Blogoj en Esperanto

Infanoj lernas paroli je tute malsamaj rapidecoj. Por gepatroj tial ofte ne estas facile prijuĝi, ĉu ilia infano kapablas laŭaĝe paroli. Kio estas normala - kaj ekde kiam estas misfunkcio?

Antaŭ kelkaj jaroj la veterana esperantisto Hou Zhiping, iama sperta ĵurnalisto de “El Popola Ĉinio”, post detala esploro pri instruado de Esperanto ĉe la Baiyangshu-strata Lernejo en la urbo Taiyuan, esprimis profundan demandon: “Kiajn ŝanĝojn en la pensado havis la infanoj? Ĉu tio kongruas kun via komenca intenco?” Por respondi ĉi tiun esencan demandon, mi volas dividi kortuŝan rakonton.

En malvarma decembra vespero instruistino Zhang Hui (Belala) subite sendis al mi mesaĝon per WeChat:

Ĉi-tage dum la lernejradia programo, mi intervjuis kelkajn sesaklasanojn el grupo tri pri iliaj spertoj pri Esperanto. Komence la infanoj vigle rakontis pri kulturaj agadoj kaj kreitaj programeroj – ha, kiel vive ili priskribis! Sed subite knabo ekparolis pri tio, ke ĉi tiu estos ilia lasta partopreno en Esperanto-Kultura Semajno. Lia voĉo subite maltrafiĝis, kaj larmoj fluis. Tuj la tuta grupo ekploris kune.

Jen la unua fojo, kiam mi reale sentis la profundan emociligon, kiun ili formis kun Esperanto dum ses jaroj. Sen skribitaj tekstoj aŭ antaŭpreparo, iliaj vortoj fluis rekte el la koro. Eĉ mi ne povis deteni larmojn. Konstante ni ĉiam konsideris Esperanton kiel kurson, sed fakte ĝi fariĝis nevidebla emocia ligilo inter infanoj, gepatroj kaj lernejo. La kulturo de Esperanto jam radikiĝis en iliaj koroj. Kiel instruisto, mi dankas Esperanton pro tio, ke ĝi kreis tian fortan interligon inter ni. Eĉ post ilia diplomiĝo, mi certas, ke Esperanto ĉiam vokos ilin. Se okazo venos, ili certe daŭrigos lerni kaj fieros prezenti ĝin al aliaj.

Mi tuj aperigis ĉi tiun rakonton en la estrara WeChat-grupo de ĈEL. Iama sekretario Wang Ruixiang, profunde kortuŝita, petis publikigon en la asocia retejo.

La instruistino Zhang Hui denove mesaĝis:

Iu saĝulo diris, ke edukado estas arbo skuanta alian arbon, nubo puŝanta alian nubon, animo vekanta alian animon. Antaŭe mi komprenis tion nur teorie, sed hodiaŭ mi ĝin vidis vive. Dum ses jaroj, unu instruisto vekis infanon, kiu siavice vekis aliajn. La animoj de tiuj infanoj jam fandiĝis kun Esperanto – sen vortaj deklaroj aŭ paroladoj. Ili forflugos al la mondo portante la kvalitojn kultivitajn en nia lernejo, kiel steloj leviĝantaj al ĉielo. Kaj ni ĉiam povos vidi ilian brilon.

Jen la vera efiko de Esperanto: ne nur vortprovizo aŭ gramatikaj strukturoj, sed profunda transformo de la pensmaniero kaj sentmaniero. Tio superas ĉiujn niajn antaŭvidadojn kiam ni komencis la eksperimentan instruadon. Nia komenca celo estis pragmata – helpi en fremdlingva lernado. Sed ni malkovris, ke la influo de Esperanto al la lerneja komunumo jam transpaŝis la limojn de simpla komunikilo. Ĝi malfermis pli vastan mondon, donis novan perspektivon por kompreni la homaron. Mi diris dum la Dua Esperanto-Kultura Semajno: “La lernantoj de la Baiyangshu-strata Lernejo devas posedi ne nur diligentecon kaj sindonemon, sed ankaŭ kosmopolitan vidkampon, grandan koron kaj ideon pri egala amo”. Tio estas ne nur edukdeziro, sed fakta rezulto atingita per la praktiko de Esperanto-instruado.

Jen la nemateria heredaĵo, kiun Esperanto transdonas al nova generacio – ponton inter kulturoj, komprenemon pri diverseco, kaj kuraĝon por kosmopolita vivo. Ĉi tio estas donaco multe pli valora ol ajna lingva scipovo.

Jado (Wei Yubin)

Ĉi tiu artikolo aperis en la marta (printempa) eldono de La Ondo de Esperanto (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №1 (323).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/chinio-19/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Kion Esperanto donas al infanoj? appeared first on La Ondo de Esperanto.

---

 

George SAND

Tosto 

Doña Juana, naskiĝinta sub la bela hispana ĉielo, estis sekvinta sian familion en Flandrujon, kiun la hispanoj tiam estis regantaj, kiel vi scias. Holando, najbara lando, sammora kaj samklimata, plimalpli bone vivis kun siaj flandraj najbaroj, kaj oni ofte vidis la riĉajn familiojn de Nederlando reori la polvoplenajn blazonojn de kastiliaj nobeloj, en aliaj vortoj, la bonaj kaj pezaj negocistoj de la bordoj de Dejlo kaj Skeldo akiri la blankan manon de tiuj knabinoj venintaj de la bordoj de Gvadiano, belaj floroj rapide velkantaj sub la malvarma kaj nebula ĉielo de Holando.

Juana, freŝdate transplantita sur tiun malsekan teron, estis jam velkiĝanta. Jam ŝiaj belaj nigraj okuloj perdis sian velurecan brilon, jam ŝiaj brilaj vangoj senkoloriĝis kaj prenis tiun eburan koloron kiu restas sur la figuroj de Mieris kaj van der Werff. Ĉu la tempo faris malkomponaĵon en la koloro de la verkoj de tiuj majstroj? aŭ trovante pli da nobleco kaj poezio en la koloroj de tiuj helaj fremdulinoj ol en tiuj de siaj vermiljonaj samlandaninoj ĉu ili provis reprodukti ilian tipon? Jen, mi lasas tion por viaj komentoj.

Malgraŭ ĉio, Juana estis pli ol kortuŝa laŭ ŝia melankolia kaj suferanta mieno. La eleganta kaj riĉa kostumo de ŝia nova patrujo belege reliefigis la fleksecon de ŝia andaluza talio kaj la sudulan gracion de ĉiuj ŝiaj movoj. Unuvorte, ŝi estis la plej bela homo de Brabanto. Guberniestro Sneyders iom malmodeste gloriĝis el tio, kaj guberniestro Sneyders ne estis la sola rimarkanto de la ĉarmoj de ŝia edzino.

Sed Juana, revema kaj malgaja, malamegis ĉiujn tiujn bonajn holandanojn tiom pezajn kaj tiom banalajn. Ŝi sopiris sian belan sunon, siajn belajn riverojn kies varmetaj kaj harmoniaj fluoj ŝajnis paroli pri amo al la floroj de siaj bordoj. La neĝoj kaj glacioj de ĉi tiuj marĉoj korpremis ŝin, malvarmo prenis ŝin ĝis la fundo de ŝia animo. Aldonu al la klimata influo la kompanion de edzo ja riĉa, tre prudenta, tre saĝa pri siaj aferoj kaj ilia regado, sed, necesas diri, ja teda, kaj vi komprenos, ke bela kaj tenera Juana povis sopiri sian landon.

Tamen en la riĉabunda domo de la guberniestro estis bela paĝio, kiun oni nomis Ramiro kaj kiu naskiĝis, same kiel Juana, sub la hispana ĉielo. La paĝio estis deksesjara, same kiel Juana, li estis pala same kiel Juana, li havis nigrajn okulojn kaj pasian malgajan rigardon same kiel Juana. Li kantis per milda obtuza voĉo, kiu trafis la korojn, li etendis sian gitaron sur sian genuon per vere andaluza gracio, kaj Juana, aŭskultante tiujn malnovajn hispanajn romancojn, tiom naivajn kaj tiom poeziajn, foje sentis veni larmojn en ŝiaj silkaj palpebroj, ĉar li kantis ja bone, la bela paĝio. Li kun amo rakontis la mankantan patrujon. Li jam havis ion fiera kaj romaneska en sia karaktero, kaj li devenis de nobla kaj antikva familio, kaj tio, en la tiama epoko, neniel ĝenis.

Sed la guberniestro, kiu montriĝis, laŭ sia kvalito de guberniestro de landlima provinco, pli malfidema kaj pli observema ol tia, kia taŭgas por bona holandano, la guberniestro, mi do diras, tiom bone prigardis sian edzinon, la tenera kaj bela katolikino estis edukita en tiom ĉastaj pricipoj, la amo estas tiom timema kaj malaplomba je dek ses jaroj, fine la klimato de Flandrujo tiom multe malvarmigis la aŭdacon de tiuj du hispanaj imagoj, ke S-ro van Sneyders havis neniun bonan kialon por sia ĵaluzo, kaj pri tio li ĉagrenis tiom same, kiom li fieris. Ĉar estas iuj rilatoj puraj, diskretaj, misteraj, kiuj pli lezas trankvilon de edzo ol rektaj kaj lojalaj adultoj. Ĉi tiu estis por la bona Sneyders fonto de senutilaj ruzoj kaj senefikaj antaŭzorgoj. Li ne povis malhelpi interŝanĝon de malgaja kaj longa rigardo, tuŝon de du manoj okaze de preno de falinta ganto, aŭ de plenigo de glaso, aŭ de ordonita mesaĝo. Li ne povis ofendiĝi pro la diligenteco per kiu Ramiro metis kusenon de Utrecht sub la piedetojn de la guberniestredzino, nek pro la karesoj, kiujn li donis al ŝia favora hundo, nek pro la respekta zorgo per kiu li helpis ŝin ekrajdi sian belan hispanan ĉevaleton. Kvankam kompatinda Sneyders vane strebis aserti, ke gitaro havas falsan kaj acidan sonon, ke la hispana lingvo estas barbara dialektaĉo, kaj ke kanti romancojn ne estas vireca, li havis neniun validan kialon por malpermesi al ŝi la kanzonojn de la paĝio, kiam li estis foririnta. Sneyders, kompreninte ke tiu malbono estas neriparebla, imagis tion, kion li devis esti imaginta jam delonge. Necesis foririgi Ramiron. Hazardo, aŭ pli ĝuste politikaj okazaĵoj, donis al li la rimedon akordigi tiun antaŭzorgan decidon kun venĝodeziro ja prava, kiun la virta kaj malespera amo de la paĝio estis inspirinta al li.

Richelieu estis imaginta militigi Holandon kun Hispanujo, kaj tiucele subskribis aliancan traktaton kun Anglujo por armite eniri en Nederlandon. Lia projekto pli poste sukcesis kaj la disiĝo de Holando kaj Flandrujo okazis en 1648. Sed ĝis tiam estis tre malfacile ribeligi la flandrojn kontraŭ Hispanujo. La jugo de la Inkvizicio mildiĝis depost la punleciono donita al la duko de Albo, kaj tiu komercista loĝantaro prave malfidis la sekvojn de milito por siaj interesoj, kio ajn estus ĝiaj glordonaj rezultoj.

Tuj kiam la guberniestro de Berg-op-Zoom estis kaŝinformita pri la misteroj de la kabineto de Richelieu, li kredis sin tiom lerta kiom ruza. Same kiel siaj kolegoj, li eniris en intrigojn kaj sekrete ektraktis kun sia parenco, la guberniestro de Antverpeno (hispana citadelo ekde la fama sieĝo de 1585), por averti lin pri la komploto aliloke preparata. La celo de la holandaj provincoj estis instigi la hispanan Nederlandon al ribelado, por eviti la malrapidigon pro blokado kaj riskojn de enlanda milito, tiom danĝeraj por la komercado de ambaŭ nacioj.

Troviĝis, ke la guberniestro de Antverpeno, maljunulo politike mordema kaj ofendiĝema, estis havinta en sia juneco akrajn konfliktojn kun la patro de Ramiro. Li estis gardinta por tiu familio profundan rankoron kaj ŝajnis neglekti neniun rimedon por lasi ĝin en la malriĉa stato en kiu ĝi nun estis. Van Sneyders pensis tre plezurigi lin sendonte la junan Ramiron kiel portanton de politika mesaĝo, kaj li zorgis precizigi en postskribo, ke se la guberniestro de Antverpeno juĝas taŭge havi la junan hispanon kiel ostaĝon kontraŭ la Inkvizicio, li mem, lia mastro, konsentas ne depostuli lin nome de Holando, ĉar la certa interveno de Francujo protektos de ĉiu venĝo de la flandroj kontraŭ iliajn despotojn.

La kompatinda infano do foriris al la citadelo de Antverpeno, portanta rekomendan leteron, kiu devos konduki lin en prizonon aŭ sur eŝafodon, laŭ la humoro aŭ la interesoj de la guberniestro.

Jam de pluraj tagoj li estis foririnta el Berg-op-Zoom por almonte laŭiri tiun grandan branĉon de Skeldo kiu kondukas al Antverpeno. S-ro Sneyders ne plu aŭdante paroli pri li kaj esperante ne plu aŭdi paroli pri li, sentis sin en humoro multe pli afablema kaj bonvolema ol kutime. Li vespermanĝis per ja bona apetito, plurfoje rimarkigis ke la dika grasvanga brabanta paĝio pli lerte servis ol la orgojla kaj malatentema hispano, ameme laŭdis la bieron kaj la nebulojn de sia patrujo, mistraktis la hundon de Juana, kiu volis nenion akcepti de la mano de la nova paĝio. Unuvorte li maltrafis neniun okazon esti agrabla kaj bona edzo, dirante multajn malbonaĵojn pri Hispanujo, virinoj, romancoj, hundetoj, kaj paĝioj kiuj ludas gitaron.

Post la manĝo, Juana iris en la salonon kaj sidiĝis, melankolia kaj silenta, sur sian grandan brakseĝon. Ŝi turnis sian dorson al la fenestro por ne vidi la ĉielon, kiun ŝia edzo ĵus laŭdis, kvankam al ĝi ne mankis beleco en tiu momento kiam la suno subiris en la violkolorajn brumojn de la horizonto. Ŝi mem sub siajn piedojn metis tiun kusenon, kiun Ramiro estis tuŝinta kun amo tiom da fojoj, kaj detenante suspiron, ŝi aŭskultis per senatenta mieno la pezajn banalaĵojn de sia edzo.

"-Vivu Dio! Sinjorino, ekkriis S-ro la guberrniestro de Berg-op-Zoom konstatante, ke la konversacio konsumiĝis, mi devas trinki je via sano unu glaseton, aŭ du, da bona malnova vino de Kanarioj. - Eyck! alportu ĉi tien la plej belan el miaj boteloj kaj du glasojn kun fajnaj tigoj!

-Bone, filo mia, metu ĉi tiun tableton apud la moŝtan guberniestredzinon de Berg-op-Zoom. Bone nun, Eyck. Vi estas bona servisto, belulo mia, kaj vi havos belan jakon el flava silko ornamitan per ruĝaj rubandoj, kaj pantaloneton kun puntaĵo el Mehleno, se mi daŭre kontentos pri vi. Mi volas, ke vi havu pli bonan teniĝon ol tiu pigra hispano, el kiu ni liberiĝis por longe, dank'al Dio!

Tiel parolante Sneyders plenigis sian glason ĝisrande, kaj tiun de doña Juana nur duone, sed ŝi lasis ĝin sur la tablo kaj ne degnis trempi siajn helajn lipojn en ĝi.

-Nu, moŝta guberniestredzino, li diris, ĉu vi ne volas tosti kun mi? Ĉu vi rifuzas trinki kun mi je la sano de nia digna parenco kaj kolego guberniestro de Antverpeno? Tiu bona kaj fidela protestanto, kiu iam en niaj malnovaj flandraj teroj mortigis tiom da papistoj kaj idolanoj! Tiu raspa kaj severmora juĝisto, kiu tiel bone juĝas sen konsilia debato kaj pendigas iun ajn ulon super la fosaĵoj de sia urbo sen ke eĉ unu burĝo demandas la kialon, tiom grandaj estas la kredito kaj la fidon kiujn la guberniestro inspiras!"

Kompatinda Juana, mutigita de malespero, tristmiene aŭskultis tiun gracian inviton. Ŝi sciis la intencojn de sia edzo, kaj la akcepton, kiu atendis la paĝion en Antverpeno. Sed ŝi trovis en sia fiereco de andaluza virino la kuraĝon elteni tiun teruran ideon, kaj ŝteli de sia edzo la plezuron kontempli ŝian doloron. Ŝi turniĝis al Sneyders, kiu ekapogis sin al la dorsapogilo de sia brakseĝo kun mieno samtempe stulta kaj malica, kaj prenante sian glason per pli firma mano:

"-Se la fido de la Antverpernanoj en sia guberniestro estas tiom blinda, ŝi diris, verŝajne ili ja scias lin nekapabla pri kovarda ago kaj neutila krimo."

Tiel dirante, ŝi levis sian glason, kaj, dum ŝi proksimigis ĝin al tiu de sia edzo, sono de gitaro akompanata de malgaja kaj obtuza voĉo kantis, sub la fenestro, en la hispana, refrenon de unu el la romancoj ŝatataj de Juana. Tiu voĉo ne povis esti nekonata, eĉ momenteton, de ambaŭ homoj, kiuj aŭdis ĝin. Esprimo de stuporo kaj aflikto montriĝis sur la ruĝa vizaĝo de la guberniestro. La okuloj de Juana lanĉis ĝojan kaj triumfan flagron. Sanbrilo reaperis sur ŝiaj vangoj, kaj frapante la glason de sia edzo:

"-Mi trinkas, ŝi diris al li, je la sano de nia parenco kaj amiko, la brava guberniestro de Antverpeno!"

Oni serĉis Ramiron. Oni ne retrovis lin. Post kiam li trankviligis sian mastrinon pri sia sorto, li estis fuĝinta for el la kastelo. Kaj tiel li saĝe agis, ĉar ĉi-foje la guberniestro de Berg-op-Zoom ne estus konfidonta al aliulo la venĝan taskon. La paĝio reservis ĉe Gaston d'Orléans, kiu estis veninta militi por Hispanujo kontraŭ la reĝo de Francujo, sia frato. Oni asertas, ke, kiam ĝenerala paco estis subskribita en 1648, Ramiro atinginta altan rangon en la armeo, ege komplezis al la maljuna guberniestro de Antverpeno, kiu pro politiko aŭ lojaleco, estis rifuzinta helpi la planon de Sneyders. Ja estas certe, ke Sneyders estis mortinta dum la milito, kaj ke la paĝio kuraciĝis el sia amo por la bela Juana, post dek du jaroj da milito kaj ambicio. Tamen, mi ne povas certigi, ke retrovinte ŝin en la kortego de la imperiestro, kaj ĉar ŝi ankoraŭ povis esti juna, bela kaj riĉa, kaj laŭ mia scio tio neniam estis difekto, li ne sentis sian pasion revigliĝi. La rakonto diras nenion pri tio, kaj se vi volas, vi povas fini ĝin per geedziĝo, se tia fino plaĉas al vi.

Josette Joyeux, mi, Charles Jarrin la urbestro de Autun Ĉiu paŝo alvokas sekvantan paŝon, eĉ plurajn sekvantajn. Mi ankoraŭfoje havis okazon konstati tian principon de la vivo. Fakte, miaj ekspozicioj en Francio okazis ofte tiamaniere. Kutime en ekspoziciejo aperas sentemaj, kreativaj, scivolemaj, delikataj, puranimaj, kiuj amas arton, kaj logike, inter ili svarmas magiaj energioj, ĉirkulas imagaj ideoj, diskutoj, bagatelaj babiladoj kaj ankaŭ necesaj silentoj. Josette Joyeux tiel aperis dum mia ekspozicio en Moulin de Chazeu Laizy, plenkampara vasta vilaĝo en Francio en la jaro 2023. Ŝi estis unu el la vizitantoj, kiel aliaj rigardis miajn verkojn, ĵetis kelkajn demandojn, kaj fine mendis unu verkon, kiu ornamis la afiŝon. Ŝi interesiĝis pri la koloroj, pri mia kariero kaj vivmaniere translokiĝi al kamparo. Antaŭ foriro, ŝi proponis, ke mi povus ekspozicii en La Galerie du Passage situita en la centro de urbo Autun, kiu distancas 30 minutoj aŭte de ĉi-loko. Ĉu! Mi ne jesis por tuj poste, tamen, unu jaron poste jes. Tiel pasis dufoje printempo, somero, unufoja aŭtuno, kaj mi denove renkontis ŝin en la jaro 2024 aŭtune. Poste, mi eksciis, ke ŝi apartenis al estraro de la urbodomo kiel unu el vicprezidantoj je la kampo arto kaj kulturo. Se iu demandus al mi, kiu organizas tiajn ĉi cirkuladojn en mia vivo, kion mi povus respondi ! La malfermiĝo, nomata "Vernissage" en Francio, bele prepariĝis helpe de la asocio [La Galerie d'Autun Destination Culture] kaj miaj karaj amikoj Joelle, Juliette, Dominique kaj Michel. La asocio preparis afiŝojn, afiŝoflugilojn, propagandojn, invitojn kaj pendigojn de la verkoj. La manoj de miaj amikoj plenigis delikatajn necesaĵojn por mi. Kiam mi ekspozicias en fremda urbo, tio ne nur estas mia propra ekspozicio mem, sed ankaŭ por mi, malkovriĝo de la mondo kaj grandigo de mia horiĝonto. Do, mi profitis la tempon viziti kamparan pom-feston, lokajn vizitindaĵojn, esti invitita en loka klaso "nude croquis", ĉeesti la meson en la katedralo Saint-Lazare d'Autun kaj tiel plu. Plie, en la unua tago de mia ekspozicio en Autun, mirindega novaĵo surprizis min kaj tutan koreon : korea verkistino Han Kang ĵus ricevis Nobel-premion en literaturo!! Ja ververe, grava tago 10a de oktobro 2024 por mi, por ŝi, kaj por ni ĉiuj !! Mi ĝoje saltis kaj kuris proksiman librovendejon por aĉeti ŝiajn verkaĵojn. Nekredeble belegaj tagoj tiel daŭris en Autun dum 10 tagoj.

La historio pri la Granda Emua Milito de 1932 sonas tiel absurde, ke oni povus pensi ĝin fabelo. Sed ĝi vere okazis! Ni iru al Aŭstralio en la fruaj 1930-aj jaroj, dum la Granda Depresio. Multaj ekssoldatoj de la Unua Mondmilito fariĝis farmistoj en Okcidenta Aŭstralio kaj penis kultivi tritikon malgraŭ malfacilaj kondiĉoj. Kvazaŭ tio ne sufiĉus, aperis neatendita problemo: dekoj da miloj da emuoj, neflugantaj birdegoj, svarmis al la bienoj kaj komencis detruadi la kultivaĵojn.

 

Jack LONDON

 

 

Tiun novelon Jack London verkis, kiam li estis naviganta sur sia keĉo Snark, dum unu jaro, inter la insuloj Salomono. La rakonto baziĝas sur realaj okazaĵoj. Ĝi estis unue publikigita en 1909 en Hampston's Magazine antaŭ ol esti inkluzivita en la kolekto "Rakontoj pri sudaj maroj" en 1911. Ĝi estas terura priskribo de la sovaĝeco de la lokaj melanezianoj, kaj ankaŭ, kaj precipe, de la krueleco de koloniistoj en tiu regiono.

 

Mauki

Li pezis cent dek funtojn. Liaj hararo estis krispa kaj negreca, kaj li estis nigra. Li estis aparte nigra. Li estis nek blunigra, nek purpurnigra, sed prunnigra. Lia nomo estis Mauki, kaj li estis filo de ĉefo. Li havis tri tambojn. Tambo estas melanezia vorto por tabuo, kaj ĝi estas samdevena, kiel tiu polinezia vorto. La tri tamboj de Mauki estis la jenaj: unue, li ne devas premi manon de virino, nek lasi virinan manon tuŝi lin nek iun ajn el liaj propraĵoj. Due, li ne devas manĝi ruditapojn, nek iun ajn manĝaĵon kuiritan per fajro, kiu jam kuiris ruditapojn. Trie, li ne devas tuŝi krokodilon, nek veturi en kanuo, kiu portis iun ajn parton de krokodilo, eĉ malgrandan kiel denton.

La dentoj de Mauki estis de malsama nigro, ili estis profunde nigraj, aŭ eĉ pli ĝuste, karbonigraj. Ili tiel nigriĝis en unu sola nokto, de lia patrino, kiu sur ilin premegis mineralan pulvoron prenitan el terŝoviĝo malantaŭ Port-Adams. Port-Adams¹ estas marborda vilaĝo de Malaita, kaj Malaita estas la plej sovaĝa insulo de Salomonoj, tiel sovaĝa, ke neniu komercisto ner plantisto jam establiĝis sur ĝi. Ĝis nun, ekde la unuaj kaptistoj de bêche-de-mer² kaj komercistoj de santala ligno ĝis la lastaj dungistoj ekipitaj per maŝinfusiloj kaj benzinmotoroj, dekoj kaj dekoj da blankaj aventuristoj estis eliminitaj per tomahokoj kaj molnazaj Snider kugloj³. Tiel Malaita restas nun, en la dudeka jarcento, la favora tereno de la dungistoj, kiuj serĉas en ĝia marbordo laboristojn, kiuj varbiĝas kaj kontraktas por pene labori en la plantejoj de najbaraj kaj pli civilizitaj insuloj por salajro de po tridek dolaroj jare. La indiĝenoj de tiuj najbaraj kaj pli civilizitaj insuloj jam iĝis tro civilizitaj por tiel labori en plantejoj.

La oreloj de Mauki estis truitaj, ne en unu loko, nek en du lokoj, sed en du dekduoj da lokoj. En unu el la plej majgrandaj truoj li portis argilan pipon. La plej grandaj truoj estis tro larĝaj por tia uzo. La forno de la pipo falus tra ilin. Fakte, en la plej larĝa truo de ĉiu orelo li kutime havis lignan rondan ŝtopilon, kiuj havis diametron almenaŭ kvarcolan. Proksimume, la cirkonferenco de tiuj truoj estis dekdu kaj duono coloj. Mauki havis eklektikajn gustojn. En la diversaj malgrandaj truoj li portis tiajn aferojn, kiel malplenajn kartoĉojn, hufumajn najlojn, kuprajn ŝraŭbojn, ŝnurpecojn, plektitajn kokosfadenojn, verdajn folibendojn, kaj dum la malvarmetaj horoj de la tago, skarlatajn hibiskajn florojn. El tio oni komprenas, ke li ne bezonis poŝojn por sia bonstato. Cetere, ne eblis, ke li havu iujn, ĉar lia sola vestaĵo konsistis en kalikota ŝtofo plurcole larĝa. Li portis en sia hararo poŝtranĉilon, kies refermita klingo premis krispan buklon. Lia plej valora havaĵo estis la tenilo de porcelana taso, pendinta de ringo el testuda skvamo, kiu mem trairis lian nazkartilagon.

