝaĵojn. 

Hobioj plifortigas la kapablojn atenti kaj koncentriĝi, ĉar ili estas iom longdaŭraj kaj pluretapaj agadoj, kaj dependas de pli ampleksa cerba laboro. 

Hobioj plifortigas la memorkapablon. Dum la telefono ĉion memorigas anstataŭ ĝia uzanto, hobioj tion stimulas. Ekzistas eĉ populara “Memor-ludo”, kiu specife trejnas ludantojn por tio. 

Ĉio en la cerbo dependas de aktiviĝo. Hobioj aktivigas ĝin efike kaj plezurige. Elekti taŭgan hobion estas tute persona afero, kiu postulas atentan esploradon, sendepende de laŭmodaj ludoj. Ĝi dependas de respondo al demando, kiu koncernas la tutan vivon: “Kio vere ĝojigas min?”

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-24 06:00

2025-06-23

La Balta Ondo

Kandidatigu verkojn por la Laŭro de la Akademio

laŭroEn 2020 la Akademio de Esperanto laŭ iniciato de Carlo Minnaja decidis aljuĝi la premion “Laŭro de la Akademio” al verkoj “arte signifaj, lingve perfektaj kaj evidente kontribuintaj al evoluigo de esperantlingva kulturo“. Jam tri verkoj estis premiitaj: en 2021 Mi stelojn jungis al revado de Mikaelo Bronŝtejn; en 2022 Sesdek ok de Sten Johansson; kaj en 2023 La Memoraĵoj de Julia Agripina de Anna Löwenstein. En 2024 la Akademio decidis ne aljuĝi la premion.La Laŭro konsistas el diplomo kaj cent eŭroj kaj estas aljuĝebla ĉi-jare al libro en Esperanto aperinta (en sia unua eldono) inter la 1a de januaro 2020 kaj la 31a de decembro 2024. La Laŭron oni proklamas okaze de la Zamenhof-tago, la 15an de decembro, kiu ankaŭ estas Tago de la Esperanto-libro. UEA aŭspicias ĝin; kaj UEA kaj SAT subvencias la premion. La plena regularo de la premio aperis en 2021 en la januara numero de Esperanto. Aldone UEA subtenas la aferon per diskonigo de la premiita verkaĵo. Detalojn vi trovos en la kompleta regularo en la retejo de la Akademio.

Laŭ la regularo “prezentas la libron por la premio iu Esperanto-organizaĵo (landa aŭ internacia asocio aŭ simile), eldonisto aŭ la aŭtoro mem al ajna membro de la ĵurio, kiu plusendas al la aliaj ĵurianoj”. Ankaŭ estas komuna retadreso por tio: lauro@akademio-de-esperanto.org. La prezentinto disponigas la libron al la ĵurio prefere en elektronika formo. La libroj por la premio estas prezenteblaj dum la tuta jaro, sed por esti konsiderata por la premio en la kuranta jaro ne pli malfrue ol la 30an de junio.

Se vi konas premieblan verkon laŭ la ĉi-supraj kriterioj, bonvolu kandidatigi ĝin nepre antaŭ la 30a de junio ĉi-jare.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1233.

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Kandidatigu verkojn por la Laŭro de la Akademio appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-23 21:57

