La britaj aŭtoritatoj anoncis, ke la mallonga serio « Adolescence » estos projekciata en mezlernejoj tra tiu lando, kaj en Francujo petskribo same postulas ĝian projekciadon. Tamen, tiu produktaĵo de Netflix temas ĉefe pri plenkreskuloj, iliaj penoj kiel gepatroj, kaj ilia konfuza rilato kun bildoj.
Apenaŭ post kiam ĝi aperis en Netflix, oni laŭdis la kvarpartan serion Adolescence (Adoleskanteco) kiel furoraĵon kaj ĝi estis objekto de gazetaraj raportoj preskaŭ tute pozitivaj. Pleje la atento, kiu multobliĝis dum la semajnoj post ĝia eldono, fokusiĝis sur la demandoj diskutigitaj de tiu serio per sia rakonto pri 13-jaraĝa knabo, Jamie, kiu ĝismorte ponardas samaĝan knabinon. Inter ĝiaj temoj estas uzado de poŝtelefonoj ĉe dekkelkjaruloj, ĉikanado en sociaj komunikiloj, incels – el la angla INvoluntary CELibates (kontraŭvolaj ĉastuloj), viroj kiuj kulpigas virinojn pri sia soleca stato – kaj toksa vireco tia, kian inspiras la influisto Andrew Tate.
La skipo kreinta la serio, s-roj Stephen Graham, Jack Thorne kaj Philip Barantini, tre sincere diskutis tion, kion ili celis efektivigi : konsciigi la popolon, kaj ŝanĝi leĝojn. S-ro Thorne, ĉe intervjuoj, petis ke parlamentanoj en Britujo malpermesu al junuloj havantaj malpli ol 16 jarojn uzi sociajn komunikilojn. Ĉio ĉi altiris la atenton de la ĉefministro Keir Starmer, kiu eĥis la evidentan etoson de la nacio, konfesante ke li trovis la serion « tre malfacila spektaklo » spektante ĝin kun siaj dekkelkjaraĝaj infanoj. Netflix intertempe delektiĝis roli la bonan samarianon (1). Tiu elsendflua platformo, kies baza komercomodelo estas alglui al ekranoj la okulojn de adoleskantoj, anoncis ke gimnazioj povos senpage montri la serion.
Oni ne preteratentu tiun ironiaĵon. La komerco de elsendfluaj platformoj baziĝas sur kanibaleca vorado de nia atento. Ekranomanio estas bona komerco por Netflix kaj la estetiko de ĝiaj produktaĵoj celas altiri okulojn al ekranoj kiel eble plej longe. Ĝis nun, rilate la esploron pri la danĝeroj de la virtuala mondo per sia propra enhavo, Netflix faris tion el pli gaja vidpunkto, notinde per la malutopieca Black Mirror (Nigra Spegulo) de Charlie Brooker, kiu fantazias futurajn scenarojn temantajn pri per-interreta molestado, nebridita trorapida korinklino al amikoj estigitaj per artefarita intelekto, kaj naŭziga entuziasmo pri krimdokumentaj filmoj (angle « true crime », veraj krimoj), unu el la plej popularaj ĝenroj en Netflix.
Adolescence eble ŝajnas sugesti transiron, traktanta pli serioze la temon de poŝtelefona uzado ĉe dekkelkjaruloj, farante tion per estetiko ŝajne radikale malsama al tiu tipa de Netflix. Sed la platformo mem evitos fifamon, pro la superforta mesaĝo de la serio, kaj la formo de la serio. Ĉar kvankam multaj polemikoj koncentriĝis sur la temoj de tiu serio, Adolescence ankaŭ sukcesis fari maloftaĵon per tio, ke ĝi faris el kinematografia tekniko – nome unuplana filmado, io same malnova kiel la filmarto mem – kernan diskutaĵon. Tian diskutadon instigis Netflix kaj la kreintoj. La reklamkampanjo de Netflix prezentis tiun estetikon kiel la unikan ofertaĵon de la spektaklo : ĉiu epizodo, longa po ĉirkaŭ unu horo, estis filmita per unu longa plano promesanta realecon kaj intensecon.