Sed malgraŭ tiuj plibeligoj, Mauki havis agrablan vizaĝon. Ĝi vere estis bela vizaĝo, laŭ ia ajn normaro, kaj por melaneziano ĝi estis rimarkinde belaspekta vizaĝo. Ĝia sola difekto estis ĝia manko de forteco. Ĝi estis milde virineca, preskaŭ knabineca. La trajtoj estis malgrandaj, regulaj, kaj delikataj. La mentono estis mola, kaj la buŝo malfirma. En la makzeloj, frunto kaj nazo estis nek forto nek karaktero. Nur en liaj okuloj oni povis trovi spuron de la nekonataĵoj, kiuj estis granda parto de lia temperamento, kaj kiujn aliaj homoj ne povis kompreni. Tiuj nekonataĵoj estis kuraĝo, persistemo, sentimeco, imago kaj ruzeco, kaj kiam ili montriĝis per kohera kaj trafega ago, la homoj ĉirkaŭ li estis mirigitaj.

La patro de Mauki estis la ĉefo de la vilaĝo Port-Adams, kaj ĉar li estis denaska marborda homo, Mauki estis duonamfibia. Li konis la kutimojn de fiŝoj kaj ostroj, kaj la rifoj havis neniun sekreton por li. Ankaŭ la kanuojn li konis. Li lernis naĝi, kiam li estis unujara. Kiam li estis sepjara li povis deteni sian spiron dum tuta minuto kaj naĝe atingi la fundon tra tridek futoj da akvo. Kiam li estis sepjara, li ankaŭ estis rabita de la ĝangaluloj, kiuj ne scias eĉ naĝi kaj timas la salan akvon. De tiam Mauki vidis la maron nur demalproksime, tra fendoj de ĝangalo kaj el senarbejoj de altaj montoj. Li iĝis sklavo de la maljuna ĉefego Fanfoa, kiu regis dudekon da disigitaj ĝangalaj vilaĝoj de la montoj de Malaita, kies fumoj, en la serenaj matenoj, estas preskaŭ la sola pruvo, kiun la blankaj maristoj havas pri la multnombraj enlandaj loĝantoj de Malaita. Ĉar blankuloj ne eniras en Malaita. Ili iam provis, en la epoko de orserĉado, sed ili ĉiam lasis siajn kapojn ridetantajn ĉe la fumaj traboj de ĝangalulaj kabanoj.

Kiam Mauki estis deksepjara junulo, Fanfoa estis elĉerpinta sian tabakon. Tute kaj komplete elĉerpis ĝin. Okazis malfacila epoko por ĉiuj liaj vilaĝoj. Li estis farinta eraron. Suo estis haveno tiel malgranda, ke granda skuno ne povis en ĝi ankriĝi. Ĝi estis ĉirkaŭita de mangrovoj, kiuj kreskis super profundaj akvoj. Tio estis kaptilo, kaj en la kaptilon veturis du blankuloj en malgranda keĉo. Ili serĉis dungotojn, kaj ili kunportis multajn tabakon kaj vendotaĵojn, eĉ ne menciante tri fusilojn kaj amason de municioj. Nu, neniu marborda homo vivis en Suo, kaj tie la ĝangaluloj povis veni ĝis la maro. La keĉo sukcese komercis. Dudek dungatoj subskribis la unuan tagon. Eĉ la maljuna Fanfoa subskribis. Kaj la saman tagon, la dudeko da dungatoj tranĉis la kapojn de la du blankuloj, mortigis la ŝipanaron kaj bruligis la keĉon. Post tio, kaj dum tri monatoj, superabundaj estis tabako kaj varoj en la ĝangalaj vilaĝoj. Tiam venis la militŝipo, kiu de malproksime ĵetis obusojn en la montetojn, forpelante la homojn el la vilaĝoj kaj al la profunda ĝangalo. Poste, la militŝipo elŝipigis trupojn. La vilaĝoj estis ĉiuj bruligitaj, kun la tabako kaj la varoj.

La kokosarboj kaj bananarboj estis tranĉitaj, la taroj tute elradikigitaj, la porkoj kaj kokidoj mortigitaj.

Fanfoa ricevis instruan lecionon, sed tamen li malhavis tabakon. Ankaŭ, liaj junuloj estis tro timigitaj por subskribi kun la dungantaj ŝipoj. Tial Fanfoa ordonis, ke lia sklavo, Mauki, estu kondukata al marbordo kaj subskribu kontraŭ antaŭpago de duonkesto da tabako, kaj ankaŭ tranĉiloj, hakiloj, kalikoto kaj bidoj, kiujn li repagos per sia laboro en la plantejo. Mauki estis forte timigita, kiam ili enŝipigis lin en la skunon. Li estis ŝafido kondukata al buĉejo. La blankuloj estis kruelegaj estaĵoj. Ili devis esti tia, alimaniere ili ne aventure tiel veturadus laŭ la marbordo de Malaita, en ĉiuj ĝiaj krekoj, duope, kiam ĉiu skuno enhavis de dek kvin ĝis dudek nigrulajn ŝipanojn, kaj ofte ĝis sesdek aŭ sepdek nigrulajn dungitojn. Krome, ĉiam estis danĝero de la marbordaj loĝantoj, subitaj atakoj, la skunoj kaj ĉiuj manoj hakitaj. Vere, la blankuloj ja estas teruraj. Plie, ili havis tiajn demonaĵojn, demonajn fusilojn, kiuj pafas rapidege multfoje, aĵojn el fero kaj kupro, kiuj ebligas la skunojn veturi, kiam ne estas vento, kaj skatolojn, kiuj parolas kaj ridas same kiel homoj parolas kaj ridas.

Kaj eĉ, li aŭdis pri iu blankulo kies demonaĵo estis tiel potenca, ke li povis depreni ĉiujn siajn dentojn, kaj remeti ilin laŭplaĉe.

En la kajuton Mauki estis malsupren kondukata. Sur la ferdeko unu blankulo garde deĵoris kun du revolveroj en sia zono. En la kajuto la alia blankulo sidis kun libro antaŭ si, en kiu li desegnis strangajn markojn kaj liniojn. Li rigardis al Mauki, kvazaŭ temis pri porko aŭ kokido, ekrigardis liajn subbrakajn kavojn, kaj skribis en la libro. Jen li antaŭmetis la skribobastonon kaj Mauki apenaŭ tuŝis ĝin, tiel devontiganta sin labori dum tri jaroj en la plantejoj de Moongleam Soap Company⁴.

Oni ne klarigis al li, ke la kruelegaj blankuloj plenumigos la promeson per sia tuta volo, kaj, ke malantaŭ ili, por la sama celo, estas la potenco kaj ĉiuj militŝipoj de Britio.

Aliaj nigruloj estis sur la ŝipo, el nekonataj foraj lokoj, kaj kiam la blankulo alparolis ilin, ili forprenis la longan plumon de la hararo de Mauki, tute razis tiun hararon, kaj volvis ĉirkaŭ lia brusto brilflavan kalikotan lava-lava⁵

Post multaj tagoj sur la skuno, kaj post kiam li vidis pli da landoj kaj insuloj ol li jam prirevis, li estis elŝipigita sur New Georgia⁶ kaj laborigita en la kampoj por senarbigi ĝangalon kaj tranĉi sukerkanojn. Jen la unua fojo, kiam li eksciis tion, kio estas laboro. Eĉ kiel sklavo de Fanfoa li neniam estis tiel laboranta. Kaj li ne ŝatis labori. Laboro de matena krepusko ĝis vespera krepusko kaj po du manĝoj tage. Kaj la manĝo estis monotona. Dum semajnoj oni donis al ili nur batatojn por manĝi, kaj dum postaj semajnoj nur rizon. Tagojn post tagoj li disigis kokosnuksojn el ĝiaj ŝeloj, kaj dum longaj tagoj kaj semajnoj li nutris la fajron por fumaĵi kopron, ĝis liaj okuloj doloradis kaj oni sendis lin por haki arbojn. Li estis bona hakisto, kaj oni metis lin en la pontkonstruan teamon. Iun tagon li estis punita, kaj oni sendis lin al la vojkonstrua teamo. Foje li servis kiel ŝipano en la balenbarkoj, kiam la kopro devis veni de malproksimaj strandoj aŭ kiam la blankuloj iris por fiŝkapti per dinamito.

Inter aliajn aferojn, li lernis la bêche-de-mer⁷ anglan lingvon, danke al kiu, li povis interparoli kun ĉiuj blankuloj kaj ĉiuj dungitoj, kiuj, sen ĝi, parolus per mil malsimilajn dialektojn. Li ankaŭ lernis iajn aferojn pri la blankuloj, ĉefe, ke ili plenumas siajn promesojn. Kiam ili diris al ulo, ke li havos briketon da tabako, li havis ĝin. Kiam ili diris al ulo, ke ili bastone tanos lian haŭton, se li farus ion, kiam li faris tion li ja havis tanitan haŭton. Mauki ne sciis, kion signifas tani, sed la vorto ekzistas en la bèche-de-mer, kaj li imagis, ke tio iel rilatas al sango kaj rompitaj dentoj, kiuj rezultas de bastonado. Alian aferon li lernis: neniu ulo estis frapita aŭ punita, krom se li kulpis pri io. Eĉ kiam la blankuloj ebriiĝis, kaj tio ofte okazis, ili ne frapis, krom se regulo estis malrespektita.

Mauki ne ŝatis la plantejon. Li malamegis labori, kaj li estis filo de ĉefo. Plie, jam pasis dek jaroj de kiam li estis forkaptita de Fanfoa el Port-Adams, kaj li suferis de hejmsopiro. Li eĉ sopiris la sklavecon sub Fanfoa. Do li eskapis. Li fuĝis en la ĝangalon, kun la ideo iri suden al la plaĝo kaj ŝteli kanuon, per kiu li iros hejmen ĝis Port-Adams.

Sed febro trafis lin, li estis kapita kaj revenigita preskaŭ mortanta.

Duan fojon li eskapis, kune kun du junuloj de Malaita. Ili laŭiris la marbordon dum dudek mejloj, kaj kaŝiĝis en kabano de libera viro el Malaita, kiu loĝis en la vilaĝo. Sed en la mezo de la nokto venis du blankuloj, kiuj ne timis la vilaĝanojn kaj tanis la haŭton de la tri eskapintoj, ŝnuris ilin kvazaŭ porkojn, kaj ĵetis ilin en la balenbarkon. Pri la viro en kies domo ili kaŝiĝis, laŭ la stato de liaj restantaj hararo, haŭto kaj dentoj, li ja ricevis tanadon, kiu senkuraĝigos lin por la resto de lia vivo doni ŝirmejon al eskapintaj laboristoj.

Dum plia jaro Mauki pene laboris. Poste li iĝis servisto, ricevis bonan nutraĵon kaj facilan tempon, ĉar malpena laboro estis purigi la domon kaj servi la blankulojn surtabligante viskion kaj bieron je ĉiu horo de la tago kaj preskaŭ ĉiu horo de la nokto. Li ŝatis la laboron, sed li eĉ pli ŝatis Port-Adams-on. Li devis servi ankoraŭ du jarojn, sed du jaroj estis tro longa tempo por li, turmentita de hejmsopiro. Dum tiu serva jaro li plisaĝiĝis, kaj kiel servisto li havis okazojn. Li prizorgis la purigadon de fusiloj, kaj sciis, kie la ŝlosilo de ties varejo pendiĝis. Li planis eskapon, kaj iun nokton dek junuloj el Malaita kaj unu el San Cristobal elŝoviĝis el la barakoj kaj tiris la balenbarkon ĝis la strando. Ja Mauki estis tiu, kiu liveris la ŝlosilon, kiu malfermis la barkan seruron, kaj Mauki ankaŭ estis tiu, kiu provizis la barkon per dekduo da fusiloj Winchester, giganta kvanto de municioj, kesto de dinamito kun eksplodiloj kaj prajmoj, kaj deko da skatoloj de tabako.

La nord-okcidenta musono blovis kaj ili dumnokte veturis suden, kaŝiĝante dum la tagoj en foraj senhomaj insuletoj, aŭ tirante sian balenbarkon en la ĝangalo sur la grandaj insuloj. Tiel ili atingis Guadalcanal, laŭiris duonon de ĝi, kaj trairis la markolon Indispensable ĝis la insuloj Florida. Ja tie ili mortigis la viron de San Cristobal, gardis lian kapon, kuiris kaj manĝis la ceteron de li. La marbordo de Malaita estis nur dudek mejlojn for, sed la lastan nokton forta fluo kaj kontraŭaj ventoj malhelpis ilin sukcesi la transiron. Ĉe la tagiĝo ili daŭre troviĝis je pluraj mejloj for el sia celo. Sed la tagiĝo aperigis kutron kun du blankuloj, kiuj ne timis alfronti dek unu virojn de Malaita armitajn per dek du fusiloj. Mauki kaj liaj kunuloj estis revenigitaj al Tulagi⁸, kie vivis la granda blanka ĉefo de ĉiuj blankuloj. Kaj la granda blanka ĉefo juĝis ilin en tribunalo, post kio, unu post la alia, ili estis ligitaj kaj frapitaj de po dudek vipbatoj, kaj komdamnitaj pagi monpunon de po dek kvin dolaroj. Oni resendis ilin al New Georgia, kie la blankuloj tanis iliajn haŭtojn kaj denove laborigis ilin. Sed Mauki ne plu estis servisto. Oni metis lin en la vojkonstruan teamon. La monpunon de dek kvin dolaroj pagis la blankulo el kiu li eskapis, kaj oni diris al li, ke li devas labori por repago, kaj tio signifis ses pliajn monatojn da laboro. Aldone, lia parto de la ŝtelita tabako ŝuldigis lin per alia jaro da laboro.

Port-Adams estis tiam tri jarojn kaj duonon for, do, iun nokton, li ŝtelis kanuon, kaŝiĝis en la insuletoj de la markolo Manning, trairis la markolon kaj eklaŭiris la orientan bordon de la insulo Ysabel, kaj estis kaptita de la blankuloj de la lagono Meringe. Post unu semajno, li eskapis el ili kaj fuĝis en la ĝangalon. Neniu ĝangalaj indiĝenoj vivis en la insulo Ysabel, nur marbordaj homoj, kiuj ĉiuj estis kristanoj. La blankuloj ofertis rekompencon de kvin cent bastonetoj da tabako, kaj ĉiufoje kiam Mauki provis iri marborden por ŝteli kanuon, li estis postĉasata de la marborduloj. Kvar tiaj monatoj jam pasis, kiam, la rekompenco atingis mil bastonetojn, kaj li estis kaptita kaj resendita al New Georgia kaj al la vojkonstrua teamo. Nu, mil bastonetoj valoris kvindek dolarojn, kaj Mauki mem devis pagi la rekompencon, kaj tio postulis labordaŭron de unu jaro kaj ok monatoj. Tiel, Port-Adams estis tiam kvin jarojn for.

Lia hejmsopiro estis jam pli granda ol ĝi iam ajn estis, kaj li ne ŝatis la ideon saĝiĝi, iĝi bonulo, labori kvin jarojn kaj reiri hejmen. La sekvantan fojon, li estis kaptita tuj ĉe la momento, kiam li ekfuĝis. Lia afero estis submetita al S-ro Haveby, la insulestro de Moongleam Soap Company, kiu juĝis lin nekorektebla. La kompanio havis plantejojn en la insuloj Santa Cruz⁹, centojn da mejloj for trans la maro, kaj tien ĝi sendis siajn nekoreteblulojn de la insuloj Salomonoj. Kaj do tien Mauki estis sendata, kvankam li neniam alvenis tien. La skuno haltis en Santa Anna¹⁰ kaj dum la nokto Mauki naĝis ĝis la bordo, kie li ŝtelis du fusilojn kaj skatolon da tabako de la komercisto kaj eskapis en kanuo ĝis Cristobal. Malaita estis tiam kvindek aŭ sesdek mejlojn norden for. Sed kiam li provis tien veturi, li estis trafita de tempesteto kaj repuŝita al Santa Anna, kie la komercisto enkatenigis lin kaj gardis lin ĝis la reveno de la skuno el Santa Cruz. La du fusilojn la komercisto rehavis, sed la skatolo da tabako kostis al Mauki plian laborjaron. Tiam la sumo de la jaroj ŝulditaj al la kompanio estis ses.

Dum la revena veturo al New Georgia, la skuno ankriĝis en Marau Sound, kiu situas ĉe la sud-orienta ekstremaĵo de Guadalcanal. Mauki naĝis ĝis la bordo kun mankatenoj kaj fuĝis en la ĝangalon. La skuno plu veturis, sed la loka komercisto de Moongleam ofertis mil bastonetojn, kaj al li la ĝangaluloj liveris Mauki-on, kun unu jaro kaj ok monatoj pliaj en lia ŝuldokonto. Plian fojon, eĉ antaŭ la skuno revenis, li fuĝis, ĉi fojon en balenbarko, kun skatolo de la komercista tabako. Pro Nord-okcidenta ventego li ŝiprompis sur Ugi¹¹, kie la kristanaj indiĝenoj ŝtelis lian tabakon kaj liveris lin al la loka komercisto de Moongleam. La tabako ŝtelita de la indiĝenoj valoris plian jaron por li, kaj la totalo estis nun ok jaroj kaj duono.

"Ni sendu lin en Lord Howe," diris S-ro Haveby. "Tie estas Bunster, kaj ni lasos ilin solvi inter si mem la aferon. "Ĉu Mauki mastros Bunster-on, ĉu Bunster mastros Mauki-on, sed mi supozas, ke ambaŭokaze ni senbalastiĝos."

Se iu foriras el la lagono Meringe de Ysabel, kaj veturas rekten al nordo, al magneta poluso, post cent kvindek mejloj tiu ekvidos super la maro la ondbatitajn koralajn plaĝojn de Lord Howe. Lord Howe estas tera ringo, kun perimetro de cent kvindek mejloj, maksimuma larĝeco de pluraj centoj da metroj, kaj ĝiaj plej altaj punktoj atingas dek futojn super la marnivelo. Ene de tiu sabla ringo troviĝas impona lagono punktita de koralaj makuloj. Nek geografie, nek etnografie, Lord Howe apartenas al Salomonoj. Ĝi estas atolo, dum Salomonoj estas insuloj, kaj ĝiaj popolo kaj lingvo estas polineziaj, dum la loĝantoj de Salomonoj estas melanezianoj.

Lord Howe estis loĝita de la alokcidenta drivado de la polinezianoj, kiu plu daŭras nun, per balancierkanuoj pelitaj al ĝiaj strandoj de la sud-orienta alizeo. Evidentas, ke samtempe ankaŭ okazis malgranda drivado de melanezianoj.

Neniu venas al Lord Howe, foje ankaŭ nomita Ontong Java. Thomas Cook & Son¹² ne vendas biletojn por iri tien, kaj turistoj ne sonĝas pri ĝia ekzisto. Ne eĉ blankula misiisto venis ĝis ĝiaj strandoj. Ĝiaj kvin mil loĝantoj estas tiel pacemaj kiel primitivaj. Nu, ili ne ĉiam estis pacemaj. La Naŭtika Almanako neniam eksciis la ŝanĝon, kiu okazis en la koroj de la loĝantoj, kiuj, antaŭ nelonge, detruis grandan ŝipon kaj mortigis la tutan ŝipanaron krom leŭtenanton. La postvivanto portis la informon al siaj kolegoj. La kapitanoj de tri komercaj skunoj revenis kun li ĝis Lord Howe. Ili rekte irigis siajn ŝipojn en la lagonon kaj ekpredikis la blankulan evangelion laŭ kiu nur blankuloj rajtas mortigi blankulojn, kaj la malsupraj rasoj ne povas tuŝi ilin. La skunoj trairis la lagonon ien kaj tien, ruinigante kaj detruante. Ne eblis eskapi el la mallarĝa sabla ringo, ne estis ĝangalo kien fuĝi. Tuj viditaj, la viroj estis pafitaj kaj ne estis rimedo por ne esti vidita. Ili bruligis la vilaĝojn, pecetigis la kanuojn, mortigis la kokidojn kaj porkojn, kaj hakis la valorajn kokosojn. Tio daŭris unu monaton, kaj la skunoj foriris, sed la timo al blankuloj estis brulstampita en la animojn de la insulanoj, kaj neniam plu ili sufiĉe malsaĝiĝis por ataki unu el ili.

Max Bunster estis la sola blankulo sur Lord Howe, komercanta je soldo de la ĉiea Moongleam Soap Company. Kaj la kompanio postenigis lin sur Lord Howe ĉar, krom sinliberigi el li, temis pri la plej fora kiel eble izolita loko. Kaj la kompanio ne senliberigis el li, ĉar estis tre malfacile trovi alian homon por preni lian lokon. Li estis granda fortika germano en kies kapo mankis klapo. Duonfreneza estus milda aserto pri lia stato. Li estis brutala kaj kovarda, kaj trioble pli sovaĝa ol iu ajn sovaĝulo de la insulo.

Ĉar li estis kovarda, lia brutaleco estis tiu de kovardulo. Kiam li estis dungita de la kompanio, lia unua posteno estis sur Savo¹³. Kiam usona kolonia ftizulo estis sendita por anstataŭigi lin, li pugnobatis lin kaj resendis lin kvazaŭ mortantan, en la skuno mem, kiu alportis lin.

S-ro Haveby sekve elektis junan giganton de Yorkshire por preni la postenon de Bunster. La viro de Yorkshire havis famon de batalulo, kiu preferis batalon pli ol manĝon. Sed Bunster ne eĉ provis batali. Li iĝis kvieta ŝafido... por dek tagoj, post kiuj la viro de Yorkshire estis neniigita, trafita de ambaŭ disenterio kaj febro. Tiam Bunster atakis, interalie ĵetis lin teren kaj dudekfoje piedbatis lin. Timante la sekvon, kiam lia viktimo resaniĝos, Bunster fuĝis sur kutro ĝis Guvutu¹⁴, kie li distingiĝis per batado de juna anglo jam kripla pro bura kuglo tra ambaŭ koksoj.

Tiam S-ro Haveby sendis Bunster-on al Lord Howe, la defalejo. Por festi sian alvenon li drinkis duonkeston da ĝino kaj draŝis la maljunan kaj astman leŭtenanton de la skuno, kiu veturigis lin. Kiam la skuno foriris, li venigis la kanakojn sur la strandon, kaj defiis ilin, ke ili ne kapablos ĵeti lin teren en luktbatalo, promesante skatolon da tabako al tiu, kiu sukcesos. Li faligis tri kanakojn, sed estis rapide venkita de kvara, kiu, anstataŭ ricevi la tabakon, ricevis kuglon tra siaj pulmoj.

Tiel komenciĝis la regno de Bunster sur Lord Howe. Tri mil homoj vivis en la ĉefa vilaĝo, sed ĝi senhomiĝis, kiam, eĉ dum plentago, li trairis ĝin. La viroj, virinoj, infanoj fuĝis antaŭ li. Eĉ la hundoj kaj porkoj malaperis, kiam ne plaĉis al la reĝo ŝirmiĝi sub mato. La du ĉefministroj estis teruritaj de Bunster, kiu anstataŭ diskuti ian ajn aferon preferis pugnobati.

Kaj sur Lord Howe venis Mauki, por labori por Bunster dum ok kaj duono longaj jaroj. Ne eblis eskapi el Lord Howe. Ĉiel, io ajn okazu, Bunster kaj li estis kunligitaj. Bunster pezis du cent funtojn. Mauki pezis cent dek. Bunster estis degenerinta brutalo. Sed Mauki estis primitiva sovaĝulo. Ambaŭ havis siajn proprajn volojn kaj agmanierojn.

Mauki havis neniun ideon pri la tipo de mastro, por kiu li devos labori. Li ne havis averton, li do konkludis, kompreneble, ke Bunster estos same kiel aliaj blankuloj, drinkanta multan viskion, reganta kaj donanta regulojn, plenumanta siajn promesojn, kaj neniam frapanta serviston senkiale. Bunster havis antaŭavantaĝon. Li sciis ĉion pri Mauki kaj ĝojegis pri superregi lin. Lia antaŭa kuiristo suferis pri rompita brako kaj dismuntita ŝultro, tial li donis al Mauki postenon de kuiristo kaj servisto.

Kaj Mauki rapide lernis, ke ekzistas blankuloj, kaj aliaj blankuloj. La tago mem, kiam la skuno foriris li ricevis la ordonon aĉeti kokidon de Samesee, la misiisto deveninta de Tongo. Sed Samesee estis veturinta al la alia flanko de la lagono kaj ne revenos antaŭ tri tagoj. Mauki revenis kun tiu informo. Li grimpis la krutan ŝtuparon (la domo estis konstruita sur fostaro, dek du futojn super la sablo), kaj eniris en la salonon por raporti. La komercisto petis la kokidon. Mauki malfermis la buŝon por klarigi la foriron de la misiisto. Sed Bunster tute ne zorgis pri la klarigo. Li frapis per sia pugno. La bato trafis la buŝon de Mauki kaj levis lin en la aeron. Li flugis tra la enirejo, ĝis la alia flanko de la verando, rompis la manrelon, kaj falis sur la sablon.

Liaj lipoj estis senforma ŝveliĝinta maso, kaj lia buŝo plena de sango kaj rompitaj dentoj.

"Tio instruos al vi, ke respondi ne plaĉas al mi", kriis la komercisto, ruĝa pro kolero, rigardante lin super la rompita manrelo.

Mauki neniam renkontis tian blankulon, kaj li decidis obeemiĝi kaj neniam ofendi lin. Li vidis la barkajn virojn brutale traktitaj, kaj unu el ili enkatenigita sen manĝo dum tri tagoj pro rompo de remapogilo dum remado. Kaj li aŭdis la klaĉadoj de la vilaĝo kaj eksciis kial Bunster edziĝis trian fojon al virino, kiun li perforte prenis, kiel ĉiuj scias. La unua kaj dua edzinoj kuŝas en la tombejoj, sub la blanka koralsablo, kun koralaj ŝtonoj ĉe siaj piedoj kaj kapo. Oni diris, ke ili mortis pro la batoj, kiujn li donis al ili. Li certe batadis la trian, kiel Mauki mem povis vidi.