UEA facila

Mallonga historio de la malhumaneco

La suba artikolo aperis en La Scienc-kanalo de Vicente en 27.3.22. La artikolo estas mallongigita kaj simpligita por la legantoj de uea.facila. Homo sapiens, speciala estaĵo inter la bestoj, aperis antaŭ proksimume tricent mil jaroj. Dum tiuj fruaj jaroj la homoj fariĝis humanaj, do kial oni tamen rimarkas tiom da malhumaneco en nia historio? En la naturo, ĉiuj bestoj “batalas” por pluvivi kaj lasi posteulojn. Goriloj, ekzemple, pluvivas per sia forteco. Kvankam ili amas sian propran familion, ili malamas ĉiujn aliajn. Ili manĝas nur vegetaĵojn, tamen ili havas timigajn akrajn dentojn. La viraj goriloj ne toleras la ĉe-eston de aliaj plenkreskaj viroj, kaj forpelas eĉ siajn proprajn filojn. Tiuj filoj, do, serĉas lokon por ekloĝi kaj formi sian propran familion. Kiam ili trovas malfortan familion, ili mortigas la regantan vir-gorilon kaj ties idojn. La gorilinoj senpove naskos la idojn de la alveninta vir-gorilo, kaj tiuj heredos la patran perfortemon. Homoj evoluis alimaniere. Ili heredis toleremon. La timigaj dentoj fariĝis akceptemaj ridetoj. Ne pensante nur pri si mem, homoj kuniĝis en grandaj kunlaboremaj komunumoj, kaj evoluigis la amon, kiu disvastiĝis ekster la familia grupo. Per tiuj kvalitoj – kompato, solidareco, emocia kunsentemo, kaj zorgo pri aliaj homoj – ili atingis la plej sukcesan kapablon postvivi, kaj iliaj nombroj kreskis senĉese. Tial, kiam la rimedoj fariĝis nesufiĉaj, grupoj foriris por serĉi novajn teritoriojn. Tiel la homoj okupadis la tutan planedon. Bedaŭrinde, la kreskanta homa loĝantaro elpuŝis bestojn kaj aliajn prahomojn el ĉiuj lokoj, kiujn ili atingis. Ĉu mankis al tiuj homoj la bonaj kvalitoj, kiuj favoris la formadon de grandaj kunlaboremaj grupoj? Antaŭ dek du mil jaroj komenciĝis la formado de la unuaj konstantaj loĝ-komunumoj. Samtempe la diversaj hom-grupoj komencis starigi limojn ĉirkaŭ siaj teritorioj. Tiel la homoj ekrevenis al la bestaj kvalitoj. Ne plu troviĝis pliaj teritorioj kie eblis ekloĝi, kaj renkontoj inter nomadoj kaj fiks-loĝantoj nepre okazis. Komence tiaj renkontoj estis pacaj, sed kelkfoje ili degeneris en batalojn por gajni aŭ defendi teritoriojn. Antaŭ kvar mil jaroj, jam ekzistis pluraj dense loĝataj regionoj sur la planedo, kies loĝantoj emis militi por gajni pli vastajn teritoriojn. Sekve, tiuj pli militemaj homoj ekstermis tiujn, kiuj estis pli pac-amaj. Tio favoris la sukceson de la pli perfortemaj. Tial iliaj posteuloj fariĝis la ĉefaj agantoj de la historio, kaj tiel komenciĝis la historio de la malhumaneco. Nuntempe, ni ne scias, ĉu la nuna emo al malamo rezultas de nia gena heredaĵo aŭ de kultura influo, sed ni nepre devas haltigi la malsaĝecon de niaj regantoj. Kiel humanaj homoj ni devas kunlabori por subteni la bonfarton de ĉiuj popoloj, kaj disvastigi solidarecon kaj sciojn. La rajton agi kiel bestoj ni lasu nur al la bestoj. Vicente Sales

2025-06-23 21:15

Le Monde diplomatique en Esperanto

En la sudo, defio de publika sano

Kvankam industriigitaj landoj sukcesis limigi mortojn kaŭzitajn de invadaj fungaj infektoj (IFI), ilia rapida disvastiĝo estas gravan minacon por evolulandoj, kie iaj riskaj homaj grupoj estas pli trafeblaj, kiel diabetuloj kun malbona ekvilibro de glukoza nivelo, pacientoj suferantaj spirajn, hepatajn aŭ renajn malsanojn, kaj homoj infektitaj de la homa imun-deficita viruso (HIV). En 2021, meze de la pandemio de KOVIM-19, Barato devis alfronti fulman epidemion de mukormikozo, funga infekto kiu koloniigas okulojn, sinusojn kaj cerbon, kaj povas kaŭzi nekrozon de vizaĝo. Anstataŭ la 10 000 kazoj jare tutmonde ĝis tiam, pli ol 47 500 kazoj estis diagnozitaj en tri monatoj en tiu ĉi lando, ofte junaj pacientoj, kun morteco de 50 %. Studo pri prova grupo taksis, ke preskaŭ 80 % de tiuj pacientoj jam estis diabetaj, kaj ke la sama proporcio ricevis steroidan kuracadon — kun imun-subpremantaj efikoj — por batali kontraŭ sia infekto per KOVIM-19 (1).

Estontece, pandemioj kiel gripo aŭ KOVIM-19 povos do multe pliigi la oftecon de IFI. La studo Mycovid montris ekzemple, ke pacientoj kun severa KOVIM havis "pli grandan riskon" evoluigi invadan asperĝilozon, kio duobligis ilian mortecon (2). Tiuj datumoj vekas timon pri detruaj duoblaj pandemioj, des pli ke sanservoj estas malfortaj — kun malbona higieno, neegala aliro al sanaj infrastrukturoj, manko de testoj kaj de disponeblaj antifungaj medikamentoj, ofte tre multekostaj. Tio estas des pli vera, ke amasa uzo de agrikulturaj fungicidoj — ofte malpli regulitaj ol en nordaj landoj — povas kaŭzi pliiĝon de kazoj de rezisto al azolaj antifungaj medikamentoj.