Spekita pli ol 100 milionojn da fojoj ĝis nun en pli ol 70 landoj, kaj enrompinta la honorliston de la dek plej popularaj anglalingvaj serioj iam ajn ofertitaj en Netflix, Adolescence tre sukcesis pri siaj deklaritaj ambicioj. Ĝia temo klare ekscitis la publikon, kaj ankaŭ legintojn de la tutmonda furorlibro The Anxious Generation (La Maltrankvila Generacio) de Jonathan Haidt. Sed dum Adolescence certe panikigas plenkreskulojn, kies vidpunkton la serio okupas, ĝi surprize donas al ni apenaŭ pli da kompreno pri adoleskeco. Tio estas konsekvenco de ĝia enhavo, sed ankaŭ de ĝia formo, laŭdire tiel originala. Ofte, tiel kiel oni uzas ĝin, la formo estigas tiun saman efikon kaj aspekton, kiun havas la klasikaj ofertaĵoj de Netflix, projektitaj por gluigi al ekranoj okulojn similajn al tiuj de Jamie en Adolescence.
Unuplanaj filmoj ekzistis ekde la plej fruaj tagoj de la filmarto. En la 1890-aj jaroj, la unuaj filmoj de la fratoj Lumière estis unuplanaj, daŭrantaj po ĉirkaŭ unu minuto, ĉar iliaj novaj kinematografiloj povis funkcii nur tiom longe antaŭ ol fariĝis necese ŝanĝi la bobenon. Tiun teknikon oni uzis relative malofte post tiam. Se oni respektas ĝin, ĝi ja estigas verajn limigojn, kaj al rakontaj eblecoj kaj al filmoprocedo. Sed kelkaj reĝisoroj inspiriĝis pro tiu defio, kaj pro temoj aspektantaj aparte taŭgaj por unuplana metodo. Ekzemple, Rope (Ŝnuro) de Alfred Hitchcock, eldonita en 1948, ne estis unuplana filmo, sed ĝi aspektis kvazaŭ ĉio okazis en unu ĉambro sen rompoj kaj laŭ reala tempo, ĉar Hitchcock kovris per aktoraj gestoj tiujn momentojn kiam necesis ŝanĝi la bobenon (en tiu tempo, ili povis daŭri 11 minutojn).
La kamera teknologio pliboniĝis ekde tiam, tiel ke veraj unuplanaj plenlongaj filmoj fariĝis eblaj. Por Russkij kovĉeg (Rusa arkeo) de Aleksandr Sokurov en 2002, oni utiligis tre virtuoze tiun teknikon por spuri la vojaĝon de fantomo tra la Vintra Palaco en Sankt-Peterburgo. Aliaj lastaj unuplanaj filmoj uzis la rimedon pli subtile, servante la interesojn de la temo por komuniki grandan streson – Utøya 22. juli (Utøya : 22-a de Julio, 2018), ekzemple, pri la masakro sur norvega insulo farita de Anders Breivik, kaj Boiling Point (Bolpunkto, 2021) pri nokto en la vivo de londona ĉefkuiristo, kiu ankaŭ estis kunlaboraĵo de s-roj Graham kaj Barantini.
Certe, en Adolescence la unuplana rimedo ja ofte kreas sorĉan streĉatenton. La merito de la serio grandparte venas el ĝia kapablo, per filmado, tiri la spektanton en la situacion kaj imagigi kun kreskanta timego ke tiu rakonto povus esti nia : pri nia amiko, frato, fratino, infano. Sed la originaleco de la estetiko ne havas senliman efikon. La ambicio krei mergiĝecon per la unuplana rimedo, kaj sugesti ke tiu paŝo estas radikala, estas malsincera.
Kvankam la filmometodo de Adolescence foje estas efika, la celita mergiĝeco ankaŭ estas precize tiu stato, kiun Netflix deziras estigi ĉe ĉiuj siaj spektantoj. Kaj por efektivigi tion la formo ofte kopias la samajn videoteknikojn – kaj kreas similan sperton por spektantoj – kiel klasikaj produktaĵoj de Netflix.
Inter la estetikaĵoj rememorigaj pri normaj televidaj serioj, kaj servantaj finfine malhelpi la enhavon de Adolescence, estas preskaŭ konstanta moviĝo de la kamerao. Tio forigas la neceson zorge komponi senmovan planon, kiu donus al spektantoj tempon por malkovri, observi kaj esplori la disvolviĝantan dramon. La moviĝanta kamerao ankaŭ reproduktas la efekton de tiuj mallongegaj planoj, kiuj estas la baza gramatiko de serioj ĉe elsendfluaj platformoj.