Sed ne ekzistis rimedo por ne ofendi la blankulon, kiu ŝajnis esti ofendita de la vivo mem. Kiam Mauki silentis, li estis batata kaj nomata malsociema bruto. Kiam li parolis, li estis batata pro respondemo. Kiam li havis seriozan mienon, Bunster akuzis lin pri komploto kaj donis antaŭgardan draŝadon. Kiam li strebis esti gaja kaj rideti, li estis akuzita moki sian mastran moŝton kaj ricevis bastonadon. Bunster estis demonon.

La vilaĝo estus malaperiginta lin, se ĝi ne memorus la lecionon de la tri skunoj. Ĝi tamen estus malaperiginta lin, se estus ĝangalo kien fuĝi. Sed tiel, kiel la afero statis, el la mortigo de blankulo, de iu ajn blankulo, rezultos la alveno de militŝipo, kiu mortigos la kulpulojn kaj tranĉos la valorajn kokosojn. Estis ankaŭ la barkaj viroj, kiuj ja estis pretaj akcidente dronigi lin ĉe la unua ebleco renversi la barkon. Nu, Bunster atentegis, ke la barko ne renversiĝu.

Mauki estis de malsimila esenco, kaj tial, ke eskapi el Lord Howe ne eblis dum Bunster vivas, li decidis mortigi la blankulon. La problemo estis, ke li neniam trovis favoran okazon. Bunster estis ĉiam singarda. Liaj revolveroj estis tage kaj nokte pretaj por pafi. Li permesis al neniu pasi malantaŭ lia dorso, kiel Mauki lernis per multaj ĝissvenaj batadoj. Bunster sciis, ke li devis pli timi tiun kvietmienan, mildvizaĝan viron de Malaita ol la tutan loĝantaron de Lord Howe. Kaj tio aldonis spicaĵon al la turmentada programo, kiun li estis efektiviganta. Kaj Mauki estis obeema, akceptis la punojn, kaj atendis.

Ĉiuj aliaj blankuloj estis respektintaj liajn tambojn, sed ne Bunster.

La semajna porcio de tabako de Mauki estis du bastonetoj. Bunster donis ilin al sia edzino kaj ordonis al Mauki akcepti ilin el ŝia mano. Sed tio ne eblis, kaj Mauki foriris sen sia tabako. Same li estis devigita forlasi multajn manĝojn kaj malsati dum pluraj tagoj. Li ricevis la ordonon fari supon el la dikaj ruditapoj vivantaj en la lagono. Tion li ne povis fari ĉar ruditapoj estas tambo. Ses sinsekvajn fojojn li rifuzis tuŝi la ruditapojn, kaj ses fojojn li estis batita ĝis sveno. Bunster sciis, ke la servisto preferis morti, sed li nomis lian rifuzon ribelado, kaj estis mortiginta lin se ekzistus alia kuiristo por anstataŭi lin.

Unu el la preferaj petoloj de la komercisto esti preni la krispajn buklojn de Mauki kaj frapigi lian kapon kontraŭ la muron. Alia petolo estis surprize proksimiĝi al Mauki kaj premegi la ardan ekstremaĵon de sia cigaro sur lian karnon. Tion Bunster nomis vakcinado, kaj ĉiun semajnon Mauki estis multfoje vakcinita. Iam, dum kolerego, Bunster fortiris la tastenilon el la nazo de Mauki, tiel disŝirante la kartilagon.

"Ho! Kia muzelo!" li komentis, kiam li vidis la faritajn damaĝojn.

Ŝarka haŭto similas al smirga papero, sed raja haŭto estas kvazaŭ raspilo. En la sudaj maroj, la indiĝenoj uzas ĝin kiel rabotilon por glatigi kanuojn kaj remilojn. Bunster havis ganton el raja haŭto. La unuan fojon, kiam li provis ĝin sur Mauki, per unu froto li skrapis lian dorsan haŭton de la kolo ĝis la akselo. Bunster estis tre kontenta. Li gustumigis la ganton al sia edzino kaj vaste provis ĝin sur la barkaj viroj. Ambaŭ ĉefministroj venis por frotado, kaj ili devis rideti kaj preni ĝin kiel ŝercon.

"Ridu, skorzonero, ridu!" li diris al ili.

Mauki estis tiu, kiu plej ricevis la ganton. Ne eĉ unu tago pasis sen kareso de ĝi. Okazis fojoj, kiam la perdo de tiom da epidermo malhelpis lin dormi nokte, kaj ofte la duoncikatriĝinta areo estis denove senhaŭtigita de la petolema S-ro Bunster. Mauki daŭrigis sian paciencan atenton, certa, ke iam, pli malpli baldaŭ, lia okazo alvenos. Kaj li precize sciis tion, kion li faros, ĝis la plej etaj detaloj, kiam tiu tempo alvenos.

Iun matenon Bunster ellitiĝis en animstato ema por draŝi la tutan universon. Li startis kun Mauki, kaj haltis kun Mauki, kaj intertempe batsvenigis sian edzinon kaj tanis la haŭton de ĉiuj barkaj viroj. Ĉe matenmanĝo li taksis la kafon pisaĵo kaj ĵetis la bolantan enhavon de la taso al la vizaĝo de Mauki. Je la deka Bunster febrotremis, kaj duonhoro pli poste li estis varmega pro febro. Tio ne estis kutima krizo. Ĝi maligniĝis kaj pligraviĝis kiel marĉofebro. Pasis la tagoj kaj li pli kaj pli malfortiĝis, neniam ellitiĝante. Mauki atendis kaj gvatis dum lia haŭto resaniĝis. Li ordonis la barkajn virojn porti la kutron ĝis la strando, glatigi ĝian karenon kaj kontroli ĝian ĝeneralan bonstaton. Ili pensis, ke la ordono venas de Bunster kaj obeis. Sed tiun momenton Bunster kuŝis senkonscie kaj ne donis ordonojn. Tio estis la okazo por Mauki, sed li plu atendis.

Kiam la plej malbona estis pasinta, kaj Bunster kuŝis konscie resaniĝanta, sed malforta kiel bebo, Mauki pakis en sian kofron siajn kelkajn bagatelaĵojn, inter ili la tenilon de ĉina taso. Poste li iris ĝis la vilaĝo, kiel li interparolis kun la reĝo kaj liaj du ĉefministroj.

"Tiu ulo Bunster, li tiu ulo, ĉu vi ŝati li multe? Li demandis.

Ili klarigis unuvoĉe, ke ili tute ne ŝatis la komerciston. La ministroj ŝutis recitadon de ĉiuj maldignaĵoj kaj ofendoj, kiuj estis trafintaj ilin. La reĝo nervokolapsis kaj ekploris. Mauki krude interrompis.

"Vi koni mi, mi ĉefo en mia lando. Vi ne ŝati blanka mastro. Ankaŭ mi ne ŝati li. Multe kokosnuksoj vi meti en kutro, cent kokosnuksoj, du cent kokosnuksoj, tri cent kokosnuksoj. Tio fini, vi iri dormi. Ĉiuj kanakoj iri dormi multe. Kiam granda bona bruo en domo, vi ne povi aŭdi tiu bruo. Vi ĉiuj tre multe forte dormi."

Sammaniere li alparolis la barkajn virojn. Kaj li ordonis al la edzino de Bunster, ke ŝi reiru al ŝia familidomo. Se ŝi estus rifuzinta, li estus en dilemo, ĉar lia tambo ne ebligas lin tuŝi ŝin.

Post kiam la domo estis senhoma, li eniris en la dormoĉambron, kie la komercisto kuŝis duondormanta. Mauki unue forprenis la revolverojn, kaj metis la ganton el raja haŭto. La unua averto, kiu trafis Bunster, estis bato de la ganto kiu senhaŭtigis la tutan longon de lia nazo.

"Tio bona, ĉu ne?" rikanis Mauki inter du batoj, unu kiu lasis la frunton senhaŭta kaj la alia skrapis la duonon de lia vizaĝo. "Ridu, skorzonero, ridu!"

Mauki ĝisfunde faris la taskon, kaj la kanakoj, kaŝitaj en siaj domoj, aŭdis la "grandan bonan bruon", kiun estis faranta Bunster kaj plu faris dum almenaŭ unu horo.

Kiam Mauki finis, li portis la ŝipkompason kaj ĉiujn fusilojn kaj municiojn al la kutro, kiun li balastis per kestoj da tabako. Ja dum li estis tion faranta, hida senhaŭtaĵo eliris el la domo kaj kuris kriegante al la strando ĝis ĝi falis en la sablon kaj grimacis kaj balbutis sub ardega suno. Mauki rigardis ĝin kaj hezitis. Fine, li iris por tranĉi la kapon, kiun li volvis en maton kaj metis en la poban ŝrankon de la kutro.

Tiel profunde dormis la kanakoj dum tiu longa varma tago, ke ili ne vidis la kutron trairi la ŝanelon kaj direktiĝi suden, lofante la alizeon. Kaj la kutro neniam estis vidita dum la longa boardo al la marbordoj de Ysabel, nek dum la teda boardado de tie ĝis Malaita. Li albordiĝis en Port-Adams kun trezoro de fusiloj kaj tabako, kiel iu ajn homo neniam posedis. Sed li ne haltis tie. Li estis preninta blankulan kapon, kaj nur la ĝangalo povos protekti lin. Tiel, li revenis al la ĝangalaj vilaĝoj, kie li pafis la maljunan Fanfao kaj seson da aliaj ĉefoj kaj faris sin la ĉefon de ĉiuj vilaĝoj. Kiam lia patro mortis, la frato de Mauki regis en Port-Adams, kaj la kuniĝo de la marbordaj kaj ĝangalaj homoj iĝis la plej forta el la deko da batalantaj triboj de Malaita.

Pli ol la britan registaron Mauki timis la ĉiopotencan Moongleam Soap Company, kaj iun tagon mesaĝo alvenis al li en la ĝangalon, rememoriganta al li, ke li ŝuldas al la kompanio ok kaj duono jarojn da laboro. Li resendis aproban respondon, kaj jen aperis la neevitebla blankulo, kapitano de skuno, la sola blankulo, kiu dum la regno de Mauki riskis eniri en la ĝangalon kaj eliris vivanta. Tiu viro, ne nur eliris, sed ankaŭ kunportis sep cent kvindek dolarojn en oraj suverenoj, la prezon de ok jaroj kaj duono da laboro plus la koston de iuj fusiloj kaj kestoj da tabako.

Mauki ne plu pezas cent dek funtojn. Lia ventra cirkonferenco estas trioble la iama kaj li havas kvar edzinojn. Li havas multajn aliajn aĵojn, fusilojn kaj revolverojn, tenilon de ĉina tetaso, kaj bonegan kolekton de ĝangalulaj kapoj. Sed pli valora ol la tuta kolekto estas alia kapo, perfekte sekigita kaj prizorgita, kun sablokolora hararo kaj flaveca barbo, kiun li gardas envolvita en plej fajna teksaĵo de lava-lava. Kiam li ekmilitas kun vilaĝoj ekster lia regno, li ĉiam elirigas la kapon, kaj sola en ŝia vegetaĵa palaco, li longe kaj solene kontemplas ĝin. Dum tiaj momentoj funebra silento falas sur la vilaĝon, kaj eĉ nigruletoj ne aŭdacas brueti. La kapo estas taksita la plej potenca demonaĵo sur Malaita, kaj el ĝia posedo rezultas la tuta potenco de Mauki.

La 110a Universala Kongreso de Esperanto (UK) okazos de la 26a de julio ĝis la 2a de aŭgusto 2025 en Brno, Ĉeĥio, sub la temo “Esperanto kaj teknologioj kiel pontoj de paco kaj konfido inter la popoloj”. Ĉiuj estas invitataj aliĝi antaŭ la fino de la tria aliĝperiodo (la 30an de junio 2025): https://uk.esperanto.net.

La reĝisoro de la kongresa temo de 2025 estas Prof. Bengt-Arne Wickström. La temo estis prezentita de la Vicprezidanto de UEA, Fernando Maia Jr., estrarano respondeca ankaŭ pri kongresoj, en la Dua Bulteno. Resume Unuiĝintaj Nacioj (UN) deklaris 2025 Internacia Jaro de Paco kaj Konfido, celante instigi la homaron unuiĝi kaj alfronti la mondajn krizojn. António Guterres, Ĝenerala Sekretario de UN, emfazis la gravecon de homaj rajtoj kaj solidareco por solvi konfliktojn, redukti malegalecojn kaj antaŭenigi financan kaj klimatan justecon. Esperanto estas neŭtrala, facila kaj malmultekosta internacia lingvo ligita al kultura interkompreniĝo, justa komunikado kaj internaciismo. Tio kombinita al la modernaj teknologioj kiel ciferecaj platformoj, virtualaj komunumoj kaj artefarita intelekto, se trafe kaj konscie uzataj, povas plifaciligi mondskalan kunlaboron kaj edukadon por konstrui pacon kaj kontraŭstari diskonigon de malveraĵoj aŭ nutradon de malamo. La kongresa temo intencas esplori kiel teknologioj povas subteni pacon kaj konfidon, la instruon de Esperanton kaj valorigi kulturan diversecon, samtempe atente al etikaj defioj (ekzemple, falsaj novaĵoj) kaj la bezono por socia inkluziveco.

Surbaze de tio la reĝisoro de la kongresa temo alvokas interesiĝantojn kontribui al la temo kaj kunlabori per konstanta dissendolisto por la Kongresa Temo. Ĉiuj, kiuj volas kontribui, povas aktive kundividi siajn ideojn, atendojn kaj spertojn, por ke ni kune povu kontribui al pli paca kaj kunlabora estonteco. Proponoj por la kongresa temo povas pritrakti ĉiujn aspektojn de novaj teknologioj rilate interpopolajn kontaktojn, komprenon kaj komunikadon precipe rilate Esperanton. Ni starigis strukturon por ordigi la pensadon, kiu tamen nur estas propono kiel strukturi la analizon kaj tute ne deviga. Alternativaj ideoj kaj strukturoj tre bonvenas. Bonvolu sendi viajn proponojn kiel eble plej frue, almenaŭ antaŭ la fino de majo 2025 al la supra dissendolisto.

Ebla pensostrukturo

1. Novaj teknologioj malaltigas komunikajn kostojn; ekzemple elektronika poŝto, enretaj mesaĝiloj, virtualaj sociaj forumoj. La ĉefaj kostoj de enlanda kaj tutmonda komunikado praktike do estas tempo kaj la komunikado plej ofte okazas inter samlingvanoj aŭ pere de la angla. Aliflanke diasporaj komunumoj kiel ekzemple Esperanto-parolantoj aŭ jidaparolantoj multe pli facile povas komuniki kun pli da homoj ol antaŭ la estiĝo de tiaj komunikiloj. Tempo tamen estas limigita kaj oni devas elekti kun kiuj komunikiĝi. Interesa demando estas, kiuj kaj kiaj komunikretoj estiĝas.
   1. 1. La evoluo de la mediopejzaĝo povas rezulti en pliaj pontoj inter homoj aŭ en bariloj inter ili. Gravaj tutmondaj problemoj kiel klimatŝanĝo, atingo de paco, garantio de homaj rajtoj, forigo de la instigoj kreantaj rifuĝintojn, bezonas internacian kunlaboron por siaj solvoj. Do gravas stiri la sociojn al konstruo de pontoj, kiel la alternativo (1) malsupre, kvankam tro ofte rezultas alternativo (2).
         1. Estiĝon de novaj pontoj ni havas, se homoj uzas la plifaciligon de kontakteblecoj inter individuoj kaj la tutmondiĝon de komuniko por pli facile rilati al aliaj homoj kun diversaj opinioj kaj interagi kun ili. Oni povas lerni de aliaj kaj pridubi kaj testi siajn proprajn opiniojn. Senperaj kontaktoj helpas al ni pli bone kompreni aliajn homojn kaj pro tio respekti ilin. Tio forte dependas de kio ligas nin al aliuloj. Se la komuna ligilo estas Esperanto kaj la interkomunikantoj ĝenerale reprezentas diversajn opiniojn sur aliaj kampoj, la ponta efiko gravas.
         2. Estiĝo de novaj bariloj plifaciliĝas pro emerĝo de intergrupe malsimilaj, sed en grupe ideologie homogenaj, komunikaj homaj retoj. Oni elektas rilati al samopiniantoj. Oni do ne povas testi kaj ne devas pridubi siajn proprajn opiniojn, ĉar oni nur rilatas al homoj, kun kiuj oni samopinias. Pro tio povas sekvi polariĝo kaj nestabileco de la socio. Vera socia interrilato mankas.
2. Novaj teknologioj ankaŭ ebligas kreskantan uzon de artefarita intelekto, kiu kontinue pliboniĝas. Grava apliko de artefarita intelekto estas maŝina tradukado. Ankaŭ ĉi tie la evoluo povas porti nin en bonan aŭ malbonan direkton. Aŭtomata tradukado malpligrandigas la instigon lerni fremdajn lingvojn. Aliflanke ĝi malfermas pordojn al pli facilaj tutmondaj kontaktoj.
   1. Reduktita lernado de aliaj lingvoj limigas la aliron al la kulturo, kiun peras tiuj lingvoj. Oni povus paroli pri provincigado. Senperaj personaj kontaktoj nutras interkomprenon. Tian kontakton maŝina tradukado nur rudimente povas ebligi inter homoj de malsimilaj lingvoj. Do la fortaj instigoj ne investi tempon en temporaba lernado de naciaj lingvoj pro la ekzisto de aŭtomata tradukado forte necesigas la lernadon de facile lernebla neŭtrala lingvo, kiu povas servi interpopolajn ambaŭflankajn rilatojn. Tio ebligas la senperajn personajn kontaktojn, kiuj povas kontribui al la solvo de la gravaj tutmondaj problemoj menciitaj en la punkto 1a. Artefarita intelekto do portas argumentojn por pli vasta uzo de Esperanto.

Krom kontribui per prelegoproponoj oni ankaŭ povas subteni la laboron ĉirkaŭ la kongresa temo per donacoj, ĉefe al la Fondaĵo Universala Kongreso, kiu subtenas la organizadon de la UK, kaj al la Fondaĵo Partoprenu UK-on, kiu helpas partoprenigi en la UK-on esperantistoj, invititaj de UEA, kiuj mem ne povas pagi ĉiujn kostojn (inter ili estas prelegantoj de la kongrestema programo de la UK). UEA anticipe sincere dankas al ĉiuj, kiuj ĉiamaniere kontribuas al la UK.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1227.

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post UEA alvokas kontribui al la kongresa temo de la 110a UK en Brno appeared first on La Ondo de Esperanto.

---

Ĉu ni maljuniĝas en bona sanstato kaj vivas longe, tion ni povas mem kundecidi. La plej grandan influon pri tio havas laŭ studaĵo ne niaj genoj, sed niaj vivocirkonstancoj. Ke por sana, longa vivo interalie gravas sana nutraĵo kun multe da moviĝo, tion jam dokumentis multaj studaĵoj. Surprize estas tamen laŭ ĵus aperinta studaĵo ĉe la universitato de Oksfordo, kiel granda vere estas la influo de eksteraj faktoroj, ekzemple nia vivostilo kaj niaj vivocirkonstancoj, pri la atendebla vivodaŭro. La risko pri frua morto laŭ tio dependas multe pli de mediaj faktoroj ol de la genoj.

“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). Jam aperis tridek unu prezentoj. La tridek-dua prezentato estas Kristin Tytgat – Esperanto-aktivulino el Belgio.
Ĉi-sibe legu pli pri ŝi kaj pri ŝia kontribuo al la programo de BET-59.

Kristin Tytgat naskiĝis la 22an de septembro 1955 en Ekeren, Belgio. Ŝi estas la pli aĝa fratino de Ite Tytgat kaj ankaŭ loĝas en Antverpeno. Kristin naskiĝis en Esperanta familio kaj estas aktiva esperantisto dum 50 jaroj. De 2018 ĝis 2024 ŝi estis la prezidanto de Belga Esperanto-Federacio.

Kristin studis lingvojn kaj ilian kulturon. Dum la profesia vivo ŝi instruis al tradukistoj kaj interpretistoj en la Libera Universitato de Bruselo.

Parte pro tiu laboro parte pro la kontaktoj en Esperantujo ŝi spertiĝis pri interkulturaj rilatoj. Ankaŭ la multjara organizo de universitataj programoj pri interŝanĝoj de studentoj kaj docentoj inter Okcidenta kaj Orienta Eŭropo donis al ŝi multe da valoraj spertoj de interkultura komunikado.

En Esperantujo ŝi ofte gvidas seminariojn pri tiu temo. En la 109a Universala Kongreso en Aruŝo ŝi pasintjare organizis seminarion kun prelego kaj ekzercoj pri interkultura komunikado kunlabore kun la prezidanto de UEA, Duncan Charters.

En BET-59 Kristin Tytgat intencas prelegi pri diversaj aspektoj de interkultura komunikado. Esperantistoj havas komunan lingvon sed ne komunan referenckadron de normoj kaj valoroj por bone kaj klare komunikiĝi. En la prelego ŝi precizigos tiun elirpunkton kaj serĉos kune kun la partoprenantoj vojon por sukcese kaj efike komunikiĝi lingve kaj nelingve. Tio ebligos bone kompreni kaj respekti unu la alian. Dum la diskutado la partoprenantoj estas petataj aktive partopreni kaj kontribui surbaze de siaj vivspertoj.

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/bet-188/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post BET-59: Konatiĝu kun Kristin Tytgat appeared first on La Ondo de Esperanto.

Post la samtempa eksigo kaj eksiĝo de la prezidanto, TEJO serĉis novan estraranon. Surprize, unu el la kandidatoj estis la eks-prezidanto mem, sed denove la komitato voĉdonis kontraŭ li. Plia polemiko okazis kiam unu kandidato asertis, ke seksismo malhelpas ties kandidatiĝon. Fine du novaj estraranoj estis elektitaj.

La novaj estraranoj de TEJO, Ana Ribeiro kaj Aleksandre Basque. Fotoj: Kontoj en FB kaj X.

La 23-an de februaro la komitato de TEJO voĉdonis por eksigi la prezidanton, Michal Matúšov (KuboF Hromoslav) pro lia ”malĝentila” kaj ”malrespekta” agado. Tiam Lucía Fernández Barrera ekanstataŭis lin kiel prezidanto kaj TEJO malfermis alvokon por nova estrarano, kiu plenumos la mandaton ĝis la 31-a de aŭgusto. 

Venis kandidatiĝoj de tri homoj, kaj pro tio oni proponis elekti du novajn estraranojn anstataŭ nur unu. La tri kandidatoj estis:

• Ana Ribeiro, 28, el Brazilo. Ŝi estis komitatano, membro de la elekta komisiono kaj vicprezidanto de Germana Esperanto-Junularo.
• Aleksandre Basque, 29, el Francio, kiu partoprenis kelkajn internaciajn renkontiĝojn sed ne havis postenon en TEJO.
• Ingryd Oliveira, 31, el Brazilo, kiu estis komisiito de TEJO. 

La motiviga letero de Oliveira estas iom nekutima, ĉar anstataŭ prezenti ŝiajn kapablojn, la letero ĉefe plendas ke ŝi kandidatiĝis pasintjare, sed ne ricevis respondon aŭ agnoskon de la komitato. Ŝi ankaŭ plendis pri iu TEJO-ano kiu provis uzi ŝin por kreskigi sian influon en TEJO: 

”Persono de TEJO venis al mi en telefonvoko por mencii mian kandidatiĝon kaj provis konvinki min kandidatiĝi por aliaj aferoj por propra persona intereso de tiu persono, por ke mi eĉ estu parto de skemo de ’homoj, kiuj estas liaj amikoj’, por ke tiu persono havu grandan influon ene de la Esperanto-movado kaj atingu instituciajn gajnojn per ĝi.”

Laŭ la letero ŝi rifuzis, ĉar ŝi ”ne partoprenas en malpuraj planoj aŭ personaj ambicioj”.

Sed mallonge antaŭ la limdato, aperis kvara kandidato – la eks-prezidanto Matúšov. Li skribis: 

”Ĉi-tempe la Estraro estas en malbona stato kiam plejparto de Estraranoj kontraŭas Komitatajn decidojn en Reglamentoj, disvastigas malveraĵojn, kaŝas veron, rifuzas klare diskuti pri problemoj por trovi solvojn kaj tiel endanĝerigas la reputacion kaj fidindecon de TEJO. Ni devas tion haltigi nun kaj revenigi TEJO-n al la pado de fidindeco kaj obeado de Komitato, kaj al ekuzo de vera strategia fokuso.”

Li skribis ke li kandidatiĝas por la posteno de estrarano ”kun eblo esti Prezidanto, aŭ Vicprezidanto”. Lia vivresumo ne menciis lian ĵusan rolon kiel prezidanto de TEJO, sed asertis ke li estas ”kapabla labori en teamo”. Li samtempe kulpigas aliajn estraranojn pri sia eksigo, sed kredas ke la problemo estas iel solvebla:

”Mi konscias, ke dum la lastaj monatoj aperis kelkaj problemoj, kaj pluraj homoj plendis pri mi. Plejparte tio estis kutimaj problemoj, kiuj okazas en organizoj kaj homgrupoj, kaj kiujn eblus relative facile solvi se oni prezentus la problemon konstrueme kaj pretus trakti ĝin. Bedaŭrinde tio plurfoje ne okazis, kaj al la Komitato fine venis draste mistordita versio, evidente ŝarĝita de fortaj emocioj, kiu iom rilatis al la vero, sed grandparte tute ne povus esti nomita vero.”

Sed li ne estis la sola polemikiga kandidato. Tyron Surmon, eks-prezidanto kaj nuna komitatano Ĉ, skribis al la komitato ke li ”forte kontraŭas” la kandidatiĝon de Ingryd Oliveira. 

”Miaj ĝisnunaj spertoj kun ŝi estis negativaj, kaj surbaze de tio (kaj ŝia motivletero mem) mi timas ke ŝia interhoma aliro kaŭzos problemojn ene de la Estraro. La sperto de la lastaj monatoj montris al ni kiom multe unu homo povas malbonetosigi la teamon, kaj konsidere kiom glate la nuna Estraro laboras, mi vere ne volas rompi tion.”