Por monda kunordigo

Aliaj faktoroj, kiel klimata ŝanĝo, ankaŭ levas zorgojn pri pli granda disvastiĝo de fungoj kaŭzantaj IFI. En junio 2024, la Instituto pri Mikrobiologio de la Ĉina Akademio de Sciencoj (3) raportis eltrovon de gisto, Rhodosporidiobolus fluvialis, rezistanta al la plej ofte uzataj antifungaj medikamentoj, kaj montranta pli grandan agresemon kiam ĝi estis kultivita je temperaturo de 37 °C ol 25 °C. "Fungoj bone reagas al streĉaj faktoroj, ili povas adapti sian genaron al pli altaj temperaturoj, kaj aklimatiĝi al kondiĉoj de homa korpo", klarigis profesoro pri mikologio Paul Verweij. Tio okazas ankaŭ en natura medio, kie ekstremaj klimataj eventoj perturbante la ekosistemojn, povas pliigi riskon de infektoj ĉe afekciitaj loĝantaroj. En Sudorienta Azio, la cunamo de 2004 kaŭzis pliiĝon de invadaj fungaj infektoj, kiel haŭtaj mukormikozoj, pro vundoj kontaminitaj de fungaj sporoj en akvo kaj rompitaĵoj (4). En Kalifornio kaj Arizono, sablaj ŝtormoj disvastigas sporojn tra kilometroj, kaj kaŭzas subitajn pliiĝojn de kazoj de kokcidioidomikozo — ankaŭ nomata febro de la valo — kutime tre malofta IFI, kiu povas kaŭzi akrajn spirmalsanojn.

Tiuj avertoj emfazas la gravecon de monda kunordigo. La Monda Organizaĵo pri Sano (MOS) publikigis en 2022 liston de "prioritataj" fungaj patogenoj. Tiu listo utilas kiel referenco por identigi kaj klasifiki tiujn, kiuj estas la plej grandan sanan minacon. Global Action for Fungal Infections (Gaffi), organizaĵo kontraŭ fungaj malsanoj, celas faciligi aliron al diagnozo kaj traktado en malriĉaj landoj. "1,6 milionoj da mortoj ĉiujare estas subtaksita, ĉar multaj landoj ne havas taŭgajn diagnozilojn", precizigas Juan Luis Rodriguez Tudela, mikrobiologo kaj kunfondinto de tiu neregistara organizaĵo (NRO). Kiam diagnozoj disponeblas, studoj montras efektive multe pli altan oftecon. Por plenigi tiun mankon, pluraj iloj ekzistas : starigi fortikajn kontrolsistemojn, garantii tutmondan aliron al efikaj diagnozoj kaj traktadoj, plibonigi konsciigon kaj trejnadon, fortigi kapablojn de esplorado kaj klinikaj provoj. "Transdono de teknologioj kaj scioj inter landoj kun altaj kaj malaltaj enspezoj, devas esti prioritato", li insistas. Pasintjare, eŭropa esplora projekto estis lanĉita por studi riskon de submeto al Aspergillus fumigatus, kiu rezistas al antifungaj medikamentoj en diversaj geografiaj lokoj, kun partopreno de dudeko da landoj.

"Traktado de tutmonda minaco de fungaj infektoj eblas nur per tutmonda kunordigo inter sanaj instancoj, institucioj kaj registaroj, rememorigas s-ino Laurence Millon, respondeculo de la laboratorio pri parazitologio kaj mikologio ĉe la universitata hospitalo (CHU) de Besançon. Tio ŝajnas evidenta, sed ni ankoraŭ estas ĉe la komenco."


(1) Shashank R. Joshi et al., "Mucormycosis in Covid-19 : A systematic review of cases reported worldwide and in India", Diabetes & Metabolic Syndrome, vol. 15, n-ro 4, Ahmedabad, julio-aŭgusto 2021.

(2) Jean-Pierre Gangneux et al., "Fungal infections in mechanically ventilated patients with Covid-19 during the first wave : The French multicentre Mycovid study", The Lancet Respiratory Medicine, vol. 2, n-ro 10, Londono, februaro 2022.

(3) Clement K. M. Tsui et al., "Pan-drug resistance and hypervirulence in a human fungal pathogen are enabled by mutagenesis induced by mammalian body temperature", Nature Microbiology, vol. 9, n-ro 7, Londono, 2024.

(4) Claude Chastel, "Le tsunami du 26 décembre 2004 : quel bilan épidémiologique deux ans plus tard ?", Bulletin de la Société de pathologie exotique, vol. 100, n-ro 2, januaro 2007.

de Émile BOUTELIER & Copélia MAINARDI je 2025-06-23 12:22

Esperanta Retradio

Aŭskultu kaj ripetu - porcio 57

Antaŭ kvindek-ses semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la kvindek-sepa porcio, ĝuu ĝin!
---
Pasintan sabaton mi faris ekskurson
al loko belega ĉe lago montara.
Jam estis tre varme, kun 29 gradoj.
Do eblis sunbani kaj naĝi en lago.

Mi vidis jam tie sufiĉe da homoj
kuŝantaj sur matoj, naĝantaj en akvo.
Sed mi ne tre ŝatas la akvon malvarman.
Mi ŝatas banakvon kun 22 gradoj.

Mi tial rezignis pri tiu plezuro.
Mi simple sidiĝis sur benko en ombro
kaj tie observis la ŝipojn venantajn.