Kiam ĝi plene efikas, la unuplana rimedo de Adolescence ja limigas tiujn impulsojn. Ĝi iel trudas bridadon de la agado, kiu progresas laŭ reala tempo kaj sekvas la cirkuladojn de la diversaj protagonistoj – komence la detektivoj, poste la psikologo kaj fine la gepatroj. La disciplina komponado vide korespondas, ĉar la kamerao kaj agado restas ĉe grunda nivelo, sekvantaj fizikajn homojn, movantaj kun ili, pli kaj pli kreante suspenson kiu spektigas kaj ĉarmas nin. La momentoj de « morta » tempo, kiam nenio evidenta drameca okazas – la policaŭto je la komenco, la vojaĝo de la familia hejmo al la policejo, la kresĉendo antaŭ la unua pridemandado dum la ŝtatsolicitoro prepariĝas, la psikologo aĉetanta trinkĉokoladon de vendaŭtomato, aldonante marŝmalojn de sia propra skatolo pro kialoj poste rivelotaj al ni – ĉiuj estas bonvenaj, kaj nekutimaj en televida serio. Per sia ŝajna banaleco ili ebligas al ni, per malgrandaj kaj bone elektitaj detaloj, komprenon pri la spertita realeco de la roluloj kaj ilia situacio.
Sed oni forlasas tiun malkliŝan truditan senornamecon tre subite je la fino de la dua epizodo, per preskaŭ komika rompo for de tio, kion elmontris la unuplana epizodo ĝis tiu punkto – moviĝante same rapide kiel tio, kion la roluloj fizike povis fari kaj kio nature estus parto de la rakonto. Kaj tiam, post vagi ĉirkaŭ la lernejo de Jamie kun la detektivoj serĉantaj ajnan indikon pri kie trovi la murdilon, senrilate al la rakonto, la kamerao soras, malkroĉante sin de ajna vidpunkto ankrinta ĝin ĝis tiam, kaj ekflugas. Nian birdoperspektivon de la verdaj kampoj ĉirkaŭ la lernejo akompanas korusa muzikaĵo, kaj ne nur ajna koruso sed la antaŭpuberaj voĉoj de knaba koruso, tiaj voĉoj kiaj memorigas pri la antaŭadoleska pureco, la tempo antaŭ la falo kiam perdiĝos naiveco. Spavaj planoj, emocia muziko ne apartenanta al la mondo de la rakonto. Subite Adolescence tre multe aspektas kiel kutima menuero de Netflix.
Oni eble pardonus tion se ĝi okazus izole, sed la preskaŭ konstante moviĝanta kamerao, uzita por sekvencoj kiuj ne pravigis tion, pli korode influis la filmadon kaj ŝajne kontraŭefikis la klopodojn de la kreintoj por krei mergan, intensan sperton. Estas multe da bona verkado en Adolescence kaj la aktoroj bone kapablas ludi sian rolon. Sed ĝuste tiujn kvalitojn la filmado ofte fuŝis. La konstante moviĝanta kamerao rezultigis oftan cirkuladon ĉirkaŭ roluloj, filmante ilin tre proksime sur la unua plano, koncentriĝante sur iliaj vizaĝoj kaj ellasante iliajn korpojn. Dum tio certe povis esti efika, ĝi ofte estis nenecesa kaj malatentiga.
Tio estis plej evidenta en la tria epizodo, kiu okazas en la junula malliberejo kie Jamie restas antaŭ sia proceso, kaj kies temo estas lia intervjuo kun jurpsikologo preparanta profilon de lia mensa sano. Ni lernas plej multe pri la knabo ĉi tiam, la verkado estas forta kaj la aperanta portreto ne estas simpla karikaturo. La emocia suspenso disvolviĝas dum Jamie interagas kun la psikologo en konflikto simila al tiu de kato kaj muso. Ni lernas pri liaj amikoj, lia rilato kun liaj gepatroj, la honto kiun li perceptis ĉe sia patro, Eddie, post ludi futbalon malbone, lia manko de respekto por lia patrino, kies ununura trajto estas « scipovo kuiri dimanĉan rostaĵon », kaj lia malmulta memestimo. « Ĉu vi ŝatas min ? » li plorkrias fine de la intervjuo, subite aspektante vundebla kaj bezonanta amon – du emociaj statoj, kiuj tiel konfuziĝis dum lia terura ago.
En tiu ĉi sceno troviĝas multo kiu povas kapti nian atenton dum plena horo sen devigi tion, ke la kamerao iam ajn moviĝu. Se ĝi restus senmova, kun ambaŭ roluloj ene de la kadro, ni havus sufiĉan tempon por observi kiel ili interagis unu kun alia, ilian korpesprimadon, kiel unu respondis al alia, kaj kiel la konversacio evoluis ne nur dialoge sed ankaŭ fizike. Ili ekzistus por ni kiel du homoj, kunaj. Sed anstataŭ tio, per kamerao moviĝanta sen evidenta kialo, ni perdas ilian rilaton kaj la intenseco de la sceno difuziĝas : la vaganta kamerao nur atentigas pri si mem, tirante nin el la dramo, memorigante ke nenio el ĉio ĉi estas reala.