Li krome klarigis ke ŝi ne ricevis respondon al ŝia kandidatiĝo pasintjare ĉar ŝi sendis ĝin pli ol unu monaton post la limdato.  

Oliveira defendis sin kaj sugestis ke ŝi ricevis kritikon pro seksismo: 

”Estas tre malfacile esti virino. Eĉ se virino ne faris eraron en ŝia vivo, ĉar mi ankoraŭ kredas, ke mi ne faris eraron en ĉiuj situacioj, kiuj okazis, ĉiu situacio, kiu ŝajnas esti eraro, estas markita, ĝi estas notita. Do mi petos pardoniĝi eĉ por eraroj, kiujn mi neniam faris, ĉar la socio volas tion, ke ni estu markitaj de eraroj, kiujn ni neniam faris.”

Surmon diris ke la disputo okazis inter ŝi kaj la tiama estrarano de la komisiono (kaj nuna Ĝenerala Sekretario), Snehaĝa Venkatesh. Laŭ Surmon, Venkatesh ”neniel – eĉ iomete – agis malbone” kaj diris ke Oliveira pro sia komunikstilo ne estus taŭga estrarano. 

En sia respondo, Oliveira kritikis Surmon, kiu ”atakas mian reputacion”, kaj diris ke la disputo inter ŝi kaj Venkatesh estis malgranda kaj jam solvita. Ŝi ankaŭ pli forte kulpigis seksismon: 

”Virinoj devas paroli, ĉar la socio volas, ke ni restu silentaj. La socio metas barilojn por ke ni ne parolu, por ke ni ne estu elektitaj al postenoj de graveco… Do mi jam komprenis, kial mi ne estas bona kandidato por la estraro: mi estas tro homa (humana), tro aŭskultanta, tro kunlaboranta, ĉar se mi vidus iun superŝarĝitan de laboro, mi proponus mian helpon por helpi al la laboro esti finita, mi povas akordiĝi kun ĉiuj homoj kaj mia eniro en la estraron malpliigus skandalojn, ĉar mi ne estas toksika /tiele – red./ homo.”

En lundo oni anoncis la rezultojn de la du voĉdonoj. Unue, oni voĉdonis (12 jes, 6 ne, 6 sindetenoj) por pligrandigi la estraron al ok homoj.  Due, oni elektis Ana Ribeiro kaj Aleksandre Basque kiel la novajn estraranojn.

Oni ne diris kiom da voĉoj ĉiu kandidato ricevis, nur ke Ribeiro estis la plej preferata, Basque la dua, Oliveira la tria kaj Matúšov la kvara.  

 Robert Nielsen

Pere de la popolo Awá kaj Katsa Su, mi ekkonis specialan manieron vivi

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Malgranda laŭ staturo, kun felo nigra kaj blanka, lipharoj senlimaj, kaj kortuŝa rigardo. Añemó, kio en la lingvo Kamentsá signifas “esti forta”, eniris en mian vivon la 7-an de aŭgusto de la jaro 2021, ŝlosila jaro en mia historio persona, intelekta kaj akademia. Mi komencis mian doktoriĝan studadon pri juro nur kelkajn monatojn antaŭe, kun stipendio de la Universitato de la Rozario en Bogoto, Kolombio, kie mi akceptis la defion komuniki, pere de juraj lensoj, aliajn manierojn esti en la mondo.

En la jaro 2020 okazis mia unua kontakto kun la popolo Awá, dunacia komunumo de la ĝangalo, loĝanta inter Kolombio kaj Ekvadoro, kiu malfermis al mi la pordojn de Katsa Su, ilia Granda Domo, kiel ili nomas ĝin en Awapit, ilia lingvo.

Laŭ la popolo Awá, ĉio kio loĝas en Katsa Su estas persono. La arbo sanganta, la valo rigardanta ĉirkaŭe, la birdoj kiuj orientiĝas per sia propra kanto –  ĉiuj kunloĝas en kvar mondoj: la unua, la mondo de la estaĵoj plej etaj kiel la formikoj aŭ la armodoj; la dua, tiu kie la Awa-oj paŝas; la tria, kie loĝas la spiritoj; kaj la kvara, la loko de la kreinto.

Katsa Su estas, laŭ la Awá-oj, patrino kiu prizorgas kaj provizas, sed ankaŭ malsanigas nin kiam ŝiaj limoj kaj  sanktaj kodoj ne estas obeataj. Ekzemple, kiam ni ne petas la permeson alproksimiĝi kiam ni renkontas riveron unuafoje, aŭ kiam ŝi rufuzas esti vizitata, homoj perdiĝas en ŝiaj profundoj.

Pere de la popolo Awá kaj Katsa Su, mi lernis apartan manieron vivi. Mi eĉ  ekkonis la nocion de Wat Uzán,”vivi bele”, de popolo perfortita ekde la hispana konkero kaj, pli lastatempe inter 1990 kaj 2016, dum la armita konflikto en Kolombio. En 2019, la Speciala Ĵurisdikcio por Paco  (Justicia Especial Para la Paz), kreita en 2017 por alporti juestecon al la viktimoj de armitaj konfliktoj, deklaris ilian teritorion viktimo de la milito, same kiel la Awá-popolon mem.

Katsa Su troviĝas  en Nariño, suda Kolombio, departemento kie la rajtoj de la naturo estis agnoskitaj en tiu sama jaro: la rajto esti respektata, protektata, konservata kaj restaŭrata fariĝis rajtoj por ĉiuj strategiaj ekosistemoj de la regiono laŭ la Dekreto 348 de la registaro de Nariño.

Dum mia doktora studado, mi koncentriĝis pri la verkado de mia disertacio,  publikigita en 2024 post recenza aprobo, sen korektoj. Sed antaŭ ol verki mian disertacion, Añemó inspiris mian unuan libron pri la rajtoj de la aliaj bestoj, publikigita en 2023, la sama jaro kiam mi finis mian doktoriĝon. Ĝia ĉeesto en mia vivo, la saĝaj kaj grandanimaj vortoj de la Awá-oj, kaj iliaj interagoj kun aliaj estaĵoj (kiuj, same kiel ni homoj, havas volon kaj komunikas sian manieron esti, kvankam ne per vortoj), helpis min rekonsideri la malaktualan ideon ke nur homoj, pro sia digno kaj atribuoj, povas esti subjektoj de rajtoj. Mia doktora tezo pri la naturo kiel subjekto de rajtoj kaj la Awá-oj estis publikigita kiel libro en oktobro 2024.

Tiuj du libroj estas la rezulto de du jaroj da esplorado, kaj estis verkitaj kun amo kaj rigoreco dum la tri jaroj de mia doktoriĝo.  Ambaŭ estis eldonitaj de Editorial del Rosario post la aprobo de akademiaj fakuloj ekster la universitato. Ambaŭ verkoj estas la frukto de amo etendita preter la homeco, de mia nova esprimloko,  de mia konvinko ke ni ne estas superuloj kaj ke, kiel diris Sankta Francisko el Asizo siatempe, ni ĉiuj estas gefratoj. Same kiel ĉe la Awá-oj en Kolombio aŭ la maorioj en Nov-Zelando, ni povas etendi nian parencecon preter nia specio.

Añemó permesis al mi adopti alian specion kaj forĝi profundan ligon en nia malgranda, multspecia dumembra familio. Siaflanke, la Awá-oj instruis al mi ke se ni estas atentaj, se ni lernas de saĝaj homoj kiel ili, ni povas kompreni kiel aliaj estaĵoj parolas al ni, gvidas nin, kaj protektas nin.

Mia konscienco, el mia eta loko, kiel alia filino de la Patrino Tero, instigis, kaj daŭre instigas, mian akademian kaj ĵurnalisman aktivismon cele al la agnosko de rajtoj por ĉiuj vivantaj estaĵoj fare de la jura sistemo, rajtoj kiujn popoloj kiuj antaŭis nin, jam agnoskis en siaj kredsistemoj kaj en sia praula maniero kunekzisti en harmonio kun la vivantaj estaĵoj de sia medio.

 

Legu pli: Ni devas pridiskuti la koloniismon en la jura parolado, diras kolombia advokatino (artikolo en la hispana)

Verkita de Johana Fernanda Sánchez Jaramillo Tradukita de Claudio Gobbo · Vidu originalan artikolon [es]

GILLES GALLINARO / RADIO France 15/04/2025 Dimanĉon 13an de aprilo en la urbo Sumio nord-oriente de Ukraino, bombado okazigis la morton de 34 homoj, inter kiuj du infanoj, kaj centon da vunditoj. Tio estas kondamnita de la internacia komunumo. Du tagojn...

Triste elstaris la nigriĝintaj ruinoj de la konkerita Trojo al la ĉielo, kaj enmeze de la ruinfragmentoj estis nenio aŭdebla krom la grakado de rabobirdoj serĉantaj predon. Sed sur la bordo la vivo estis vigla. La grekoj ŝarĝis siajn ŝipojn per kestoj plenaj de multekostaj or-kaj arĝentotrezoroj kaj valorplenaj vestoj kaj ŝtofoj. Sur la ŝipoplankoj kunpuŝiĝis aroj de sklavinoj. Ŝipo post ŝipo tratranĉis la ŝaŭmantajn ondojn kaj forlasis la fremdan bordon.

Ankaŭ la armeestro Agamemno, la reĝo el la genro de Tantalo, velis kun siaj ŝipoj hejmen. Dek jarojn li sieĝis kun la grekaj militistoj Trojon kaj dum ĉiuj tiuj jaroj ne vidis sian hejmlandon kaj la reĝan palacon en Mikeno. Li proksimiĝis al Greklando sen diveni, ke tie embuskas lin morto.
   
La kuzo de Agamemno, Egisto, jam delonge sopiris la tronon de Mikeno kaj atendis favoran okazon. Li ne partoprenis la trojan militon, sed restis en Mikeno. La malĉeesto de la reĝo devus malfermi al li eblon por akiri la potencon. Per konsiloj kaj flataĵoj li ŝtelire gajnis la favoron de la reĝino Klitemnestro, ĝis tiu cedis kaj promesis sian helpon al li. Ŝi ne povis pardoni al sia edzo Agamemno, ke li oferis ŝian filinon Ifigenio.
   
La ruza Egisto starigis ĉe la bordo gardistojn kaj ordonis al ili: „Rigardu tre observeme la horizonton de la maro. Se vi vidos malproksime la mastojn kaj velojn de la floto de Agamemno, ekbruligu fajron. La fumo montros al mi en Mikeno, ke la reĝo revenas.“
   
Baldaŭ ekflamiĝis la fajroj de la gardistoj kaj sendis fumon al la ĉielo. Egisto en Mikeno ekkonis, ke la decida momento proksimiĝas. Ĝustatempe avertite, Klitemnestro ornamis la palacon por la solena akcepto kaj ordonis al la servistinoj kovri la vojon al la palaco per ruĝaj tapiŝoj. Sur ili la venkoriĉa Agamemno paŝu en sian rezidejon.

Antaŭ dek tagoj aperis la marta (printempa laŭ la nordhemisfera vidpunkto) eldono de la ĉiusezona gazeto “La Ondo de Esperanto”, 2025, №1 (323). Sur ĝiaj 137 paĝoj (legeblaj laŭ la normoj “pdf” kaj “ePub”) estas pli ol 60 tekstoj, garnitaj de multaj ilustraĵoj.

En la 32-paĝa primovada sekcio Eventoj estas publikigitaj tri dekoj da artikol(et)oj pri esperantista aktivado dum la tri unuaj monatoj de la 2025a jaro, interalie, pri du novjarfestaj renkontiĝoj en Germanio (NR kaj Luminesk’) kaj unu (JES) en Belgio, pri la 6a Speciala Ekskurso en Nepalo kaj pri la dua Esperanto-Seminario en Malagasio, pri multaj aliaj renkontiĝoj kaj agadoj esperantistaj en pluraj landoj, inkluzive de Ukrainio, en kiu la movado plu vivas malgraŭ la malfacilaj cirkonstancoj.
Enestas ankaŭ informoj pri okazontaj kongresoj kaj renkontiĝoj, precipe pri la 110a UK en Brno kaj pri la 59a BET en Kaŭno.
La sekcio “Eventoj” verŝajne estus 40-paĝa, se ok artikol(et)oj ne aperus, kiel unu-du-frazaj informoj en la renaskita unupaĝa rubriko “Koncize” kun referencoj al la retadresoj de la plenaj tekstoj.
Bedaŭrinde, preskaŭ neniam en “La Ondo” mankas la nekrologa rubriko. Ĉi-foje ni funebras okaze de la forpasoj de Renato Corsetti (1941-2025) kaj Viktor Kulakov (1958-2025).

En la marta sekcio Tribuno oni povas, interalie, legi pri la Internacia Tago de la Gepatra/ Denaska Lingvo kaj pri la Esperanto-instruado ĉe la Baiyangshu-strata lernejo en la urbo Taiyuan, kie la lernantoj ne nur lernas la lingvon, sed ankaŭ malkovras la mondon per la helpo de Esperanto.
Post kelkjara paŭzo reaperas la rubriko “Urboj de Ruslando”, en kiu, kiel la dek-dua urbo ĉi-rubrika, estas prezentata Ĉeboksari, la ĉefurbo de Ĉuvaŝio, pri kiu artikolas la konata Ĉuvaŝia Esperanto-aktivulo Aleksandr Blinov.

En la sekcio Arkivo, krom la kutima listo de Esperantaj jubileoj kaj memordatoj por la venonta monato (aprilo), kiun dum pluraj jaroj ĉiumonate kompilas Aleksander Korĵenkov, estas publikigita artikolo de Irina Gonĉarova pri la 30-jariĝo de la asocio MASI – la plej aktiva el la daŭre funkciantaj Esperanto-kolektivoj en Ruslando.

En la malofta sekcio Lingvo estas du artikoloj de la sekretario de la Akademio de Esperanto François Lo Jacomo: pri la interreta konferenco de la Akademio kaj pri la lastatempaj elektoj de novaj akademianoj; sed pli grava estas la Akademia studo “Pri la stataj adjektivoj derivitaj de statŝanĝaj verboj kaj pri la signifokategorio de korupt/”.

Kiel ĉiam, la plej ampleksa sekcio estas Kulturo. Ĉi-foje ĝi estas 71-paĝa, okupanta pli ol duonon de la unua ĉi-jara “Ondo”. En nia literatura projekto “Rusa Novelaro 2” aperis la dek-tria parto: tri rakontoj de Andrej Platonov, tradukitaj de Vladimir Jurganov, Ludmila Novikova kaj Aleksander Korĵenkov, kiu krome verkis la enkondukan artikolon pri Platonov kaj notojn pri la rakontoj. Per siaj originalaj noveloj al la printempa “Ondo” kontribuis Paulo Sérgio Viana kaj Julian Modest. Same kiel rusa prozo en ĉiu eldono de “La Ondo” estas hispana poezio danke al Miguel Fernández, kiu plukis kaj tradukis plurajn poemojn de Alberto García-Teresa.
Du tradiciaj ĉiujaraj revuoj: Wolfgang Kirschstein daŭrigis sian prezentadon de laŭreatoj de la filmpremio Oskaro 2025, kaj Aleksander Korĵenkov resumis la statistikon de la pasintjara Esperanta libroproduktado. Tamen lia analizo, bazita sur la rubriko “Laste aperis” de la revuo “Esperanto” ne enhavas informojn pri la dek libroj eldonitaj de EAB kaj prezentitaj ĉi-Onde de Tim Owen, kies foto ornamas la kovropaĝon de nia laŭvice 323a eldono.
Tri libroj estas recenzitaj: “La nepo de Marina” de Sten Johansson (recenzis Wolfgang Kirschstein); “Beletra rikolto 2024” (rec. Sten Johansson); “Versaĵoj en prozo. II” de Ivan Turgenev, tradukita de Vladimir Jurganov, Aleksander Korĵenkov kaj Ludmila Novikova (rec. Carlo Minnaja). Paŭlo Moĵajevo recenzis la novan diskon de Jonny M. “Jonny M. – Petolas”. Kelkaj pliaj artikoletoj kompletigas la kultursekcion.

Al la printempa sekcio Mozaiko kontribuis Stanislav Belov per paĝo da ŝercoj pri kino, kaj István Ertl per “Spritaj splitoj kaj preskeraroj”.

Resume, “La Ondo de Esperanto” komencis la novan jaron per ampleksa, bunta, riĉe ilustrita kaj leginda gazeto, en kiu ĉiu povas trovi ion interesan kaj/aŭ utilan.

“La Ondo de Esperanto” aperas dumaniere: unue, kiel ĉiutage aktualigata novaĵretejo; due, kiel ampleksa trimonata almanako en kiu estas publikigataj la plej gravaj tekstoj el nia retejo kaj ankaŭ artikoloj, eseoj kaj beletraĵoj, verkitaj kaj tradukitaj speciale por la almanako, kiu konservis la gloran nomon “La Ondo de Esperanto”. Ankaŭ en 2025 la redakcio pretigos kvar ĉ. 120-paĝajn almanakojn kaj literaturan suplementon.
La novaĵretejo estas libere legebla de ĉiu deziranto, sed la almanakon ricevas nur tiuj, kiuj abonis ĝin.

La baza abontarifo ne ŝanĝiĝas ekde 2017.
Estas tri abonkategorioj:

1. Abonanto – 15 eŭroj
2. Amiko – 30 eŭroj
3. Patrono – 100 eŭroj

Dum la abonjaro 2024 danke al la Amikaj donacoj 29 personoj ricevis senpagan abonon al nia gazeto. La nomoj de ĉiuj amikoj kaj patronoj aperas en la rubriko “Donacoj” de nia novaĵretejo. Pagante vian kotizon, pensu pri tiuj, kiuj mem ne povas pagi, kaj donacu Amikan kotizon.

“La Ondo de Esperanto” estas abonebla por 2025 ĉe niaj landaj perantoj (preferinda maniero), ĉe nia UEA-konto kaj – tio estas bona novaĵoj – per la internacia pagosistemo PayPal. Pri la pagmanieroj legu ĉi tie: https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm.

La sekva (somera) eldono de “La Ondo de Esperanto” (2025, №324) aperos fine de junio aŭ komence de julio.

Enhavtabelo de la marta “Ondo” (2025, №323)

1 Kovropaĝa foto de Tim Owen
2 Bazaj informoj pri “La Ondo de Esperanto”
3 En ĉi tiu numero

5 Redakcie
5 Halina Gorecka, Aleksander Korĵenkov. Dankon pro la donacoj!
5 Halina Gorecka, Aleksander Korĵenkov. “La Ondo” denove abonebla per PayPal

6 Eventoj
7 Delfeno kaj Lupo. La unua JES en Belgio
9 Andreas Diemel. Universitateca Luminesk’
10 Lu Wunsch-Rolshoven, Betti Maul. Novjara renkontiĝo en Wiesbaden
11 Bharat K. Ghimire. La 6a Speciala Ekskurso en Nepalo
13 Ulrich Matthias. Esperanto prosperas en Malagasio
15 La historio kaj la estonteco renkontiĝis en Montevideo
16 Jorgos. La 32a kant-staĝo de la Tut-Pirenea Esperanto-Koruso
17 Irina Gonĉarova. Esperanto en infana tendaro de “Lingvo por Sukceso”
18 Gao Shuyuan, Xie Ruifeng. Kurso de Esperanto en la Pekina Lingva kaj Kultura Universitato
19 Eŭheno Kovtonjuk. Malgraŭ la milito: Esperanto en Ukrainio
21 Esperantistino premiita de la prezidento de Burundo
22 Gražina Opulskienė. Jubileo de Povilas Jegorovas
24 La Estraro de ILEI kaj la familio La Torre. Premio La Torre 2024
25 Stela Besenyei-Merger, laŭreato de la Premio Maertens
27 UEA: kandidatiĝu por elektoj en 2025
27 Kvin komitatanoj B elektitaj sen baloto por 2025-28
28 Povilas Jegorovas. Senpaga publika trafiko kaj aliaj novaĵoj pri BET-59
29 Aleksander Korĵenkov. BET-59: Al la programo kontribuos
29 Lingvotesta sesio por ses niveloj dum BET-59
30 Povilas Jegorovas. Pli ol 200 aliĝintoj al BET-59
30 Aleksander Korĵenkov. Naŭcent aliĝintoj al la kongreso en Brno
31 Usonanoj baldaŭ invados Kanadon
33 FESTO renaskiĝas
33 Fervojistoj kongresos printempe en Slovakio
34 Irina Gonĉarova. APERo celebros la 30-jariĝon de MASI
34 Kastelo Greziljono invitas
35 Interasocia kongreso de Esperanto okazos en Nanto
36 Koncize (8 novaĵoj)
37 Halina Gorecka, Aleksander Korĵenkov. Ni funebras kaj kondolencas

38 Tribuno
39 Mesaĝo de UEA al UN okaze de la Tago de Holokaŭsta Memoro
39 Mesaĝo de UEA okaze de la Internacia Tago de la Gepatra Lingvo 2025
40 Alessio Giordano. Internacia Tago de la Denaska Lingvo 2025
41 Jado (Wei Yubin). Kion Esperanto donas al infanoj?
43 Urboj de Ruslando
43 Aleksandr Blinov. Ĉeboksari, la ĉefurbo de Ĉuvaŝio

46 Arkivo
47 Aleksander Korĵenkov. Jubileoj kaj memordatoj en aprilo 2025
50 Irina Gonĉarova. MASI – 30-jara

51 Lingvo
52 François Lo Jacomo. Konferenco de la Akademio de Esperanto
53 François Lo Jacomo. Nova trijara postenperiodo por la Akademio
55 Pri la stataj adjektivoj derivitaj de statŝanĝaj verboj kaj pri la signifokategorio de korupt/
61 Prezidantoj de la Lingvaj Institucioj

62 Kulturo
63 Aleksander Korĵenkov. La belega kaj furioza mondo de Andrej Plaronov
64 Andrej Platonov. La ekdubinta Makaro. La tria filo. La bovino (Tradukis el la rusa Vladimir Jurganov, Aleksander Korĵenkov, Ludmila Novikova)
92 Paulo Sérgio Viana. Ema
95 Julian Modest. Vendejo de ridetoj
97 Miguel Fernández. Nuntempa hispana engaĝiĝinta poezio: Alberto García-Teresa
100 Poemoj de Alberto García-Teresa
104 Aleksander Korĵenkov. Nur 88 libroj. Sen bitlibroj kaj EAB
108 Tim Owen. 2024 en libroj por EAB
110 Wolfgang Kirschstein. Oskaro 2025
119 Wolfgang Kirschstein. Marina revenas (Recenzo: Sten Johansson. La nepo de
Marina)
121 Sten Johansson. Rikolta malkresko (Recenzo: Beletra rikolto 2024)
123 Carlo Minnaja. Ĉarma, altvalora kolekto (Recenzo: Ivan Turgenev. Versaĵoj en prozo)
125 Paŭlo Moĵajevo. Tre petola, amuza kaj pozitiva albumo (Recenzo: Jonny M.
Jonny M. – Petolas)
127 Halina Gorecka. Beletra Almanako, 2024, №51
128 Aleksander Korĵenkov. Unesko-Kuriero pri sklaveco
128 Aleksander Korĵenkov. La lasta Unesko-Kuriero en 2024
129 Literatura Foiro. 2025, №333
131 Literatura Foiro. 2025, №334

132 Mozaiko
133 Stanislav Belov. La sepa arto
134 István Ertl. Spritaj splitoj kaj preskeraroj
135 Perantoj de “La Ondo de Esperanto”
136 Reklamo

La red.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
“La Ondo de Esperanto” https://sezonoj.ru/2025/04/ondo-140/

Abonu “La Ondon de Esperanto” por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
”La Ondo de Esperanto” en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post La printempa Ondo aperis appeared first on La Ondo de Esperanto.

De iom da tempo, la mondo trapasas silentan epidemion de okulaj problemoj. Pro tro longa kaj kontinua rigardado al ekranoj de komputiloj kaj telefonaparatoj, multaj homoj spertas la tiel nomatan okulolaciĝon. Nuntempe, 50 procentoj el la uzantoj de komputiloj riskas pri tiu silenta, sed grava problemo.

Saluton!

Dum longa tempo ni ne afiŝis novaĵon, sed ni multe laboris pri granda ŝanĝo. Krom tio, koincide, ni havas novaĵon pri konkurso, en kiu ni partoprenis lastatempe!

Pasintjare, la Valencia Asocio lanĉis konkurson pri projektoj por disvastigo de Esperanto (Jen la afiŝo). Laŭ ili mem informas, kelkaj verkoj prezentiĝis, kiuj proponis diversajn ideojn pri kiel disvastigi Esperanton. Inter ili estis nia propona artikolo, kiu temis pri utiligo de interretaj amuzado-platformoj, kaj specife, tiuintence disvolvigi la projekton Aperu!

Nun, ni fieras informi ke ni gajnis la duan lokon en tiu konkurso! Legu la novaĵon ĉe la oficiala afiŝo (ni aperas kiel la verko n-ro 10 proponita de Pablo Busto, skribite kiel Paul Busto). Kiel la oficiala paĝo diras, la premioj estas mono, kaj ni gajnis 600 eŭrojn kiel la dua venkinto en la konkurso.

Kion ni faros kun tiu premio?

Ni uzos la monon de la premio por pluraj aferoj rilate al la reto de Aperu! kaj siaj subprojektoj. Tio inkluzivas pagi la evidentajn bazajn kostojn por la daŭripovo de la projekto, precipe la retgastigado, sed krom tio, antaŭenigi la disvolvigon de la projekto, kio inkluzivas:

• Krei novajn subprojektojn de Aperu! por kolekti aliajn specojn de esperanta enhavo, aldone al videaĵoj.
• Aldoni novajn funkciojn en Tubaro, ekzemple, subteni pliajn platformojn en Tubaro aldone al YouTube, ebligi aŭtomatan diskonigadon kaj sciigadon de novaj afiŝoj tra pliaj platformoj, ekzemple WhatsApp, Twitter/X, Mastodon ktp, simile al kion ni faras en nia telegrama kanalo.
• Plibonigi la ekzistantajn funkciojn, ekzemple plifaciligi komentadon ktp, kaj
• Forigi cimojn, kompreneble!

Inter tiuj planitaj “novaj funkcioj”, tamen, ankaŭ estas sufiĉe grava, granda kaj ekscita afero, kiun ni priplanas kaj prilaboras de antaŭ longe…

…kaj tio temas pri:

premii la plej popularajn filmojn ĉe Tubaro!

Jes! Tio vere estas nia plano!