Atendis jam ŝipo por nuptofestantoj
kaj baldaŭ aperis la festfamilioj.
La novaj geedzoj salutis la gastojn.

Nun ĉiuj rapide eniris la ŝipon
kaj tiam la ŝipo forlasis la lokon.

Alvenis sezono por trajne veturi
al lago proksima kun akvo tre klara.
Mi volis ekscii ĉu ankaŭ ĉi-jare
atendas min tie favoraj kondiĉoj.

Kaj tial hodiaŭ mi prenis la trajnon
al mia kutima somera banloko.
La tago promesis tre belan veteron,
sed iom da vento malhelpis banadon.

La temperaturo ne estis tre alta.
Do mi nur promenis  kaj iom rigardis.
Mi vidis ke ĉio funkcias tre bone.
Sub arboj ripozis jam multe da homoj.

La budoj jam vendis rostitajn kolbasojn
aŭ ion similan por nutri la gastojn.
Do ĉio necesa funkciis normale
kaj regis jam tre malstreĉita etoso.

Plej ofte la homoj veturas per aŭto
por trovi plezuron ĉe lago montara.
Malofte nur taŭgas veturi per trajno.
La trajnoj ja haltu proksime al lago
por povi komforte atingi la plaĝon.

Ni estas bonŝancaj pri tia ebleco,
ĉar branĉa mallonga fervoja linio
transportas la homojn ĝis antaŭ la lago.

Mi tial somere dum bela vetero
profitas ĉi tiun bonegan okazon
por ĉiam senstreĉe atingi la lagon
por tie sunbani kaj naĝi plezure.

Ĉi tiu plezuro eĉ estas senpaga
kaj por la fervojo mi havas abonon.
Mi povas laŭplaĉe restadi pli longe
aŭ tute mallonge, sen risko financa.

Mi ŝparas la monon por io valora,
ekzemple por bela amika renkonto
kun samideanoj ĉe monda kongreso.
Jes, tion viziti valoras treege.

Mi povus tranokti en luksa hotelo,
sed tion ne vere bezonas mi tie.
Sufiĉas jam simpla kampara gastejo
aŭ io simila je prezo modera.

La esperantistoj ne estas riĉuloj.
Por ili kongreso signifas progreson.
Amikaj rilatoj kun homoj tutmonde:
Jen celo reala por nia anaro.

Por tio ni volas ekzerci la lingvon.
Ni volas paroli kun niaj amikoj.
Ni estas fidelaj al nia ideo.
Ni kantas la himnon de nia espero.
---
Vi povas ankaŭ sendi vian komenton al
retradio(ĉe)aldone(punkto)de


Jen ĉi-sube la ligiloj al la ĝis nun aperintaj porcioj de la ekzercaro:



de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-23 06:00

2025-06-22

La Balta Ondo

Du mil tagoj da ĉiutaga informado en La Ondo de Esperanto

du milHodiaŭ estas la 22a de junio 2025, la 173a tago de la nuna jaro. Tio signifas, ke jam dum du mil (2000) sinsekvaj tagoj (= kvin jaroj + kvin monatoj + 22 tagoj) ekde la 1a de januaro 2020 en nia novaĵretejo ĉiutage aperas almenaŭ unu nova teksto. Ni memorigas, ke ĉi tiu novaĵretejo estis lanĉita la 2an de septembro 2010 kiel “La Balta Ondo”. Ekde tiam en ĝi aperis 4051 tekstoj (inkluzive de ĉi tiu, kiun vi nun legas). Ilin garnas pli ol kvin mil (5308) ilustraĵoj.

Laŭ nia vizitkalkulilo, instalita komence de 2020, la plej ofte vizitita afiŝo (7 mil 481 vizitoj) estas la artikolo de la ĉefredaktoro de “La Ondo de Esperanto” pri la Ruslanda censo, verkita en decembro 2011. Ĝi estas la sola teksto, vizitita pli ol sep mil fojojn. En la dua loko estas la Korĵenkova artikolo pri la lastaj vivojaroj de Zamenhof (5.198); ĝin sekvas la diskutartikolo “Granda skismo en Esperantujo” (5.050) de la Tjumena ĵurnalisto Stanislav Belov – ambaŭ artikoloj ĉi-jare superis la nombron 5000.
Entute, dum la lastaj du mil tagoj jam 17 artikoloj estas legitaj pli ol tri mil fojojn, el kiuj sep artikoloj (ok antaŭ cent tagoj) legiĝis pli ol 4000 fojojn. Antaŭ mil tagoj, je la “Miltagiĝo” de nia ĉiutaga informado, nur tri tekstoj superis la nombron tri mil (https://sezonoj.ru/2022/09/ondo-103/).

Vidu la liston de la dek kvin plej popularaj tekstoj en nia retejo.