La temo de Adolescence kaj ĝia aliro rememorigas pri la kina tradicio de brita sociala realismo fare de s-roj Ken Loach aŭ Mike Leigh, per tio ke la serio pritraktas socialajn aferojn kaj faras tion perspektive de la familio kaj la natura medio. Sed la rakonta strukturo ankaŭ eĥas kelkajn tre ambiciajn televidajn seriojn, inkluzive de The Wire (La kaŝaŭskulto) aŭ, laŭ tre malsimila modelo, Sambre (Sambro), kiu esploris siajn temojn per etudetoj pri la rilataj institucioj, ofte prezentante ilin per rivela lumo. Ankaŭ Adolescence uzas instituciojn por doni strukturon, enfokusigante ilin po unu en ĉiu epizodo : polico, edukado, mensa sano, familio. Sed ĝi tion faras el la vidpunkto de la plenkreskuloj, kio necese donas al ni miopan perspektivon. La instituciojn oni cetere prezentas nekritike, escepte de la mezlernejo de Jamie, kiu farse mallaŭdiĝas, eĉ per dialogaj frazoj substrekantaj la ĉefan mesaĝon de la serio. Tiuj ĉi lokoj estas « porbestaj enfermejoj », diras la ĉefdetektivo al sia kolego (mesaĝo : leĝoj necesas). Ili odoras kiel « vomaĵo, ŝvito kaj masturbado », ŝi respondas, sed ŝi ja havis unu bonan instruiston kiu inspiris ŝin (mesaĝo : ni ne kulpigas kuraĝajn instruistojn, la sistemo mem bezonas riparadon).
Tiuj nesubtilaj sekvencoj de eksplika dialogo estas uzataj anstataŭ pli komplika rakonto. Tion pliakrigas la fina epizodo, kies rakonta linio havas unusolan celon : prezenti la familion de Jamie kiel tragedie ordinaran. Same kiel okazas ofte en Adolescence, la epizodo enhavas bildetojn pri kiuj ni sopiras, ke la kreintoj deziru esplori ilin pli profunde. La kvara epizodo, ekzemple, montras kadre de siaj okazaĵoj detalon ĝis tiam aluditan en dialogo : la inklinon de la patro koleriĝi. Li ekscitiĝas en parkumejo kiam li alfrontas knabon kiu pentris per ŝprucladaĵo la vorton « nonce » (britangla slangaĵo por infanseksemulo) sur lian kamioneton. En tiu sekvenco Eddie ĉasas la dekkelkjarulon kaj forŝovas lin de lia biciklo. Ĝi estas bone prezentata – oni pravigas la moviĝantan kameraon kaj la sperton de enmergiĝo. Estas interese troviĝi en la mondo de tiu viro, esti ebria je furiozo, esti neregeble kolera, ĉar ni jam scias ke iom el tiu furiozo jam transiris al Jamie, kiu mem havas sufiĉe akran temperamenton.
Tiu estas grava sceno, ĝi donas al ni draman komprenon pri alia faktoro kiu povas helpi nian komprenon de la ago de Jamie, kaj ĝi ne faras tion bagatele per dialoga frazo, nek tuj preterpasiĝas akuzante telefonojn kaj sociajn komunikilojn. Vidante la detalojn efektiviĝi surekrane, la serio venigas nin laŭ vojo multe pli defia : rilatigi la konduton de Jamie kun tio spertita de li hejme, nome la konduto kiun li observis kaj kiu gvidis lian propran evoluadon. Ĉar mankas eksplika dialogo en tiu sceno, ni estas liberaj interpreti ĝin kuntekste de la cetero – ĝi plilarĝigias nian perspektivon pri la tuta terura afero.
Tiu plilarĝigo rapide inversiĝas en la fina parto. Denove en la hejmo, supre en la dormoĉambro, fina dialogo senkulpigas la gepatrojn kaj kondamnas ilin al vivo de senhelpa kulpeco. Ilia konversacio diras al ni, kaze ke ni mem ne inferencis tion, ke ili estis gepatroj teneraj sed ankaŭ okupataj, kaj ili ne gvatis la interretan vivon de sia infano. Nun ili pente rememoras tiujn noktojn, kiam ili vidis la lumon ankoraŭ ŝaltitan en la ĉambro de la knabo. Tion, kio okazis tie, ili ankoraŭ tute ne scias. Ni finas per tiu nekompreno. « Ni faris kiel eble plej bone », ili diras, komfortante unu la alian, proponante la samon al anksiaj plenkreskulaj spektantoj.