Pli detale, la plano estas, mezuri “popularecon” de afiŝataj filmetoj per iu algoritmo, kaj laŭ tiu mezuro premii la plej popularajn filmetojn, kaj tiel, espereble, instigi kaj subteni la kreantojn. Ni jam atingis bonajn rezultojn pri la algoritmo kalkuli la Popularecon, sed ankoraŭ ne tiel bona kiel ni ŝatus, tial la rezultoj ne ankoraŭ videblas ĉe aperu.net. Ĉiuokaze, oni povas rigardi la eksperimentajn rezultojn de la algoritmo en telegrama kanalo. En venonta blogafiŝo ni informos pri detaloj pri tiuj premioj.

Ni intencas, ke tiu nova funkcio helpos pli popularigi Tubaron kaj konsekvence filmetojn en Esperanto. Ni esperas, ke tio helpos ne nur popularigi Esperantan enhavon inter esperantistoj, sed ankaŭ instigi esperantistojn kaj neesperantistojn kunlabori por krei pli altkvalitajn esperantaĵojn.

Ni ne povas atendi ĝis montri la rezultojn al vi, kaj ni esperas ke tio plaĉos vin kaj helpos vin trovi pli mojosan kaj altkvalitan enhavon. Sed momente, nenio pli pri tio.

Ni gratulas al la aliaj partoprenintojn en la konkurso ĉe la Valencia Asocio, ĉefe al Françoise Noireau (La venkinto) kaj ankaŭ al Favio Silva kaj Antonio Alcazar (tria kun-venkintoj). Ni esperas ke ĉiuj prezentitaj ideoj kaj projektoj helpos disvastigi Esperanton kaj esperantaĵojn ne nur inter esperantistoj sed al ĉiuj homoj.

Hodiaŭ, je la 108a mortodatreveno de Lazarj Markoviĉ (Ludoviko) Zamenhof, forpasinta la 14an de aprilo 1917 en Varsovio, “La Ondo de Esperanto” proponas (re)legi fragmentojn el la 16a ĉapitro de la dua eldono de la libro “Homarano” (2011) de la Ruslanda ĵurnalisto Aleksander Korĵenkov, en kiu temas pri la tri lastaj vivojaroj de la aŭtoro de Esperanto.

La teksto estas iomete modifita por gazeta aperigo (ekzemple, estas forigitaj referencoj kaj notoj, kiuj ĝenus la legadon). La gazeta artikolo unue aperis en aprilo 2017, je la centa mortodatreveno de Ludoviko Zamenhof. De tiam ĝi estis legita 4 mil 538 fojojn (la tria plej populara teksto en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto”).

Legu ĝin ĉe https://sezonoj.ru/2021/04/zamenhof-26/

AlKo

Legu ankaŭ:
Korĵenkov A. Konciza biografio de Lazarj Markoviĉ Zamenhof
Korĵenkov A. La Unua Libro
Korĵenkov A. La Esperantisto: La unua Esperanto-gazeto
Korĵenkov A. Zamenhof kaj la movado
Korĵenkov A. Pri la granda eraro de Christian Schmidt
Korĵenkov A. Antaŭ 125 jaroj: Tolstoj kaj la unua Esperanta gazeto
Korĵenkov A. Nekonata Zamenhofa verko en nekonata mondlingvo
Korĵenkov A. Zamenhof protestas, aŭ: Neokazinta sensacio

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/zamenhof-34/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Antaŭ 108 jaroj forpasis Ludoviko Zamenhof appeared first on La Ondo de Esperanto.

Antaŭ kvardek-ses semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la kvardek-sepa porcio, ĝuu ĝin!

---

La 13an de julio 2023 estis fondita la Telegrama kanalo “Esperanto-novaĵoj” (https://t.me/esperanto_news). La 23an de septembro 2023 al ĉi tiu kanalo aliĝis cent abonantoj, kaj antaŭ la jarfino ĉi tiu nombro superis 200. En aŭgusto 2024 la abonantaro superis 400, kaj je la 13a de aprilo 2025 la kanalon “Esperanto-novaĵoj” abonas 585 personoj, kiuj ĉiutage ricevas kurtajn mesaĝojn, plejparte pri novaj publikaĵoj en la novaĵretejo “La Ondo de Esperanto” (https://sezonoj.ru).

Telegramo estas senpaga nuba tujmesaĝilo por komputiloj kaj poŝtelefonoj. Esperantistoj uzas ĝin por sendi tekstajn kaj voĉajn mesaĝojn, kaj por telefonvoki kaj videovoki aliajn parolantojn. Eblas sendi per ĝi ĉian enhavon: bildoj, filmetoj, movbildoj, glumarkoj kaj dosieroj. En Telegramo funkcias grupoj, en kiuj esperantistoj interparolas pri diversaj temoj, kaj kanaloj. Kanalo estas unudirekta loko kun mesaĝoj pri difinita temo. Ĉiu kanalo havas specifan temon. Malkiel grupo, kanalo ne estas loko por diskuti, sed por informiĝi pri difinita temo, sed ĉe la kanalo “Esperanto-novaĵoj” funkcias samnoma grupo/babilejo.

En marto 2025 “Esperanto-novaĵoj” atingis la abonnombron de la ĝis tiam plej “amasa” Telegrama Esperanto-kanalo “Esperantaj memeoj” kiu nun havas 560 abonantojn, sed la plej freŝa informo en ĝi estis publikigita la 25an de junio 2024; do “Esperanto-novaĵoj” kun 585 abonantoj nun estas la plej populara Telegram-kanalo en Esperanto. En la tria loko estas “Libera Folio” (354); ĝin sekvas “Kontraŭ Espero” (336), “Sal Esperanto” (316, laste en 2022).

Se vi uzas Telegramon kaj vin interesas novaĵoj pri Esperanto kaj esperantista agado, aliĝu al la kanalo “Esperanto-novaĵoj” ĉe https://t.me/esperanto_news.

AlKo

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/telegramo-3/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post “Esperanto-novaĵoj”, la plej populara Telegram-kanalo en Esperanto appeared first on La Ondo de Esperanto.

“Homo estas kano pensanta” (Blaise PASCAL)

Kara knabino! Bonvolu trapasi la sojlon de mia
ronda malgranda kabano senplanka, farita el kanoj.
Venu! Bonvolu elekti el mia kolekto de ŝuoj
paron plej taŭgan, kun lignaj plandumoj refleksterapiaj.*
Jes... Nun observu la enajn plandumojn: sur ĉiu el ili,
brilas po kelkdek glatrondaj butonoj, el kiuj triopo
estas fernigraj magnetaj, duopo jadŝtonaj, l’ aliaj
estas faritaj el ligno. Surmetu la ŝuojn kaj staru.

Jen la butonoj vekiĝas kaj dolorigetas la plandojn.
Fermu nun viajn okulojn. Aŭskultu la ritmon de l’ koro,
kanton de l’ sango aŭskultu do, kiam la plandoj tutnudaj
rekte gluiĝas al lignaj plandumoj kaj tiuj gluiĝas
rekte kaj forte al grundo. Kano tremanta vi estas,
kano kantanta vi estas, en kana kabano senplanka.
Kion vi vidas sub viaj palpebroj? Kaj kion vi sentas?

Ĉu vi vidsentas kareson de l’ suno? Kaj ĉu vi vidsentas
sub viaj plandoj la teron, kun ĝia kernfajra mistero?
Ĉiuj butonoj samtempe ektremas sendante radiojn
varmajn tremlumajn, tra via kantanta tremkorpo ĝiscerben.
Kano pensanta vi estas, en kana kabano senplanka.
Nun mallevetu l’ genuojn kaj rotaciigu la koksojn
ree kaj ree… maldekstren kaj dekstren… malsupren kaj supren…
Kano dancanta vi estas en kana kabano senplanka.

Movu la koksojn, la ŝultrojn, la brakojn, la manojn, la fingrojn…
El via korpo elfluas penslumo tra lignaj plandumoj,
kvazaŭ la feraj magnetaj butonoj fariĝus tertruoj,
kvazaŭ la tero ĵus aliformiĝus en penslumsuĉilon.
Kreskas radikoj el via danckorpo profunde enteren.
Kan’ pensdancanta vi estas, kun lumaj radikoj tercentren.
Jen vi lumtuŝas la varman kaŝitan tremkoron de l’ tero.
Rotaciigu la koksojn, la ŝultrojn, la brakojn, la fingrojn…

Provu aŭskulti la ritman misteran spiradon de l’ tero.
Nun vi vidsentas varmetajn radiojn fluantajn inverse.
En vian korpon enfluas penslumo tra lignaj plandumoj,
kvazaŭ la tero ĵus aliformiĝus en penslumfontanon.
Kano revanta vi estas, kun longaj radikoj radiaj.
En via menso, vi sentas la tempon fluante fandiĝi
kiel ŝvelantan riveron, en kiu vi nun balanciĝas
ree kaj ree… malsupren kaj supren… kaj ree… kaj ree…

Ritme alvenas per brilaj koloroj, kun ombroj en ondoj,
eroj el grandaj malĝojoj kaj ĝojoj, delonge pasintaj...
Venas sub viajn palpebrojn la gravaj momentoj de via
vivo, lumjarojn distance dormintaj en via memoro.
Ĉu vi nun sentas serenan tremmildan rideton de l’ tero,
varme fluantan tra via dancanta tremkorpo ĝiscerben?
Ĉu vi kapablas rideti pri amoj kaj timoj pasintaj?
El via koro forviŝu kolerojn kaj vanambiciojn.

Provu prilumi per ama rideto pasinton kaj nunon.
Jes, vi kapablas radii rideton el via penskorpo.
Kan’ ridetanta vi estas, en kana kabano senplanka…

Viajn okulojn malfermu… Nun provu deglui de l’ grundo
viajn piedojn kaj poste bonvolu demeti la ŝuojn.
Vian rideton konservu. Per tiu prilumu la mondon.
Ĉiam vi povos reveni ĉe l’ kanan kabanon senplankan.

* refleksterapio = alternativa terapio konsistanta en premado de plando, polmo aŭ orelo kun la celo tiel kuraci internajn organojn de la korpo.

“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). Jam aperis tridek prezentoj. La tridek-unua prezentato estas Birutė Prekevičiūtė – litova aktorino, teatra pedagogino, kaj direktorino de la publika institucio “Bravo teatro”. Ĉi-sube ŝi rakontas pri si kaj pri sia kontribuo al la arta programo de BET-59.

Dum pli ol dek kvin jaroj en mia vivo estas multaj laboraj agadoj. Mi ludas en spektakloj por infanoj kaj plenkreskuloj, instruas al infanoj arton de aktorado, kudras kostumojn por spektakloj. Ĉi-lasta agado evoluis el mia ŝatokupo.

Dum la lastaj kvin jaroj, mi plejparte aktoras por infanoj. Mi tre ĝojas, ĉar mi kvazaŭ trovis klaran, fortan ligon kun junaj spektantoj. Infanoj estas bonega publiko. Ili kiel lakmusa papero – ili tuj montras, ĉu spektaklo estas bona aŭ ne.

Mi ankaŭ instruas en lernejo. Mi gvidas dramstudion. Mi povas ĝoji, ke la nombro de infanoj, kiuj volas aktori, daŭre kreskas. Ĉi-jare mi havas kvar grupojn kun sume pli ol 80 lernantoj. Se tiom estus en la tuta urbo, tiu nombro eble ne ŝajnus granda, sed en unu sola lernejo tiu kvanto de infanoj, kiuj volas sin prezenti sur la scenejo, estas impona.

Unu el la interesaj projektoj estis la lernado de Esperanto. Tio kulminis en la kreado kaj realigo de la teatra projekto “Barbora Radvilaitė” en Esperanto. Barbora Radvilaitė estis unu el la plej belaj virinoj de Litovio, ikono de sia epoko, kiu sidiĝis sur la reĝina trono pro amo kaj ankaŭ pro politikaj intrigoj.

Litovio de Barbora

Barbora Radvilaitė (1520-1551) estis membro de la fama litova nobela familio Radvilos. La reĝo de Pollando, Sigismondo Aŭgusto, estis profunde enamiĝinta al ŝi. Malgraŭ la forta kontraŭo de lia patrino, Bona Sforza, kaj la pola nobelaro, ili finfine geedziĝis. Antaŭe, lia unua edzino estis Elizabeta de Aŭstrio.

Barbora Radvilaitė estis konata pro sia granda beleco, saĝeco, nobeleco kaj sentemo. Bedaŭrinde, nur tridekjara ŝi mortis baldaŭ post sia kronado. La reĝo Sigismondo Aŭgusto profunde funebris ŝian forpason.

Verkita laŭ la dramo “Barbora Radvilaitė” de J. Grušas
Aktoras Birutė Prekevičiūtė
Tradukis Aida Čižikaitė
Foto: Remis Ščerbauskas

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/bet-187/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Birutė Prekevičiūtė kaj ŝia spektaklo appeared first on La Ondo de Esperanto.

Ĉu kiel matenmanĝaj flokoj aŭ en la vegetara hamburgero: Aveno estas vera ĉiopovanto - kaj krome ĝi estas sana: Ĝi reguligas la nivelon de sanga sukero je bona nivelo, ĝi protektas la intestan flaŭron kaj estas bona por la haŭto. Kaj aparte ĉe diabeto validas: Avenaj tagoj rentumas.

Plej multaj homoj apenaŭ atentas la neimpresajn flokojn en la matena kaĉo. Tamen aveno estas vera "Supermanĝaĵo". Ĝi povas malaltigi la nivelon de sanga sukero kaj de ĥolesterolo, ĝi povas protekti la intestan flaŭron kaj tiel povas efiki kancerprevente. Krome ĝi povas kvietigi la jukantan haŭton de homoj kun neŭrodermito. En la jaro 2017 la vera aveno estis elektita "medicina planto de la jaro".

"Ĉe aveno gravas aparta speco de balastaĵoj, nome la beta-glukanoj", klarigas medicinhistoriisto de la universitato de Würzburg. "Beta-glukanoj malhelpas fortan plialtiĝon de la nivelo de sanga sukero. Tio estas aparte interesa por homoj kiuj suferas pro diabeto tipo II".

Ekzistas studaĵoj laŭ kiuj diabetuloj kiuj devas preni insulinon, povas per du avenaj tagoj en monato, do tagoj dum kiuj la nutraĵo baziĝas ĉefe sur aveno, malaltigi sian bezonon pri insulino je triono. "Oni manĝas dum tiuj tagoj ne nur avenon, sed oni rajtas manĝi kune kun la aveno ankaŭ fruktojn kaj legomojn." Gravas laŭ la sciencisto ke ĉe la tri manĝoj de la tago la bazo estu aveno. Sufiĉas 50 gramoj da aveno por unu plado. La efiko de avena tago daŭras laŭ la sciencisto dum du ĝis tri semajnoj.

Kaj ankoraŭ pluaj faktoroj igas la cerealon tiel sana: La 4,5 gramoj da beta-glukano en 100 gramoj da aveno protektas ekzemple la mukozon de la intesta sistemo. Ĝi ligas supozeble beta-glukanon kun gal-acidoj kaj akcelas la eligon de tiuj acidoj kaj tiel devigas la korpon depreni ĥolesterolon por formi novajn gal-acidojn. Pro tio malaltiĝas la nivelo de ĥolesterolo per la konsumo de aveno.

Apud la balastaĵoj aveno enhavas ankaŭ multajn b-vitaminojn. Kaj aveno estas ankaŭ riĉa je biotino - kio estas bona por la haŭto, por haroj kaj ungoj - kaj ĝi enhavas ankaŭ multe da mineralaĵoj, ekzemple magnezion, feron, fosforon kaj zinkon.

La cerealo estas bona liveranto de energio - komparebla kun rizo. Ĝi enhavas 332 kilokaloriojn en 100 gramoj. La karbonhidratoj de la aveno estas longĉenaj. Tio signifas ke kompare al la simplaj sukeroj tiuj karbonhidratoj estas malpli rapide digestataj. Tiel la nivelo de la sanga sukero pli malrapide plialtiĝas. Oni sentas saton dum pli longa tempo kaj la korpa produktivo ne tiel rapide malkreskas. La grandeco de la flokoj en tio apenaŭ faras diferencon.

Ideala porcio estas 40 ĝis 50 gramoj da avenaj flokoj kiuj liveras inter 150 kaj 180 kilokaloriojn. Estas rekomendinde konsumi avenon kune kun protein-enhava nutraĵo - ekzemple kun lakto, kazeo aŭ jogurto. Tio satigas pli longe. Kaj vitamino C en tiu kunteksto helpas pli bone profiti de la fero kiun aveno enhavas.

Aveno enhavas mukajn substancojn kiuj kvietigas jukantan haŭton. Kaj la juna avenplanto servas ankaŭ en kosmetikaĵoj.

Estas do tre rekomendinde regule manĝi avenon.

Ĉu vi interesiĝas pri lingva justeco kaj volas kontribui al internacia esplorado pri la opinioj kaj sintenoj de junuloj el diversaj landoj? TEJO kaj Civiencia invitas vin aliĝi al esplorteamo por nova projekto pri sintenoj al lingva justeco en la junularo!

Ĉefa celo:
Esplori la sintenojn de junuloj rilate al lingva justeco, por ompreni:

1. Kiom konscia estas la junularo pri la nuna stato de lingva (mal)justeco;
2. Kiel ili interpretas la nunan mondan situacion;
3. Kiaj estas iliaj antaŭvidoj por la proksima estonteco;
4. Kion ili ŝatus, ke okazu;
5. Kian rolon povus ludi Esperanto en realisma kaj/aŭ dezirata estonteco;
6. Kiom ili pretus persone engaĝiĝi.

Metodo: Neĉeesta internacia enketo.

Ni serĉas teamanojn el diversaj landoj, kiuj volas:

Legu pli en la retejo de TEJO https://www.tejo.org/kunlaboru

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Kunlaboru en scienca esploro pri sintenoj al lingva justeco en la monda junularo! appeared first on La Ondo de Esperanto.

Ĝi eble perdos trionon da sia areo je la fino de la jarcento.

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

La Kaspia Maro, la plej granda ĉirkaŭita akvaĵo en la mondo, alfrontas teruran estontecon pro serioza sekiĝo, perdo de plantoj kaj bestoj, kaj granda poluado. Ĉi-tiuj procezoj jam komenciĝis kaj ĝiaj daŭraj difektiĝoj kaŭzas gravajn riskojn por la ekonomioj kaj la natura vivmedio de kvin apudmaraj landoj: Kazaĥio, Rusio, Azerbajĝano, Irano, kaj Turkmenio.

Sed, la afliktitaj partioj inkluzivas pli multe krom tiuj landoj, ĉar la Kaspia Maro havas gravan rolon en la monda komerco, energio, kaj transportado. La maro estas la loko de la tria plej granda rezervo de petrolo kaj tergaso en la mondo, kaj ĝi rolas kiel la ligilo, kiun oni nomas la “Meza Koridoro”, inter Azio kaj Eŭropo.

Dum la lastaj jaroj, la akva nivelo atingis la plej malaltan punkton registritan en la historio. Se la akva nivelo daŭre malaltiĝas tiel rapide kiel nun, oni divenas ke ĝi malaltiĝos ĝis 18 metrojn je la fino de la jarcento. En ĉi tiu kazo, la akva surfaco malgrandiĝos ĉirkaŭ 93,000 kvadrat-kilometrojn, kiu estas 34 procentoj de la surfaca areo de la tuta maro kaj pli-malpli egalas al la areo de Portugalio. Tiel, la Kaspia Maro eble ripetos tion, kio okazis al la apuda sekiĝinta Arala Maro, kiun oni konsideras unu el la plej grandaj katastrofoj kaŭzita de homoj al la natura vivmedio en la historio de la mondo.

Global Voices okazigis skriban intervjuon kun Vadim Ni, unu el la fondintoj de la movado “Save the Caspian Sea“ (Savu la Kaspian Maron) por diskuti pri la defioj, kiuj alfrontas la maron, la rezultoj de la poluado, kaj la necesaj rimedoj por certigi ke la katastrofo de la Arala Maro ne reokazos. La intervjuo estis redaktita por klareco kaj mallongeco.

Nurbek Bekmurzaev (NB): Ĉu vi povas rakonti la manieron, kiel “Save the Caspian Sea” estis farita? Kio estas la ĉefaj celoj de via projekto?

Вадим Ни (ВН): Мы основали движение Save the Caspian Sea в декабре 2024 года вместе с группой казахстанских и зарубежных экологов, активистов и правозащитников. Поводом послужило критическое состояние Каспийского моря, вызванное ростом температур, сокращением стока реки Волга, который составлял до 80-85 процентов в море, а также индустриальным загрязнением. Эти изменения приводят к деградации экосистем, сокращению популяций морских обитателей и ухудшению условий жизни прибрежных сообществ.

Основные цели движения – привлечение международного внимания к проблемам Каспия, введение строгих экологических стандартов и обеспечение прозрачности деятельности промышленных компаний. Мы добиваемся усиления экологического контроля за нефтегазовой отраслью, разработки программ по восстановлению экосистем и увеличения международного сотрудничества в вопросах защиты Каспия. На данный момент инициатива уже объединила экспертов, экологов, общественные организации, журналистов и представителей бизнеса.

Vadim Ni (VN): Ni fondis la movadon “Save the Caspian Sea” en Decembro 2024 kun grupo de kazaĥaj kaj foraj naturprotektistoj, aktivistoj, kaj defendantoj de homaj rajtoj. La kialo estis la kriza situacio de la Kaspia Maro, kaŭzita de plivarmiĝo, malmultiĝo de la fluo de la Volga Rivero, kiu kontribuas 80-85 procentoj de la akvo en la maro, kaj industria poluado. Ĉi tiuj ŝanĝoj detruas la ekosistemojn, malmultigas la marajn vivulojn, kaj difektas la vivkondiĉon de marbordaj komunumoj.

La ĉefaj celoj de la movado estas altiri internacian atenton al la problemoj de la Kaspia Maro, enkonduki striktan naturprotektan standardon, kaj certigi klaran informadon pri la agadoj of industriaj kompanioj. Ni celas fortigi la naturprotektajn regulojn por petrola kaj tergasa industrio, fari programojn por rebonigi la ekosistemojn, kaj plimultigi internacian kunlaboron por protekti la Kaspian Maron. Nuntempe, la projekto jam unuigis fakulojn, naturprotektantojn, publikajn organizaĵojn, ĵurnalistojn, kaj kompaniajn reprezentantojn.

NB: Kio estas la problemoj kaj defioj, kiuj alfrontas la Kaspian Maron kaj faras danĝeron por ĝia estonteco? Kiu ĉefe poluas ĝin?

ВН: Каспийское море сталкивается с рядом серьезных проблем. Главная из них – стремительное снижение уровня воды. С 2006 года море обмелело почти на два метра, а к концу столетия прогнозируется его падение ещё на 8–18 метров. В некоторых районах Казахстана и Туркменистана береговая линия уже отступила на десятки километров, что ведет к разрушению прибрежных экосистем, пересыханию нерестилищ и гибели многих видов водных обитателей.

Помимо изменения климата, значительный урон Каспийскому морю наносит загрязнение промышленными и бытовыми отходами. Основными загрязнителями являются нефтегазовые компании, работающие на месторождениях Тенгиз, Кашаган и Азери-Чираг-Гюнешли. Их деятельность приводит к разливам нефти, выбросам серных соединений и тяжелых металлов, что негативно сказывается на качестве воды и жизни морских обитателей. Огромную роль в загрязнении также играют реки Волга и Урал, которые несут в Каспий промышленные отходы, пестициды и микропластик.

Эти процессы уже привели к резкому сокращению популяций осетровых. Из-за загрязнения и неконтролируемого рыболовства численность каспийского тюленя также сократилась более чем на 90 процентов.

Мы активно добивается от правительства Казахстана раскрытия обязательств нефтегазовых компаний в рамках соглашений о разделе продукции и концессионных соглашений, подписанных в 1990-х годах. Эти соглашения установили правовую основу для добычи нефти, однако их условия никогда не публиковались, что привело к отсутствию прозрачности в отношении экологических обязательств компаний. Общественный доступ к этой информации необходим для обеспечения ответственности и защиты экосистемы Каспийского моря от дальнейшего ущерба.

VN: La Kaspia Maro alfrontas kelkajn seriozajn problemojn. La ĉefa problemo estas la rapida malaltiĝo de akva nivelo. Ekde 2006, la maro jam malprofundiĝis preskaŭ du metrojn, kaj oni divenas ke ĝi malkreskos 8–18 metrojn plu je la fino de ĉi tiu jarcento. En kelkaj regionoj de Kazaĥio kaj Turkmenio, la marbordo jam malantaŭeniĝis dekojn da kilometroj for de la lando, kio detruas la marbordajn ekosistemojn, sekigas frajejojn [eo], kaj mortigas multajn specojn de akvaj vivuloj.

Plie krom klimatŝanĝo, poluado de industria kaj doma rubaĵo kaŭzas grandan difekton. La ĉefaj poluantoj estas petrolaj kaj tergasaj kompanioj, kiuj agadas en la kampoj de Tengiz, Kashagan, kaj Azeri-Chirag-Gunashli. Iliaj agadoj kaŭzas naftoverŝon kaj ellasas sulfurajn kemiaĵojn kaj pezajn metalojn, kiuj malbone influas la kvaliton de akvo kaj mara vivo. La riveroj Volga kaj Urala ankaŭ havas rolon en poluado portante industriajn elĵetaĵojn, pesticidojn kaj mikroplastaĵojn al la Kaspio.

Ĉi-tiuj procezoj jam malmultigis la populacion de acipenseredaj fiŝoj. Pro poluado kaj ne-regulita fiŝkaptado, la populacio de fokoj en la Kaspio ankaŭ malmultiĝis pli ol 90 procentojn.

Ni aktive puŝas la registaron de Kazaĥio por ke ili publikigu la devigojn de petrolaj kaj tergasaj kompanioj laŭ la konvencio de produkta kunhavigo kaj koncedo, kiu estis konsentita ĉirkaŭ 1990. Ĉi tiuj konvencioj kreis la leĝan bazon por petrola produktado, sed siaj reguloj estas ankoraŭ neniam publikigita, kaj tio kaŭzas malklarecon pri la naturprotektaj devigoj de kompanioj. Publika alireblo al ĉi tiu informo estas necesa por certigi respondecon kaj protekti la ekosistemon de la Kaspia Maro kontraŭ plia difektado.

NB: Kiu batalas por konservi la Kaspian Maron je la loka, nacia, kaj regiona niveloj?