7.481. Korĵenkov A.: Kiom da esperantistoj en Ruslando? Ne malpli ol 992
5.441. Korĵenkov A.: Ho, mia kor’, ne batu maltrankvile…
5.193. Belov S.: Granda skismo en Esperantujo
4.456. Korĵenkov A.: La Unua Libro
4.283. Korĵenkov A.: Antaŭ 125 jaroj: Tolstoj kaj la unua Esperanta gazeto
4.107. Gorecka H., Korĵenkov A.: Sen Rodin sekvis sian edzinon
4.051. Gorecka H., Korĵenkov A.: Júlia Sigmond forpasis
3.822. La 56aj Baltiaj Esperanto-Tagoj
3.712. Etsuo Miyoshi: Politikistoj de EU kaj Esperanto
3.603. Korĵenkov A.: Konciza biografio de Lazarj Markoviĉ Zamenhof
3.557. BET-59: La unua informilo
3.537. Belov S.: La pandemio kaj la homaro: konkludoj de la viruso
3.181. Martorell F.: Katastrofo ĉe Vinilkosmo
3.166. Gorecka H., Korĵenkov A.: Nia diligenta kolegaro: La nomlisto
3.140. Korĵenkov A.: La lasta ARKONES

“La Ondo de Esperanto” jam dum kvin jaroj aperas dumaniere: unue, kiel ĉiutage aktualigata novaĵretejo; due, kiel ampleksa (120-140 paĝoj) trimonata bitgazeto en kiu estas publikigataj la plej gravaj tekstoj el la novaĵretejo kaj ankaŭ artikoloj, eseoj kaj beletraĵoj, verkitaj speciale por la gazeto.

“La Ondon” pretigas en Kaliningrado Halina Gorecka (eldonanto) kaj Aleksander Korĵenkov (redaktoro).
Malkiel la novaĵretejo, kiu estas libere kaj senpage legebla de ĉiu deziranto, la gazeton ricevas nur tiuj, kiuj abonas ĝin. Ekde la enkonduko de la bitversio en 2007 (tiam nur pdf, nun pdf kaj epub) la baza abontarifo (15 eŭroj) ne ŝanĝiĝas dum 18 jaroj.
Estas tri abonkategorioj:

1. Abonanto – 15 eŭroj
2. Amiko – 30 eŭroj
3. Patrono – 100 eŭroj

Pri la pagomanieroj legu ĉi tie: https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm.

Ĝis nun neniu esperantista asocio, instanco aŭ fondaĵo subtenis la solan ĉiutage renovigatan Esperantan novaĵretejon. Ĝia funkciado dependas nur de la helpemo de tiuj, kiuj abonas la ĉiusezonan gazeton “La Ondo de Esperanto”. Se vi ne abonas ĝin, sed deziras helpi la novaĵretejon, abonu ĝin aŭ abonigu via(j)n amiko(j)n por 2025.

Dankon pro via helpo!

Halina Gorecka
Aleksander Korĵenkov

La artikolo «Du mil tagoj da ĉiutaga informado en “La Ondo de Esperanto”» aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/ondo-144/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post Du mil tagoj da ĉiutaga informado en La Ondo de Esperanto appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-22 11:33

Esperanta Retradio

Ĝojlando

Tiun ĉi rakonton verkis kaj produktis Luiza Carol el Israelo

Tiun ĉi desegnon faris mia filino Luĉ OFER en 1980, kiam ŝi estis 7 jara. En ŝia tiama Ĝojlando, la fiŝoj promenis per ĉaret-akvarioj, por ke ankaŭ ili ĝuu la belecon de la surtera vivo.
Mi ja sciis, kie mi troviĝas. Mi rekonis la landon, la konstruaĵon kaj la ĉambron. Mi rekonis ĉiujn ĉeestantojn. Mi estis tiom feliĉa troviĝi denove tie, ke mi eĉ ne demandis min, kiamaniere mi alvenis ĝuste tien…

 …Mi retroviĝis en Rumanio, en la jaro 1954. Mi estis en mia tiama lernejo de Bukareŝto, en la klasĉambro de la unua lernojaro. Apud mi, ĉe la samaj malnovaj skribotabloj, estis miaj tiamaj kolegoj. Ni ĉiuj estis ĉirkaŭ 7 jaraĝaj knabinoj, proksimiĝantaj al la fino de la unua lernojaro. Fronte de ni estis nia juna instruistino, la plej bela, saĝa kaj bonkora estaĵo kiun mi renkontis en mia ĝistiama vivo. Mi pensis, ke eble ŝi estas feino… aŭ anĝelo… aŭ aliplanedano…
           
Ŝi havis la kapablon forpreni nin al pli belaj mondoj, promenigi nin tra fabelaj landoj, kie la homoj estis pli honestaj, kuraĝaj kaj bonaj ol ni kutimis renkonti… Dum ŝia ĉeesto, ni mem estis aliformiĝantaj portempe en knabinojn pli saĝajn kaj bonkorajn, ĉar ni amegis ŝin kaj volis simili ŝin…
         