La fina plano estas funebra. Ĝi elmontras, ke tiu ĉi familio estas viktimo. Eddie eniras la ĉambron de Jamie, cirkulas ene de ĝi, kaj tiam ekploras kaj verŝas larmojn en la kapkusenon de sia knabo. « Mi pardonpetas, mia filo, mi devintus fari pli bone », li diras, antaŭ ol kisi la kapon de pluŝurso nestigita sub la lanugaĵo. Filmita klostrofobie en la unua plano, kun fina muzikaĵo zorge elektita por amplifi la emocion, kaj kun aktoro tute sindonanta, la plano estas projektita por ke ĝi kortuŝu, sed ankaŭ por ke ĝi vakigu la cerbon. Laŭ tiu vido, gepatreco certe estas malfacila laboro. Sed kio pri adoleskanteco ? Tio, finfine, ne vere estis la temo de la serio. Oni tamen sukcese estigis timon ĉe gepatroj. Kaj Netflix akiris novan furoraĵon. Oni ekdiskutas duan sezonon (2).
(1) « Bona samariano » : homo helpema eĉ por nekonatoj. Idiotismo laŭ parabolo de evangelio. -GB
(2) Jake Kanter, « ‹Adolescence› Season 2 ? Brad Pitt's Plan B In Talks With Creators Over Follow-Up To Netflix Smash Hit », Deadline, 9-a de Aprilo 2025.
La temo de la ĉi-jara Internacia Tago de Familioj estas "Familio-celaj politikoj por daŭripova evoluigo". Per tiu temo, Unuiĝintaj Nacioj instigas registarojn de la mondo integri familiojn en siaj evoluigaj tagordoj por trakti gravajn temojn kiel ekzemple teknologian transformadon, demografiajn ŝanĝojn, urbigon, migradon kaj klimatan ŝanĝiĝon.
Aliĝu al la reta-trejnado pri la Lingvopolitikaj pozicioj de TEJO!
Ĉu vi scivolas, kiujn valorojn TEJO reprezentas rilate al lingva justeco kaj lingvaj rajtoj? Ĉu vi volas pli bone kompreni, kial TEJO defendas la uzon de Esperanto kaj la malcentraligon de komunikado? Tiam ĉi tiu trejnado estas por vi!
Dato: 17.05.2025 
Horaro: 12:00–14:00 UTK
Trejnisto: Michael Boris Mandirola – eks-prezidanto de TEJO kaj sperta reprezentanto en lingvaj temoj
Dum ĉi tiu trejnado vi malkovros: 
la bazajn lingvopolitikajn poziciojn de TEJO kaj kial ili gravas 
kiel prezenti ilin en internaciaj kuntekstoj kaj debatoj 
kiel defendi la lingvajn rajtojn de junuloj en tutmondaj forumoj 
kiel ligas la lingvopolitikaj valoroj de TEJO kun pli larĝaj temoj kiel interkultura justeco, egaleco kaj civitana partopreno
Aliĝu al la 
Ne perdu la ŝancon lerni pli pri la voĉo de TEJO en la mondo!
“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (
Hieraŭ, la 3an de majo 2025 aperis la artikolo 
La unua vicprezidanto de la Litovia parlamento (Sejmo) Juozas Olekas konsentis esti Alta Protektanto de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (
Je la 1a de majo 2025 jam 960 personoj el 61 landoj aliĝis al la 110a Universala Kongreso de Esperanto, kiu okazos de la 26a de julio ĝis la 2a de aŭgusto 2025 en Brno, Ĉeĥio. Dum aprilo aliĝis 60 personoj.
Setz, Clemens J. La abeloj kaj la nevidebla / Tradukis el la germana Detlef Karthaus; Enkonduko de Jan P. Sandel. – Novjorko: Mondial, 2023. – 369 p.
La poemaro Aŭtuna foliaro, kiu enhavas la samnoman poemon, aperis en Japanio nur post la morto de la aŭtoro, en 1970.
La poemo estas mallonga, konsistanta el sep rimparoj po ok silaboj. Setz, artisto de la germana lingvo, verkis sian tradukon plejparte kun sep-silabaj versoj – perfekte! István Ertl kontaktis lin kaj li permesis uzi lian tradukon en ambaŭ fazoj de nia kampanjo.
“La Ondo de Esperanto” daŭrigas la prezentadon de artistoj, prelegantoj, instruistoj kaj aliaj personoj, kiuj kontribuos al la programo de la 59aj Baltiaj Esperanto-Tagoj (