ВН: Защиту Каспийского моря обеспечивают как локальные, так и международные организации, а также независимые активисты, многие из которых являются членами нашей кампании. В Казахстане одним из ключевых участников движения является Центр экологических правовых инициатив “Глобус”, который занимается защитой прав граждан на благоприятную окружающую среду. В Азербайджане действует Ассоциация экологического образования, активно продвигающая инициативы по снижению загрязнения воды.

На международном уровне экологическая организация Crude Accountability занимается мониторингом нефтедобывающей деятельности в Каспийском регионе и привлечением внимания к проблемам загрязнения. Кроме того, значительную роль играет Extractive Industries Transparency Initiative (EITI), которая требует прозрачности в работе промышленных компаний и соблюдения ими экологических стандартов.

Движение Save the Caspian Sea уже стало первым участником глобальной сети Blue Community из Центральной Азии, что подчеркивает его значимость в международном экологическом сообществе. Оно объединяет ученых, экологов и активистов, которые работают над созданием долгосрочных стратегий по сохранению моря и его экосистемы.

Несмотря на эти усилия, борьба за сохранение Каспия остается сложной из-за отсутствия эффективных механизмов регионального сотрудничества. Для защиты этого водоема необходимо активное взаимодействие между правительствами, бизнесом и гражданским обществом, а также усиленный контроль за соблюдением природоохранных норм.

VN: La konservado de la Kaspia Maro estas certigita de kaj lokaj kaj internaciaj organizaĵoj, ankaŭ de sendependaj aktivistoj, kaj multaj de ili jam membriĝis al nia movado. En Kazaĥio, unu el la ĉefpartoprenantoj en la movado estas la Centro por Naturprotektaj Leĝo-Projektoj “Globus”, kiu aktivas por protekti la rajtojn de civitanoj por favora naturo. En Azerbajĝano, la Asocio por Naturprotekta Edukado aktive reklamas projektojn por malmultigi akvan poluadon.

Je la internacia nivelo, la naturprotekta organizaĵo Crude Accountability kontrolas la agadon de petrola produktado en la Kaspia regiono kaj atentigas pri poluadaj problemoj. Krome, gravas ankaŭ la rolo de “Extractive Industries Transparency Initiative” (Projekto por Klara Informado pri Ekstraktemaj Industrioj, EITI), kiu devigas klaran informadon en la agadoj de industriaj kompanioj kaj ilia obeado al naturprotektaj normoj.

La movado “Save the Caspian Sea” jam fariĝis la unua Centra Azia membro de la tutmonda grupo “Blue Community” (Blua Komunumo) de Centra Azio, kiu emfazas ĝia graveco en la internacia naturprotekta komunumo. Ĝi unuigas sciencistojn, naturprotektistojn, kaj aktivistojn, kiuj laboras por krei longdaŭrajn strategiojn por konservi la maron kaj ĝian ekosistemon.

Malgraŭ ĉi tiuj klopodoj, la batalo por konservi la Kaspion ankoraŭ estas malfacila pro manko de efikaj mekanismoj por regiona kunlaboro. Por protekti la akvaĵon, oni bezonas aktivan kunlaboron inter registaroj, kompanioj kaj la publika societo, ankaŭ plia konformigo al naturprotektaj reguloj.

NB: Kion oni devas fari por ke la Kaspia Maro ne suferos la saman katastrofon kiel la Arala Maro?

ВН: Необходимо срочно принять комплексные меры. На государственном уровне прикаспийские страны должны разработать совместные программы по сохранению водных ресурсов, включая ограничение промышленного забора воды, восстановление экосистем и предотвращение сброса отходов в море.

Особую роль играет ужесточение экологических норм для нефтегазового сектора. Компании, работающие в регионе, должны быть обязаны внедрять безопасные методы добычи, минимизировать выбросы вредных веществ и инвестировать в восстановление морской среды. Международные организации и экологические фонды должны оказывать поддержку инициативам, направленным на защиту Каспийского моря, а также активно выступать против расширения разрушительных индустриальных проектов в регионе.

На индивидуальном уровне граждане могут вносить свой вклад, поддерживая экологические организации, участвуя в акциях по очистке побережья и снижая собственное потребление пластика. Только совместные действия на всех уровнях помогут сохранить Каспийское море для будущих поколений.

VN: Oni devas fari ampleksajn rimedojn urĝe. Je la nacia nivelo, la kaspiaj landoj devas krei komunajn programojn por konservi akvajn mediojn, inkluzive limigi industrian uzon de akvo, rebonigi ekosistemojn kaj eviti elĵetadon de rubaĵo.

La striktigado de naturprotektaj normoj por la petrola kaj tergasa sektoro havas specialan rolon. Kompanioj kiuj agadas en la regiono oni devigu uzi sendanĝerajn produktadajn metodojn, plej malmultigi ellasadon de danĝeraj kemiaĵoj kaj investi por rebonigi la maran vivmedion.

Internaciaj organizaĵoj kaj naturprotektaj financoj devas subteni projektojn, kiuj celas protekti la Kaspian Maron, kaj aktive kontraŭu la plivastiĝon de detruaj industriaj projektoj en la regiono.

Je la individua nivelo, civitanoj povas kontribui subtenante naturprotektajn organizaĵojn, partopreni en marborda purigado, kaj malmultigi sian uzon de plastaĵoj. Nur komuna ago je ĉiuj niveloj helpos konservi la Kaspian Maron por estontaj generacioj.

Verkita de Nurbek Bekmurzaev Tradukita de Adam D. Prakasa · Vidu originalan artikolon [en]

La politiko forpelas kaj ruinigas indiĝenajn papuojn

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Indonezia prezidento, Prabowo Subianto, kiu oficiĝis en la 20a de Oktobro 2024, anoncis la rekomencon de la transmigra programo, kiu instigas civitanojn al loĝado en la orienta regiono de la lando, inkluzive Papuo [eo] — la provinco en la plej orienta flanko de la insularo, kiu jam dum dekjaroj batalas por sendependeco el Javo. La Indonezia registaro diris ke ĝi celas progresigi “la prosperon de la popoloj”, sed kritikantoj avertas ke la plano povas plu forpeli la indiĝenan loĝantaron de Papuo.

Papuo estis aneksita de Indonezio en 1963, sed ĉi tio estis forte rezistita de la loka loĝantaro kaj ĝis hodiaŭ ankoraŭ ekzistas movado por memdecido.

Indiĝenaj papuoj havas etnan originon diverĝantan de javaj indonezianoj, kaj unikajn kulturajn tradiciojn kaj historiojn. La papuoj jam delonge suferas rasismon, diskriminacion, perforton, kaj forpelon de Indonezio, kiu batalis por teni la resurso-riĉan provincon.

Klopodante plie regi Papuon kaj venki ajnajn ribelajn movadojn, inter 1964 kaj 1999, la registaro realigis transmigran programon, kiu helpis transloĝigi 78 000 familiojn el la dense loĝanto-plenaj insuloj, kiel Javo kaj Sumatro, al Papuo. Dum ĉi tiu periodo, atestantoj atestis ke “la tradicia lando estis forprenita (kaj) la arbaroj estis hakitaj” kaj dume la indiĝena popolo de Malind estis malpermesita paroli sian denaskan lingvon. La programo estis haltigita en 2001, sed ne-oficiala transmigro daŭris.

Dum lastaj jaroj, Indonezio plimulte deplojis sian armeon, kio kaŭzis intensan konflikton kaj armeiĝon de la komunumoj. Laŭ la Unuiĝintaj Nacioj, inter 60 000 ĝis 100 000 papuoj estis afliktitaj de ĉi tiuj operacioj.

Prabowo, eks-armeoficisto akuzita pri forkaptado de aktivistoj, estis la bofilo de la prezidento, kiu komencis la transmigran programon. Kelkajn tagojn post sia inaŭguro, li vizitis Papuon por kontroli la disvolviĝan progreson de la nutrobieno, per kiu li celas solvi la problemon de nutra sekureco en la lando. Sed, kelkaj papuaj grupoj malaprobas rigardante ĝin kiel senarbarigon, kiu minacas la biodiversecon de la regiono kaj forpelas lokajn vilaĝanojn.

La Unuiĝinta Movado por Liberigo de Okcidenta Nov-Gvineo substrekis la rilaton inter la rekomenco de transmigrado kaj la deviga ŝanĝo de arbaroj al agrikulturaj plantejoj.

Ne estas koincido ke Prabowo anoncis la novan transmigran programon samtempe kiam ilia naturdetrua senarbariga reĝimo pli-intensiĝis. Ĉi tiu ĝemela programo montras la du flankojn de indonezia koloniismo en Okcidenta Nov-Gvineo: ekspluatado kaj ekloĝiĝo. Indonezio nur volas la resursojn de Okcidenta Nov-Gvineo; ili ne volas nian popolon.

La estro de la grupo salutis la papuajn studentojn, kiuj organizis protestojn kontraŭ la transmigran politikon:

Studentoj de Okcidenta Nov-Gvineo rezistas transmigradon. Ĉi tiuj kontraŭleĝaj ekloĝiĝaj planoj estas grava parto de la genocido farita de Indonezio kontraŭ Okcidenta Nov-Gvineo kaj danĝera minaco al nia vivo. Se melaneziaj estroj lasas ĉi tion okazi, ni estos forigitaj @MsgSecretariat @ForumSEC @PngPles @DailypostVu pic.twitter.com/H5beps8VvI

— Benny Wenda (@BennyWenda) la 4an de Novembro, 2024

La homrajta advokato Veronica Koman afiŝis fotojn kaj videaĵojn de protestoj en Papuo kontraŭ la transmigran planon.

La popolo de Okcidenta Nov-Gvineo jam parolis.

Ĵus hodiaŭ (15/11/24), protestoj kontraŭ la ekloĝiĝa-koloniisma transmigra plano de Indonezio okazis en:

Jayapura, Nabire, Sorong, Manokwari, Yahukimo, Yalimo, Timika, Makassar. pic.twitter.com/u0ucw8RfUW

— Veronica Koman 許愛茜 (@VeronicaKoman) la 5an de Novembro, 2024

La civila societa grupo, Civicus, jam observis ke la atakoj kontraŭ la pacaj protestantoj en Papuo jam intensiĝis antaŭ la inaŭguro de Prabowo.

Papuaj aktivistoj estis pafitaj, suferis minacon pro sia porparolo, ankaŭ molestadon kaj malbonan traktadon pro sia aktivismo. Atakoj kaj mortigoj de ĵurnalistoj daŭris, inkluzive en Papuo.

Krome, kvin novaj batalionoj estis deplojitaj, kaj almenaŭ 2000 soldatoj estis senditaj al Papuo en Septembro kaj Oktobro.

Patro John Bunay, prezidanto de la Justeco, Paco, kaj Integreco de Krea Komisio de Episkopujo de Jayapura, alarmis pri la forpreno de landoj en Papuo. “Estas tre multe da migrantoj venantaj al Papuo. Okazis forpreno de vivspaco el la indiĝena papua popolo, farita de ne-papuoj.”

La Internaciaj Parlamentanoj por Okcidenta Nov-Gvineo admonas la Indonezian registaron por permesi la Altan Komisaron de la Unuiĝintaj Nacioj pri Homaj Rajtoj kontroli la kondiĉon en Papuo. La grupo ankaŭ kritikis la eblan malbonan influon pro la rekomeco de la transmigra programo

La celo de transmigrado estas dilui la indiĝenan melanezian loĝantaron kaj samtempe certigi regadon super la riĉa natura resurso de Okcidenta Nov-Gvineo.

Transmigrado kreis strukturan diskriminacion en edukado, landaj rajtoj, kaj dungoj. Ekzistas altnivela ne-egaleco de enspezo kaj riĉeco inter papuoj kaj indonezianoj dum migrintoj dominas en la labora merkato.

Sed la Transmigra Ministro, Iftitah Sulaiman Suryanagara, asertis ke la programo ne simple transloĝigos homojn, sed “plibonigos la kvaliton de homaj resursoj per socio-kulturaj rimedoj.” Li plu diris:

Nia ĉefa fokuso ne plu estas nur la transloĝigo de homoj, la rimedo antaŭe miskomprenita kiel transdono de malriĉeco el unu loko al alia. Anstataŭe, ni tute klopodos malmultigi malriĉecon kaj kreskigi la prosperon de la popolo.

Verkita de Mong Palatino Tradukita de Adam D. Prakasa · Vidu originalan artikolon [en]

Tiun ĉi sonartikolon verkis Aaron Chapman el Kanado

Irana Esperanto-Asocio kore invitas vin partopreni en du gravaj Esperanto-eventoj okazontaj en 2025: la 12a Irana Esperanto-Kongreso kaj la 14a Mez-Orienta kaj Nord-Afrika Esperanto-Kunveno.

La 12a Irana Esperanto-Kongreso (IrEK-12) revenas por sia 12a datreveno kun diversforma programo, celante ebligi pli larĝan partoprenon el diversaj regionoj de la mondo kaj Irano.
La kongreso okazos en Tehrano laŭ la sekva aranĝo:
Ĉeeste: la 22an de aprilo 2025
Ekskursoj: la 23an kaj 24an de aprilo 2025
Virtuale: la 17an kaj 18an de majo 2025

Tio kombinas rektan ĉeeston kun virtualaj renkontiĝoj, por ke ĉiuj interesatoj povu sperti la kulturon, amikecon, kaj edukajn programojn de IrEK.

La 14a Mez-Orienta kaj Nord-Afrika Esperanto-Kunveno (MONA-14)
La MONA-renkontiĝo, grava forumo por interkonekti esperantistojn de la Mez-Orienta kaj Nord-Afrika regionoj, okazos nur virtuale ĉi-jare la 10-11an de majo 2025

La virtuala formato celas faciligi la partoprenon de esperantistoj el pli larĝa geografia areo, per interŝanĝo de spertoj, prezentoj, kaj diskutoj pri la rolo de Esperanto en la regiono.

Ni kore bonvenigas ĉiujn esperantistojn, novajn kaj spertajn, por kunpartopreni en ĉi tiuj signifoplenaj eventoj. Ne maltrafu la ŝancon esti parto de vigla komunumo kaj kunhelpi la kreskon de Esperanto en la regiono!

Aliĝilo por IrEK-12 kaj MONA-14 kaj pliaj informoj: https://www.espero.ir/eo/irek-12/

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/irano-2/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Du gravaj Esperanto-eventoj en Irano appeared first on La Ondo de Esperanto.

---

Ni devas transformi la nebulajn valorojn al uzebla filozofio, kiu fortikigos nian komunan identecon. Tion diras en intervjuo de Libera Folio Johannes Genberg, la aŭtoro de La manifesto de la mondpopolo. Li esperas, ke la teksto povos iĝi elirpunkto por alternativa rolo de Esperanto en la moderna mondo.

La manifesto de la mondpopolo.

En 2020 Johannes Genberg kreis novan socian retejon nur por esperantistoj, Mia Vivo. Nun li publikigis Manifeston de la mondpopolo, tekston en kiu li strebas formuli idearon por alternativa rolo de Esperanto.

Laŭ la manifesto la tradiciaj esperantistaj organizaĵoj troviĝas en krizo, kaj ekzistas la risko, ke Esperanto fariĝos historia kuriozaĵo.

”En la pasinteco, la tradicia movadaro prosperis pro kombino de du dominantaj vidpunktoj: Esperanto kiel strikte scienca/ekonomia komunikilo kaj Esperanto kiel kvazaŭ-mistikisma esprimo de profundaj idealoj de paco, gefrateco kaj komuneco”, la manifesto asertas.

Tiel laŭ la manifesto malgraviĝis la idealoj ĝis ili iĝis nur sloganoj, kaj la esperanta identeco ligiĝis al ties sukcesoj kiel internacia aŭ helpa lingvo. Tio tamen fine rezultigis nenion.

Anstataŭ revoj pri ia fina venko aŭ kontraŭbatalado de la angla lingvo, la manifesto proponas la ”zamenhofecajn principojn” de kosmopolitismo, egalismo, humanismo, demokratio, pacifismo, toleremo kaj diverseco.

Libera Folio: Kio estas nova pri via manifesto? Alivorte, kiu estas la esenca diferenco disde similaj ideoj pli frue prezentitaj, interalie en la Manifesto de Raŭmo, kiun vi mem mencias?

Johannes Genberg: – Se ni parolas specife pri la Raŭma manifesto, la diferenco estas, ke ĝi celas krei esperantan identecon baze de la koncepto, ke la esperantistaro estas kvazaŭ memelektita lingva minoritato. La Raŭma manifesto mencias konstruon de nova internacia kulturo, sed ne kia ĝi estu, krom kulturo de egaleca interkontaktiĝo. La Mondpopola manifesto, male, celas konstrui identecon baze de la nebulaj, sed samtempe por ĉiu verdulo konataj valoroj de gefrateco, paco, egaleco kaj tiel plu. Mi celas konkretigi tiujn valorojn kaj fari ilin filozofio, kiu riĉigas nian kulturon kaj la vivon de la individuo.

Johannes Genberg, la aŭtoro de la manifesto.

– Se ni parolas pri pli fruaj ideoj, ekde la komenco de la ora epoko de Esperanto, oni facile trovas similaĵojn. Dum miaj studoj pri la historio de Esperanto, mi trovis multajn ekzemplojn de homoj, kiuj havis pli-malpli la samajn ideojn. Ne fanatikulojn en la periferio de la movadaro, sed eminentulojn kiel Hector Hodler, Edmund Privat, kaj ankaŭ la Majstro mem. Iliaj vortoj estas tre konataj en Esperantujo, jes, sed pro la evoluo de la movadaro oni ne plu traktas ilin serioze. Mi do tute ne pretendas esti iniciatinto de io nova, sed eble “retrovinto” de io malnova, kion mi nun volas revigligi.

Kiu estas la publiko, kiun vi volas atingi per via manifesto? Ĉu temas nur pri homoj kiuj jam scipovas Esperanton?

– Jes kaj ne. Mi celas la esperantistaron, ĉar ni jam ĉiutage spertas la lingvon kaj la esperantan kulturon. Mi pensas, ke eĉ malaprobantoj povas aprezi la enhavon kiel ion esperantecan kaj ne strangan vidpunkton por esperantisto. Sed mi ankaŭ esperas, ke se ĉi tiu idearo sufiĉe disvastigos, ĝi povas esti alloga por ankaŭ certaj ne-esperantistoj, dononte al ili alian kialon por interesiĝi pri Esperanto kaj nia kulturo.

Kion konkretan entreprenu homoj kiuj aliĝas al viaj celoj kaj subtenas la manifeston?

– La projekto estas en sia infaneco, do la unua paŝo estas kunigi tiujn, kiuj sentas sin inspiritaj de la manifesto kaj volas diskuti la sekvajn paŝojn. Ni devas transformi la nebulajn valorojn al uzebla filozofio, kiu fortikigos nian komunan identecon. Tio devas esti komuna laboro, kaj ĉies konstruema opinio gravas. Do, se vi samopinias, aŭ estas scivolema prie, mi invitas vin aliĝi al unu el la diskutogrupoj listigitaj en la retejo (en Telegramo kaj Mia Vivo).

Kion vi celas dirante, ke la taŭgeco de Esperanto kiel internacia lingvo ”ne koncernas nin”?

– Estas homoj, precipe freŝbakitaj esperantistoj, kiuj plendas pri tiu aŭ alia difekto de Esperanto, kaj ke tio malhelpas la adoptiĝon de Esperanto kiel la internacia lingvo. Laŭ mi, ili povas esti tute pravaj. Tiu aŭ alia difekto eble fakte estas problemo. Mi tamen dum la jaroj lernis aprezi Esperanton ekzakte tia, kia ĝi estas. Ne gravas, ĉu iu dirmaniero estas maltro internacia, ĉu iu gramatikaĵo estas tro arbitra aŭ ĉu io alia. Mi ne eĉ malŝatas la ”abomenan” ĥ-sonon. Ili ĉiuj, male, donas al Esperanto certan guston, kiun oni povas ĝui se oni ĉesas peni fari Esperanton ”perfekta internacia lingvo”.

– Esperanto estas jam nia lingvo, kaj min ne interesas ties oficialiĝo fare de registaroj aŭ adopto fare de respektataj organizoj. Adopto estus bonvena, certe, sed ne plu prilaborinda, nek realeca, celo.

Kial vi pensas, ke viaj celoj estas atingeblaj aparte bone ĝuste per Esperanto, kaj ne iu ajn alia lingvo?

La flago de la mondpopolo, laŭ la manifesto.

– Ne estas alia konstruita lingvo kiu estas tiel sukcesa kaj kun kiu ĉi tiuj celoj tiel bone kongruas. Kiun avantaĝon havus alia lingvo? Se mi decidus prezenti miajn ideojn per kaj por alia lingvo, mi esence devus refari pli ol cent jarojn da laboro por atingi la nunan staton de Esperanto. Se oni volas solvi problemon, la plej saĝa maniero estas esplori ĉu iu alia jam solvis ĝin.

– Mi ankaŭ pensas, ke se mi ne estus esperantisto, ĉi tiuj ideoj neniam venus al mi. Esperanto kaj Esperantujo profunde influis mian pensadon dum la jaroj en maniero, kiun mi dubas ke alia lingvo povus fari.

Ĉu estas pliaj homoj krom vi kiuj kunverkis la manifeston aŭ jam esprimis sian subtenon al ĝi?

– La manifeston mi verkis sola. Mi montris ĝin al kelkaj homoj, kiuj afable donis al mi sugestojn kaj kritikojn. Kelkaj ne konsentis pri la enhavo (tion mi atendis), sed iliaj komentoj gvidis min reesprimi min pli klare. Tio helpis min multe. Kelkaj el ili diris, ke ili samopinias, kaj volas helpi min pri la projekto. Unu eĉ diris, ke li retrovis kialon por daŭre uzi Esperanton danke al la manifesto.

– Dum la lastaj jaroj, mi pli kaj pli perdis mian emon uzi Esperanton, kaj lastjare mi decidis kabei. Tio estas, ĝis tiam, kiam ĉi tiu ideo pri manifesto aperis en mia kapo. La estingita fajro reflamis. Mi komencis verki la manifeston por helpi min vortigi miajn sentojn, kaj por trovi homojn kun similaj ideoj kaj emoj. Homojn, kiuj same kiel mi bezonas alian kialon por esti esperantistoj ol tiujn jam bone konatajn. Kun tiuj homoj mi volas kunlabori por evoluigi la koncepton de la Mondpopolo al io altvalora. Mi kredas, ke se mi ne estus esperantisto, ĉi tiu vizio neniam venus al mi. Kaj la ĝisnunaj respondoj sugestas, eĉ inter la kritikoj, ke en Esperantujo mi ne estos tute sola.

• Legu pli: La manifesto de la mondpopolo

Bonoboj estas laŭ aktuala studaĵo kapablaj kombini unuopajn sonojn kaj vokojn al kompleksaj sonsinsekvoj, kiuj similas al homaj vortkombinoj. La malkovro metas demandosignon al la unikeco de homa lingvo kaj liveras novajn ekkonojn pri la evolucio de kompleksaj komunikaj kapabloj.

Intervjuo kun aktivaj kontribuantoj al la bataviingvaj vikimediaj projektoj

Origine publikigita la Global Voices en Esperanto

Ĉi tiu serio prezentos la personajn rakontojn de lingvaj aktivistoj, kiuj ankaŭ estas vikimedianoj, esplorante la manierojn, kiel ili konservas, reklamas, kaj revivigas siajn lingvojn per vikimediaj projektoj, per diĝitaj aparatoj por subteni siajn pli grandajn celojn. En ĉi tiu artikolo, Ramzy Muliawan intervjuis Rafiki kaj Rafif, la estroj de Komunitas Wikimedia Jakarta kaj aktivaj kontribuantoj al la vikipedio en la batavia lingva kiam ili parolis pri la metodoj, kiel ili organizas agadojn kaj traktas siajn defiojn, kunigante aliajn homojn, kiuj havas la saman motivon por konservi la batavian lingvon [ndltr. Indonezianoj kiuj loĝis en “Batavio” nomas sin “betawi” (batavianoj) kvankam nek ili nek la lingvo devenas de la orginala etna grupo de batavoj. Tial  “batavia lingvo” – la lingvo parolata en Batavio, ne nepre la etna lingvo de la originalaj batavoj. Batavia estis ankaŭ la nomo kiun la nederlandanoj donis al la ĉefurbo de Indonezio, la hodiaŭa Ĝakarto].

La intervjuo estis redaktita pro klareco kaj mallongeco.

Rising Voices (RV): Bonvole prezentu vin al ni.

Rafiki: Mi estas Rafiki, denaska batavia parolanto, kaj mandarena ĉinlingva instruisto en bazlernejo kaj metia lernejo en Bekasi, Okcidenta Javo. Mi uzas la batavian ĉiutage kun familianoj, parencoj, najbaroj, kaj loĝantoj de mia vilaĝo en Bekasi. Mi ankaŭ aktive partoprenas en la komunumo de vikimedianoj en Ĝakarto [eo].

Rafif: Mia nomo estas Rafif Aufa Nanda. Mi estas denaska parolanto de la batavia, lingvisto, kaj lingvo-aktivisto. Mi okupiĝas pri lingva aktivismo ekde 2016, varbante por lingvoj ĉirkaŭ la ĝakarta regiono, kiel la batavia, la tugu-lingvo kaj la lingvoj tugu kaj petjoh. Mi ankaŭ estas aktiva en vikimediaj projektoj kiel la batavia vikipedio kaj la batavia vikivortaro (en la Inkubatoro).

RV: Kio estas la nuna statuso de via lingvo interrete kaj surloke?

Rafiki: La batavia lingvo estas ekforlasata de batavianoj ĉar multaj junuloj, precipe infanoj, ne povas paroli la batavian. La denaskaj parolantoj mem konsideras la lingvon kruda, malĝentila, kaj maltaŭga por publika uzo, kaj bataviaj gepatroj ne ofte parolas la batavian kun siaj gefiloj. Eĉ pli malbone, la lingvo ankaŭ estas foje traktata kiel ŝerco, ĉar ĝi estas multe uzata en lenong (tradicia batavia teatro) kaj kelkaj aliaj ŝercaj verkoj, inkluzive mallongaj videaĵoj de bataviaj famuloj kun ilia unika batavia akĉento, kiun kelkaj homoj foje konsideras amuza.