 Jes, mi ja troviĝis en tiu loko kaj en tiu jaro, sed la aero estis iomete sorĉa, iom verdeca, odoranta je abio. Mi bone konsciis, ke mi travivas iun portempan sorĉon, kaj mi bedaŭros kiam ĝi finiĝos. Mi pensis, ke mi devas ĝui ĉiun momenton kaj klopodi rememori ĉion, post kiam la sorĉo finiĝos…
          
 Ŝi diris:
 - Knabinoj, hodiaŭ ni kune kreos fabelon pri Ĝojlando. Estu ĝi la plej agrabla kaj gaja lando, kiun ni povos imagi! Ĉiuj infanoj estu tie feliĉaj…
           
Tiam, en 1954, malpli ol 10 jarojn post la Dua Mondmilito, multaj infanoj estis orfaj, multaj apenaŭ havis sufiĉe da manĝaĵo aŭ da vestaĵoj… En multaj familioj, la viroj kutimis ebriiĝi kaj bati siajn edzinojn kaj infanojn… Ekzistis infanoj devigataj almozi aŭ eĉ ŝteli… En nia klaso troviĝis knabinoj, kiuj apartenis al 4 etnoj, kaj la interetnaj konfliktoj ankoraŭ ne estingiĝis post la fia milito…  Niaj vivoj ne estis tro gajaj… Kaj jen, subite, 50 knabinetoj el tre diversaj familioj rigardis fascine sian instruistinon, kiu proponis… vojaĝon al Ĝojlando! Jes, jes, jes! Ek al Ĝojlando!!!

            - Mi volas, ke neniu plenkreskulo batu infanojn!
            - Mi volas, ke en ĉiu domo estu funkcianta hejtigilo!
            - En Ĝojlando, ĉiu domo havu banĉambron kun duŝo!
            - Mi volas, ke ĉiu infano ricevu po unu paro da shuoj chiujare!
            - … kaj ankaŭ palton kun kapuĉo!
            - Ĉiu infano povu manĝi trifoje tage!
            - Neniu infano estu orfa!
            - Jes! Do, militoj ne plu ekzistu!
            - Malamo ne plu ekzistu!
            - Malestimo ne plu ekzistu!
            - Kalumnio ne plu ekzistu!
            - En Ĝojlando, ĉiu domo havu almenaŭ unu muzikilon!
            - Ĉiusemajne okazu karnavalo!
            - Ĉiu infano havu skutereton!
            … … …
          
Venis mia vico. Kion mi aldonu? Oh jes! Mi volas ke ĉiu infano havu almenaŭ unu katon. Sed mi forgesis la vorton. Subite, en mian kapon venas la vorto en la rumana. Sed ĝis tiam… ni ĉiuj parolis… Esperanton! Mi pensis: “Ne eblas… Mi eklernis Esperanton je la aĝo de 58… Mi estas nun 59 jaraĝa… Mi vekiĝas el sonĝo… Kie estas nun Ĝojlando? Ĉu mi perdis ĝin?”
           
Post kelkaj momentoj mi pensis: “Ne, mi ne perdis ĝin. Ĝi ĉiam estas en mia koro.”
           
Mi rememoris la lastajn vortojn de nia instruistino tiutage:
- Se vi volos pli bonan mondon, vi ja kapablos plibonigi vian animon kaj vian menson, legante kaj lernante kiel eble pli diligente. Por tio vi vizitas lernejon. Kiu volas plibonigi la mondon, tiu devas unue plibonigi sin mem. Kiam ĉiu el ni plibonigos sin mem, tiam ni vivos en Ĝojlando!”
           
Ekde tiam, mi ofte ludas tiun ludon. Mi ofte demandas min: “Kia mi volas nun, ke estu mia Ĝojlando?” Kaj novaj ideoj aldoniĝas al la malnovaj respondoj. Je la aĝo de 58, mi malkovris Esperanton, kaj mi deziris ke ĉiuj infanoj lernu kaj sian denaskan lingvon kaj Esperanton. Tiam, en la Ĝojlando de mia koro, mi volintus eklerni Esperanton kune kun la rumana, ekde la unua klaso de lernejo… La sonĝo malkaŝis mian deziron…
         
Tiu ĉi rakonto estas vera. Mi priskribis veran kaj neforgeseblan sonĝon, kiun mi havis en 2006, kiam mi estis lernanta pri Esperanta kulturo laŭ la koresponda kurso de Boris KOLKER.

de peranto (noreply@blogger.com) je 2025-06-22 06:00

2025-06-21

Global Voices

Indonezia tribunalo senkulpigas laboristinon akuzita pro kalumnio de fama entreprenisto

Disputoj inter privataj aktoroj kaj aktivuloj por laboristaj rajtoj ekaperas en Indonezio

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

La tribunala decido de Septia en Ĝakarto, la 22-an de Januaro, 2025 / SAFEnet. Uzata kun permeso.