Rafif: La batavia lingvo aŭ batavian — tiel mi preferas nomi la lingvon angle — havas nek oficialan statuson nek dediĉitan studindan kurson en lernejoj. Imagu kiel ni devas lerni alian regionan lingvon, ekz. la sundan, kiam ni loĝas en regiono, kie oni ne parolas la sundan. La batavia estas ofte miskomprenata kiel neformala ĝakarta versio de la indonezia lingvo (Bahasa Indonesia Jakarta aŭ Bahasa Indonesia sehari-hari) ĉar ĝi estis forte influita de la batavia lingvo. Bedaŭrinde, la batavia lingvo iel malaperas iom post iom. La batavian oni ofte stereotipe taksas “malĝentila”, kruda, ne edukita, kaj komika pro ĝia ofta uzo kiel neformala parola lingvo, kaj ĝia prezento kiel “la lingvo de komedio kaj lukto” en televidilo. Ĉi tiu stereotipo ekzistas ne nur por la lingvo. Ĝi kreas pli malbonajn sociajn stigmatojn por batavianoj kaj ilia batavia identeco — kun marĝenigo kaj malamo kontraŭ batavianoj en kelkaj pli malbonaj kazoj. Do, kelkaj homoj malestimas sin por agnoski ke ili estas batavianoj, paroli la batavian, kaj instrui ĝin al la sekvontaj generacioj. La lingva katalogo Ethnologue klasifikas la batavian en la kategorion 6B (endanĝerigita). Interretaj provizoj por batavlingva servo estas ankoraŭ malmultaj. La reta tradukilo Google Translate ĵus lanĉis servon por la batavia antaŭ nelonge, sed ĝi estas ankoraŭ tre ne perfekta.

RV: Kio estas via persona motivo por okupiĝi en cifereca aktivismo por via lingvo?

Rafiki: La batavia estas ekforlasata de siaj parolantoj. Mi zorgas ke ĝi ne baldaŭ malaperos ĉar malmultaj parolantoj uzas ĝin. Tial, mi estas motivita por disvastigi la batavian per diĝitaj aparatoj, por ke ĝi daŭre ekzistas kaj pli da homoj povos lerni ĝin.

Rafif: Mi estas motivata de unu simpla demando — ĉu mi, kiel lingvisto, simple lasu mian denaskan lingvon malaperi kvankam mi rimarkis ĝian tragikan staton? Lingva malapero ankaŭ povas kaŭzi la malaperon de kulturo kaj eĉ identenco kiam la popolo ne povas vidi ajnan evidentan trajton, kiu markas la limojn de identeco. Multaj homoj kaj la registaro nur arogas sian sloganon “lestarikan bahasa daerah” (konservu la regionajn lingvojn). Kvankam homoj estas instigitaj por uzi siajn lingvojn hejme, tio ne produktas grandan rezulton. Ĝis nun, plejparte da lokaj lingvoj en Indonezio estas ankoraŭ limigitaj al neformala uzo. Kelkaj grandaj lokaj lingvoj estas instruataj en lernejoj, sed la lecionoj ĉefe temas pri lokaj tradicioj. Oni ne taksas lokajn lingvojn utilaj por pli vastaj situacioj, kiel sciencaj kaj informaj celoj. Konsekvence, plejparte da homoj preferas pli prestiĝajn lingvojn, ekz. la indonezian kaj la anglan. Ni devas ekpensi pli ol “konservado”, kaj ekdisvolvi niajn denaskajn lingvojn, por ke ili povu superi la defiojn en nia moderna societo. Unu el la plej bonaj manieroj por disvolvi niajn denaskajn lingvojn estas per la diĝita amaskomunikilaro, kiu jam fariĝis neseparebla parto de niaj vivoj.

RV: Ĉu vi povas rakonti vian interretan lingvan aktivismon pli detale, inkluzive pri la manieroj, kiel vikimediaj projektoj kontribuas al viaj klopodoj?

Rafif: Ni opinias ke vikipedio estas vaste konata, praktika kaj efika platformo. Ni povas uzi nian denaskan lingvon por edukaj celoj, kiel enciklopedio per vikipedio, kiu jam fariĝis ĉefa bezono en nia societo. Ĉi tiel, nia denaska lingvo povas adaptiĝi al venontaj defioj. La batavia vikipedia projekto estis komencita en 2010 de iu vikimediano, kiun mi persone ne konas. Sed, la projekto estis forlasita en la Vikimedia Inkubatoro dum 13 jaroj sen ajna rimarkinda kresko. En 2023, ni anstataŭe prizorgis la projekton kaj ekdisvolvis ĝin pli intense. Post kelkaj monatoj, en Aprilo 2024, ni sukcese lanĉis la batavian vikipedion. Ĝis nun, ni kreskigas ĝin kun la komunumo de vikimedianoj en Ĝakarto.

Rafiki: Vikimediaj projektoj jam vere kontribuis al la klopodoj por konservi la batavian. Betawi Wikipedia kaj Betawi Wikikamus (ankoraŭ en Vikimedia Inkubatoro) jam havas rolon por savi la batavian lingvon de malapero. Mia kontribuo por savi la batavian de malapero estas la uzo de bataviaj terminoj kaj strebi kontraŭ la supozo ke ĝi ne povas esti uzata kiel skriba lingvo. Per la vikimediaj projektoj, ni esperas ke bataviaj parolantoj volos skribi kaj disvastigi la lingvon interrete.

Rafif: La vikimediaj projektoj jam ricevis multajn bonajn respondojn de indoneziaj interretanoj. Pasintjare, la artikolo kun la titolo “Lobang item gedé betul” (“pezega nigra truo”) disvastiĝis en X, kiu tuj ĵetis la videblon de la projekto al novaj spektantoj. Komence, ili opinias ke ĉi tiu artikolo estas “ridigega” ĉar plejparte da ili taksas la uzatan lingvon komika kaj stranga por tia celo. Sed, plejparte da respondoj estas bonaj, kaj trarompo pri la uzo de la lingvo por enciklopediaj celoj estis vidita — kion oni neniam faris antaŭe. Ni esperas ke la batavia lingvo gajnos pli da favoroj kaj prestiĝo, kaj stabile stariĝos en la socio. Esence, niaj klopodoj celas ne nur konservi nian kulturan heredaĵon, sed ankaŭ rompi malbonajn stereotipojn.

Verkita de Ramzy Muliawan Tradukita de Adam D. Prakasa · Vidu originalan artikolon [en]

“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59), kiuj okazos la 5-13an de julio 2025 en la universitato Vytautas la Granda (Kaŭno, Litovio). Jam aperis dudek naŭ prezentoj. La trideka prezentato estas Paweł Fischer-Kotowski, pola esperantisto loĝanta en Nederlando.

Paweł Fischer-Kotowski naskiĝis en 1990, esperantistiĝis en 2005. Ekde 2010 li aktivas en la internacia Esperanto-movado, interalie kiel komitatano de UEA kaj ĝenerala sekretario de TEJO. En 2015 volontulis plentempe en la Centra Oficejo de UEA.

En la jaroj 2009-13 Paweł studis interlingvistikon en la Universitato Adam Mickiewicz en Poznano (Pollando). Redaktis la Jarlibron de UEA en 2016 kaj 2018, ekde 2018 ĝis nun estas vicredaktoro de “La Ondo de Esperanto”, en la jaroj 2021–22 redaktis la soci-kulturan revuon “Kontakto”.

Ekde 2019 Paweł Fischer-Kotowski instruas Esperanton, precipe en la reto (ekzemple en Ekparolu! de edukado.net kaj en la kursaro de Londona Esperanto-Klubo) kaj dum Esperanto-aranĝoj (en Grésillon, studsemajnfinoj en Nederlando kaj Belgio, kongresoj k. a.). Helpas en la organizado de la KER-ekzamenoj, ankaŭ kiel ekzamenanto.

Profesie bibliotekisto kaj bibliografo, en la jaroj 2018–20 li laboris en la Nacia Biblioteko de Pollando. Ekde 2022 vivas en Nederlando, kie li laboras en la Reĝa Biblioteko en Hago. Ekde 2024 redaktas la nederlandan Esperanto-revuon “Fenikso”.

Dum BET-59 Paweł Fischer-Kotowski redaktos la ĉiutagan kongresan gazeton.

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/bet-186/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Paweł Fischer-Kotowski redaktos la ĉiutagan gazeton de BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

Ĉu vi interesiĝas pri lingva justeco kaj volas kontribui al internacia esplorado pri la opinioj kaj sintenoj de junuloj el diversaj landoj?

TEJO kaj Civiencia invitas vin aliĝi al esplorteamo por nova projekto pri sintenoj al lingva justeco en la junularo!

Ĉefa celo:
Esplori la sintenojn de junuloj rilate al lingva justeco, por kompreni:

1. Kiom konscia estas la junularo pri la nuna stato de lingva (mal)justeco;
2. Kiel ili interpretas la nunan mondan situacion;
3. Kiaj estas iliaj antaŭvidoj por la proksima estonteco;
4. Kion ili ŝatus, ke okazu;
5. Kian rolon povus ludi Esperanto en realisma kaj/aŭ dezirata estonteco;
6. Kiom ili pretus persone engaĝiĝi.

Metodo: Neĉeesta internacia enketo.

Ni serĉas teamanojn el diversaj landoj, kiuj volas:

• Kundecidi pri la celoj kaj metodoj;
• Traduki la demandaron al sia(j) gepatra(j) lingvo(j);
• Helpi disvastigi la enketon;
• Partopreni en la analizo kaj verkado de la konkludoj.

Publikigaj eblecoj:
Ni strebos publikigi la rezultojn, eble en scienca revuo. Se tio sukcesos, aktivaj kunlaborantoj povus esti konsiderataj por kunaŭtoreco. Tamen, eblas ankaŭ (nur) blogartikolo, kontribuo en TEJO-revuo Kontakto, aŭ simila formato, laŭ la evoluo de la projekto.

Plano por la esplorado:

• Ĝis 20a de aprilo: Sinproponoj al la teamo
• 14a–27a de aprilo: Kundecidoj pri celoj kaj metodoj
• 21a aprilo – 4a majo: Kreado de demandaro
• 5a–11a de majo: Testado kaj plibonigo
• 12a–25a de majo: Kolekto de respondoj
• 26a majo – 8a junio: Analizo de datumoj
• Post 8a de junio: Redaktado kaj publikigo

Kiel kandidatiĝi?
Sendu vian sinproponon ĝis la 20a de aprilo 2025 al kandidatigxoj@tejo.org.

Bonvolu mencii:

• Via(j)n lingvokapablo(j)n;
• Vian motiviĝon por partopreni;
• Ĉu vi povus helpi pri tradukado kaj/disvastigo en via lando;
• Se aplikeble, vian antaŭan sperton pri akademia esplorado (tio ne estas deviga).

Ni antaŭĝojas kunlabori kun vi!

The post Kunlaboru en scienca esploro pri sintenoj al lingva justeco en la monda junularo! appeared first on Tutmonda Esperantista Junulara Organizo.

REUTERS - Hatem Khaled 09/04/2025 Lundon la 7an de aprilo, la israela armeo bombadis tendon, kie grupiĝis ĵurnalistoj, en Ĥan Junis. Almenaŭ unu el ili estis mortigita, dekoj da aliaj estis vunditaj. Kelkaj estas en kriza sanstato, kiel la ĵurnalisto...

---

La edzino de la kalidonia reĝo Oineo Altaia, naskis filon, kies destino estis stranga.

Iutage Altaia falis en maltrankvilan dormon. Ŝi sonĝis, ke en tiu ĉambro, en kiu ŝi dormas, eksonas paŝoj kaj voĉoj. Ŝi malfermis la okulojn kaj vidis kiel en sonĝo, ke tri figuroj kliniĝis sur la liteton de la malgranda Meleagro. Estis la moiroj, la sortodiinoj. Unu el ili surgenuiĝis antaŭ la forno kaj metis ŝtipon en la flamojn. La fajro ekflagris hele. „Via vivo estas ligita kun la vivo de la ligno en la fajro“, profetis la moiroj al la infano. „Vi vivos tiom longe, ĝis kiam la flamoj ne voros la ŝtipon, kiu tiel hele brulas kaj lumas.“
   
Post tiuj vortoj malaperis la moiroj. Terurigite saltis la patrino el la lito, tiris rapide la brulantan ŝtipon el la fajro kaj verŝis akvon sur ĝin. Poste ŝi metis la ekbruligitan sortolignon en keston kaj kaŝis ĝin.
   
La filo ricevis la nomon Meleagro, li plenkreskiĝis kun siaj fratinoj en la reĝopalaco, fariĝis forta kaj kiam li atingis la aĝon, dum kiu la junuloj komparas siajn fortojn, neniu superis lin, se temis pri forto kaj lerteco.
   
La patro de Meleagro posedis vaste etenditajn vitejojn, kampojn kaj ĝardenojn. Post la rikolto li dankadis al la dioj per ampleksaj oferoj. Al diino Demetro li oferis kampofruktojn, al la gaja dio Dionizo vinon, al diino Atena olivoleon. Al ĉiu dio li oferis parton de la rikolto, nur diinon Artemiso li forgesis.
   
Ankaŭ la ĉieluloj sentas koleron, kaj la kolero de la dioj estas pli potenca ol tiu de la homoj. Artemiso sendis al la lando de reĝo Oineo punon. En la kalidoniajn arbarojn ŝi enlasis gigantan apron. La apro estis pli granda ol la plej potenca taŭro. Ĝiaj okuloj flamadis sange fajraj, ĝiaj hirtaj haregoj similis al lancoj kaj la akraj dentegoj, kiuj elstaris de ĝia ŝaŭmanta buŝego, havis la longecon de elefantaj dentegoj.
   
Kien ĝi ĵetiĝis, tie ĝia bruletiga spiro bruligis la verdan foliaron de la herboj kaj arboj. La maturiĝantan grenon ĝi stamfis surteren, deŝiris la vinberujojn kaj frakasis ilin per siaj teruraj hufoj, dezertigis la ĝardenojn, elradikigis la arbojn kaj disrompis la branĉojn pezajn de fruktoj. Ĝi atakis la gregojn kaj disŝiris hundojn kaj paŝtistojn. La dispelita bruto vagadis sen paŝtistoj sur la montaj deklivoj.
   
La homoj fuĝis de la kamparoj, la timo pelis ilin malantaŭ la urbo-murojn de Kalidonio. Tiu, kiu forlasis la urbon, ne povis esti certa, ke li revenos sana. Malĝojo falis sur la tutan landon, ĉiujn minacis malsato kaj morto.
   
Kiam Meleagro vidis, kia katastrofo trafis liajn samlandanojn, li ordonis pretigi armilojn kaj invitis la heroojn el tuta Grekio por ĉasi la apron. Venis multaj, inter ili ankaŭ Jazono, la fama heroo de la veturo por la ora felo; ankaŭ Tezeo, kiu venkis Minotaŭron, kaj Admeto, la edzo de la fidela Alkesto. Venis la plej kuraĝaj viroj de Grekio kaj kun ili la frato de la patrino de Meleagro. Al la grekaj herooj aliĝis ankaŭ la kuraĝa ĉasistino Atalanta.
   
La patro de Atalanta deziris filon. Kiam naskiĝis filino al li, li ordonis demeti ŝin en la montaron, kiel predon por sovaĝaj bestoj. Sed ursino adoptis la infanon kaj portis ŝin hejmen en sian kavernon. Tial Atalanta plenkreskiĝis en la sovaĝa naturo inter la bestoj kaj fariĝis ĉasistino sen timemo. Ofte ŝi pruvis jam sian kuraĝon kaj sian forton. Nun ŝi denove miksiĝis inter kuraĝajn ĉasistojn, kun sagujo el eburo ĉe kokso kaj kun arko enmane.
   
Meleagro vidis ŝin en la aro de la ĉasistoj kaj ŝajnis al li, kvazaŭ li vidus la ĉasdiion Artemiso. Li ne povis deturni siajn okulojn de ŝia bela vizaĝo.
   
Sed la ĉasistoj urĝis lin survojiĝi. La popolo de Kalidonio ko-lektiĝis ĉe la urba pordego. Ĝi adiaŭis de la herooj kun espero kaj timo en la koroj. Kaj Morto jam elserĉis siajn viktimojn inter la ĉasistoj.
   
La herooj, inter ili Meleagro kaj Atalanta, marŝis al la densaj arbaroj ĉe la deklivoj de la montoj. Ilia vojo kondukis preter disstamfitaj kampoj kaj detruitaj vitejoj. Alveninte la arbaran randon, ili deŝnurigis la hundojn. La hundoj, ĉiu kun la nazo sur la tero, penetris en la vepron, kuris sur la monta deklivo supren kaj de tie en la valon malsupren, ĝis ili alvenis en ravinon ellavitan de printempa pluvo. Tiu ravino dum la tuta jaro ne elsekiĝis. Salika arbustaĵo, fragmito kaj altaj herboj kovris la marĉan grundon. La hundoj malaperis en ĝi kun bojado. Subite disiĝis la arbustaĵo kaj el la marĉo paŝis snufegante giganta apro. Kolere ĝi ĵetiĝis sur la ĉasistojn.
   
La unua ĉasisto ĵetis sian lancon kaj mistrafis la celon. Jazono ĵetegis la lancon kun tiom da forto, ke la armilo flugis super la besto kaj profunde boriĝis en ŝlimon. La tria ĉasisto trafis la apron, sed ne vundis ĝin. Artemiso kaptis la lancon dum ties flugo kaj derompis ties feran pinton.
   
La atako ekscitis la apron ĝis kolerego. El ĝiaj okuloj kvazaŭ ŝprucis fajro kaj el ĝia buŝego fulmis flamoj. Ĝi avancis kiel pafita ŝtono de katapulto, ĝi puŝis teren du ne memgardajn ĉasistojn kaj tuj disŝiris ilin. Alian ĝi surpikis per siaj dentegoj. Kaj alia ne eskapus Morton, se li ne savus sin per grimpado sur arbon. La kolera apro poste ĵetiĝis en la densejon.
   
En tiu ĉi momento Atalanta streĉis la arkon kaj postsendis sagon al la apro. La sago vundis la beston postorele kaj aperis iom da sango.
   
Meleagro ĝojis pri la trafo fare de Atalanta pli ol ŝi mem. Sed la ĉasistoj sentis sin hontigitaj de la ino. Por kaŝi sian honton, ke ili ne sukcesis tiel, ili levis kriadon kaj ĵetis vetkonkure siajn lancojn. Diino Artemiso gardis sian beston ankaŭ ĉifoje. La lancoj en la aero reciproke kunpuŝiĝis kaj falis teren sen eĉ tuŝi la gigantan apron.
   
„Kaj eĉ se Artemiso vin protektas,“ vokis iu el la ĉasistoj, „vi mortos tamen per mia mano.“
   
Li svingis la hakilon kaj supozis povi venki la sorton per la akra armilo. Sed la apro estis pli rapida, ĵetegis lin per dentegoj teren kaj la sango de la ĉasisto ruĝigis la herbojn. Ĉiu lanco finis sian flugon sur ŝelo de arbo, kelkaj ŝanĝis la direkton kaj traboris hundojn.
   
Nur unu lanco firmpikiĝis en la dorson de la apro. Estis la lanco de Meleagro. La monstro kovriĝis per sango kaj falis teren, trafita de dua lanco de Meleagro tiel, ke la deklivoj ektremis kaj eksusuris la arbaro.
   
La ĉasistoj ĉirkaŭis la venkintan Meleagron kaj premis liajn manojn. Meleagro ŝajne tute forgesis ilin, li vidis nur Atalantan. „Prenu la haŭton de la apro kiel donacon,“ li diris al la kuraĝa ino, „kaj ankaŭ lian kapon kaj la dentegojn.“
   
La ĉasistoj ankoraŭ neniam vidis tian grandegan aprohaŭton kaj tiom longajn dentegojn kaj enviis Atalantan pri la donaco. „Lasu tion, kio ne apartenas al vi,“ ili vokis al Atalanta, „kaj ne miksu ĉasistan famon kun belo de ino!“
   
Pri la morta apro kaj la predo komenciĝis akra kverelo. Diino Artemiso, kolerigita pri tio, ke Meleagro mortigis ŝian apron, incitis la kverelon, la kriadon kaj la fikonduton. Meleagro silentiĝis pro kolero kaj levis la lancon. Se vortoj ne sufiĉas, oni uzu perforton. Li levis la lancon kaj traboris sian plej afekciitan kontraŭulon. La ĉasisto renversiĝis morta. Li estis la frato de Altaia, de la patrino de Meleagro.
   
La sciigo pri la venko de Meleagro kontraŭ la kalidonia apro avancis la ĉasistojn hejmirantajn. Ankaŭ Altaia iris al la templo por festi la venkon de sia filo per ofero al la dioj. Sed ŝi ne atingis la templon. Survoje ŝi ekvidis virojn, kiuj portis sur portilo ŝian mortan fraton. Kiam ŝi ekkonis la fraton, ŝi laŭte komencis plorsingulti kaj kiam ŝi eksciis, kiu kulpis lian morton, okupis avido pri venĝo ŝian koron.
   
Ŝi iris hejmen kaj serĉis, kvazaŭ obtuzigite, la kaŝitan keston kun la sortoligno.

Ĉion kovris multjara polvotavolo, sed la sorto destinita de la moiroj vivis, plenvalidis kaj neeviteblis. Altaia ordonis, ke oni bruligu fajron per peĉaj lignoj, ŝi prenas la ŝtipon, kiu signifas vivon, deturnas la vizaĝon de la fajro kaj ĵetas kun kontraŭdiraj doloro kaj venĝavido la lignaĵon en la flamojn.
   
Estis, kvazaŭ ĝemus la ŝtipo en la fajro per homa voĉo kaj kvazaŭ la flamoj retroevitus, antaŭ ol ili enfermis ĝin kvazaŭ per ardaj fingroj. En tiu momento atakis la hejmirantan Meleagron brulefekta doloro, kiu des pli kreskis kaj kreskis, ju pli voris la fajro la lignaĵon. Meleagro heroe eltenis la doloron, li bedaŭris nur, ke morto ne trafis lin dum ĉaso aŭ batalo. La kaŝita arda doloro torturis lin. Kun la fajro kreskis ankaŭ la turmento, kaj kiam la fajro fariĝis pli malforta, ankaŭ malpliiĝis la fortoj de Meleagro. Fine de la ŝtipo restis nur peceto, kiun la ardo iom post iom estingis, ĝis ĝi nigriĝis kaj griziĝis. Tiumomente elspiris Meleagro lastan fojon.
   
La patrino de Meleagro prenis per la mano, kiu transdonis la filon al morto, glavon kaj mortigis sin mem.
   
La palaco de la kalidonia reĝo Oineo reeĥis de veplenaj lamentoj. Larmante ĉirkaŭbrakis la fratinoj de Meleagro la fridan korpon de la frato kaj provis varmigi lin per sia spirado. Sed ili ne povis revivigi lin.
   
La funebra malĝojego de la fratinoj de Meleagro kortuŝis ankaŭ la diinon Artemiso. Ŝia kolero finiĝis kaj ŝi havis kompaton kun la malfeliĉaj fratinoj. Ŝi kovris ilin per plumoj, kiuj prenis de ili la surteran pezon. Iliaj brakoj ŝanĝiĝis en flugilojn, kiuj levis ilin en la aeron. El la kalidonia palaco forflugis du numidoj.
   
Ankaŭ la tria fratino de Meleagro, Dejanero, ne evitis kruelan sorton. Ŝi kulpis la morton de sia edzo Heraklo kaj mem finis sian vivon. Tiel malbonŝance finiĝis la idoj de la kalidonia reĝa gento.

Ĉi-jare la oferto responde al la invito de UEA por la Internacia Kongresa Universitato (IKU) estis la plej abunda depost la pandemio. La IKU-ĵurio (Fiedler, Goodall, Maitzen, Vergara, Wen kaj Wandel) multe laboris por pretigi kaj ĝustatempe prezenti tiun ĉi raporton. Aparte kontentiga estas la granda nombro de altnivelaj proponoj pluaj el personoj kiuj estas novaj por IKU. Cetere menciindas la signifa parto de virinoj kaj du afrikanoj.

El la ricevitaj proponoj la komisiono rekomendis kaj la estraro de UEA aprobis entute 17 prelegojn: 3 kursoj de Akademio Internacia de la Sciencoj (AIS), 6 IKU-prelegoj kaj 8 prelegoj por la Scienca Kafejo (SK):

AIS: Bebenina, Koutny – Kolka, Wandel
IKU: Barandovska, Jacobsen, Lindsted, Luheka, Niyukuri, Planchon
SK: Alebić-Juretić, Bormann, Fernández, Fontaine, Gruner, Guerra, Jackson.

La detaloj aperas en la tabelo (vidu supre), kaj la resumoj en la IKU-paĝo: https://uea.org/kongresoj/universitato. La temoj varias de lingvistiko kaj spacteknologio ĝis historio kaj arkitekturo. Apud konataj kaj ŝatataj prelegantoj kiel Koutny, Jacobsen kaj Bormann aperos multaj novaj (almenaŭ por IKU) tamen kompetentaj talentoj. La IKU-rektoro estas prof. Barandovská-Frank, deveninto de Brno, kiu ankaŭ prelegos pri temo ligita al la kongresurbo. Por ĝui la abundan sciencan programon, aliĝu al la 110a Universala Kongreso de Esperanto, kun rabato ĝis la 30.06.2025: https://uk.esperanto.net/2025/.

Kiel ĉiujare, estos eldonita la IKU-libro kiu enhavos la tekstojn de ĉiuj prelegoj, inkluzive tiuj de la Scienca Kafejo kaj la Scienca Universitata Sesio okazonta dum BET.

SUS-oj dum BET kaj la Itala Kongreso kaj Premio Pirlot por la plej bona scienca ibro

Krom IKU okazos ĉi-somere tri aldonaj projektoj de AIS: du de la Scienca Universitata Sesio (SUS) kadre de la Baltiaj Esperanto-Tagoj (BET-59) en julio kaj de la Itala Kongreso en septembro. Prelegoj kaj kursoj akceptotaj por tiuj eventoj ricevos honorarion de AIS, samkiel senpagan aliĝon al la respektivaj kadraj eventoj. Proponojn bv. sendi al amri@huji.ac.il.

Dum la Burna UK estos disdonita la Premio Pirlot por la plej bona scienca libro aperinta en la lastaj jaroj. Proponojn bv. sendi al amri@huji.ac.il ĝis junio. La premio estos 200/100/50 eŭroj por la unua/dua/tria loko respektive. La ĉi-jara konkurso por la plej bona scienca libro estas dediĉita al la memoro de Renato Corsetti, kiu servis kiel sekretario de la konkurso ekde 2017.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №1225.