La distrikta tribunalo de centra Ĝakarto [eo] en Indonezio [eo] senkulpigis laboristinon, kiu estis akuzita pro supozita kalumnio de ŝia entreprenista estro, unu el la multaj lastatempaj decidoj surbaze de la tre polemika leĝo pri elektronikaj informoj kaj transakcioj (Electronic Information and Transactions Law, mallonge UU ITE) en la lando.

Septia Dwi Pertiwi, iama stabano de merkatiko ĉe Hive Five, la interreta platformo de kompania registrado kaj konsultado, afiŝis en X inter Novembro 2022 kaj Januaro 2023 por esprimi sin kontraŭ la ekspluataj laborpraktikoj de ŝia estro Henry Kurnia Adhi (famkonata kiel Jhon LBF). En ŝiaj pepaĵoj (ne plu legeblaj), ŝi konjektis ke la kompanio pagis ŝin malpli ol la minimuma salajro, ne pagis ŝin kaj aliajn gelaboristojn por aldona laboro, arbitre malaltigis ilian salajron, kaj eĉ detenis iliajn personajn dosierojn, ekz. diplomojn kaj geedziĝajn atestilojn, kontraŭe al la nacia labora juro [eo].

Jhon LBF akiris ne tiom gravan statuson de famulo en la indonezia interreto pro liaj famaj afiŝoj, proklamante sian entreprenan kapablon kaj motivigajn aspirojn, samtempe fanfaronante pri siaj bonaj kontaktoj kun kompaniaj kaj registaraj gravuloj en Indonezio. Li fieras pri 1,4 milionoj da sekvantoj en Instagram kaj 2,7 milionoj da sekvantoj en TikTok, kiuj funkcias kiel la ĉefaj rimedoj por reklami liajn kompaniojn, kiuj inkluzivas juran firmaon, vendejon de elektroskoteroj [eo], parfumaĵan vendejon, kaj imposto-konsultejon. Hive Five, kiu provizas servojn por korporacia registrado, estas unu el tiuj kompanioj.

Trovinte la interretajn afiŝojn de Septia, Jhon LBF registrigis kriman plendon ĉe la polico kio igis la oficejon de la ŝtata prokuroro de centra Ĝakarto akuzi ŝin en aŭgusto 2024 laŭ tri artikoloj (Art. 27[3], 36, kaj 51[2]) de la amendita versio de 2016 pri elektronikaj informoj kaj transakcioj (UU ITE), kiu malpermesis elektronikan elsendon de kalumnio. Ŝi estis tuj arestita post la proceso.

En la krima akuzo kontraŭ Septia, la ĉef-persekutisto de la ŝtata prokurora oficejo de centra Ĝakarto, Maryani Melindawati, argumentis interalie ke ŝiaj pepaĵoj malsukcesigis la komercajn kontraktojn de Jhon LBF, kio plenumas la kondiĉon laŭ la artikoloj de UU ITE ke akuzoj pri kalumnio bezonas pruvon pri reala malgajno kaŭzita al la kalumniito, kaj ke ŝiaj pepaĵoj kaŭzis “maltrankvilecon por la publiko”. La persekutisto petis unu jaran da malliberigo kaj monpunon de 50 milionojn IDR (ĉirkaŭ 3000 USD).

La proceso komenciĝis la 10-an de Septembro 2024, kaj tiam Septia estis defendita de grupo da advokatoj, kiu taŭge nomiĝas “Tim Advokasi Septia Gugat Negara Abai” (Advokata teamo de Septia persekutas la ŝtaton pro malzorgemo). En la defenda noto, la advokatoj argumentis, ke esprimi sin kontraŭ la malobservoj de laboristaj rajtoj en sociaj retejoj ne devus esti krimigita. Entute dudek unu tribunalaj sesioj okazis antaŭ tri juĝistoj, kiuj finfine rezultigis la decidon por senkulpigi Septia pri ĉiuj akuzoj kaj liberigi ŝin la 22-an de Januaro 2025.

La kazo de Septia altiris multan amaskomunikilan atenton en Indonezio kaj eksterlande. Grupo da 105 civitanrajtaj kaj laboristaj organizaĵoj tutmonde subskribis internacian komunan deklaron por peti ŝian plenan senkulpigon. Jen parto de tiu deklaro:

Ni forte denuncas la senbazan akuzon kontraŭ Septia Dwi Pertiwi. Ŝia persekuto substrekas la malfacilaĵojn de defendantoj de laborrajtoj en Indonezio, kiuj alfrontas krimuligon simple pro uzo de esprimlibereco por atingi justecon.