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post 110a UK en Brno: Internacia Kongresa Universitato appeared first on La Ondo de Esperanto.

La moderna mondo estas plena de angoroj kaj maltrankvilo. Militoj, malriĉeco, malrespekto al homaj rajtoj, soleco kaj aliaj sociaj malsanoj kaŭzas, ke multaj homoj mense malsaniĝas. Depresio fariĝis preskaŭ pandemio, kontraŭ kiu teknologio kaj aliaj sciencaj progresoj ne sukcesas efiki. Kaj medicinistoj konkludas, ke nur medikamentoj ne solvas la tutan problemegon. Oni devas atenti pri la maniero, kiel la homoj zorgas pri sia propra ĉiutaga vivo.

La unulingvaj Esperanto-ekzamenoj de Universala Esperanto-Asocio (UEA) laŭ la Komuna Eŭropa Referenckadro (KER) – pli konataj kiel la KER-ekzamenoj – estas la plej grava internacia Esperanto-ekzameno. Ĝi estas servo de UEA ofertata de ĝia KER-Ekzamena Centro (KER-EC) kunlabore kun la retejo Edukado.net kaj la Akademio de Esperanto. Ili ekzistas en la niveloj B1, B2, C1 kaj C2 kaj en la kategorioj nur skriba, nur parola aŭ kompleta (skriba + parola). Ĉiujn detalojn pri venontaj ekzamensesioj trovu ĉe uea.org/gk/1214.

Okaze de la sesio dum la 110a Universala Kongreso de Esperanto (UK) en Brno, la 1an de aŭgusto, specife por la nivelo C2 (ĉu surloke, ĉu samtempe rete) UEA starigas la Konkurson “Plej bona reganto de Esperanto”. Landaj asocioj kaj individuoj estas alvokataj
partopreni!

Celo de la konkurso: la konkurso celas stimuli aliĝon de reprezentantoj de kiel eble plej diversaj landoj kaj premii la tri ekzameniĝintojn el malsamaj landoj, kiuj unuope ricevis la plej multajn poentojn.

Kondiĉoj:

1. Konkursanto devas aliĝi al la kompleta C2-ekzameno ĝis maksimume la 1-a de junio 2025 pere de la aliĝformularo ĉe edukado.net/ekzamenoj/ker/sesioj;
2. Konkursanto devas esti paginta la kotizon laŭ fakturo sendata de UEA (kotizoj konsulteblas ĉe edukado.net/ekzamenoj/ker/kotizoj);
3. Por esti konkursanto la kandidato devas anonci sin al ker-ekzamenoj@edukado.net (ne sufiĉas aliĝi al la ekzameno por partopreni en la konkurso. Tiuj, kiuj jam aliĝis al la C2-ekzameno por Brno, povas sin anonci);
4. Konkursanto povas partopreni surloke aŭ rete (por retaj ekzameniĝontoj okazos teknika kontrolo kaj la aliĝo validas nur post aprobo);
5. La rezultoj estos kalkulataj surbaze de la akiritaj sumaj poentoj de la skriba kaj parola ekzamenpartoj de la kandidatoj en la C2-nivela ekzameno;
6. Ne estas limo por la nombro de konkursantoj, sed ĉiu reprezentata lando rajtos nur je unu “plej bona reganto de Esperanto” por la kuranta jaro – do la 3 unuaj premioj estos por la 3 kandidatoj kun plej multaj poentoj el 3 malsamaj landoj – ĉar la celo de la konkurso estas stimuli la diversecon de internacia reprezentiĝo por la C2-nivelo;
7. La lando, kiun la konkursanto reprezentas, estas difinita pere de la aliĝilo al la konkursa ekzamensesio;
8. La konkurso validas por la kuranta jaro, tiel ke kandidatoj ekzameniĝintaj en antaŭaj jaroj povas denove partopreni, sendepende ĉu ili nuntempe reprezentas la saman aŭ alian landon rilate la antaŭajn jarojn.

Rezulto: la rezulto estos anoncita la 15-an de septembro 2025.
Premioj: unua premio estos senpaga aliĝo al la Universala Kongreso (UK) 2026 aŭ aĉetkupono por la Libroservo de UEA je la valoro de 100 EUR. Dua premio estos 50%-a rabato en la aliĝo al la UK 2026 aŭ aĉetkupono por la Libroservo de UEA je la valoro de 75 EUR. Tria premio estos aĉetkupono por la Libroservo de UEA je la valoro de 50 EUR. Aldone ĉiuj premitoj gajnos: a) bazan membrecon en UEA por la kuranta jaro (se ili ne jam estas individuaj membroj de UEA); b) elektronikan abonon al la revuo Kontakto por la kuranta jaro (se ili ankoraŭ ne abonas aŭ ne aĝas sub 36 jarojn); kaj c) la eblon esti intervjuita por la revuo Esperanto. Kaj ĉiuj ekzameniĝintoj, kiuj sukcesis en ajna nivelo, sendepende de la konkurso, ricevos senpagan abonon por la magazino Monato.

Alvoko al landaj asocioj kaj individuoj:
Ĉiuj landaj asocioj de UEA estas alvokataj garantii la aliĝon de almenaŭ unu kandidato por la konkurso. Se landa asocio deziras ricevi informon pri la nombro de kandidatoj el sia lando, oni skribu al ker-ekzamenoj@edukado.net.
Individuoj estas kuraĝigataj kontakti siajn landajn asociojn por informi pri konkursanteco. Individuoj el landoj sen landa asocio estas aparte kuraĝigataj partopreni por reprezenti sian landon. Individuoj aŭ landaj asocioj, kiuj volas partopreni, sed frontas iun financan baron, bv kontakti al ker-ekzamenoj@edukado.net por prezenti sian situacion – kiun UEA analizos kun la celo trovi solvon por garantii la partoprenojn.

Donaci por la konkurso:
Donacoj por subteni eventuale nepagipovajn kandidatojn aŭ la ĝeneralan laboron de la KER-ekzamenoj bonvenas al la Konto Eduko de UEA: uea.org/alighoj/donacoj/eduko. Por referenco: kotizo de kompleta ekzameno por la C2-nivelo kostas inter 70 EUR kaj 130 EUR. UEA antaŭdankas ĉiujn kaj ĉiomajn donacojn al la Konto Eduko – donacintoj aperos en la oficiala informilo de la revuo Esperanto.

Informoj pri la C2-nivela ekzameno kaj senpagaj provtestoj:
Pri la konsisto kaj postuloj de la C2-nivela ekzameno eblas legi informojn ĉi tie: edukado.net/ekzamenoj/ker/specimenoj/c2. Ĉiuj interesatoj povas senpage trapasi provteston pri ambaŭ partoj de la ekzameno, mendebla ĉe edukado.net/ekzamenoj/ker/provekzamenoj.

Fonto: Gazetara Komuniko de UEA, 2025, №122.

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Konkurso “Plej bona reganto de Esperanto” appeared first on La Ondo de Esperanto.

Kiam komenciĝis la pandemio en 2020, nia loka esperantista klubo de Saint-Etienne, Francio, ne plu povis kunveni regule en sia kutima kunvenejo kiel antaŭe. Ni decidis ŝanĝi niajn kutimojn kaj organizi retan renkontiĝon ĉiu-ĵaŭde vespere. Tiu decido montriĝis vere oportuna, ĉar: 1. Ĝi donis al ni manieron daŭrigi la vivon de nia grupo. Sen tio certe estus mortinta nia asocio. 2. Ĝi ebligis partoprenon al membroj, kiuj loĝas dise, en kamparo aŭ en fora urbo. Tiel povis partopreni homoj el Saint-Etienne, Le Puy kaj ĉirkaŭaĵoj. 3. Ĝi instigis nin pripensi la enhavon de niaj kunvenoj, precipe rilate al instruado kaj lernado. Necesis trovi tempon dum niaj renkontiĝoj por pluraj malsimilaj aktivaĵoj: legi / traduki / verki… kaj aŭskulti ion en Esperanto. Ne ĉion ĉi ni povis fari ĉiu-semajne en niaj unu-horaj kunvenoj, evidente! Ni rimarkis, precipe pro tiu nova maniero renkontiĝi per interreto, ke ni bezonas trejni niajn orelojn, t.e. la aŭd-komprenon. Kaj tial ni multe uzis tekstojn de uea.facila! Ni trovis la retejon ege oportuna kaj uzebla, kvankam en la komenco ni renkontis teknikajn malfacilaĵojn. Ni devis lerni, kiel montri paĝojn de uea.facila sur la ekrano. uea.facila multe helpis nin pri aŭskulta kompreno, sed ankaŭ pri eniro en la mondon kaj kulturon de Esperanto. Pierre Grollemund

Antaŭ kvardek-kvin semajnoj aperis la unua porcio de la ekzercaro "Aŭskultu kaj ripetu". Jen la kvardek-sesa porcio, ĝuu ĝin!

---

Je la 1a de aprilo al BET-59, kiu okazos la 5-13an de julio 2025 en Kaŭno, aliĝis 212 personoj el 26 landoj. La plej multaj aliĝintoj estas el Litovio – 64. Sekvas Pollando kun 30 aliĝintoj. Vidu la tutan laŭlandan aliĝtabelon:

64 Litovio
30 Pollando
16 Koreio
14 Latvio
13 Germanio
10 Francio
8 Ruslando
7 Italio
6 Belgio, Finnlando, Estonio, Ukrainio
3 Hungario, Nederlando, Pakistano, Svedio
2 Britio, Hispanio, Israelo, Svislando
1 Aŭstralio, Burundo, Kanado, Kongo DR, Luksemburgio, Ugando

La aliĝado daŭras.
Aliĝu ĉe http://forms.gle/LHYptXyHqoTDnWDp9

Povilas Jegorovas

Pliaj informoj pri BET-59 (kaj pri pli fruaj BEToj) estas legeblaj en nia novaĵretejo.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/bet-185/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Pli ol 200 aliĝintoj al BET-59 appeared first on La Ondo de Esperanto.

La pentraĵo estas farita de Luch OFER, la filino de la verkistino, en la jaro 1991. Tiam la pentristino estis 18 jara.

Antaŭ tre tre longe, ĉe la piedoj de la Anda montaro, troviĝis eta vilaĝo, kie loĝis diligenta knabino. Ŝia nomo estis Anda, kaj ŝi estis paŝtistino. Ĉiutage, Anda vekiĝis frue kaj kondukis la lamojn de la vilaĝo al paŝtejo. Ŝi scipovis melki ilin kaj purigi ilin. Kiam unu el la lamoj vundiĝis aŭ malsaniĝis, Anda flegis ĝin kaj kuracis ĝin pere de folioj, semoj, fruktoj aŭ radikoj. Tiujn kuracrimedojn instruis al ŝi la potenca sorĉistino Kvinoo, la Patrino-de-Ĉiuj-Grenoj, kiu loĝis en malproksima kavo, tre alte en la montaro.

Foje, dum plenluna nokto, Granda Vesperto eniris la vilaĝon. Tiu estis malica sorĉisto, kiu aliformiĝis en vespertegon por ŝteli manĝaĵon. Senbrue, li prenis sakojn da legomoj kaj grenoj, metis ilin sur la dorson de du lamoj kaj malaperis kune kun la ŝarĝitaj bestoj. Ekde tiam, li komencis viziti la vilaĝon ĉiun plenlunan nokton, por ŝteli. Ĉiufoje, li endormigis la vilaĝanojn, tiel ke ili ne kapablis forpeli lin. Oni preparis dekojn da kaptiloj por kapti lin, sed li superruzis ĉiujn per siaj sorĉoj.

La vilaĝanoj fariĝis pli kaj pli malkontentaj. Anda estis la plej chagrenita el ĉiuj, ĉar ŝi amis la lamojn kaj timis pri ilia sorto. Fin-fine, Anda prenis la lamojn de la vilaĝo en la montaron. Tri tagojn ŝi marŝis kun la lamoj tra kaŝitaj sekretaj padoj, ĝis ŝi alvenis al la kavo de Kvinoo.

La saĝa kaj potenca Patrino-de-Ĉiuj-Grenoj manĝigis la lamojn kaj la knabinon aŭskultante atente ties ĉi plendojn. Dum la nokto, Anda kaj la lamoj dormis, sed la sorĉistino laboris diligente. La sekvan matenon, Kvinoo ŝarĝis la lamojn per sakoj da mirakla greno, kiun ŝi ĵus preparis. Anda revenis hejmen kune kun la ŝarĝitaj lamoj.

Tio okazis ĝuste dum la sezono de grenosemado, kaj la vilaĝanoj tuj eksemis la novan grenon. La Granda Vesperto daŭrigis siajn vizitojn kaj ŝtelojn sensuspekteme, ankoraŭ kelkajn monatojn. Dume, la mirakla greno donis tre rapidan rikolton kaj la vilaĝanoj komencis prepari kaĉon el ĝi. Tiu manĝaĵo igis ilin ĉiutage pli fortaj. Iun nokton, la Granda Vesperto venis por ŝteli kiel kutime, sed la vilaĝanoj fin-fine sukcesis kontraŭstari liajn sorĉojn kaj forpeli lin. Pro timo, li fariĝis pli kaj pli malgranda kaj kaŝis sin. Laŭ onidiroj, li perdis por ĉiam la kapablon sorĉi, forfuĝis el la vilaĝo kaj neniam revenis.

La miraklan grenon, la vilaĝanoj nomis “kvinoo”, laŭ la nomo de la Patrino-de-Ĉiuj-Grenoj. Ĉu vi konas ĝin? Ĉu vi ŝatas ĝin?
-----


RECEPTO PRI KAĈO “ANDA”.

Mi boligis en apartaj kaseroloj kvinoon kaj florbrasikon. Mi miksis egalajn kvantojn el ili kune kun freŝa olivoleo kaj pastigis ĉion. Mi aldonis selon, karvion kaj kariofilon laŭ mia gusto. Mi dekoraciis per kapsiko, petroselo kaj olivoj.

La Kulturdomo de Esperanto – Kastelo Greziljono organizas Esperanto-programon en somero kaj dum la aliaj francaj lernejaj ferioj. Ĝi daŭras unu aŭ plurajn semajnojn. La programo normale enhavas Esperanto-kursojn en du, tri aŭ kvar niveloj kaj aliajn aktivaĵojn: prelegoj, kulturo kaj arto (teatro, kantado, pentrado, dancado, poezio, filmo), manatelieroj (libro-bindado, masaĝo, manlaboroj por infanoj), sporto (tabloteniso, flugpilko), ludoj (societa tabloludo, ŝako, glob-ludo Boule de fort, turismaj vojaĝoj (urbo Baugé kaj ĝia regiono, reĝaj kasteloj ĉe rivero Luaro) ktp.

La franca esperantista kastelo Greziljono invitas al siaj kursoj en 2025:

2025-apr-18/27: PRINTEMPAS, intensivaj kursoj por ekzamenoj kun kvar famaj instruistoj: http://gresillon.org/p

2025-jun-30/jul-10: Maratona Esperanto-kurso kun tri instruistoj, ankaŭ por blinduloj, kun Internacia Esperanto-Konferenco: http://gresillon.org/m

2025-aŭg-24/29: Verda Naturisma Semajno kun E-kursoj: http://gresillon.org/n

2025-okt-24/nov-02: AŬTUNAS, kursoj kaj FEI-ekzameno kun Renée Triolle: https://gresillon.org/au

Agendo: http://gresillon.org/a

Ĉi tiu artikolo aperis en la marta (printempa) eldono de La Ondo de Esperanto (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №1 (323).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/francujo-22/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Kastelo Greziljono invitas appeared first on La Ondo de Esperanto.

Anny Joanice Nizigiyimana, 26-jara burunda esperantistino, ricevis premion de la prezidanto de Burundo, Evariste Ndayishimiye, dum la festado de la Internacia Virina Tago. Anny Joanice estas membro de Universala Esperanto-Asocio (UEA) ekde 2023. Kune kun Mana Brinson el Kongo, en 2024 ŝi reprezentis la asocion ĉe konferenco de Unuiĝintaj Nacioj (UN) en Najrobo, Kenjo, pri la Civila Socio (ali-vorte pri tiu parto de la socio, kiu estas nek ŝtata, nek komerca). Poste ŝi fariĝis membro de UN-komisiono pri la sama temo, kie ŝi plu reprezentas UEA. Krome, ŝi estas la vicprezidanto de la Asocio de Komercaj Virinoj de Burundo (AFAB) kaj direktoro kaj fondinto de la firmao Innovation Plus Plus. Grava parto de ŝia agado konsistas el antaŭenigo de virina entreprenado. Ŝi celas helpi aliajn virinojn venki la defiojn, kiuj malhelpas ilian ĉeeston en la komerca mondo. Joanice estas reprezentantino de faka asocio en Burundo, Esperantista Virina Asocio en Afriko (EVAA), kaj ŝi partoprenis la 2-an Afrikan Kongreson de Virinoj (2-a AKVo) en Aruŝo, tuj antaŭ la 109-a Universala Kongreso de Esperanto (UK). Poste ŝi partoprenis ankaŭ en la UK, al kiu ŝi kontribuis plur-aspekte, ĉefe pri temoj ligitaj al virina agado. En intervjuo al la revuo Akeza Joanice komentis, ke la ĉefa malfacilaĵo por virinoj en Burundo estas ricevi financadon. “Ĉar ni ne havas garantiojn, ni ne povas peti bankan prunton. Krome mankas informoj [...] Sed aldone virinoj ne estas kuraĝigataj entrepreni aferojn, kaj tio baras junajn burundajn virinojn. [...] Ni devas alkutimigi junulinojn fari esplorojn, trovi la informojn kaj la ŝancojn eniri la merkaton, interretumi, iri al lokoj, kie ili renkontos aliajn junulinojn, kiuj jam okupiĝas pri entreprenado,” ŝi diris. De la prezidanto de Burundo ŝi ricevis monpremion pro sia laboro por la antaŭenigo de virinaj entreprenistoj. Tiu premio estis rekono de ŝia kontribuo al la disvolviĝo de bonaj kondiĉoj por virinoj en la lando. La Esperanto-Klubo de Buĵumburo okupiĝas pri projekto “Konstrui la kapablon de lernantoj, precipe knabinoj, fariĝi instruistoj”, gvidata de Joanice kun Najma Hassan. Komence de 2025 tiun projekton elektis la Afrika Komisiono de UEA por ricevi subvencion. La projekto celas rapide trejni tridek estontajn instruistojn, precipe knabinojn, por servi en baza edukado kaj ankaŭ instrui Esperanton. UEA varme gratulas al Anny Joanice Nizigiyimana pro la meritoplene ricevita premio, kun espero, ke ŝi povos multe pli kontribui al la mondo, al virinoj, al Esperanto. UEA planas plu subteni ŝian agadon. Por subteni la programojn de UEA donacu al la diversaj fondaĵoj de la Asocio. Aparte gravaj por la laboroj de Joanice estas la fondaĵoj Afriko, Informado kaj Eduko. Gazetaraj Komunikoj de UEA N-ro 1222 2025-03-21

Rifuĝintoj, seksaj aŭ aliaj minoritatoj: Plej multaj homoj trotaksas ties parton en la tuta loĝantaro. Studaĵo nun konkludas ke tio eble ne kunrilatas kun antaŭjuĝoj, sed ke tio baziĝas sur sistemeca takseraro de la homa percepto.

Mi ne volis, ke la lasta kunsido finiĝu. Post unu kaj duonhora babilado en kiu ni jam planis la estonton …

Legi plu →

FESTO estas internacia aranĝo organizata de JEFO, la Junulara Esperantista Franca Organizo. Konata pro sia muzika programo kaj festivala etoso, ĝi okazis ĉiusomere ĝis 2014. Nun estas tempo renovigi tiun tradicion!

La venonta FESTO okazos en Moissac, Okcitanio, sud-okcidente de Francio, de la 17a ĝis la 24a de aŭgusto 2025. Kelkaj homoj diros ke FESTO signifas Franca Esperanto-Semajno Terure Organizita, sed ĝi vere havas la signifon kiun vi volas doni al ĝi!

Lernu pli pri nia FESTejo kaj nia programo ĉe https://festo.esperanto-jeunes.org, kaj tuj aliĝu ĉe https://form.jotform.com/243312445023343.

Ĉi tiu artikolo aperis en la novaĵretejo La Ondo de Esperanto.
Ĉe represo aŭ citado bonvolu indiki la fonton:
La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/francujo-21/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post FESTO renaskiĝas! appeared first on La Ondo de Esperanto.

---

Oni ofte nomas stultulon “birdocerbo”, sed kion pri tio pensus korvoj? Malgraŭ sia mistera aŭ eĉ malbonŝanca reputacio, tiuj nigraj birdoj troviĝas inter la plej inteligentaj en la birda regno. Korvoj kapablas solvi kompleksajn problemojn kaj eĉ uzi ilojn: jen agoj, pri kiuj plej multaj aliaj bestoj povas nur revi. Fakte, oni vidis korvon kurbigi draton en hokon por elpreni manĝaĵon el tubo, kaj alian faligi nukson sur ŝoseon por ke preterveturanta aŭto fendu ĝin; poste la ruza birdo kolektis la fenditan nukson. Kia lertulo, ĉu ne?

Ĉiun trian jaron, la Akademio de Esperanto renovigas siajn membraron, estraron kaj direktoraron. 2025 estas tia tria jaro: en februaro estis elektitaj triono el la akademianoj por naŭjara postenperiodo, kaj en marto – la nova konsisto de la Akademio (re)elektis sian estraron kaj direktoraron. Gvidis la balotan procezon la vicprezidanto Bertilo Wennergren kaj la prezidanto Probal Dasgupta, kiuj ne estis mem kandidatoj.

Unue, de la 10a ĝis la 20a de februaro, ni elektis 17 akademianojn: 15 por renovigi la trionon de la Akademio, kies postenperiodo finiĝis en 2025, kaj 2 por anstataŭigi ĝis 2028 Erich-Dieter Krause (forpasinta la 18an de oktobro 2023) kaj Boris Kolker, demisiinta pro aĝo. Eksiĝis ses akademianoj: Tatiana Auderskaja, Jouko Lindstedt, Vilhelmo Lutermano, Georgi Mihalkov (Julian Modest), Barbara Pietrzak kaj Nikolao Gudskov, krom Renato Corsetti, longtempa sekretario de la Akademio, kiu forpasis la 1an de februaro 2025. Sed estis 28 kandidatoj: malfacila estis la elekto. Voĉdonis 38 el la 42 restantaj akademianoj (90%), ĉiu rajtis elekti maksimume 17 el la 28 kandidatoj kaj ili elektis averaĝe 16,3 kandidatojn. 18 kandidatoj atingis la absolutan plimulton, el kiuj konforme al nia statuto 17 estis elektitaj. Ni do bonvenigis 9 novajn akademianojn: Eckhard Bick, Cho Sung Ho, Birke Dockhorn, Gong Xiaofeng (Arko), Abel Montagut, Jorge Rafael (Rafa) Nogueras, Jukka Pietiläinen, Maria Rosaria (Sara) Spanò kaj José Antonio Vergara.

Kompleta listo de la nunaj akademianoj troviĝas en la retejo de la Akademio: https://www.akademio-de-esperanto.org/.

Rapide poste kolektiĝis la kandidatiĝoj al la Estraro kaj Direktoraro de la Akademio, kaj la (re)elekto de tiuj gvidorganoj finiĝis la 25an de marto vespere. Ne ŝanĝiĝis la estraro: Prezidanto: Probal Dasgupta, Vic-prezidantoj: Bertilo Wennergren kaj Brian Moon, Sekretario: François Lo Jacomo. Kelkaj sekcioj konservis siajn Direktorojn: Ĝenerala vortaro: Jesper Jacobsen, Lingva Konsultejo: Kirilo Brosch, Interkonsilejo: Alexander Shlafer, Prononco: Probal Dasgupta kaj Faka Lingvo: Orlando Raola. Sed novaj direktoroj estis elektitaj por la sekcioj pri: Gramatiko: Alexander Shlafer, Literaturo: Edmund Grimley Evans, Kontrolado de lerniloj: Birke Dockhorn, kaj por la komisionoj pri: Historio de la Akademio: Jorge Rafael Nogueras, Komunikado: Tim Owen.

Ses minutojn post sia reelektiĝo Jesper Jacobsen lanĉis la pluan agadon de sia sekcio pri Ĝenerala vortaro, kiu prilaboras ampleksan 11an Oficialan Aldonon al la Universala Vortaro kaj jam atingis preskaŭ duonon el la radikoj konsiderataj por oficialigo, laŭ alfabeta ordo. Poste rapide sekvis aliaj sekcioj kaj la novaj akademianoj nun elektas la sekciojn kaj komisionojn en kiujn ili membriĝos tiel, ke post kelkaj tagoj ni reatingos nian normalan laborritmon. Fakte granda laboro atendas nin: nova lernolibro petis kontroladon fare de la koncerna sekcio, ni ne traktis la demandon pri korespondantoj, kies postenperiodo principe jam finiĝis, ni daŭrigu la “Leteron de la Akademio” kaj la partoprenon en Universalaj Kongresoj kaj Virtualaj Kongresoj, kun eventuale pliaj retaj kunsidoj kaj plibonigo de nia komunikado danke al nova Komisiono pri Komunikado, ni ankaŭ preparu kvinan Konferencon de la Akademio decembre. Kaj ni ne forgesu la Laŭron de la Akademio, kiu ne estis aljuĝita en 2024 pro manko de novaj kandidataj verkoj, kiuj devus atingi la ĵurion ĝis la 30a de junio: ĉi-jare, la renovigata ĵurio atendas tiajn librojn “arte signifajn, lingve perfektajn kaj evidente kontribuantajn al evoluigo de esperantlingva kulturo” ĝis la 30a de junio 2025 (laŭ la nuna regularo). Bonvolu sendi prefere en elektronika formo al: lauro@akademio-de-esperanto.org.

François Lo Jacomo

Ĉi tiu artikolo aperis en la marta (printempa) eldono de La Ondo de Esperanto (2025).
Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:
Papere: La Ondo de Esperanto, 2025, №1 (323).
Rete: La Ondo de Esperanto https://sezonoj.ru/2025/04/akademio-27/

Abonu La Ondon de Esperanto por 2025 kontraŭ nur 15 eŭroj kaj ricevu senpage la jarkolektojn por 2023 kaj 2024. Legu pli ĉe https://esperanto-ondo.ru/Lo-abon.htm
La Ondo de Esperanto en Telegramo: t.me/esperanto_news

The post Nova trijara postenperiodo por la Akademio appeared first on La Ondo de Esperanto.