Dum la lasta jaro, persekutoj rilataj al UU ITE kaŭzis krimigadon de homoj kiel  homrajtaj defendantoj, Haris Azhar kaj Fatia Maulidiyanti, ankaŭ aktivisto de naturprotektaj rajtoj en Karimunjavo, Daniel Frits Maurits Tangkilisan

La instituto por krimjura reformo en Ĝakarto (Institute for Criminal Justice Reform, malonge ICJR) kritikis la perrsekutiston ke li elektis la krimajn artikolojn por akuzi Septia, rimarkante ke la lasta amendo al la UU ITE en 2024 enhavas pli mildajn akuzojn kaj efektive aboliciis ĉi tiujn artikolojn, kaj ke la indoneziaj krimaj proceduroj postulas, ke la plej malsevera regulo estu aplikata al la akuzito en kazo de amendo en la krima juro. Specife, Art. 27[3] de la 2016-a versio de la UU ITE estas delonge elstarigita de homrajtaj organizaĵoj en Indonezio kiel unu el la plej subpremaj leĝiloj disponeblaj por la persekutado. En alia interveno proponita al la tribunalo, la Asocio por homaj rajtoj kaj jura helpo de Indonezio (PBHI) ankaŭ argumentis ke la agoj de Septia estis laŭrajta “formo de kritiko kaj opinio kiel iama dungito, kies dungitaj aspiroj estis neniam aŭskultitaj” kaj ke la akuzo estis klopodo por silentigi Septia kaj kontraŭi bazajn principojn de homaj rajtoj. 

La unika trajto de la kazo de Septia estis ŝia akuzo, kiu devenas de plendo farita de privata partio, dum aliaj akuzoj estis komencitaj de registaraj agantoj, kaj la kazo ankaŭ estis rigardita el pli granda kadro de daŭranta malboniĝo de laboristaj rajtoj en Indonezio.  La pasinta administracio de Joko Widodo, subtenita de preskaŭ ĉiuj politikaj partioj reprezentitaj en la Nacia Parlamento, oficialigis la polemikan leĝon pri kreado de laborpostenoj en 2020, kiu malstriktigis multajn laborprotektilojn kaj malfortigis la potencon de la jam ĥaose organizitaj laboristoj. Tio kaŭzis amasajn protestojn, jurajn defiojn, nuligon kaj refaron de tiu leĝo en 2023. Lia posteulo, Prabowo Subianto, promesis batali por laboristaj rajtoj, sed li ankaŭ venkis la pasintjaran prezidentan balotadon per kampanjo surbaze de plano por daŭrigi plejparte la politikon de la administracio de Widodo.

Nuntempe, la malkondamno de Septia estis bonvena freŝa novaĵo en pli kaj pli mallibera medio por esprimlibereco kaj subprema diĝita scenejo en la lando. Nenden Sekar Arum de la Grupo por esprimlibereco en sud-orienta Azio [eo] (Southeast Asia Freedom of Expression Network aŭ SAFEnet) diris:

La decido de la juĝisto senkulpigi Septia estas certe bona novaĵo, sed tio ne devus esti okazinta kiam la leĝo povas esti uzata tiel facile por krimigi homojn, kiuj postulas siajn rajtojn.

de Adam D. Prakasa je 2025-06-21 18:56

La Balta Ondo

En la ĉefurbo de Kanado

MeKaRo

MeKaRo (Mez-Kanada Renkontiĝo de Esperanto) okazas ĉiujare dum nia maja longa semajnfino, ĉi-jare de la 17a ĝis la 19a de majo 2025. Ĝi estas kunveno de Esperanto-parolantoj ĉefe de la provincoj Kebekio kaj Ontario. Temas pri turisma kaj socia renkontiĝo okaze de la Nacia tago de patriotoj (Journée nationale des patriotes). MeKaRo okazas alterne inter tiuj du provincoj.

En 2025 la 20a MeKaRo okazis en la Kanada ĉefurbo, Otavo. Partoprenis dudeko da homoj inkluzive de Brandon Sowers, la prezidanto de Esperanto-USA.

La programo de la renkontiĝo proponis viziton al nia granda urba farmbieno, promenadon inter la multaj ĝardenoj de tulipoj (tulipfestivalo okazis tiutempe en la urbo), tagmanĝon ĉe la enurba lago Dows, viziton al sinagogo, vespermanĝon kaj vesperajn ludojn ĉe la ĉefgastiganto kaj fine, viziton al nia historia muzeo.

Guy Matte

Foto: Komuna tagmanĝo (John Huang)

Vidu la liston de ĉiuj okazintaj MeKaRoj en la Esperanta Vikipedio https://eo.wikipedia.org/wiki/Mez-Kanada_Renkonti%C4%9Do_de_Esperanto.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/06/kanado-3/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

La Ondo de Esperanto

The post En la ĉefurbo de Kanado appeared first on La Ondo de Esperanto.

de La redaktoro je 2025-06-21 17:56

Neniam milito inter ni

Enhavo de Sennaciulo / Oktobro - Decembro 2024

21/06/2025 Enhavo Tendarismo kaj naciismo – Gary Mickel https://framaforms.org/98a-sat-kongreso-grezijono-9-16a-de-augusto-2025-1733525706

de neniammilitointerni je 2025-06-21 15:25

UEA facila